پژوهش های نوین روانشناختی (روانشناسی دانشگاه تبریز)

هدف این پژوهش تهیه بسته روانی-آموزشی مبتنی بر مدرسه وتعیین اثر بخشی آن بر آشفتگی روانشناختی دانش آموزان دخترپایه دوازدهم متوسطه در حال آمادگی برای کنکور بود. در راستای این هدف از روش تحلیل اسنادی و روش آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون همراه با گروه کنترل استفاده شد.ازجامعه دانش آموزان دختر پایه دوازدهم متوسطه در حال آمادگی برای کنکور شهر اردبیل در سال تحصیلی 97-96 با استفاده از روش دردسترس،تعداد 30 نفر انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفره) و کنترل (15 نفره) گمارده شدند. برای جمع آوری داده ها از فرم کوتاه پرسشنامه اضطراب، افسردگی و استرس ۴۲ سوالی لویندا (DASS) استفاده شد. برای تهیه بسته روانی- آموزشی مبتنی بر مدرسه، از روش تحلیل اسنادی با تمرکز بر مطالعات پیشین استفاده شد. پس از تهیه بسته آموزشی ، طی 8 جلسه مداخلات آموزشی در گروه آزمایش به مرحله اجرا گذارده شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیره نشان داد،مداخله روانی-آموزشی مبتنی بر مدرسه در کاهش آشفتگی روانشناختی دانش آموزان پشت کنکور اثر بخش است.این یافته تلویحات عملی برای مداخلات تربیتی در موقعیت های آموزشی داشته که به تفصیل مورد بحث واقع شده است بنابراین توصیه می شود مشاوران مدارس از آن در مدارس استفاده نمایند.

هدف پژوهش حاضر تعیین نقش راهبردهای سرزنش خود و سرزنش دیگران در نشانه های اعتیاد به اینترنت با میانجی گری اضطراب بود. در راستای هدف فوق از جامعه دانش آموزان پسر سال چهارم دبیرستان های دولتی تبریز با استفاده از روش نمونه-گیری تصادفی خوشه ای تعداد 246 نفر انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی، کرایج و اسپینهاون، آزمون تشخیصی 20 گویه ای اعتیاد به اینترنت یانگ و پرسشنامه اضطراب بک و برای تحلیل داده ها از روش مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. تحلیل یافته ها نشان داد که راهبردهای سرزنش خود و سرزنش دیگران با میانجی گری اضطراب قادرند تغییرات نشانه های اعتیاد به اینترنت را تبیین نمایند، به نحوی که راهبردهای سرزنش خود و سرزنش دیگران (متغیرهای پیش بین) و اضطراب (متغیر میانجی) به صورت مستقیم و مثبت قادر به تبیین نشانه های اعتیاد به اینترنت بودند. اثر غیر مستقیم سرزنش خود بر اعتیاد به اینترنت به واسطه اضطراب مثبت و معنی دار ولی اثر غیر مستقیم سرزنش دیگران بر اعتیاد به اینترنت به واسطه اضطراب معنی دار نبود. شاخص های نیکویی برازش نشان داد که مدل اندازه گیری شده با مدل نظری برازش مطلوب دارد. این یافته ها تلویحات عملی در عرصه های بالینی دارند که می توانند در شناسایی و درمان اعتیاد به اینترنت به کار گرفته شوند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مدیریت زمان بر پیامدهای تحصیلی (عملکرد تحصیلی، رضایتمندی تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی) و رفتاری (رفتار اجتماعی) دانش آموزان پایه ی ششم ابتدایی شهرستان تبریز اجرا گردید. روش پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل نابرابر بود. جامعه ی آماری پژوهش را کلیه ی دانش آموزان پایه ی ششم ابتدایی نواحی پنجگانه ی شهرستان تبریز در سال تحصیلی 94-1393، تشکیل می دادند. دو کلاس 30 نفره ی پایه ی ششم ابتدایی از بین کلاسهای پایه ی ششم ابتدایی ناحیه ی 3 تبریز به شیوه ی نمونه گیری در دسترس انتخاب و یکی از کلاسها به عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگر به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد. ابزارهای به کار رفته در این پژوهش آزمون محقق ساخته ی پیشرفت تحصیلی، فرم اصلاح شده ی پرسشنامه ی رضایتمندی تحصیلی دنیسون و الماسری (2012)، پرسشنامه ی خودکارآمدی تحصیلی مورگان و جینگز (1999) و بخشی از پرسشنامه ی خودسنجی نوجوان (جهت سنجش رفتارهای اجتماعی دانش آموزان) بودند. برنامه ی آموزش مدیریت زمان در جلسات 50 دقیقه ای و به صورت دو جلسه در هر هفته برای دانش آموزان گروه آزمایش به اجرا درآمد و گروه کنترل هیچ برنامه ای را دریافت نکردند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل کوواریانس استفاده گردید. نتایج نشان داد آموزش مدیریت زمان تاثیر مثبت و معناداری بر عملکرد تحصیلی، رضایتمندی تحصیلی و رفتار اجتماعی دانش آموزان داشته ولی این آموزش بر خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان تاثیر معناداری نداشته است.

پژوهش حاضر با هدف تعیین نیمرخ شایستگی های اجتماعی- هیجانی به عنوان مهارت های غیر- شناختی و با تحلیل مبتنی بر شخص و مقایسه خوشه های به دست آمده برمبنای رضایت از مدرسه ی دانش آموزان صورت گرفته است. تعداد 414 نفر از دانش آموزان پسر پایه های پنجم و ششم مدارس حاشیه ای شهر سقز، مقیاس شایستگی های اجتماعی- هیجانی ژو و ای (2012) و زیر مقیاس رضایت از مدرسه از مقیاس رضایت از زندگی دانش آموزان هیوبنر (2014) را تکمیل نمودند. نتایج تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی نشان داد 234 نفر یعنی 56 %، با شایستگی های روانی – اجتماعی نسبتا پایین در خوشه ی اول و 180 نفر یعنی 44%، با شایستگی های روانی اجتماعی بالا در خوشه ی دوم قرار گرفتند. جهت تایید صحت تمایز یافتگی بین دو خوشه، از متغیر رضایت از مدرسه استفاده شد. بررسی تفاوت بین دو خوشه نیز بر مبنای رضایت دانش آموزان از مدرسه با آزمون تی ( 38/2= t 018/0= p) نتیجه ی معناداری فراهم آورد. یافته های به دست آمده علاوه بر ارائه نیمرخی از نحوه ی پراکندگی این شایستگی ها، نشان می دهد که توجه به مهارت ها و شایستگی های روانی – اجتماعی دانش آموزان در میزان بهزیستی و رضایت از مدرسه و فراتر از آن، یعنی؛ زندگی اهمیت بسزایی دارد که با توجه به تحولات جدید و ضرورت توجه به سلامت روان، بهتر است این امر در روند آموزش مد نظر قرار گیرد.

مقدمه: افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری نگرانی شدید، مشکلات تنظیم هیجان و کیفیت زندگی پایین را تجربه می کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر تنظیم هیجان بر بهبود علائم، نگرانی، نقص در تنظیم هیجان و کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری است. روش: پژوهش حاضر از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون و گروه کنترل است. جامعه ی آماری پژوهش حاضر تمامی افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری شهر شیراز در سال 1398 بود که به کلینیک های اعصاب و روان دانشگاه علوم پزشکی شیراز مراجعه کردند. نمونه ی پژوهش شامل 22 فرد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری بودند که به طور تصادفی در گروه آزمایش و گروه کنترل گمارده شدند. آزمودنی های گروه آزمایش از طریق مصاحبه بالینی ساختاریافته، برنامه ی مصاحبه ساختاریافته برای اختلال های اضطرابی و پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی(WHOQOL-BREF) مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که اجرای درمان گروهی مبتنی بر تنظیم هیجان در افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری، علائم اضطرابی، نگرانی و کیفیت زندگی افراد مبتلا را به شکل معنی داری بهبود می بخشد (p≤0/05). نتیجه گیری: درمان مبتنی بر تنظیم هیجان از طریق استفاده از راهبردهای تمرین ذهن آگاهی اسکن بدنی، آگاهی از حس های جسمانی و تمرین تنفس و همچنین مداخله در سازه های نگرانی و تنظیم هیجان، که به عنوان سازه های میانجی در درمان بسیاری از اختلالات شناخته شده اند، علائم و کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری را به به شکل معنی داری بهبود می بخشد

این پژوهش با هدف بررسی نقش تعدیل کننده اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی در رابطه بین مهارت های ارتباطی و رضایت زناشویی انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کارمندان متأهل شهرداری تهران در سال 98-1397 بود که بر اساس ملاک های ورود تعداد کل واجدین شرایط شرکت در این پژوهش 720 نفر برآورد شد و از این تعداد بر اساس جدول مورگان نمونه ای به حجم 250 نفر (135 مرد و 115 زن) به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های مهارت های ارتباطی (جرابک، 2004)، فرم کوتاه رضایت زناشویی انریچ (1993) و اعتیاد به شبکه های اجتماعی (خواجه احمدی و همکاران، 1395) بود. روابط بین متغیرها با آزمون همبستگی اسپیرمن و مدل پژوهش با استفاده از تکنیک مدلیابی معادلات ساختاری آزمون شدند. نتایج مدلیابی معادلات ساختاری نشان داد که اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی، در رابطه بین مهارت های ارتباطی و رضایت زناشویی نقش تعدیل کننده ندارد. آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد بین مهارت های ارتباطی و رضایت زناشویی (44/0) رابطه مثبت و معنادار (05/0p <) و بین رضایت زناشویی و مهارت های ارتباطی با اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی (به ترتیب 40/0- و 38/0-) رابطه منفی و معناداری وجود داشت (05/0p <) به این معنا که با افزایش اعتیاد به شبکه های اجتماعی رضایت زناشویی و مهارت های ارتباطی کاهش می یابد. با توجه اینکه مهارت های ارتباطی و رضایت زناشویی با اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی رابطه دارند لازم است متخصصین سلامت روان آگاه سازی در مورد پدیده اعتیاد به شبکه های اجتماعی و آثار و پیامدهای آن بر روابط زوجین، انجام دهند.

تحلیل شخصیتهای سیاسی و درک محیطی که در آن سیاستمداران به قدرت رسیده اند یکی از محورهای اصلی تحلیلهای حوزه روان شناسی سیاسی است. به عبارتی، روان شناسی سیاسی و رویکردهای آن به زمینه های گسترده نظیر نقش رهبری و کیش شخصیتی در رفتارهای سیاسی تعلق دارد. تبیین ماهیت، شخصیت و رفتار سیاسی رهبری امام خمینی (ره) و علت تاثیر گذاری عمیق وی در تحولات اجتماعی و فرهنگی سیاسی هدف نوشتار حاضر است تا بتوان به درک روشمند رسید بنابر این پرسش اصلی این بود که از منظر روانشناسی سیاسی بویژه کارل راجرز و آدلر چه تعاملاتی میان شخصیت و سبک رهبری امام خمینی (ره) و رعایت اخلاق سیاسی و انسانی وجود داشته است؟ و مولفه های رفتار سیاسی امام خمینی (ره) در جذب افراد در جریان انقلاب اسلامی چه بوده است؟ یافته های این پژوهش با استفاده از مفهوم سازی و روش تحلیلی- اسنادی و کتابخانه ای، نشانگر تعامل شخصیت و شیوه رهبری امام خمینی (ره) بر پایه نقش سیاسی منحصر به فرد او در جذب افراد در فرایند انقلاب اسلامی بوده است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر برنامه آموزشی کیت ریپلی بر مشکلات رفتاری و مهارت های انطباقی نوجوانان پسر با اختلال طیف اوتیسم با عملکرد بالا بود. پژوهش حاضر یک طرح مورد منفرد از نوع A-B-A است .جامعه آماری شامل تمام نوجوانان پسر با اختلال طیف اوتیسم با عملکرد بالا در شهر یزد بودند. نمونه های پژوهش سه پسر با اختلال طیف اوتیسم با عملکرد بالا بودند که به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. از پرسشنامه سیستم ارزیابی رفتار کودکان (فرم والدین و فرم معلمان) برای بررسی مشکلات رفتاری و مهارت های انطباقی استفاده شد. برنامه آموزشی در سی جلسه به گونه انفرادی برای آزمودنی ها ارائه شد. داده های پژوهش که طی اندازه گیری های مکرر بدست آمد برای هر کدام از آزمودنی ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد پس از دریافت آموزش نمرات آزمودنی ها در مشکلات رفتاری با PND، 66/66 برای آزمودنی اول و دوم و PND، 33/33 برای آزمودنی سوم کاهش یافته و در مهارت های انطباقی با PND ، 75/0 برای آزمودنی اول و PND، 66/66 برای آزمودنی دوم و سوم افزایش یافته است. با توجه به نتایج بدست آمده بنظر می رسد برنامه کیت ریپلی با محتوی ساختار یافته و ارائه تکالیف برای آزمودنی ها، در افزایش مهارت های انطباقی و کاهش مشکلات رفتاری نوجوانان با اختلال طیف اوتیسم با عملکرد بالا نقش مثبت داشته است.

سرمایه روان شناختی منجر می شود تا افراد در برابر مشکلات از توان بالایی برخوردار باشند و بتوانند به صورت مناسب تر با مسائل مواجه شوند. از این رو پژوهش در حیطه سرمایه روانشناختی از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا هدف از انجام پژوهش حاضر ارزیابی مدل ساختاری سرمایه روانشناختی بر اساس ویژگی های شخصیتی روان رنجوری، انعطاف پذیری و توافق پذیری با نقش واسطه ای راهبرد مقابله ای مسأله مدار می باشد.طرح پژوهش حاضر کاربردی و از نوع مطالعات همبستگی به روش مدل یابی معادلات ساختاری بود.از کلیه نوجوانان پسر 13 تا 18 ساله خانواده های نظامی شهر تهران، تعداد 300 نفر به روش تصادفی انتخاب شدند و همه آن ها به پرسشنامه های سرمایه های روان شناختی، ویژگی های شخصیتی و راهبردهای مقابله ای پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های همبستگی پیرسون و مدل یابی معادلات ساختاری به کمک نرم افزارهای SPSSV19 و LISRELV8.80 استفاده شد.یافته ها نشان داد دو ویژگی شخصیتی توافق پذیری و انعطاف پذیری با سبک مقابله ای مسأله مدار و سرمایه روانشناختی رابطه مثبت و معنی داری دارند. این در حالی بود که روان رنجوری با سرمایه های روانشناختی و سبک مسأله مدار رابطه منفی و معنی دار داشت. همچنین هر سه ویژگی شخصیتی اثر غیرمستقیمی به واسطه سبک مسأله مدار بر سرمایه روانشناختی داشته اند. این اثر برای روان رنجوری منفی (17/0-) و برای انعطاف پذیری (07/0) و توافق پذیری (14/0) مثبت بود.در نهایت نتایج نشان داد متغیرهای روان رنجوری، انعطاف پذیری و توافق پذیری به واسطه راهبرد مقابله ای مسأله مدار بر سرمایه روانشناختی اثر دارند و از می توان از این متغیرها جهت تقویت سرمایه های روان شناختی نوجوانان خانواده های نظامی بهره برد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس رضایت از وضعیت رابطه در دانشجویان بود. طرح پژوهش توصیفی- همبستگی و به طور دقیق تر اعتباریابی آزمون بود. جامعه آماری پژوهش را دانشجویان یکی از موسسات آموزش عالی مشهد در سال تحصیلی 98-97 تشکیل می دادند. با در نظر گرفتن تعداد متغیرها در مطالعه اول 160 نفر و در مطالعه دوم 223 نفر به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. گردآوری داده ها با مقیاس های رضایت از وضعیت رابطه (لهمان و همکاران، 2015)، سیاهه شخصیت 10 سوالی (گاسلینگ و همکاران، 2003)، پرسشنامه طرحواره یانگ (والر و همکاران، 2001)، مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (لوی باند و لوی باند، 1995)، مقیاس رضایت از زندگی (داینر و همکاران، 1985) و مقیاس فشار روانی کسلر (کسلر و همکاران (2002) صورت گرفت. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که مقیاس دارای ساختاری یک عاملی با واریانس تبییین شده 67/61 درصد بوده و از روایی تأییدی مناسبی برخوردار است. ضرایب آلفای کرونباخ، دو نیمه کردن و گاتمن از 84/0 تا 91/0 به دست آمدند. همبستگی مثبت با صفات شخصیتی نشان از روایی همگرا و همبستگی منفی با انزوای اجتماعی، افسردگی و فشار روانی نشان از روایی واگرای مقیاس داشت. جنسیت و رضایت از رابطه می توانستند رضایت از زندگی را پیش بینی کنند. شاخص های سوال پاسخ مقیاس در سطح مطلوبی قرار داشتند. به طور کلی مقیاس رضایت از وضعیت رابطه روایی و پایایی قابل قبولی را نشان داد و از این رو می تواند به طور قابل اعتمادی در مطالعات روابط بین فردی در بین دانشجویان استفاده شود.

هدف پژوهش حاضر، تعیین روابط ساختاری سبک های دلبستگی با افسردگی با توجه به نقش میانجی نظریه ی ذهن در دانشجویان بود. این مطالعه از نوع توصیفی همبستگی بود که در راستای آن تعداد ۳۰۰ نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه تبریز در سال تحصیلی 96-97 به شیوه ی نمونه گیری چندمرحله ای خوشه ای انتخاب گردیده و پرسش نامه های افسردگی بک، دلبستگی بزرگسالان ، تکلیف داستان های عجیب و تکلیف تشخیص اشتباهات سهوی را تکمیل کردند. تحلیل داده ها با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که مدل اندازه گیری شده با مدل نظری برازش نسبتاً مطلوب دارد (RMSEA=0.07,CFI=0.87,IFI=0.87) ، به نحوی که سبک های دلبستگی ناایمن علاوه بر نقش مستقیم، توانستند به واسطه ی نظریه ی ذهن نشانه های اختلال افسردگی را به طور معنی دار پیش بینی کنند. مبتنی بر این یافته ها می توان نتیجه گرفت که کیفیت رابطه با مراقبان، توانایی کودک برای درک و فهم حالات ذهنی و هیجانی دیگران را تحت تأثیر قرار می دهد. از سوی دیگر، نقایص نظریه ی ذهن، ظرفیت شناختی فرد را تحت تأثیر قرار داده و فرد درکی منفی از دیگران و حالات ذهنی آن ها داشته و در نتیجه استعداد فرد برای ابتلا به افسردگی افزایش می یابد. با توجه به نتایج به دست آمده، می توان گفت که اتّخاد روش های مناسب جهت شناسایی عوامل خطر و تداوم بخش افسردگی و نهایتاً پیشگیری یا تعدیل این عوامل خطر از طریق ملاحظات بالینی، مفید و سودمند به نظر می رسد.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطۀ میان باور هراس و سرسختی روانشناختی با تمایل به تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه ملایر بود. این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. تعداد 375 نفر دانشجو با استفاده از جدول مورگان بصورت تصادفی ساده و با توزیع متناسب در دانشکده ها و رشته های مختلف انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامۀ باور هراس گرینبرگ (2001) ، پرسشنامۀ تمایل به تفکر انتقادی ریکتس (2003) و از مقیاس ایرانی سرسختی روانشناختی کیامرثی و نجاریان (1377) استفاده شد. نتایج به کمک شاخص های آمار توصیفی و استنباطی از جمله آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان دادند که دو ویژگی باور هراس و تمایل به تفکر انتقادی دارای ارتباط معنادار و منفی با هم هستند. همچنین، سرسختی روانشناختی با باور هراس ارتباط منفی معنادار نشان داد؛ . از طرفی تمایل به تفکر انتقادی، بجز در مقیاس بالیدگی، با سرسختی روانشناختی رابطۀ معنادار و مثبت داشت. بدین معنی که هر دو مشخصه به موازات هم می توانند افزایش یا کاهش یابند. باور هراس می تواند درصد قابل تعمیمی از تمایل به تفکر انتقادی و خرده مقیاسهای آن را در دانشجویان پیش بینی کند و سرسختی روانشناختی نیز قابلیت پیش بینی باور هراس و عواملش، همچنین، تمایل به تفکر انتقادی و خرده مقیاس هایش، بجز در مورد مقیاس بالیدگی را نشان داد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر می توان با بررسی گام های درمان شناختی-رفتاری و مقایسۀ آن با مراحل آموزش مهارت های تفکر انتقادی در جهت تقویت هر یک از این راهکارها گام برداشت.

مواجهه ایرانیان با مدرنیته یکی از مباحثات مجادله آمیز چند دهه اخیر در فضای روشنفکری ایران بوده است . این مباحثات از زاویه های مختلف با ایجاد دیدگاه های متفاوت در بین روشنفکران قابل بررسی و تحلیل می باشد . فضای قرن نوزدهم ، نفوذ و رخنه مدرنیته، بدون درنظرگرفتن ملاحظات و مسایل داخلی با چالش های فکری زیادی همراه بوده است. چالش با اسلام گرایان سنتی و ناسیونالیسم ایرانی موجب شد که برخی افراد سنت گرا همچون سید احمد کسروی و سید حسن تقی زاده که هر دو از روحانیان سنتی بودند دچار دگراندیشی عمیقی گردند. مقاله حاضر با بهره گیری از نظریه هرمنوتیک و روانشناسی شخصیت هورنای و در پاسخ گویی به علل و عوامل و چگونگی این دگراندیشی بصورت توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای این فرضیه را مورد آزمون قرار خواهد داد که شرایط محیطی ، تربیت بی محتوا و خشک خانواده ، تاثیرپذیری روانی و برخی برخوردهای تعصب آمیز سنت گرایان و عدم ارائه ایده و الگوی نو در آن شرایط، موجب دگراندیشی و بعدها حتی مقابله با اسلام گرایان در میان این افراد گردیده است . کلید واژه : اسلام، مدرنیته ، ناسیونالیسم ، کسروی و تقی زاده، هرمنوتیک، روانشناسی هورنای