خانواده ایرانی

هدف از این مطالعه تحلیل نتایج و یافته های پژوهش های انجام شده در حوزه خانواده به منظور شناسایی ویژگی ها و عوامل استحکام بخش خانواده ایرانی است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روشمطالعه، اسنادی از نوع فراتحلیل است. بر این اساس، از میان پژوهش های انجام شده، با نمونه گیری هدفمند 51 اثر علمی که شناسایی عوامل اثرگذار بر استحکام خانواده را مورد توجه قرار داده بودند، از لحاظ روش شناختی مورد قبول و دارای ویژگی ها و اطلاعات لازم برای اجرای فراتحلیل مورد نظر بودند، در بازه زمانی سال های 1374 تا 1389 انتخاب و بررسی شدند. ابزار پژوهش، چک لیست فراتحلیل بود. تکنیک های استفاده شده در تجزیه و تحلیل داده ها شامل تکنیک های آمار توصیفی نظیر توزیع فراوانی و درصد بوده است. اطلاعات به دست آمده به وسیله نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. در بررسی یافته های پژوهش های مطالعه شده، الگویی از 9 عامل مؤثر بر نهاد خانواده به دست آمد که به ترتیب اهمیت بدین قرارند: ایمان، عقاید و ارزش های اخلاقی، تعاملات مثبت خانوادگی، سلامت جسمی و روحی، شیوه اداره زندگی خانوادگی، رشد فردی، محیط فرهنگی اجتماعی و سیاسی جامعه، رفاه خانواده (تأمین نیازهای اساسی)، خدمات عمومی و ملاحظات بهداشتی جامعه.

متأسفانه در عصر کنونی نهاد خانواده، به منزله اصلی ترین رکن جامعه، دچار تزلزل شده است. ارائه الگوی مناسبی از خانواده اسلامی از طریق محصولات نمایشی تلویزیون می تواند گره گشا باشد. مقاله حاضر به دنبال ارائه سیاست های محتوایی نمایش مطلوب خانواده در محصولات نمایشی تلویزیون بر مبنای سبک زندگی اسلامی است. این پژوهش در دو مرحله انجام شده است. ابتدا، محتوای 7 عنوان کتاب (شامل 21 جلد)، در حوزه خانواده اسلامی، به روش تحلیل محتوای کیفی، بررسی شد. نتیجه، به دست آمدن ۷۲۵ کد در زمینه ویژگی های خانواده اسلامی بود که پس از مقوله بندی الگوی جامع خانواده در اسلام، در سه محور اصلی «دیدگاه های نظری اسلام درباره خانواده»، «راهکارهای عملی تحکیم خانواده» و «عوامل تزلزل خانواده» ارائه شد. در مرحله دوم، با طراحی سؤالاتی برآمده از الگوی احصائی در گام نخست، با استادان و کارشناسان 4 حوزه مدیریت و سیاست گذاری، خانواده و سبک زندگی اسلامی، تولید تلویزیونی و ارتباطات، که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. نتیجه در دو بخشِ ارزیابی کارشناسان از وضعیت کنونیِ نمایش خانواده در تلویزیون و سیاست های پیشنهاد ی برای بازنمایی خانواده ارائه شد. این سیاست ها در دو بخش ارائه شد. بخش نخست، با عنوان «اهداف، محورها و اولویت ها» شامل 7 مقوله «تشکیل خانواده و ازدواج»، «ترسیم جایگاه اعضای خانواده»، «اقتصاد خانواده»، «محیط مطلوب حاکم بر خانواده»، «صله رحم»، «وظایف اعضای خانواده» و «مقابله با عوامل تزلزل خانواده» و 23 زیرمقوله است. بخش دوم نیز، با عنوان «سیاست ها و ضوابط محتوایی»، شامل 35 گزاره محتوایی در خصوص بازنمایی مطلوب خانواده اسلامی در محصولات نمایشی است که به طور دقیق و مصداقی به بایدها و نبایدهای محصولات نمایشی می پردازند.

هدف: ه دف این پ ژوهش بررسی تأثیر فرآیند توسعه بر ناپایداری روابط عاطفی- عاشقانه در خانواده امروز ایرانی است. روش پژوهش: پرسش این پژوهش دارای این صورت بندی است: چرا و چگونه فرآیند توسعه می تواند زمینه ساز ناپایداری روابط عاطفی در خانواده گردد؟ از منظر جامعه شناسی، فرآیند توسعه به واسطه چه مکانیسم هایی می تواند زمینه ساز ناپایداری روابط احساسی-عاطفی در خانواده گردد و روابط احساسی- عاطفی میان زن و شوهر را متزلزل سازد؟ به منظور پاسخ به این پرسش محقق با روش کیفی گرندد تئوری، اقدام به انجام مصاحبه های عمیق بین زوجین تهرانی نموده است. مشارکت کنندگان این پژوهش 54 نفر از زوجین تهرانی بودند که با روش انتخاب هدفمند و در دسترس، برگزیده شدند. تعداد مشارکت کنندگان را اشباع داده ها تعیین نموده است. یافته ها: داده های مستخرج از مصاحبه ها، با سه مرحله کدگذاری تحلیل و بررسی شدند. در نهایت از بین 1243 داده خام، 923 مفهوم، 165 خرده مقوله و 56 مقوله به دست آمد. محورهای اصلی تحقیق عبارت بود از شرایط گذار جامعه و گستردگی فضای مجازی. در نهایت، کدگذاری انتخابی پژوهش نشان داد که پدیده اصلی در ناپایداری روابطی عاطفی – عاشقانه در خانواده امروز ایرانی، پدیده هویت چهل تکه می باشد. نتیجه گیری: سیالیت هویت و عدم ثبات آن، باعث شده است که خانواده های ایرانی، به مانند سابق، خود را ملزم و پایبند به پیمان زناشویی ندانسته و بی ثباتی خانوادگی در جامعه رو به فزونی گراید.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تهاجم فرهنگی و آسیب های آن به بنیان خانواده ایرانی؛ تحلیل دیدگاه مقام معظم رهبری انجام شد. روش پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شد. یافته ها: یکی از کارکردهای اجتماعی رسانه ها، نقش آن ها در معرفی مفهوم خانواده به مخاطب است. آن ها خانواده ها را اغلب به شکل واحدهایی برجسته و قابل تشخیص از یکدیگر نمایش می دهند. با این روش بنیان خانواده از نسلی به نسل دیگر انتقال پیدا می کند. هدف از این تحقیق شناسایی اثرات مخرب تهاجم فرهنگی، جنگ نرم، آسیب های تهاجم فرهنگی به خانواده ها در ایران از دیدگاه مقام معظم رهبری (آیت الله خامنه ای) است. رسانه های غربی می توانند، با انتشار و پخش گزارش های مکرر از تعریف مورد نظر خود از خانواده، به جامعه ایرانی تعریف خاص خود را القاء کنند و باعث تغییر یک جامعه از درون خود شوند. این امر سبب نگرانی مسؤلان از جمله مقام معظم رهبری شده است. نتیجه گیری: از تحلیل داده ها بر می آید که فضای مجازی و رسانه ها بیشترین تأثیر در تهاجم فرهنگی داشته اند.

امروزه ساختار روابط میان والدین و فرزندان در خانواده هسته ای مدرن، دستخوش تغییرات بنیادینی شده است. هر چند برخی از این تغییرات امری طبیعی و لازمه پیشرفت و رشد جامعه است، اما هنگامی که گستره این تغییرات در اثر عوامل نسلی با سرعت گسترش یابد؛ به مسئله ای مهم تبدیل می شود و می تواند سرمنشأ آسیب های زیادی در خانواده و به تبع آن جامعه باشد. در این صورت نمی توان گسست بین نسلی را امری طبیعی انگاشت و دیده بر آن فرو بست. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی با مطالعه منابع جامعه شناختی و تربیتی و با استفاده و استناد به آیات، روایات و سخن بزرگان و اندیشمندان دینی، به توصیف و تبیین عوامل تربیتی درون خانوادگی و برون خانوادگی گسست نسلی در خانواده ها پرداخته است. یافته ها نشان داد که عوامل تربیتی درون خانوادگی همچون اشتغال روزافزون والدین، فاصله سنی زیاد والدین با فرزندان، عدم آشنایی والدین و فرزندان با ویژگی های یکدیگر و نیز عوامل تربیتی برون خانوادگی همانند جهانی شدن، مدرنیزاسیون، رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی، موجب ایجاد پدیده گسست نسلی در خانواده ها شده است.

در مواجهه با بحران کرونا و اِعمال قرنطینه خانگی که ملازم با تعطیلی گسترده مشاغل، مدارس و … است، خانواده - به عنوان نهاد بنیادین جامعه - نقش مهمی در حمایت از اعضای خود، رسیدگی به بیماران، آموزش فرزندان و به طور کلی کمک به افراد برای عبور از این بحران دارد و در این دوره، مسائلی را تجربه کرد و راهبردهای اخلاقی ای را در مواجهه با مسائل اش در پیش گرفت . راهبردهایی که گاه تنها ضامن نگه داشت خانواده و عامل اصلی انسجام اجتماعی - به  ویژه در دوره بحران و آشفتگی - به شمار می روند . هدف اصلی پژوهش حاضر، شناخت این راهبردها در رویکرد اسلامی و نیز در روابط عینی خانواده ایرانی است . در این راستا، ضمن بررسی راهبردهای اخلاقی اسلام در روابط خانوادگی بر مبنای سه سطح از حسن و قبح در عقاید، اوصاف و رفتار در چند حوزه اصلیِ مناسبات مالی، عاطفی، جنسی و تربیتی، بایدها و نبایدهای اخلاقی اسلام برای خانواده که در شرایط بحران می توان از آنها بهره گرفت، استخراج شد و در گام دوم، مبتنی بر مصاحبه غیر حضوری با نمونه ای از افراد و تحلیل مضامین برجسته، مسائل و راهبردهای اخلاقی خانواده ایرانی در مواجهه با بحران کرونا توصیف و تحلیل شد . بر اساس یافته ها، مهم ترین مشکلات و دغدغه های تجربه شده، به چهار حوزه سلامت، فراغت، آموزش و اقتصاد باز می گردد و در این رابطه، همگرایی قابل توجهی بین راهبردهای به کار گرفته شده از سوی خانواده های با تاب آوری بالا، شامل راهبردهای ناظر به امنیت و راهبردهای ناظر به لذت دیده می شود .