مطالب مرتبط با کلیدواژه

خواب


۴۱.

بررسی عنصر پیشگویی در منظومه پهلوانی شهریار نامه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 152 - 177

کلیدواژه‌ها: شهریار نامه احکام نجومی پیشگویی ابزار پیشگویی خواب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۲۰۷
باتوجه به ضرورت پژوهش در منظومه های حماسی پس از شاهنامه و با هدف شناخت بیشترِ جوانبِ گوناگون آن ها، مقاله حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای ، مبتنی بر توصیف و تحلیلِ محتوا به بررسی «عنصر پیشگویی» در منظومه «شهریارنامه» سروده مختاری پرداخته است. در منظومه شهریارنامه تقریباً بیست وهفت مورد پیشگویی های مختلف صورت گرفته است. مهمترین این پیشگویی ها، پیشگویی درباره کینه جویی و انتقام بهمن ، پسر اسفندیار از خاندان زال است و افراد گوناگون هشت بار در بخش های مختلف به آن اشاره کرده اند. پیشگویی های شهریارنامه اغلب بر اساس خواب، احکام نجومی و با یاری سروش یا با ابزارها و اشیاء شگفتی نظیر جام انجم نما، آیینه حکمت و لوح زرین، توسط اخترشناسان و وزیران فرزانه به ویژه جاماسپ،موبدان و پهلوانان صورت می پذیرد. موضوع خواب دیدن و خواب نما شدن شخصیت ها به ویژه قهرمان داستان از محورهای اساسی در منظومه های حماسی است و در شهریارنامه نیز نمود فراوانی دارد. برخی از خواب های شهریارنامه جنبه پیشگویی دارد و برخی دیگر مبتنی بر امر و نهی و پند و اندرز است. خواب هایی که جنبه پیشگویی دارد در بسیاری از موارد از وقایع و حوادث و سختی ها گره گشایی می کند و قهرمانان و پهلوانان داستان را از بند مخمصه ها می رهاند.
۴۲.

خواب، مرگ، بیهوشی حین عمل جراحی و کمای طبی(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: پژوهش در دین و سلامت دوره ۷ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ 1-6

کلیدواژه‌ها: بیهوشی خواب قرآن کما مرگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱ تعداد دانلود : ۱۳۳
خواب یکی از مهم ترین فرایندهای فیزیولوژیک در انسان به حساب می آید و مطالعات بسیار زیادی درباره این فرایند پیچیده و حیاتی صورت گرفته است. هر نوع اختلال در خواب اعم از زمان خواب یا الگوی خواب و یا مدت زمان آن، به مشکلات مهمی در سلامت جسمی و روحی انسان منجر می گردد.
۴۳.

تأثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب، خواب و شدت درد در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روان شناسی سلامت سال دهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۴۰) 111 - 130

کلیدواژه‌ها: اضطراب شدت درد خواب فیبرومیالژیا درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۱۷۱
مقدمه: شیوع فیبرومیالژیا در زنان و اختالالات روانشناختی همبود مانند اختلالات اضطرابی و خواب منجر به خلل در درمان جسمانی و کاهش کارکرد زندگی سالم بیماران می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر درمان گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب، خواب و شدت درد بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا انجام شد. روش: در این پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری سه ماهه تعداد 34 نفر از مراجعه کنندگان مبتلا به فیبرومیالژیا بیمارستان بوعلی شهر تهران در سال 1397 از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت گمارش تصادفی در دو گروه 20 نفره آزمایش و کنترل (لیست انتظار) منتسب شدند. از طریق 8 جلسه، آموزش گروهی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای گروه آزمایش انجام شد. همزمان گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. آزمودنی ها قبل و بعد از آموزش به پرسشنامه های اضطراب بک، درد مک گیل و اختلال خواب کولین اسپایت پاسخ دادند. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون تحلیل کواریانس و اندازه گیری مکرر استفاده شد. یافته ها: نتایج تحلیل کواریانس و اندازه گیری مکرر نشان داد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش علائم اضطراب، خواب و شدت درد در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا تأثیر معناداری دارد (001/0>p-value). نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد درمان گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد از طریق ایجاد و توسعه پذیرش و انعطاف پذیری روانشناختی، می تواند از آسیب های روانشناختی بیماران بکاهد و منجر به کاهش شدت درد، اختلال خواب و اضطراب گردد.
۴۴.

بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت خواب و کیفیت زندگی بیماران با مشکلات قلبی- عروقی

نویسنده:
منبع: مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت سال نهم ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۴۲) ۹۶-۸۵

کلیدواژه‌ها: بیمار قلبی - عروقی خواب کیفیت زندگی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۴۸
مقدمه: افراد با مشکلات قلبی- عروقی از کیفیت خواب و کیفیت زندگی ضعیفی برخوردارند و این مشکلات روند بیماری آنها را تشدید می کند. هدف: هدف مطالعه فعلی بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت خواب و کیفیت زندگی بیماران قلبی- عروقی بود. روش: این پژوهش در قالب یک کارآزمایی بالینی با پیش آزمون، پس آزمون و دوره های پیگیری دو ماهه و شش ماهه اجرا شد. از میان بیماران قلبی- عروقی که در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به بیمارستان های شهر کرمانشاه مراجعه کرده بودند، ۴۰ نفر به صورت هدفمند انتخاب شدند و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش (۲۰ نفر) و کنترل (۲۰ نفر) اختصاص یافتند. ابزارها شامل پرسشنامه فرم کوتاه سلامت (SF-۳۶) و پرسشنامه کیفیت خواب پتزبورگ (PSQI) بود. گروه آزمایش هشت جلسه ۹۰ دقیقه ای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد را دریافت کرد. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS نسخه ۲۴ و تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد منجر به بهبود معنادار کیفیت خواب و کیفیت زندگی در گروه آزمایش می شود (۰/۰۱>P). میزان اندازه اثر برای کیفیت زندگی و کیفیت خواب به ترتیب برابر با ۰/۶۳ و ۰/۶۲ بود (۰/۰۱>P). نتیجه گیری: یافته های این مطالعه نشان داد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد منجر به بهبود کیفیت زندگی و کیفیت خواب در بیماران با مشکلات قلبی- عروقی می شود. براساس این یافته ها، از این درمان می توان برای بهبود کیفیت خواب و کیفیت زندگی که نقش تشدید کننده در روند بیماری افراد مبتلا به قلبی- عروقی دارد استفاده کرد.
۴۵.

بررسی ارتباط کیفیت خواب با شاخص های سلامت و فعالیت بیماری در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید

نویسنده:
منبع: مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت سال نهم ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۳) ۱۳۶-۱۲۴

کلیدواژه‌ها: آرتریت روماتوئید خواب درد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۵
مقدمه: وضعیت خواب یکی از مهمترین اجزای کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید است. هدف: این مطالعه با هدف بررسی ارتباط کیفیت خواب با شاخص های سلامت و فعالیت بیماری در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید انجام شد. روش: در این مطالعه مقطعی تحلیلی تعداد ۲۵۰ بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید مراجعه کننده به کلینیک تخصصی روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در طی سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ با پرسشنامه های استاندارد مقیاس آنالوگ بصری، کیفیت خواب پیتزبورگ، مقیاس اضطراب و افسردگی بیمارستانی، پرسشنامه چندبعدی خستگی و میزان فعالیت بیماری مورد بررسی قرار گرفتند. جهت تحلیل داده ها از آزمون های اسپیرمن، تی مستقل، تحلیل واریانس و تحلیل رگرسیون چندگانه و SPSS نسخه ۲۳ استفاده شد. یافته ها: ۴۲ بیمار مرد و ۲۰۸ بیمار زن مبتلا به آرتریت روماتوئید مورد بررسی قرار گرفتند. کیفیت خواب ۹۸% از شرکت کنندگان نامناسب بود. شدت بالاتر درد (۰/۰۰۱>p)، فعالیت بیشتر بیماری (۰/۰۵>p)، افسردگی و خستگی ذهنی (۰/۰۱>p) با کیفیت بدتر خواب بیماران همراه بود. نتیجه گیری: یافته های این مطالعه نشان داد؛ افسردگی و خستگی ذهنی، شدت درد و فعالیت بیماری آرتریت روماتوئید، با کیفیت خواب بدتر این بیماران همراه است. توصیه می شود وضعیت خواب این بیماران و متغیرهای مورد اشاره مورد توجه درمانگران قرار گیرند.
۴۶.

اثربخشی تحریک مستقیم فراجمجمه ای بر تاب آوری، توجه انتخابی، تمرکز و تلاشمندی در مبتلایان به بی خوابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عصب روانشناسی سال هفتم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۲۷) 9 - 19

کلیدواژه‌ها: تحریک مستقیم فراجمجمه ای تاب آوری توجه انتخابی خواب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۱۱۳
بی خوابی یک نگرانی عمده بهداشت عمومی و رایج ترین اختلال خواب محسوب می شود که درمان آن در راستای ارتقای بهزیستی و عملکرد فرد جایگاه ویژه ای دارد. یکی از روش های درمانی نوین در مداخلات خواب استفاده از تحریک مستقیم فراجمجمه ای است. پژوهش حاضر به منظور تعیین اثربخشی تحریک مستقیم فراجمجمه ای بر تاب آوری، توجه انتخابی، تمرکز و تلاشمندی در مبتلایان به بی خوابی صورت گرفت. طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی همراه با گروه کنترل با سنجش پیش آزمون و پس آزمون بود. جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان دانشگاه سمنان در سال تحصیلی 99-1398 با تشخیص اختلال بی خوابی بود. 20 نفر به عنوان نمونه به صورت هدفمند انتخاب شده و در دو گروه کنترل و آزمایش با گمارش تصادفی قرار گرفتند. از دستگاه تحریک مستقیم فراجمجمه ای در جهت مداخله و از پرسشنامه های کیفیت خواب پیتزبورگ، تاب آوری کانر و دیویدسون و آزمون D2برای سنجش متغیرها استفاده شد. گروه آزمایش طی 10 جلسه درمانی به مدت 10دقیقه با ولتاژ1 میلی آمپر تحت مداخله قرار گرفت و گروه کنترل تحت مداخله شم قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد تحریک مستقیم فراجمجمه ای منجر به افزایش تاب آوری، توجه انتخابی و تمرکز و تلاشمندی و همچنین بهبود بی خوابی می شود. یافته های پژوهش بیانگر آن بود که تحریک مستقیم فراجمجمه ای راهبردی موثر در افزایش تاب آوری، توجه انتخابی، تمرکز و تلاشمندی و بهبود سطح کیفیت خواب است و می توان از آن به عنوان روشی موثر بهره برد.
۴۷.

تأملی در پرسش متداولِ «خدای-تعالی- با تو چه کرد؟» در متون منثور عرفانی (شخصیّت ها، دلایل و جزئیات رحمت و عذاب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴۷) 131 - 152

کلیدواژه‌ها: خواب پرسشگر و راوی رفتار خداوند رحمت و آمرزش عذاب و عتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۳۵
تبیین مسئله: یکی از پربسامدترین بُن مایه های متون عرفانی، خواب و رؤیا ست که نوعی کرامت به شمار می رفته و به سبب إخبار از عالم غیب، ابزاری برای کسب شناخت و آگاهی بوده است. در میان این خواب ها، به دلیل نگرانی و ترس صوفیه از عالم پس از مرگ و عاقبتِ کار خود، پرسشِ «خدای تعالی با تو چه کرد؟» بسیار متداول است؛ پرسشگر از راوی می خواهد که او را از سرنوشت خود و حوادث عالم برزخ آگاه کند. اگر خداوندْ راوی را آمرزیده است، دلیل آمرزش چه بوده و اگر احیاناً عتاب یا عذاب کرده، به تاوان کدام غفلت و اشتباه او بوده است. روش نگارنده در این مقاله برای پاسخ به پرسش یادشده، هجده متن منثور عرفانی را بررسی کرده است. یافته ها و نتایج: با تحلیل حکایات مرتبط، این نتیجه حاصل شد که در بیشتر اوقات، راوی از آمرزش خداوند و لطف او خبر می دهد و اینکه کار، آسان تر از آن است که خلق می پندارند ؛ به گونه ای که در مقابل پنجاه و نه حکایت رحمت خداوند، تنها با نُه حکایت عذاب و عتاب او مواجهیم. تأمّل در حکایات نشان می دهد که لطف و «رحمتِ بی علّت» خداوند و به عبارت دقیق تر «فضل و کَرَم» او افزون بر عارفان و پارسایان، مردمان عادی و گناهکاران و قاتلان را نیز در بر می گیرد و از این نظر، اصل نقدش، داد و لطف و بخشش است؛ همچنین بهشت و نعمت های بهشتی، کمترین پاداش خداوند به رستگاران است؛ در حالی که رؤیت خداوند و همنشینی با او، رضایت و خشنودی حق از بنده، استقبال پیامبر (ص) از عارف و همنشینی با پیامبران و صالحان، پاداش های ویژه تری به شمار می روند.
۴۸.

«بررسی ارتباط خواب و مرگ عارفانه در مثنوی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۹ پاییز ۱۳۹۱ شماره ۳۳

کلیدواژه‌ها: خواب رویا مرگ عارفان مثنوی مولوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۹۶
خواب، رؤیا و مرگ از پدیده های مرموز و پرشگفت بشری است که پیوسته ذهن انسان را به خود مشغول داشته است. اندیشمندان، عارفان، روانشناسان و... همگی تلاش کرده اند تا از زاویه نگاه خویش پرتوهایی به این عوالم ناشناخته افکنده، گوشه هایی از آن را روشن و تشریح کنند. در اندیشه دینی خواب و مرگ هر دو مسئول انتقال روح به عالم ملکوت اند و از این رو شباهت بسیاری به یکدیگر دارند، با این تفاوت که در مرگ انتقال دائم روح صورت می گیرد و در خواب انتقال موقت. مولوی با بهره گیری از اندیشه های قرآن و حدیث، علاوه بر خواب و مرگ طبیعی، انواع دیگر این دو پدیده را از منظر عرفانی مورد توجه قرار داده است. در این پژوهش تلاش شده است تا با بررسی خواب و مرگ از دیدگاه عرفانی، ارتباط این دو از نظر مولوی تشریح و تبیین گردد.
۴۹.

تحلیلی بر خواب ها و رؤیاهای عرفانی از منظر مولانا در مثنوی معنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۳ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵۰

کلیدواژه‌ها: رؤیا خواب عرفان مولانا عالم مثل کشف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۹۳
معانی والایی که از حضرت حق فرود می آیند صورتی جسمانی مانند صورت خیال ما می پذیرند و سپس به عالم ملک فرود می آیند. انواع خواب ها مربوط به این عالم است و دنیای خواب و رؤیا، جهانی است پهناور و سرشار از شگفتی ها و عجایب و غرایب که با چشم بر هم زدنی حادث و نمایان می شوند. چرا که محدودیتی در آن عالم خیال نیست و روح والاست که در آن عالم سیر می کند. پدیده خواب و رؤیا از فرهنگ عامه فراتر رفته و در کلام و اندیشه عرفا و متصوفه و حتی شعرا و نویسندگان مورد توجه و کاربرد ویژه قرار گرفته است و مولانا جلال الدین بلخی در کنار بزرگانی چون ابن عربی و... بینشی اندیشمندانه و خداگونه به مقوله خواب و رؤیا دارند و آن را یکی از راه های رهایی روح از قفس تن و اتصال به عالم ملکوت می دانند. با عنایت به کارکردهای گوناگون خواب و رویا در مثنوی معنوی، در این مقاله پس از مختصری در باب رویا، ویژگی ها و خصایص آن، چگونگی آن در قرآن و احادیث، به بررسی شاخصه های خواب و رویا در اشعار مثنوی پرداخته شده است.
۵۰.

رؤیاواره یا (واقعه) در آثار عین القضات همدانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۳ بهار ۱۳۹۶ شماره ۵۱

کلیدواژه‌ها: واقعه خواب رویاواره مکاشفه عین القضات همدانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۷۴
عرفان شناخت و معرفت حق تعالی است. معرفت و شناخت عرفانی، دریافتی شهودی، حضوری و فردی است؛ عارف پس از طی مراحل و مقدماتی ، توانایی های روحی و معنوی خاصّی به دست می آورد که او را از تنگنای حس و عقل فراتر برده و سراپرده اسرار و حقایق را بر او مکشوف می سازد. رویارویی عارف با حقیقت ، حادث ه ای باطنی و درونی ست که بدون حضور و اشراف حس و عقل صورت می گیرد، عارف قادر نیست دیده ها و دریافته های خود را به صورت معقول و قابل ادراک در آورد و مشهودات و مکشوفات قلبی خود را برای دیگران بیان نماید. یکی از دلایل اصلی تغبیرنا پذیری حقایق عرفانی، غیر قابل تمیز بودن و بی تعیّنی آن است زیرا تجارب وحقایق عرفانی مربوط به عالمی متفاوت با عالم ماست. عین القضات همدانی در آثار خود به شرح و تبیین تجارب عرفانی خود پرداخته و برای اثبات آن ها به آیات و احادیث استناد نموده است. مکاشفه، واقعه، خواب، تمثّل از جمله تجارب عرفانی اوست. در این میان رؤیا واره (واقعه) یکی از راه های مهم ورود به عالم غیب و از عناصر فراحسی است که نفس ناطقه آدمی به کمک آن از گذشته و آینده آگاه می گردد. در این پژوهش ضمن تعریف واقعه و ویژگی های آن، تفاوت آن با خواب و مکاشفه، واقعه ها و تجربیات ناب شخصی عرفانی عین القضات تحلیل و بررسی می شود.
۵۱.

مفهوم خواب و رویا از منظر قرآن، عرفان و فلسفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۴ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵۶

کلیدواژه‌ها: خواب رویا قرآن عارفان فیلسوفان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۱۹۵
«خواب» و «رویا» مضامینی هستند که در قرآن، احادیث، روایات، متون عرفانی، ادبی و از جنبه علمی بسیار مورد توجه بوده، به طوری که، کتب و مقالات فراوانی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. «خواب» و «رویا» جزیی از زندگی و حیات موجودات زنده است که در این بین برای انسان، به عنوان خلیفه الله، معنا و مفهوم خاص خود را دارد. در قرآن کریم و احادیث از «خواب» و «رویا» تعابیر متعددی آمده است و در متون عرفانی و ادبی نیز از زوایای مختلف به این حالت در زندگی بشر پرداخته شده و بسیار مورد توجه است. از طرفی از جنبه علمی نیز بر ضرورت «خواب» برای سلامت انسان تاکید شده است. در این مقاله سعی بر آن است تا این دو حالت خواب هم از دیدگاه قرآن و هم از دیدگاه عرفان و فلسفه مورد مطالعه قرار گیرد. کلید واژه ها:
۵۲.

نمودِ کهن الگویِ پیرِ دانا و رؤیا در منظومه هایِ حماسیِ بهمن نامه و فرامرزنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 166 - 145

کلیدواژه‌ها: بهمن نامه فرامرزنامه خواب روان شناسی یونگ کهن الگوی پیر دانا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۷۵
«کهن الگو» یکی از اصطلاحات بنیادین در روان شناسی کارل گوستاو یونگ است که در ناخودآگاه فردی و جمعی نوع بشر حضور دارد. هنر و ادبیّات، یکی از نمودگاه های اصلی ناخودآگاه بشری است. در شعر کهن فارسی، به ویژه منظومه حماسیِ بهمن نامه و فرامرزنامه، کهن الگوها ازجمله کهن الگوی «پیرِ دانا» برای تحقّقِ منظور یا غرضی خاص در حماسه حضور می یابد که نگارندگان در پژوهشِ پیشِ رو با استناد به دو منظومه حماسی، به توصیف و تحلیل آن می پردازند. پژوهندگان بر آن اند به این پرسش پاسخ دهند که کهن الگوی پیر دانا، به چه اَشکالی در دو اثرِ یادشده ظاهر شده است؟ چنان که از نتیجه تحقیق برمی آید، گاهی شخصیت های شناخته شده به مانند زال، رستم و گرشاسپ، به حقیقتی که در آینده ممکن است رخ دهد، واقف می شوند و در نقشِ پیر دانا، نزدیکان خود را از آن رخدادِ در پیش آگاهی می بخشند. گاهی هم کسی همچون بهمن که تابعِ «نهادِ» خود است، در رؤیا با کسانی مانند فریدون، سیاوش و کیخسرو روبه رو می شود و آنان در نقش پیرانِ دانا، با تهدید او را از بدی بر حذر می دارند. در مواقعی هم پیر دانا به عنوان پشتیبانِ پنهان، رخدادی تمثیلی را به تصویر می کشد تا مخاطبش را از کاری نادرست بر حذر دارد. گاهی هم او در هیأت پرنده یا خواب گزاری پیش گو آشکار می شود و رستگاری مخاطبش را رقم می زند. نکته قابل تأمّل این است که در همه موارد، رؤیا نقشی اساسی دارد و به طورکلی، پیر دانا در سوگیری های کنش شاهان و پهلوانان و تغییر مسیر حماسه، اثراتی مطلوب و تأثیرگذار به جای می نهد.
۵۳.

رابطه تشکیکی بیداری، خواب و مرگ در حکمت صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال ۵۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۲ 125 - 146

کلیدواژه‌ها: نفس خواب بیداری مرگ تشکیک وحدت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۱۹
اصل تشکیک از مهم ترین اصولِ فلسفی در حکمت متعالیه صدرایی است که با آن سؤال از چیستیِ رابطه بین سه پدیده بیداری، خواب و مرگ پاسخ داده می شود. این نوشتار، رابطه مورد بحث را طولی و تشکیکی می داند. براین اساس، اختلاف این حالت ها به اشتراک آن ها باز می گردد که عبارت است از: شدت و ضعف در معطوف شدنِ نیرو های انسان به ظاهر یا باطن نفس و عوالم متناسب با آن ها. بیداری، حاصل توجه حداکثری قوای نفس به عالم مادی و حواس ظاهری است. با ضعیف شدن این توجه و التفاتِ بیشتر نفس به عالم مثال، خواب اتفاق می افتد. درنهایت، با قطع ارتباط کامل نفس از جهان مادی، مرگ اصطلاحی فرا می رسد. البته در معنایی دیگر، به واسطه حرکت جوهری نفس، آنچه اصطلاحاً مرگ خوانده می شود، همراه همیشگی انسان و محیط بر سایر حالات اوست. در نگاهی عمیق تر و بر مبنای وحدت شخصیه نفس، بیداری و خواب و مرگ از ظهورات نفس است و ضمن حفظ رابطه تشکیکی، با نفس و با یکدیگر عینیت دارند.