مطالب مرتبط با کلیدواژه

جنگ جهانی اول


۴۱.

مناسبات اقتصادی ایران و آلمان از دوره صفویه تا پایان جنگ جهانی اول

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال سوم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۶) 109 - 125

کلیدواژه‌ها: مناسبات اقتصادی صفویه جنگ جهانی اول نیروی ثالث ایران آلمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۳۴۴
در این مقاله قصد داریم شمه ای از روابط اقتصادی ایران و آلمان را از دوره صفویه تا پایان جنگ جهانی اول مرور و بررسی کنیم. روابط ایران و آلمان به صورت مستند تاریخ پانصد ساله دارد. لیکن به صورت غیر رسمی سابقه این مناسبات به دوران باستان بر می گردد. به طور کلی هدف سیاسی اروپا در تعامل با ایران در عهد صفوی به منظور رویارویی با امپراطوری عثمانی به عنوان دشمن مشترک بود که این امر در لفافه تجارت و بازرگانی صورت می پذیرفت. آلمانها تا حدی از اندیشه فوق مبرا بودند بیشترین هدف آنها تجارت و بازرگانی با شرق به ویژه خرید ابریشم از ایران بود و تا اندازه ای هم هدف آنها ماجراجویی و در راستای شناخت و فرهنگ شرقی صورت می پذیرفت. پس از دوره صفویه به دلیل وضع نامساعد ایران و تحولات اروپا بار دیگر روابط فی ما بین در دوره قاجاریه به ویژه عصر ناصری از سرگرفته شد که ایران خواستار استفاده از قدرت سیاسی – اقتصادی آلمان به عنوان نیروی ثالث در برابر روس و انگلیس بود که به علت سیاست عدم مداخله بیسمارک موفق به این کار نشد و تنها پس از انقلاب مشروطه و ایجاد فضای باز سیاسی در ایران و سیاست روی آوردن به شرق ویلهلم دوم از اواخر قرن نوزدهم این امر میسر گشت. جنگ جهانی نخست فرصتی بود که ایران باز با روی آوردن به نیروی ثالثی چون آلمان می توانست از دلمشغولی اروپاییان استفاده کرده و خود را از یوغ روس و انگلیس آزاد کند، و باز بنا به دلایلی این بار نیز موفق نشد.
۴۲.

اوضاع داخلی ایران در جنگ جهانی اول: از بی طرفی تا تشکیل دولت موقت ملی

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال پنجم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۴) 96 - 110

کلیدواژه‌ها: جنگ جهانی اول ایران اوضاع داخلی بی طرفی در جنگ دولت موقت ملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۲ تعداد دانلود : ۶۲۳
جنگ جهانی اول (1918-1914م/ 1336-1332ه.ق) گرچه در اروپا آغاز شد، دامنه ی آن به تدریج سایر نقاط جهان از جمله آسیا و به ویژه ایران را در برگرفت. با این که دولت ایران بی طرفی همه جانبه اش را در جنگ اعلام کرده بود، این بی طرفی از سوی دولت های درگیر در جنگ نقض گردید. در این زمینه دولت روسیه در محرم1334 ه.ق/آبان 1294 ه.ش. در نتیجه فعالیت نیروهای آلمانی در ایران و همچنین گرایش بیشتر مردم ایران به متحدین، قزوین را تصرف کرده و برای تهدید، نیروهایش را به سوی تهران گسیل کرد. به همین دلیل گروه زیادی از آزادی خواهان اعم از تجار،علما، روزنامه نگاران، اعیان و اشراف، نمایندگان مجلس گروه گروه ابتدا به سمت قم سپس کاشان ، اصفهان مهاجرت کردند  و در نهایت در کرمانشاه دولت موقت ملی را به طرفداری از متحدین تشکیل دادند. پژوهش حاضر بر آن است تا ابتدا موضوع بی طرفی ایران را به بحث بگذارد و از این رهگذر آغاز و سرانجام دولت موقت ملی را بررسی کند.
۴۳.

رویکرد کارگزارمحور و دیپلماسی ایران در جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۴ بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ 101 - 118

کلیدواژه‌ها: تحولات بین المللی جنگ جهانی اول دیپلماسی ایران رویکرد کارگزارمحور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۳۴۴
اشغال و تقسیم ایران از سوی روسیه و انگلستان و فشارهای هم زمان متحدین برای ورود به جنگ  جهانی اول، چالشی بزرگ برای تصمیم گیری کارگزاران ایرانی در خصوص تأمین حداقل منافع ملی محسوب می شد. باوجود اشغال، قحطی، چند دستگی در تصمیم گیری کشور و فشارهای بین المللی، چه عواملی در حفظ تمامیت ارضی ایران پس از پایان جنگ کارساز بوده است؟ اهمیت ساختار بین المللی و نقش آفرینی کارگزاران ایران، کدام یک بیشترین تأثیر را در حفظ کشور از فروپاشی داشته است. پرسش اصلی پژوهش این است که چه عاملی به حفظ تمامیت ارضی ایران کمک کرده و از فروپاشی آن جلوگیری نموده است. فرضیه تحقیق این بوده که نقش برجسته کارگزاران و عملکرد نخبگان سیاسی در دیپلماسی، موجب حفظ منافع ملی ایران شده است. به این ترتیب، مقاله پیش رو به بررسی اهمیت سیاست گذاران داخلی در حفظ تمامیت ارضی کشور با اتخاذ اصل بی طرفی می پردازد.
۴۴.

برساخت هویت ملی ایران بر مبنای نژاد در دوران جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 1 - 18

کلیدواژه‌ها: هویت نژاد آریا ایران جنگ جهانی اول آلمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۱ تعداد دانلود : ۴۱۲
هویت از مهم ترین مفاهیم علوم اجتماعی است. برخلاف نگاه ذات گرا به هویت، هویت ها در حال تحول و دگرگونی هستند. مولّفه های اساسی هویت در طی زمان و تحت تأثیر برخی حوادث و اندیشه ها دچار تغییر و دگرگونی می شوند. نژاد آریایی به عنوان یک مولّفه هویت بخش از سال های جنگ جهانی اول به بعد، به عنوان یکی از مولّفه های هویت بخش اضافه گردید. این مقاله دلایل و چگونگی برسازی هویت ایرانی بر اساس مولّفه نژاد را با استفاده از روش تاریخی-تحلیلی و با اتکا به نظریه برساخت گرایی مورد بررسی قرار داده و به دنبال پاسخ به این سؤال است که حوادث و پیامدهای جنگ جهانی اول چه تأثیری بر هویت نژادی ایرانیان داشته است؟ یافته های پژوهش بر آن است که دوران جنگ جهانی اول به خاطر گسترش ارتباطات فکری و فرهنگی ایرانیان با اندیشه های جدید و نیز حوادث سیاسی و اجتماعی خاصی که برای کشور پدید آمد، زمینه برای پذیرش نژاد آریایی به عنوان یکی از مولّفه های هویت ملی ایرانی فراهم گردید.
۴۵.

تأثیرات جنگ جهانی اول بر وضعیت گمرک کرمانشاه (بررسی اسنادی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 19 - 39

کلیدواژه‌ها: قاجار کرمانشاه گمرک جنگ جهانی اول اسناد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۷ تعداد دانلود : ۵۱۴
گمرکات از مهم ترین منابع مالی و اقتصادی هر حکومت است. بیشترین عرصه فعالیت گمرکات، تبادل کالا بین مناطق مختلف و تأمین امنیت راه ها برای تجار و بازرگانان بوده است. این وضعیت در دوره قاجار نیز بیش ازپیش در مراکزی که دارای گمرک بودند نمود داشت. یکی از اصلی ترین این مراکز در مرزهای غربی کشور، دفتر گمرک ولایت کرمانشاه بود. اما با وقوع جنگ جهانی اول موقعیت اداره گمرکات ولایاتی که از پیامدهای جنگ درامان نماندند به شدت آسیب دید. گمرکات کرمانشاه نیز به واسطه هرج ومرج ناشی از اشغال نظامی، به مخاطره افتاد و متحمل خسارات و زیان های سنگینی گردید. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل پیامدهای جنگ جهانی اول بر گمرکات ولایت کرمانشاه است. روش پژوهش به شیوه سند پژوهی و با رویکرد توصیفی تحلیلی با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه ای است. یافته های پژوهش نشان می دهد که امور گمرکات در کرمانشاه از اوایل دوره قاجار سیر ترقی و پیشرفت داشته است؛ اما از جنگ جهانی اول وقفه ای در این روند به وجود آمد. رکود ناشی از جنگ نیز فقط محدود به گمرکات کرمانشاه نبوده بلکه دیگر دفاتر گمرکی در ولایات تابعه را هم درگیر نموده است. افزون براین، فرازوفرود فعالیت گمرکات بر اوضاع اقتصادی تأثیرگذار بوده است.
۴۶.

نقش علمای فارس و جنوب در مبارزه با انگلیس در جنگ جهانی اول

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: فارس جنگ جهانی اول علما انگلیس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۲۷۴
فارس، جز مناطق پر تکاپوی ایران در تحولات معاصر ایران محسوب می شود. علمای فارس در مبارزه با استعمار گران نقش وافری ایفا کرده اند. فعالیت های فال اسیری و فتوای تحریم تنباکو از سوی میرزای شیرازی بزرگ واز سوی دیگر حمایت آیت الله لاری از جنبش مشروطیت، جلوه هایی از این تکاپوست. هم زمان با شروع جنگ جهانی اول نیز علمای فارس در تهییج مردم در برابر بیگانگان نقش داشتند. در این مقاله تلاش می شود نقش افرادی چون سید عبدالحسین لاری، سید عبدالله بلادی و شیخ جعفر محلاتی در مبارزه ی مردم با متجاوزان بررسی شود. روش در این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده که با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.
۴۷.

کشتار فارسیان در طول سال های جنگ جهانی اول (1914 1918 م/ 1332 1336 ق)

نویسنده:
منبع: پارسه بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: جنگ جهانی اول فارس کشتار قحطی اشغال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۴۷۶
قدرت طلبی و تجربه و پیشرفت انقلاب صنعتی اروپا، عقب ماندگی اقتصادی و سیاسی شرق، راهگشایی عمیقی را برای یورش کشورهای قدرتمند اروپایی و تصرف منابع مشرق زمین هموار و نیز رقابت تنگاتنگی را بین آنان سبب شد. جنگ جهانی اول و قحطی بزرگ بین سال های 1917 1919م/ 1335 1337ق، در جنوب ایران به دلیل رقابت انگلیسی ها و آلمانی ها در منطقه و در ادامه کمبود ارزاق و شیوع بیماری های مختلف و تلفات انسانی ناشی از پیامدهای جنگ؛ یکی از دردناک ترین رویدادهای تاریخ ایران بوده است. در آن زمان ایران در عین اعلام بی طرفی، بزرگ ترین قربانی جنگ جهانی اول بود. فارس در آستانه جنگ، اوضاع اجتماعی مساعدی نداشت. وجود دو ایل قشقایی و خمسه عامل تعیین کننده ای در اوضاع سیاسی آن داشت. عدم تدبیر مناسب از جانب دولت نیز منجر به تلف شدن بسیاری از جمعیت شهری، روستایی و عشایری و نابودی محصولات آنها و سوءاستفاده قدرت های خارجی در آن زمان می گردید. برپایه مدارک و اسناد تاریخی در این مقاله سعی شده است به تحقیق درباره کشتار متأثر از جنگ جهانی اول در فارس پرداخته شود.
۴۸.

گزارشی از مواجهه نویسندگان روزنامه کاوه با تحرکات ناسیونالیستی در ترکیه عثمانی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: روزنامه کاوه جنگ جهانی اول دولت عثمانی پان ترکیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۳۲۰
مطبوعات از ارکان مهم تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در سده های نوزدهم و بیستم میلادی می باشند. مطبوعات از میانه دوره قاجاریه، به عنوان بزرگ ترین رسانه موجود فراگیری شان را گسترش دادند و صدای خود را از استانبول، برلین، باکو، قاهره، کلکته و بغداد به گوش مردم ایران رساندند. در درون کشور نیز تهران، تبریز، اصفهان، شیراز، مشهد، و دیگر شهرها هم در این عرصه، نام و نشانی برای خود جستجو کردند. مطبوعاتِ این دوره منعکس کننده حوادث، تحولات سیاسی، اجتماعی و فضای فکری جامعه آن دوران بودند. دوره ای که ایران شاهد انقلابی بزرگ (مشروطیت) و دنیا شاهد جنگی بزرگ (جنگ جهانی اول) بودند. در این میان، «روزنامه کاوه» به واسطه حضور روشنفکران مؤثر آن دوران در تحریریه روزنامه از روزنامه های مطرح آن دوره به شمار می آید. این مقاله گزارشی است از مواجهه نویسندگان کاوه با تحرکات ناسیونالیستی که در طول جنگ جهانی اول در ترکیه عثمانی در حال بروز و ظهور بود.
۴۹.

بررسی و تحلیل تاثیر جنگ جهانی اول (1914م./ 1332ق.) بر تولید و تجارت فرش ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۰) 91 - 116

کلیدواژه‌ها: جنگ جهانی اول قاجار فرش تولید تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۹ تعداد دانلود : ۲۹۱
با احیاء تولید و تجارت فرش ایران در نیمه دوم قرن 19م./ 13ق.، سرمایه داخلی و خارجی در این رشته تولیدی به کار افتاده، منجر به سرمایه گذاری تجار و شرکت های داخلی و خارجی در صنعت فرش کشور گردید. با گسترش این سرمایه گذاری ها و ایجاد کارگاه های قالی بافی در اواخر قرن مذکور و اوایل سده 20م./ 14ق.، نه تنها تولید فرش از رونق برخوردار گردید، بلکه تجارت این کالا نیز رشد قابل توجهی پیدا کرده، جنبه جهانی یافت. این روند علیرغم وقوع جنگ جهانی اول (1914-1918م./ 1332-1336ق.) و نوسانات حاصله، تا اواخر دوره قاجار ادامه یافت. جستار حاضر با هدف بررسی وضعیت تولید و تجارت فرش ایران همزمان با جنگ جهانی اول، در نظر دارد با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس مستندات موجود، به این پرسش پاسخ بدهد که وقوع جنگ جهانی اول، چه تاثیری بر تولید و تجارت فرش کشور داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، با آغاز جنگ و ناامنی های حاصل، علاوه بر آن که فعالیت تولیدی شرکت های سرمایه گذار تعطیل گردیده، تولید فرش در داخل کاهش یافت، با مسدود شدن راه های تجاری بین المللی و بروز مشکلات در صادرات فرش به خارج از کشور، همچنین آشفتگی اوضاع اقتصادی کشورهای واردکننده فرش و کسادی بازارهای فرش، صادرات این کالا نیز بسیار تنزل یافت.    
۵۰.

باقرخان اعظم السلطنه کاکاوند در مناسبات سیاسی اواخر دوره قاجاریه (1324-1340ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 75 - 90

کلیدواژه‌ها: اعظم السلطنه کاکاوند شورش سالارالدوله جنگ جهانی اول دوره قاجاریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲۲ تعداد دانلود : ۱۳۲۸
استقرار مشروطیت و کمرنگ شدن تدریجی قدرت دولت مرکزی به ظهور قدرت های محلی با پشتوانه ایلی در مناطق مختلف ایران منجر شد. این قدرت های نوظهور نقش مهمی در تحولات سیاسی اواخر دوره قاجاریه ایفا کردند. باقرخان اعظم السلطنه، رئیس ایل کاکاوند، از کسانی بود که با اتکا به ایل خود توانست به یکی از قدرت های مهم در کرمانشاه و لرستان تبدیل شود و در مناسبات سیاسی غرب کشور نقش آفرینی کند. ایل کاکاوند که پیش از مشروطه جایگاه چندانی در معادلات سیاسی غرب کشور نداشت، با استقرار مشروطیت، تحت رهبری اعظم السلطنه، به یکی از قدرتمندترین عناصر نظامی منطقه تبدیل شد و توانست این جایگاه را تا زمان مرگ اعظم السلطنه حفظ کرد. این پژوهش، با نگاهی توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی در پی پاسخ به این سؤالات است: اعظم السلطنه کاکاوند چگونه به یکی از قدرت های منطقه غرب ایران تبدیل شد؟ و چه جایگاهی در مناسبات سیاسی اواخر دوره قاجاریه داشت؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که اعظم السلطنه کاکاوند از طریق ازدواج با خاندان های صاحب  نفوذ، غارت کاروان ها و ایجاد ناامنی در منطقه و شرکت در شرکت در جنگ ها به منظور فعال نگه داشتن قوای تحت امر خود به یکی از قدرت های مهم غرب کشور تبدیل شد. خان کاکاوند در شورش سالارالدوله، دوشادوش شاهزاده یاغی قاجار علیه دولت مشروطه جنگید و در ادامه به یکی از متحدان دولت موقت در جنگ با متجاوزان روسیه تبدیل شد. در نهایت پس از پایان جنگ های داخلی و پراکنده شدن بخش بسیاری از قوای نظامی ایل کاکاوند، اعظم السلطنه توسط نیروهای ژاندارمری سرکوب شد.
۵۱.

عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی در بحران ارزاق عمومی (غله) و پیامدهای آن در ایران سال 1297-1296 ش/ 1918-1917 میلادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 117-142

کلیدواژه‌ها: ملاکین مسئولین حکومتی بحران ارزاق غله قحطی جنگ جهانی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۲ تعداد دانلود : ۶۵۷
ایرانیان در طول تاریخ به صورت متناوب با قحطی و کمبود ارزاق مواجه بوده اند. در این سالیان متمادی، عوامل متعددی بر بحران ارزاق تأثیر گذاشته که می توان در یک نگرش کلی این عوامل را به طبیعی و انسانی (داخلی و خارجی) تقسیم کرد. از میان عوامل انسانیِ داخلی که نقش مهمی در بحران ارزاق عمومی (در اسناد، بیشتر با عناوین غله و نان آمده است) داشته اند، عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی در سال های 1297 و 1296ش بسیار قابل تأمل است؛ چرا که اقدامات این گروه ها تأثیر قابل توجهی بر قحطی ارزاق و سایر مشکلات اجتماعی- اقتصادی بر جای نهاد. این پژوهش با هدف تبیین یکی از عوامل مؤثر در بحران ارزاق عمومی (غله) و پیامدهای آن، با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال آن است تا مشخص سازد عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی چه نمودهایی در بحران ارزاق در سال های 1297- 1296ش داشت؟ و این عملکرد چه پیامدهایی به دنبال داشت؟
۵۲.

بررسی علل بحران های اجتماعی ایران در جنگ جهانی اول با نگاه به مطبوعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 115 - 137

کلیدواژه‌ها: ایران جنگ جهانی اول بحران های اجتماعی متفقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۵۴۶
جنگ جهانی اول برای مردم ایران گرفتاری های بی شماری را در پی داشت؛ مناطق وسیعی از کشور در اثر جنگ تخریب شد، ده ها هزار نفر دچار قحطی شدند و یا بر اثر بیماری از بین رفتند. در پی این شرایط، ناامنی و قتل و غارت های روزانه در همه مناطق کشور به امری عادی در طول جنگ تبدیل شد. این بحران های اجتماعی از علل داخلی و خارجی نشأت گرفته بود. در این پژوهش، با بررسی بحران های اجتماعی ایران در دوره مورد بحث و براساس روش توصیفی   تحلیلی، ریشه ها و علل واقعی این بحران ها بر پایه بررسی مطبوعات و روزنامه های آن روزگار، واکاوی و مورد مدّاقه قرارگرفته است. بر این اساس، نگارندگان در پی پاسخ به این سؤال هستند که چه عواملی در شکل گیری بحران های اجتماعی ایران، در جنگ جهانی اول نقش داشته است؟ نتایج حاکی است برخلاف دیدگاه برخی از محقّقان، عوامل داخلی ازجمله دولت، محتکران و خبّازخانه ها در شکل گیری و تشدید بحران های اجتماعی ایران در جنگ جهانی اول، نقش مهم تر و مخرّب تری داشتند؛ هرچند که نمی توان نقش دول متجاوز خارجی را در این بحران ها نادیده گرفت.
۵۳.

نقش معاهدات سری جنگ جهانی اول در تجزیه و فروپاشی خلافت عثمانی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال یازدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴۳

کلیدواژه‌ها: تجزیه دولت عثمانی معاهدات سری جنگ جهانی اول پیمان سیفر (سور) پیمان لوزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۷ تعداد دانلود : ۱۲۸۵
در طول جنگ جهانی اول معاهدات سری از سوی متفقین در خصوص تضعیف و تجزیه عثمانی منعقد گردید. آگاهی از ماهیت این قراردادها و همچنین تاثیراتی که در انحلال خلافت عثمانی به همراه داشت برای داشتن درکی مناسب از عوامل، زمینه ها و نحوه تجزیه عثمانی ضروری به نظر می رسد. اینکه متفقین چه اهداف کوتاه مدتی را در کنار هدف اصلی یعنی تجزیه عثمانی از درون این معاهدات برای خود متصور بودند مسئله دیگری است که در ارتباط با این موضوع مطرح می شود. در مجموع به نظر می رسد انعقاد قراردادهای پنهانی همکاری بین چند کشور اروپایی و همچنین قراردادهای این دولتها با چهره های استقلال طلب مناطق عربی امپراتوری عثمانی و تقسیم فرضی قلمرو عثمانی پیش از آنکه موعد فروپاشی آن برسد تاثیرات فراوانی در فرایند انحلال خلافت عثمانی داشته است که با تحلیل منابع مربوط به اواخر دوران حیات دولت عثمانی و همچنین منابع ارزشمندی که در خصوص حوادث جنگ جهانی اول و پیامدهای آن در دسترس ما است می توانیم برداشت صحیحی از این معاهدات سری و نقش آنها در فروپاشی خلافت عثمانی داشته باشیم.
۵۴.

کمیسیون تطبیق حوالجات (حواله جات): شکل گیری و انحلال(1293-1300ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال سی ام بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۷) 90 - 115

کلیدواژه‌ها: کمیسیون تطبیق حوالجات (حواله جات) نظارت مشروطه اس‍ن‍اد ت‍اری‍خ‍ی وزارت مالیه. ایران جنگ جهانی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۶ تعداد دانلود : ۷۸۸
هدف : شناسائی ضرورت تشکیل و عوامل ناکارآمدی کمیسیون تطبیق حوالجات به عنوان یکی از سازوکارهای نظارت بر مالیه کشور. روش/ رویکرد پژوهش : داده ها از اسناد وزارت امور اقتصادی و داراییِ موجود در آرشیو ملی ایران و مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی گردآمده است. یافته ها و نتیجه گیری : فساد فراگیر در تشکیلات مالیه باعث شد مجلس و دولت مردان، پس از مشروطه به فکر ایجاد سازوکار نظارتی بر نظام مالی کشور بیفتند. کمیسیون تطبیق حواله جات در اواخر سال 1293ش پس از دو تجربه ناموفق دیوان محاسبات و کمیسیون نظارت و تفتیش مالیه، با هدف تطبیق حواله جات با بودجه و حسابرسی وزارت خانه ها و اداره های دولتی تشکیل شد. ازآنجاکه پیش از مشروطه نبود نظارت بر درآمدها و هزینه ها، حکومت قاجار را با بحران فراگیر مواجه کرده بود و باعث اتلاف بخش زیادی از منابع مالی شده بود، این کمیسیون با استقلال و اختیارات ویژه وظیفه داشت با نظارت و بررسی همه جانبه مانع از پرداخت خارج از بودجه و مصوبات دولت شود. اشغال بخش های مهمی از کشور توسط نیروهای نظامی روسیه، عثمانی، و بریتانیا در جنگ جهانی اول، جزئی نگری و نادیده گرفتن پرونده های کلان، بی توجهی دستگاه های دولتی، بی تناسبی کارها با توان اعضای کمیسیون باعث شکست کمیسیون در اجرای مأموریت و انحلال آن در 1300ش شد و کمیسیونِ مخارج جای آن را گرفت.
۵۵.

تأثیر فتاوای جهاد با متفقین در مردم سیستان و بلوچستان دوره جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال چهارم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۴ 101-120

کلیدواژه‌ها: سیستان بلوچستان جنگ جهانی اول فتاوای جهادی متفقین متحدین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۵۰۶
اقوام ساکن در سیستان و بلوچستان در سال هایی که به جنگ جهانی اول انجامید، بر اثر تبلیغات و کارهای متحدین و متفقین، به هواداری از آنان پرداختند. کارهای آلمانی ها و رهبران آزادی خواه ایرانی و فعال شدن حزب دموکرات در کرمان، در مردم سیستان و بلوچستان تأثیر می گذارد و با اینکه این دو ناحیه پیش تر نیز از حوادث ضد انگلیسی شبه قاره تأثیر پذیرفته بودند، حوادث عثمانی و هند بر ضد سلطه بیگانگان در ایران بی اثر نبود و هم کیشی ایرانیان با عثمانیان، آنان را به پشتیبانی از آنان بر می انگیخت. تقسیم ایران بر اساس قرار 1907، اسلام ستیزی غربیان و اندیشه اتحاد در جهان اسلام، شور و شوق فراوانی برای مبارزه پدید آورد. جنگ جهانی اول، واکنش و تحرکاتی میان علمای شیعه و اهل سنت برانگیخت. هر دو گروه فتاوای جهادی صادر کردند و بر پایه آنها، همه مسلمانان جهان را به جهاد فرا خواندند. شیعیان ناحیه سیستان به دنبال فتاوای جهادی علمای خود و اهل سنت بلوچستان به دنبال فتاوای جهادی علمای اهل سنت، به مبارزه با انگلیسی ها برخاستند. فتاوای جهادی در این مناطق چاپ و منتشر شد و شور مذهبی مردم شیعه و سنی منطقه را برانگیخت. انگلیسی ها و برخی از حاکمان محلی و پیروان آنان، برای گرفتن فتاوا می کوشیدند. احساسات ضد انگلیسی مردم جنوب شرق ایران به دعوت علمای دینی، بر این دلالت می کند که مبارزه و جهاد با نیروهای بیگانه در ایران به حرکتی ملّی مذهبی بدل شد و برکنار از مذهب و قومیت خاص، به مقاومت در برابر بیگانگان پرداخت.
۵۶.

ایل بختیاری و جنگ جهانی اول: بررسی راهبردها و راهکارهای انگلیس و آلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 25 - 53

کلیدواژه‌ها: جنگ جهانی اول ایل بختیاری میادین نفتی جاده لینچ انگلیس و آلمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۲ تعداد دانلود : ۴۷۳
ایل بختیاری در طی جنگ جهانی اول به میدان رقابت و درگیری قدرت هایی چون انگلیس و آلمان تبدیل گردید. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی تا با بررسی علل این مسئله به این پرسش پاسخ دهد که وجوه اهمیت قلمرو بختیاری برای این دو قدرت چه بوده است؟ فرضیه پژوهش بر این است که وجود ظرفیت های مناسبی چون جاده لینچ و منابع نفتی در قلمرو بختیاری، منجر به جذابیت آن برای هر دو قدرت و اتخاذ راهبردها و راهکارهایی برای نفوذ در این ایل گردید. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که به همین علت انگلیس با اتخاذ راهبرد برقراری امنیت در این قلمرو و با بهره وری از راهکارهای مناسب تلاش می کرد تا منافع خود را در آنجا حفظ نماید. آلمان نیز با اتخاذ راهبرد ایجاد ناامنی در ایل از راهکارهایی استفاده می کرد تا منافع انگلیس را به خطر افکند. خان های کوچک آشکارا طرفدار آلمان و خان های بزرگ نیز مواضعی مبهم و دوپهلو اتخاذ کردند. به خاطر همین مواضع، انگلیسی ها با پایان جنگ، سیاست جدیدی مبتنی بر گذار از خان های بختیاری و رویکرد به یک دولت متمرکز اتخاذ نمودند.
۵۷.

جایگاه یهودیان در بخش های اقتصادی دوره قاجار (با تاکید بر مشروطه تا پایان جنگ جهانی اول)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول شهریور ۱۳۹۸ شماره ۲ 23-58

کلیدواژه‌ها: یهودیان قاجاریه اقتصاد مشروطه جنگ جهانی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۸ تعداد دانلود : ۷۴۷
ایرانیان یهودی در دوره قاجاریه با عوامل گوناگون محدودکننده اجتماعی و اقتصادی رو به رو بودند. به دلیل ذهنیت رایج عامه مردم نسبت به یهودیان، محدودیت هایی برای فعالیت های اقتصادی یهودیان وجود داشت. اما یهودیان از دشواری های زندگی شان به سود خود بهره برداری کردند. پیروزی مشروطه در ایران، زمینه اجتماعی و قانونی مناسبی را فراهم آورد، یهودآزاری کمتر شد و از آن پس دیگر نه خبری از وصله جودی بود، نه پرداخت مالیات سرانه. این امر باعث شد یهودیان فعالیت های اقتصادی شان را افزایش دهند. با وجود برخی از این محدودیت ها در دوره قاجاریه، یهودیان در بازار پذیرفته شده بودند و می توانستند به راحتی به کسب و کار و بازرگانی بپردازند. سهم عمده ای از صادرات و واردات ایران در دست بازرگانان یهودی قرار گرفت و آنها توانستند به پیشرفت های قابل توجهی دست یابند. برخی از آنها به شهرها پرجمعیت روی آوردند و شغل های پرسودی مانند بازرگانی، صرافی، دلالی و پزشکی را در دست بگیرند. هدف: هدف اصلی در این پژوهش، تبیین نقش و جایگاه یهودیان در بخش های مختلف اقتصادی دوره قاجاریه می باشد.یافته ها و نتیجه گیری: وقوع جنگ جهانی اول، وضعیّت اقتصادی ایران را برهم زد و به تبع آن یهودیان نیز که بعد از سال ها محدودیت توانسته بودند به پیشرفت های قابل توجهی در زمینه بازرگانی، بانکداری و صرافی و دلالی برسند در تنگنای کامل قرار گرفتند. این جنگ بر مهم ترین شاخه فعالیت اقتصادی یهودیان، یعنی بازرگانی، آسیب جدّی وارد کرد. علاوه بر آن، جنگ سبب افزایش تعصبات دینی در منطقه گردید؛ که این امر تأثیر مستقیمی بر روحیات یهودیان و تمایل آنها به مهاجرت گذارد. وضعیت اقتصادی نامناسب ایران در آن سال ها و مهاجرت از ایران جایگاه ممتاز اقتصادی یهودیان را در عصر قاجاریه به شدت متزلزل کرد. در واقع، پس از جنگ پیشرفت های قابل توجه یهودیان در زمینه های مختلف اقتصادی، دچار یک وقفه چند ساله شد.
۵۸.

Lessons from World War I for the rise of Asia and their civilizations(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بین المللی سال ۱۴ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 137 - 145

کلیدواژه‌ها: ظهور آسیا و تمدن های آن جنگ جهانی اول یادگیری از تاریخ میانجیگری دوستان و دشمنان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۲۵۰
The current Korean crisis is just a prelude to the tensions and conflicts that will accompany the rise of the ancient civilizations which have a much longer tradition than the Western World. Globalization will inevitably lead to the newly rise of the civilizations which have lost their standing and recognition in the course of Western colonialism and hegemony.  What we therefore need is a development of mutual recognition among the great civilizations of the earth, which should transcend a mere parallelism as well as a universal civilization which in the end would just be a kind of universalized Western civilization. While the task of the late 20<sup>th</sup> century was the avoidance of the self-destruction of the planet, the task of our century will be to manage the new rise of the ancient civilizations without falling in the Thucydides trap of a repetition of the First World War – only now in Asia. As the slain former prime minister of Israel highlighted: "You don't make peace with friends. You make it with very unsavory enemies.” Mutual recognition of the civilizations of the earth has a double perspective: It allows solving conflicts on a rational basis and it is binding the conflict-parties to their own civilizational standards.     
۵۹.

نقش عثمانیها و ترکان جوان در تحولات خلیج فارس

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال اول پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ 32-52
تعداد بازدید : ۶۴۴ تعداد دانلود : ۳۸۰
در قرن هفدهم میلادی، کشورهای سلطه گر جهان بتدریج، متوجه خلیج فارس شدند و هر یک برای مدتی، آن منطقه را تحت سیطره خود قرار دادند. کشورهای پرتقال؛ هلند؛ انگلستان و حتی در مقطعی، امپراتوری عثمانی، قصد حضور و اقامت دائمی و بهر هبرداری از منابع بیکران خلیج فارس را در ذهن خود داشتند. قدرت عثمانی از قرن هفدهم میلادی به بعد، دچار افول شده و قدم بسوی انحطاط و نابودی برمیداشت. در سال 1912 م. دولت ترکهای جوان در کشور عثمانی حکومت را در دست گرفتند. این دولت در نظر داشت، با ضمیمه کردن سرزمینهای ترک نشین شرقی به دولت عثمانی، عنصر ترک را در جمعیت امپراتوری تقویت کرده و در اکثریت قرار دهد. بنابرین حکومت ترکها با تمایلات شدید «ناسیونالیست ترکی» بتدریج بدنبال اجرای یک سیاست «ایره دنتیست» افتاد. بدین ترتیب در اجرای همین سیاست، با شروع جنگ جهانی اول، دولت عثمانی با اندیشه های خرده استعماری، درکنار آلمان وارد جنگ شد. کشور آلمان قصد داشت با کمک دولت عثمانی، خود را به آبهای خلیج فارس برساند و این خطری بود که منافع کشور انگلستان را در خلیج فارس و هندوستان تهدید میکرد. اجرای سیاست «ایره دنتیست» ترکهای جوان، در درون خود حامل یک سیاست «آنتی ایره دنتیسم» نسبت به سایر ملل امپراتوری عثمانی از قبیل، عربها؛ یونانیها؛ بلغارها و ارمنیها هم بود. در نهایت و با توجه به برخورد انفعالی عثمانیها، نسبت به جدا شدن سرزمینهای عربی حاشیه خلیج فارس از دست آنها، کشورهای عرب تحت تسلط امپراتوری عثمانی، بخصوص کویت؛ عراق و عربستان از دست عثمانیها خارج شده و قدرت استعماری بریتانیا، جانشین آنها در این مناطق شد. علل این فعل و انفعالات موضوع این مقاله است.
۶۰.

نقش خلیج فارس در اوضاع ایران در پایان جنگ جهانی اول

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال چهارم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 26-35
تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۴۸۵
با پایان یافتن جنگ جهانی اول، تغییرات عمده یی در چشم انداز سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سواحل شمالی خلیج فارس یعنی ایران پدید آمد. نوشتار حاضر این تغییرات را بررسی کرده و سیمای جدیدی از این سواحل را ترسیم میکند. با خروج روسیه از جنگ بواسطه وقوع انقلاب، شکست آلمان و اضمحلال عثمانی باعث شد که انگلیس بصورت قدرت غالب در منطقه ظاهر شود و بمحض خالی دیدن میدان از رقیب بسرعت درصدد برآید تا با انعقاد قراردادی موسوم به قرارداد ۱۹۱۹.م با ایران دست به نوسازی ساختار اداری و مالی و نظامی ایران زند البته این قرارداد با شکست مواجه شد، زیرا با مخالفت عوامل داخلی و خارجی روبرو گشت.ایران نیز کمی قبل از اتمام جنگ در صدد بود تا با تدارک هیئتی برای اعزام به کنفرانس صلح پاریس از قافله عقب نماند که البته تلاشهای این هیئت اعزامی برغم حضور در کنفرانس صلح به جایی نرسید و نتوانستند در مذاکرات صلح شرکت نمایند. از سوی دیگر در خلیج فارس و سواحل آن، تبعات جنگ بصورت رکود اقتصادی و مهاجرت عده کثیری از تجار و بازرگانان سواحل شمالی به سواحل جنوبی خلیج فارس و قحطی و کمبود مواد غذایی نمود پیدا کرد که این امر به همراه استخراج نفت تغییرات بنیادینی را در کانونهای اجتماعی و اقتصادی سواحل خلیج فارس پدید آورد.