پژوهش های نوین روانشناختی (روانشناسی دانشگاه تبریز)

هدف از پژوهش حاضر مقایسه سیستم های فعال ساز و بازداری رفتاری (BAS/BIS) در افراد سیگاری و غیرسیگاری بود. برای این منظور 124 نفر (62 نفر سیگاری و 62 نفر غیرسیگاری) از بین دانشجویان دانشگاه تبریز انتخاب و با استفاده از مقیاس بازداری/فعال ساز رفتاری کارور و وایت مورد بررسی قرار گرفتند. داده های آماری با به کارگیری آزمون t گروه های مستقل مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد افراد سیگاری و غیرسیگاری در سیستم فعال ساز رفتاری و زیرمقیاس های سائق و پاسخ دهی به پاداش تفاوت معنی داری باهم ندارند اما در زیرمقیاس جستجوی سرگرمی تفاوت به نفع گروه سیگاری معنی دار است (05/0p<). همچنین نتایج نشان داد دو گروه از نظر سیستم بازداری رفتاری تفاوت معنی داری (05/0p<) دارند. این تفاوت به نفع گروه غیرسیگاری بود.

هدف این پژوهش بـررسی رابـطه ی کیفیت دلبستگی بـه مادر و پدر و نشانه های مرضی درونی سازی شده و برونی سازی شده در دوره ی میانی نوجوانی و مقایسه ی نقش مادران و پدران در آسیب شناسی روانی احـتمالی در نوجوانان و تعیین تـفاوت میان رابطه پدر- نوجوان و مادر- نوجوان بـه عنوان یک پیش بینی کننده ی مهم مشکلات رفتاری- هیجانی بود. شرکت-کنندگان، شامل 337 دانش آموز دختر و پسر که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند، پرسشنامه ی دلبستگی به والدین و پرسشنامه ی خودگزارش دهی جوانان (نظام سنجش مبتنی بر تجربه آخنباخ) را تکمیل نمودند. نتایج نشان داد که دلبستگی بیشتر به والدین رابطه ی منفی با نشانه های مرضی درونی سازی شده و برونی سازی شده دارد. همچنین رابطه ی مثبت میان والدین و نوجوانان، شامل اعتماد و ارتباط، رابطه ی منفی معنادار و بیگانگی از والدین، رابطه ی مثبت معناداری با نشانه های درونی سازی شده و برونی سازی شده داشت. به طور خاص تر، اعتماد به مادر در پسران و دلبستگی به پدر در دختران نیرومندترین پیش بینی-کننده ی نشانـه های مرضی درونی سازی شـده و بیگانگی از پـدر، در هـر دو جنس، مهم ترین پیش بینی کننده ی نشانه های مرضی برونی سازی شده بود. به طور کلی با توجه به یافته های پژوهش به نظر می رسد که نقش پدران در بـروز مشکلات رفـتاری و هیجانی نوجوانان، بویژه در زمینه ی نشانه های مرضی برونی سازی شده مهم بوده و بررسی های بیشتر در خصوص مکانیزم های زیربنایی این تأثیر لازم است.

هدف پژوهش حاضر، مطالعه ی اثربخشی مصاحبهی انگیزشی گروهی و آموزش گروهی شناختی- رفتاری را در افراد مبتلا به دیابت نوع دو در خصوص شاخص های بهزیستی، کیفیت زندگی و مراقبت از خود بود. از میان مراجعان انجمن دیابت ایران و انستیتو غدد و متابولیسم، 93 بیمار مبتلا به دیابت نوع دو انتخاب شدند. سنجش در سه مرحله انجام پذیرفت؛ مرحلهی اول، خط پایه یا پیش آزمون، مرحلهی دوم، دو هفته بعد از آخرین جلسهی مداخله، مرحلهی سوم، 9 هفته بعد از آخرین جلسهی مداخله. شرکتکنندگان به طور تصادفی به گروه های مصاحبهی انگیزشی (30 نفر)، آموزش گروهی شناختی ـ رفتاری (26 نفر) و کنترل (37 نفر) اختصاص یافتند. میان گروه های پژوهش از نظر ویژگیهای خط پایه (سن، سابقهی دیابت، جنسیت، آمادگی تغییر، الگوهای شخصی و شاخص های پیامد) تفاوتی دیده نشد. برای هر کدام از مداخله ها، بر اساس راهنمای عمل، چهار جلسهی گروهی به مدت 90 دقیقه توسط روانشناس واحدی برگزار شد. یافته های پژوهش نشان داد در بیماران دیابت نوع دو، مصاحبهی انگیزشی به شکل گروهی آن میتواند به عنوان مداخله ای موثر، کیفیت زندگی، و مراقبت ازخود (در زمینهی ورزش)، و آموزش گروهی شناختی ـ رفتاری میتواند به عنوان مداخله ای مؤثر، شاخص بهزیستی، شاخص کلی مراقبت از خود، و مراقبت از خود (در زمینهی رژیم غذایی) را بهبود بخشد، و مداخلهی مصاحبهی انگیزشی گروهی، بهتر از آموزش گروهی شناختی ـ رفتاری، میتواند مراقبت از خود (در زمینهی رژیم غذایی) را بهبود بخشد.

هدف مطالعه ی حاضر پیش بینی رضایت شغلی معلمان براساس باورهای دینی و سلامت روانشناختی آنها بود. تعداد 100 نفر از دبیران نواحی پنج گانه ی آموزش و پرورش شهر تبریز به شیوه ی تصادفی خوشه ای انـتخاب و با استفاده از پرسشنامه های رضامندی شـغلی، باورهای دینی و سلامت روا ن شناختی داده های مورد نیاز جمع آوری شد. جهت تحلیل داده ها از روش رگرسیون چندگانه استفاده شد. تحلیل نتایج نشان داد که متغیرهای سلامت روانشناختی و باورهای دینی 40 درصد از تغییرات رضامندی شغلی معلمان را پیش بینی می کنند. در این میان سلامت روان شناختی حائز سهم 27 درصدی و باورهای دینی دارای 13 درصد بود. مبتنی بر این یافته ها می توان عنوان کرد که سلامت روانشناختی و باورهای دینی نقش برجسته در رضامندی شغلی معلمان ایفا می کنند.

تحقیق حاضر در صدد بر آمده است تا اثربخشی روش های شناخت درمانی، حساسیت زدایی تدریجی و آموزش شیوه های صحیح مطالعه را در کاهش اضطراب امتحان و افزایش عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر پایه سوم دبیرستان شهر سقز مورد مقایسه قرار دهد. بدین منظور 160 نفر به شیوه ی تصادفی از آموزش و پرورش شهرستان سقز انتخاب شدند. از طریق آزمون اضطراب امتحان اشپیلبرگر و مصاحبه بالینی 43 نفر مضطرب شدید شناخته شدند. سپس40 نفر از این تعداد به شیوه ی تصادفی در گروه های آزمایشی (سه گروه) و کنترل (یک گروه) قرار گرفـتند. گروه اول شناخت درمانی، گروه دوم حساسیت زدایی تدریجی و گروه سوم آموزش شیوه های صحیح مطالعه را به مدت ده جلسه یک و نیم ساعته تجربه کردند و گروه چهارم، گروه کنترل را تشکیل داد. سپس آزمون اضطراب امتحان برای چهار گروه اجرا شد. نتایج تحلیل واریانس یکطرفه بر تفاضل نمرات پیش و پس آزمون و تحلیل کواریانس نشان داد که بین گروه های آزمایشی و کنترل در میزان کاهش اضطراب امتحان تفاوت معنی داری وجود دارد. آزمون تعقیبی توکی نشان داد اضطراب امتحان در گروه های شناخت درمانی و آموزش شیوه های صحیح مطالعه در مقایسه با گروه حساسیت زدائی تدریجی کاهش بیشتری داشته است. همچنین نتایج تحلیل واریانس یکطرفه در پس آزمون عملکرد تحصیلی، تفاوت معنی داری را بین گروه های آزمایشی و گروه کنترل نشان داد. بنابراین می توان نتیجه گـرفت که شناخت درمانی، حساسیت زدایی تدریجی و آموزش شیوه های صحیح مطالعه روش مؤثری برای کاهش اضطراب امتحان و افزایش عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر به حساب می آیند و به نظر می رسد که شناخت درمانی و آموزش شیوه های صحیح مطالعه تأثیر بارزتری دارند.

پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان اثربخشی آموزش مهارت تفکر انتقادی بر تغییر نگرش کلی نسبت به موادمخدر و سنجش میزان پایداری آن در دانش آموزان پسر دبیرستان های شهر یزد طراحی و اجرا شد. روش پژوهش در دو سـطح توصیفی - تحلیلی و نیمه تـجربی بود. 40 دانش آموز دبیرستانی به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس از بین دانش آموزان گروه نمونه، نیمی از دانش آموزان برنامه ی آموزشی مهارت تفکر انتـقادی دریافت نمودنـد. میزان اثربـخشی بـرنامه ی آموزشی با مقیاس «نگرش نسبت به سوء مصرف مواد» ارزیابی شد. داده های پژوهش به کمک آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون t زوجی تحلیل گردیدند. یافته های این مطالعه نشان داد که برنامه ی آموزشی مهارت تفکر انتقادی، موجب تقویت نگرش منفی نسبت به سوء مصرف مواد می شود. همچنین نتایج نشان داد که اثر بخشی این برنامه ی آموزشی به مدت سه ماه پایدار است. نتایج تحقیق حاضر در اثربـخشی برنامـه ی آموزشی مهارت تفکر انتقادی در تـغییر نـگرش دانشجویان نسبت به سوء مصرف مواد با نتایج تحقیقات پیشین همسو می باشد و اجرای این برنامه آموزشی به منظور پیشگیری از سوء مصرف مواد در دانش آموزان توصیه می گردد.

عود اعتیاد در افراد سم زدایی شده، یکی از معضلات مهم درمانی برای سوء مصرف مواد است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر گروه درمانی به روش تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری زناشویی و پیشگیری از عود افراد سم زدایی شده می باشد. این پژوهش به صورت نیمه آزمایشی با گروه کنترل نابرابر انجام گرفت. با استفاده از نمونه گیری در دسترس و از افـراد سم زدایی شده مراجعه کننده به مرکز دولتی درمانی نگهدارنده با متادون شهرستان بجنورد، 24 نفر به دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 12 نفر) تقسیم شدند. هر دو گروه در پیش آزمون، مقیاس سازگاری زناشویی اسپانیر و پیش بینی از بازگشت رایت و همکاران را کامل کردند و پس از انجام گروه درمانی با گروه آزمایش، پس آزمون و پس از 5 ماه، آزمون پیگیری از هر دو گروه گرفته شد. در هنگام تکمیل آزمون پیگیری، مرفین چک نیز انجام گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t مستقل و تحلیل کواریانس استفاده شد. نتایج نشان داد که از لحاظ وسوسه ی مصرف مواد بین دو گروه تفاوت معنی داری در پس آزمون و مرحله پیگیری وجود دارد، اما بین سازگاری زناشویی و احتمال مصرف مواد تفاوت معنی داری مشاهده نشد. طبق نتایج این پژوهش، گروه درمانی به روش تـحلیل رفتار مـتقابل مـمکن است از لحاظ وسوسه ی مصرف مواد در افراد سم زدایی شده مؤثر باشـد و می تواند مورد توجه متخصصان قرار گیرد.

عوامل متعددی وجود دارند که می توانند بر میزان خودتنظیمی دانش آموزان اثرگذار باشند. در پژوهش حاضر به بررسی نقش جو یا محیط اجتماعی مدرسه (که حاصل ادراک جمعی افراد از محیط کاری شان می باشد)، در این زمینه پرداخته شده است. همچنین این فرضیه که «جو باز مدرسه پیش بینی کننده سطوح بالاتر خودتنظیمی است» مورد آزمون قرار گرفت. نمونه مورد بررسی 415 نفر از دانش آموزان سال سوم 4 دبیرستان دخترانه در سال تحصیلی 1389-1388 بودند که در دو طبقه دارای موقعیت اجتماعی- اقتصادی بالا و پایین قرار داشتند و به سه پرسشنامه مربوط به «جو اجتماعی مدرسه»، «خودتنظیمی» و «انگیزش تحصیلی»، پاسخ دادند. در این مطالعه که به روش علی- مقایسه ای انجام شد؛ وضعیت اجتماعی- اقتصادی، انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی (نمره معدل دانش آموزان)، مورد کنترل قـرار گـرفت و تجزیه و تـحلیل نـتایج حاصل از روش تحلیل رگرسیون چنـدگانه با مـدل سلسله مراتبی، جهت بررسی سهم متغییر پیش بین (جو مدرسه) نشان داد که فرضیه مورد پژوهش تأیید شده و سه متغیر وضعیت اجتماعی- اقتصادی، انگیزش تحصیلی و جو مدرسه، پیش بینی کننده معناداری برای سطوح بالاتر خودتنظیمی هستند. همچنین متغیر جو مدرسه 6/18% از واریانس متغیر ملاک را در این پژوهش، پیش بینی کرد (01/0>p ،38/23 ).

پژوهش حاضر به منظور بررسی روابط مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای شناختی باورهای بنیادی، باورهای مرتبط با مواد، عقاید وسوسه انگیز، هیجان منفی و توانایی تنظیم هیجان با برگشت به مصرف مواد در قالب یک مدل علّی انجام شد. 300 نفر از معـتادان خود مـعرف به مراکز درمان اعـتیاد شهرستان جـهرم از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب و با استفاده از مقیاس های نگرش ناکارآمد، باورهای مرتبط با مواد، پرسشنامه افسردگی- اضطراب- استرس، پرسشنامه ی عقاید وسوسه انگیز، و خرده مقیاس تنظیم هیجان پرسشنامه هوش هیجانی شات مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده های پژوهش با استفاده از روش تحلیل مسیر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که مدل فرضی بازگشت به مصرف مواد از برازش مناسبی برخوردار است و واریانس معناداری از بازگشت به مصرف مواد را تبیین میکند. بر اساس این مدل، مجموعه ای از متغیرهای شناختی شامل باورهای مرکزی، عقاید مرتبط با مواد و عقاید وسوسه انگیز و راهـبردهای تنـظیم هیجان در رابـطه ی بین هیجان های منفی و بازگشت بـه مـصرف مواد میانجی گری میکنند. استفاده از تکنیک های شناختی رفتاری برای شناسایی و تغییر باورهای مرکزی، باورهای مرتبط با مواد و آموزش راهبردهای انطباقی مقابله با وسوسه و تنظیم هیجان، باید بخش مهم برنامه ی درمان سوء مصرف مواد باشد.

پژوهش حاضر یک مطالعه از نوع علّی ـ مقایسه ای بوده که به مطالعه عوامل شخصیتی در میان دانش آموزان دختر سال سوم دبیرستان در دو گروه پرخاشگر و غیرپرخاشگر پرداخته است. حجم نمونه مورد مطالعه 150 نفر بوده است (75 دانش آموز پرخاشگر و 75 دانش آموز غیرپرخاشگر) که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و از طریق سرند کردن انتخاب شده اند. داده های این پژوهش، با اجرای پرسشنامه های پرخاشگری و آزمون شخصیتی نئو جمع آوری گردید. یافته های مطالعه حاکی از آن بود که دو گروه پرخاشگر و غیرپرخاشگر از نظر عامل های شخصیتی با یکدیگر تفاوت معنادار دارند، به این ترتیب که گروه پرخاشگر از نظر عامل های N و E میانگین بالاتری نسبت به گروه غیرپرخاشگر و گروه غیرپرخاشگر از نظر عامل های O، A و C میانگین بالاتری نسبت به گروه پرخاشگر دارند. نتایج پژوهش در راستای معدود پژوهش های صورت گرفته در این زمینه بوده و این یافته ها، می توانند در زمینه ی شناسایی و کشف عوامل مؤثر در رفتار پرخاشگرانه نوجوانان، شناخت دانش آموزان با زمینه ی پرخاشگری و پیشگیری از بروز یا تشدید این رفتارها کاربرد داشته باشند.

طی دهه های اخیر مسائل مربوط به بهداشت روانی دانشجویان بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و مطالعات متعددی به بررسی عوامل مؤثر بر سلامت روانی، نحوه ی سازگاری دانشجویان با محیط جدید و چگونگی شکل گیری آسیب های روانی شایع در آنها پرداخته اند. در این راستا هدف اساسی پژوهش حاضر، بررسی رابطه ی سازه های ورزش، شادکامی و هوش هیجانی با سلامت روانشناختی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی دانشجویان نخبه ایرانی در سال تحصیلی 88-1387 تشکیل می دهند که 160 نفر به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند و به پرسشنامه سلامت عمومی فهرست شادکامی آکسفورد و مقیاس هوش هیجانی پاسخ دادند. در مطالعه حاضر علاوه بر استفاده از شاخص های توصیفی، از همبستگی پیرسون، رگرسیون و آزمون آماری t گروه های مستقل استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که شادکامی، ورزش و هوش هیجانی با سلامت روانشناختی همبستگی مثبت معناداری دارد. همچنین یافته ها بیانگر این مطلب است که این مؤلفه ها به طور معناداری قادر بـه پیش بینی سلامت روانشناختی دانشجویان می باشند. سرانجام اینکه نتایج حاکی از این نکته بودند که بین دو گروه ورزشکار و غیرورزشکار در سازه های شادکامی، هوش هیجانی و سلامت روانشناختی تفاوت معناداری وجود دارد.