پیامبر اسلام (ص)

هدف پژوهش حاضر بررسی فرایند تدوین و آموزش معارف اسلامی از دوره حیات پیامبر (ص) تا پایان حکومت حضرت علی (ع) است.  روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که پیامبر گرامی اسلام (ص) چه در قالب روایات و حدیث و چه در قالب رفتار و عمل به آموزش علوم، به خصوص آموزش علوم اسلامی مانند قرائت، توجه و اهتمام ویژه ای داشتند. در دوره خلفای ثلاث، به دلیل ایجاد شورش هایی چون شورش اهل رده و نبرد با پیامبران دروغین و نیز آغاز عصر فتوحات و جنگ های خارج از شبه جزیره عربی، به استثنای توجه به آموزش علوم اسلامی مانند قرائت، تفسیر و فقه، به تدوین و آموزش سایر علوم توجهی نشد. حضرت علی (ع) نیز به دلیل درگیری با جنگ های داخلی که از آغاز خلافت ایشان تا پایان آن ادامه داشت، تنها فرصت آموزش و تدوین معارف اسلامی مانند تفسیر، حدیث و صرف و نحو را یافت. همچنین از دوره اموی به دلیل ورود سرزمین های اطراف به اسلام و پذیرش این دین، چون افکار و عقاید متفاوتی پدید آمد، تلاش برای تدوین و تألیف در زمینه علوم اسلامی نیز آغاز شد.

آزادی بیان یک حق بنیادین بشری است که با رشد و پیشرفت جامعه و تعالی انسان در ارتباط است. اما حقی است که در زمره حقوق انتخابی قرار دارد و علاوه بر این یک حق اجتماعی است. لذا بر مبنای همین خصایص، اجرای آن با حدود و ثغوری مواجه است که رعایت حقوق دیگران، منع توهین به حیثیت و آبروی افراد و یا نظم عمومی و... از جمله آنهاست. باید اضافه شود که این حق مدنی و سیاسی با مفاهیم و آرمانهای دیگری همچون صلح و امنیت، بردباری و ممنوعیت تبعیض نژادی هم ارتباط پیدا می کند. بررسی حق بر آزادی بیان به بهانه اقدام روزنامه دانمارکی در چاپ کاریکاتورهای توهین آمیز به پیامبر اسلام (ص) در تاریخ 30 سپتامبر 2005، همچنین نمایش فیلم ویدئویی کاریکارتورها در تلویزیون دانمارک در اکتبر 2006 از زوایای مختلف حقوق بشر می تواند بخشی از شرایط و حد و مرزهای اعمال این حق را بیان کند. ضمن اینکه نقطه نظرات دیوان اروپایی حقوق بشر نیز در بررسی پرونده های ارجاع شده ذیل ماده 10 کنوانسیون اروپایی حقوق بشر مورد استناد قرار گرفته است. 

مسئله دعوت و جزئیات مرتبط با آن در منابع متقدم ثبت شده است و با وجود تفاوت های الفاظ، در بیان اصل ماجرا و کیفیت آن مشابهت های بسیار وجود دارد. نکته مهم در بیان و تبیین این ماجرا، تصریح به خلافت امام علی (ع) است. حذف و اضافاتی در منابع متقدم و متأخر و در آثار و تحلیل های مستشرقان دیده می شود که با توجه به انگیزه های سیاسی و یا اعتقادی صورت گرفته است. در پژوهش حاضر با تمرکز بر گزارش های موجود در آثار تاریخ نگاران متقدم مانند ابن هشام ، ابن سعد، طبری و ابن اثیر و ابن کثیر تصویری از ماجرای مرحله دوم دعوت، مشهور به انذار العشیره ارائه می شود تا با مقایسه آثار تحریف گر متقدمین و متأخرین، نقص در روایتگری تاریخی و عدم حفظ امانت مشهود و مشخص شود. براساس دستاورد پژوهش حاضر در دو منبع تاریخ طبری و الکامل فی التاریخ ابن اثیر، پیامبر (ص) در پایان دعوت از خویشان خود، امام علی (ع) را با تعبیر «ان هذا اخی و وصیی و خلیفتی» خلیفه پس از خویش اعلام کرد. این درحالی است که طبری در تفسیرش و ابن کثیر در کتاب تاریخی و تفسیرش با تعبیر «ان یکون اخی و کذاو کذا» این حقیقت تاریخی تحریف کرده اند. در چاپ اول کتاب حیات محمد (ص) نگاشته محمد حسین هیکل، تعبیر خلیفتی آورده شده، اما در چاپ دوم حذف شده است. به طور قطع، تغییر نقل قول ها و حذف نکته مهم تاریخی به سبب تمایلات فرقه ای و مذهبی از ارزش کار علمی می کاهد.

پیامبر اسلام… در طول دوران رسالت خویش توانست جامعه بدوی آلوده به تعصبات و خرافات را با مجاهدت عظیم خود و اصحابشان، به جامعه مترقی اسلامی تبدیل کند و در نظام حکومتی خود، شالوده و منظومه فکری فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تمدن اسلامی را بر پایه آموزه های قرآن کریم استوار سازد. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی، در پی پاسخ به این سؤال اصلی است که نظام حکومتی پیامبر اسلام چه شاخص های تمدنی دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد نظام حکومتی رسول خدا… دارای هفت شاخص اساسی بود: ایمان و معنویت، قسط و عدل، علم و معرفت، صفا و اخوت، صلاح اخلاقی و رفتاری، اقتدار و عزت، و کار و حرکت و پیشرفت دائمی.  

حق و باطل دو جبهه تقابلی هستند که هریک شکست دیگری و تثبیت، توسعه و تجلی حاکمیت خود را در پهنه هستی دنبال می کند. انقلاب اسلامی به عنوان نماینده جبهه حق و در ادامه خط انبیا برای دستیابی به آرمان نهایی تشکیل تمدن اسلامی مانند دیروز با چالش بزرگ دشمنان مستکبر و پرقدرت و تبعیت خواه مواجه است. جهاد کبیر نسخه قرآنی خداوند متعال به پیامبر اسلامˆ (ص) برای مقابله با طاعت خواهی کفار زمانه خود بود و امروز انقلاب اسلامی به واسطه شباهت وضعیتی بسیار به اوضاع پیامبرˆ (ص) در سال های آغازین دعوت الهی شان و هنگام نزول آیه جهاد کبیر، به این نسخه برای حفظ و دستیابی به اهداف ترسیمی خود نیاز مبرم دارد. نگارنده با روش توصیفی و تحلیلی، به بررسی چیستی جهاد کبیر از طریق تشریح سابقه تاریخی آن در صدر اسلام پرداخته و با رویکرد مقایسه و تطبیق آن را در ساحت انقلاب اسلامی بررسی کرده و بدین وسیله به نقش بی بدیلِ زمینه سازی، مانع زدایی و اقتدارافزایی جهاد کبیر در تمدن سازی اسلامی صحه گذاشته است.

اصل این که پیامبران پیشین درباره ظهور حضرت محمد پیشگویی هایی داشته اند در آیاتی از قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. مورخان و محدثان نیز خبرهایی از نوعی آگاهی و پیشگویی از بعثت حضرت در دوره های نزدیک به ظهور اسلام از سوی کاهنان و کشیشان ارائه داده اند. شیخ صدوق از عالمان به اخبار امامی در کتاب کمال الدین و تمام النعمه خبرهایی را در این موضوع از راویان امامی و غیر امامی نقل کرده است که با برخی از رویدادهای فراتاریخی همراه است. موضوع پیش رو میان رشته ای و با تاریخ، حدیث و رجال سرکار دارد و روش ترکیبی برای بررسی اسناد و تحلیل محتوا مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به اهمیت گزارش های یاد شده این پرسش پیش می آید که داده های گزارش شده از سوی صدوق تا چه اندازه با آیات قرآن و منابع تاریخی و روایی دیگر همگرا هستند؟ اسناد و محتوای این گزارش ها تا چه میزان اطمینان آور و نزدیک به واقع می نمایند؟یافته های پژوهش تأییدکننده این مدعاست که  در اصل و کلیت وجود بشارات النبی همخوان با آیات قرآنی و منابع تاریخی است و داستان های فرعی و برخی از  مطالب فراتاریخی اخبار، چندان با واقعیت و روایت های تاریخی سازگار نیست.

دین اسلام به زن به عنوان یک عنصر مؤثر در حیات و سعادت اجتماعی می نگرد و او را در بالاترین درجات که برای انسان ممکن است کسب شود، معرفی می نماید و از زنان نمونه بعنوان الگو و اسوه برای بشریت یاد می کند. پژوهشگران در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکاء به منابع تاریخی ضرورتِ اهمیت و جایگاه زن را در سیره پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) مورد بررسی قرار دهند. این پژوهش در صدد پاسخ به این پرسش ها می باشد که «زنان صدر اسلام چه جایگاهی در سیره پیامبر(ص) داشتند؟» و «پیامبر چگونه به احیای مقام منزلت زنان بعد از جاهلیت اقدام نمودند؟». یافته ها حکایت از آن دارد که رسول اکرم (ص) با رفتار و گفتارش مقام زن را ارج نهاد و با معرفی برترین و والاترین الگوی زنان مسلمان به جهانیان ضمن توجّه به احیای منزلت آن ها، زنان را بزرگ جلوه داد.