درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۷۴۱ تا ۳٬۷۶۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۳۷۴۱.

بررسی روند ترجمه از عربی به فارسی در سده های نخست اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 35 - 52

کلیدواژه‌ها: زبان فارسی زبان عربی ترجمه شفاهی ترجمه کتبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۳ تعداد دانلود : ۳۹۹
با ورود اعراب مسلمان به ایران، زبان فارسی به عنوان زبان ملی ایرانیان باقی ماند. در واقع، ظهور اسلام و غلبه اعراب مسلمان، اگرچه به تدریج در تمام اخلاق، عقاید، علوم و آداب ایرانیان تأثیر گذاشت و تا مدت ها زبان عربی به عنوان زبان اداری و علمی ایرانیان درآمد، اما این زبان نتوانست به عنوان زبان رسمی ایرانیان درآید. در دوره غلبه مسلمانان بر ایران، به علت مراوادات دو طرف، بحث ترجمه قوت گرفت. البته پیشینه این امر، قدمتی پیش از فتوحات دارد و ظاهراً در دربار حیره که وابسته به ساسانیان بود، مترجمانی حضور داشتند که به دو زبان فارسی و عربی مسلط بودند. در دوره اسلامی و از همان زمان رسول اکرمs، از سویی در میادین مختلف مترجمانی حضور داشتند که به ترجمه سخنان دو طرف می پرداختند و از سوی دیگر، مترجمان به خصوص از قرن دوم هجری، به ترجمه آثار مکتوب از عربی به فارسی همت گذاشتند. با تلاش مترجمان، تعدادی از آثار مانند: تاریخ طبری، تفسیر طبری، سواد الأعظم، البارع فی احکام النجوم و الطوالع و کلیله ودمنه، از عربی به فارسی برگردانده شد. این پژوهش، در صدد آن است با روش توصیفی تحلیلی، ترجمه های مکتوب و شفاهی از عربی به فارسی در سده های نخست اسلامی تا قرن چهارم هجری را مورد بررسی قرار دهد.
۳۷۴۲.

مسلمانان قفقاز: از تعامل با ایران تا تقابل با روسیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 203 - 238

کلیدواژه‌ها: قفقاز مسلمانان قفقاز روسیه ایران جهان اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۷ تعداد دانلود : ۶۰۰
منطقه قفقاز به عنوان سرزمینی با ویژگی های ممتازی، مانند تنوع جمعیتی، اهمیت جغرافیای سیاسی و ارتباطات فرهنگی دارای دو گروه اثرگذار مذهبی؛ یعنی مسلمانان نیمه شرقی و مسیحیان نیمه غربی است. پیروان این دو مذهب در عصر استیلای حاکمان بومی، بدون هیچ تنشی در تعامل بودند و با آمدن عنصر بیگانه و ضد شرقی؛ یعنی روسیه غرب گرا این تعامل به تقابل گرایید. این پژوهش می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که کدام عامل سیاسی سبب شد تا هم زیستی و تعامل بین ادیان و فرهنگ ها در قفقاز دوره اسلامی، به تقابل مذاهب و چالش قومیت ها منجر شود؟ بررسی تاریخی روند تحولات مذهبی و اجتماعی این منطقه نشان می دهد که سیاست اسلام زدایی و روسی سازی اجباری با هدف قرار دادن مسلمانان در یک هویت ساختگی و فرمایشی در دوره سیطره سی صد ساله روس ها بر قفقاز سبب شد، ضمن تبدیل تعامل اجتماعی آنها با مسیحیان به یک تقابل، پیوستگی دینی و فرهنگی آنها با جهان اسلام هم از دست برود. در حالی که پیش تر، ایران با رواداری مذهبی، مسلمانان و غیرمسلمانان قفقاز را در یک جامعه منسجم گرد آورده بود.
۳۷۴۳.

مسأله ایمان؟ سرکوب مذهبی و تمرکز سیاسی در شاهنشاهی ساسانیان در دورهٔ یزدگرد دوم (۴۳۸-۴۵۷ میلادی)

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال پنجم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۸
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۴۱۴
«و تَهم-یزدگرد به آن مکانی رفت که نامش بیت تِتا بود، جایی که شهیدان روزگار پادشاهی شاپور ]شاپور دوم (۳۰۹-۳۷۹)[ به قتل رسیده بودند، بر تخت قضاوت نشست و در مقابل مردم ابزارهای متفاوت شهادت را نمایش داده و به آن ها گفت: «شاه یزدگرد این دستور را داد که اگر شما فرمان شاهانهٔ ایشان را گردن ننهید و به میل او عمل نکنید، اگر خداوند بزرگ، خورشید را نپرستید و آب و آتش و فرزندان هرمزد را عبادت نکنید، آن گاه زندگی شما با این ابزار و وسایل تخریب خواهد شد».
۳۷۴۴.

تأثیر اقدامات رضاشاه در وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کلیمیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۱ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ ۱۰۳-۱۳۱

کلیدواژه‌ها: کلیمیان جایگاه اجتماعی وضعیت اقتصادی وضعیت فرهنگی رضاشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۳ تعداد دانلود : ۷۰۰
دوران رضاشاه را شاید بتوان نقطه ی عطفی در وضعیت کلیمیان ایران دانست. با روی کارآمدن رضاشاه، وضعیت زندگی اجتماعی کلیمیان تغییر یافت. بعد از پیروزی مشروطه طبق اصل برابری که در قانون اساسی گنجانده شده بود، تمام ایرانیان فارغ از مذهبشان، در برابر قانون یکسان بودند و این مسئله در ایجاد تحول در لایه های جامعه ی ایران، به خصوص اقلیت ها، مسئله ای مهم بود. پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد، به این پرسش پاسخ دهد که اصلاحات و اقدامات رضاشاه چه تأثیری در وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کلیمیان داشت؟ دستاورد این پژوهش نشان می دهد که اقدامات رضاشاه، پیامدهای مثبت و منفی در روند مدرن سازی برای کلیمیان داشت. اقدامات رضاشاه امکان جابه جایی طبقات جامعه ی کلیمی را از فرودستان شهری به طبقه ی متوسط فراهم کرد. در این دوره با آزادی نسبی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کلیمیان متحول شد.
۳۷۴۵.

اوضاع سیاسی و اجتماعی نهاوند در دوره فتحعلیشاه قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 11 - 36

کلیدواژه‌ها: شاهزادگان قاجار نهاوند محمودمیرزا جهانشاهمیرزا همایون میرزا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۷ تعداد دانلود : ۴۱۳
نهاوند یکی از شهرهای غربی ایران و هم اکنون جزء استان همدان محسوب می شود. نهاوند به دلیل رونق کشاورزی و سایر جاذبه های طبیعی همواره مورد توجه حاکمان و شاهزادگان قاجار بود؛ چنانچه از این طریق عایدات خوبی نصیب آنها می گشت. قاجاری کردن ایران جریانی بود که با واگذاری حکومت ایالات و ولایات به شاهزادگان در دوره فتحعلی شاه شروع شد. افزایش شاهزادگان و اجتماع آنها در پایتخت ممکن بود که خطراتی برای حکومت مرکزی ایجاد کند؛ به همین دلیل این شاهزادگان را به عنوان حاکم به سمت ایالات و ولایات روانه نمودند. بین سال های 1229-1250ق سه تن از این شاهزادگان در نهاوند مستقر شدند و امور حکومتی این ولایت را بر عهده گرفتند، در ولایات همجوار نهاوند نیز سایر شاهزادگان حکومت یافتند؛ استقرار آنها در این ولایات باعث درگیری هایی بین آنها در این مناطق گشت، به طوری که اوضاع اجتماعی و سیاسی این ولایات را آشفته نمود.این مقاله قصد دارد که چگونگی و نتایج واگذاری ایالات به شاهزادگان قاجار در ولایت نهاوند را بررسی کند. 
۳۷۴۶.

مناصب و مشاغل آستان قدس رضوی و پراکندگی آنها در محله های شهر مشهد در دوره ناصرالدین شاه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 211 - 228

کلیدواژه‌ها: مشهد آستان قدس رضوی کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد مقدس مشاغل مناصب محله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۵۹۹
ساختار و تشکیلات اداری آستان قدس در دوره قاجار و به خصوص در روزگار حاکمیت ناصرالدین شاه همانند تشکیلات دوره صفویه و طبق دستورالعمل طومار علیشاهی در دوره افشاریه بود. این پژوهش در پی بررسی و شناخت پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در هر یک از محله های شش گانه شهر مشهد، با تکیه بر نسخه خطی کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد مقدس است. نسخه خطی مذکور در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه و به دستور محمدتقی میرزا رکن الدوله، حکمران ایالت خراسان و سیستان، به رشته تحریر درآمده است. این نسخه، نمونه ای جالب از اطلاعات و آمار نفوس و مشاغل شهر مشهد در زمان ناصرالدین شاه است و پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در محله های مختلف شهر مشهد را نشان می دهد. روش تحقیق در این پژوهش، روش تحلیل داده های موجود است که این داده ها با استفاده از نرم افزار Spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از رابطه معنادار پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در محله های شش گانه شهر مشهد است. این پژوهش نشان می دهد که تعداد مناصب و مشاغل بالای هرم تشکیلات آستان قدس به نسبت جمعیت در محله بالا خیابان و سراب به دلیل اعیان نشینی، زیادتر است و در محله پایین خیابان که فقیرنشین تر بود، بسیار اندک تر است.
۳۷۴۷.

امکان به کارگیری استاندارد مِتس در سامانه های اطلاعاتی آرشیوی باز برای اسناد رقمی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و نهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۳) 142 - 164

کلیدواژه‌ها: حفاظت رقمی نظام اطلاعاتی آرشیوی باز استاندارد مِتس (METS) اسناد فارسی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۵۷۴
هدف : تشخیص قابلیت به کارگیری استاندارد مِتس در سامانه های اطلاعاتی آرشیوی باز برای اسناد رقمی فارسی از دیدگاه صاحب نظران. روش/ رویکرد پژوهش : 145 مولفه استاندارد متس که قابلیت به کارگیری برای اسناد رقمی فارسی را داشتند استخراج شد. پرسش نامه ای بر مبنای این مولفه ها طراحی و بین 30 تن از صاحب نظران حفاظت رقمی توزیع شد. روایی محتوایی پرسش نامه را متخصصان حفاظت رقمی تأیید کردند. برای سنجش پایایی از دو روش تنصیف و آزمون آلفای کرونباخ (98/.) استفاده شد. یافته ها و نتیجه گیری : نظام اطلاعاتی آرشیوی باز برای ذخیره سازی، حفاظت، مدیریت، و بازیابی اسناد رقمی فارسی مناسب یافته شد. براساس یافته های پژوهش ازمیان 145 گویه توصیف کننده بسته ها و بخش های مختلف نظام اطلاعاتی آرشیوی باز، 63 گویه برای اسناد رقمی فارسی اهمیت بیشتری دارند. همچنین یافته ها نشان می دهد که قابلیت های مدیریتی استاندارد متس برای مدیریت اسناد رقمی فارسی در نظام اطلاعاتی آرشیوی باز کاربردی است.
۳۷۴۸.

الکسی پترویچ یرملوف و مدیریت استعمار تزاری در جنوب قفقاز (1231/1816-1242/1827)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 149 - 171

کلیدواژه‌ها: استعمار روسی روسیه تزاری قفقاز نظم استعماری یرملوف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۰ تعداد دانلود : ۴۱۰
اشغال نظامی تفلیس و ولایات ایرانیِ آن سوی ارس در ربع نخست سده سیزدهم/نوزدهم گام نخست روسیه تزاری در جهت تأسیس یک نظم جدید استعماری در جنوب قفقاز بود. این نظم جدید استعماری، زمینه ای فراهم کرد که در بستر آن روند تغییر نظام سیاسی، اداری و اجتماعیِ حاکم بر اراضی تصرف شده و الحاق ساختاری آن به امپراتوری تزاری مدیریت شود. در پژوهش پیشِ رو کوشش شده است ماهیت راهبرد استعماریِ روسیه تزاری در قبال حوزه مسلمان نشین جنوب قفقاز و سازوکار عملیاتی آن در مراحل آغازین، بر محور رفتار و اقدامات یک چهره محوری آن یعنی الکسی پترویچ یرملوف بررسی شود. پرسشِ محوری تحقیق ناظر بر تبیین رابطه ای است که می توان میان اقدامات یک فرماندار نظامی و سیاست کشور متبوع وی جهت ایجاد یک ساختار استعماری تشخیص داد. این بررسی با رویکرد تاریخ سیاسی و اداری و با تکیه بر اطلاعات موجود در گزارش ها و اسناد آرشیوی به زبان های مختلف از جمله روسی انجام شده است. مقاله در سه بخش تنظیم شده است: بخش نخست به اقدامات سیاسی و نظامی یرملوف اختصاص یافته، بخش دوم، سیاست وی در جهت پی ریزی یک ساختار اداری جدید را می کاود و در بخش سوم، تدابیر اقتصادی وی بررسی شده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که نظم استعماری روسی در جنوب قفقاز، به ویژه در مراحل نخست تأسیس آن، سرشتی نظامی، دستوری و شخصیت محور داشت. به بیان دیگر، فرماندهان نظامی روس و اقدامات شخصی آنها در شکل گیری و توسعه این نظم استعماری نقشِ محوری داشت.
۳۷۴۹.

تاریخ نگری اسماعیلیان؛ مؤلفه های فلسفه نظری تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ (پیاپی ۱۰۸)

کلیدواژه‌ها: جهان شناسی اسماعیلیه فلسفه نظری تاریخ تاریخ دوری خطی فراتاریخ امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۵ تعداد دانلود : ۷۳۷
در این پژوهش تلاش می شود با بررسی جهان شناسی ارائه شده در الهیات فلسفی اسماعیلیان، ضمن تحقیق در دیدگاه متفکران اسماعیلی مذهب به تاریخ بشر، به سؤالات مطرح شده در حوزه فلسفه نظری تاریخ از نقطه نظر این متفکران پاسخ داده شود و مهمترین مؤلفه های فلسفه تاریخِ اسماعیلیان بر اساس نظام های متفاوت آن با تاریخ نگری اسلامی بررسی شود. به نظر می رسد که تاریخ نگری اسماعیلیان علی رغم داشتن ویژگی های مشترک با تاریخ نگری اسلامی به طور خاص و تاریخ نگری سنتی دینی به طور عام، از مؤلفه هایی چون نقش محوری امام در تاریخ، نظام خطی دوری تاریخ و پیوستگی میان تاریخ و فراتاریخ برخوردار است. این مؤلفه ها در معدود آثار تاریخ نگارانه باقی مانده از مورخان این فرقه نیز انعکاس یافته است. معرفت شناسی اسماعیلیان و جایگاه تاریخ در طبقه بندی علوم از منظر حکمای اسماعیلی، از دیگر مسائلی است که در این پژوهش بدان پرداخته می شود. رسائل اخوان الصفا تنها اثر منسوب به اسماعیلیه است که در آن بحث طبقه بندی علوم مطرح شده است. در این رسائل و نیز از نقطه نظر قاضی نعمان مورخ بزرگ اسماعیلی فاطمی، تاریخ دانشی است ذیل علوم شرعی وضعی و در خدمت مکتب اسماعیلی. این مقاله مبتنی بر روش «پدیدارشناسی هرمنوتیک» است و برای گردآوری داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است.
۳۷۵۰.

بررسی جغرافیانگاری ابن خرداذبه به لحاظ منابع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۰

کلیدواژه‌ها: جغرافیانگاری اسلامی ابن خرداذبه منابع مکتوب منابع شفاهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۳ تعداد دانلود : ۸۵۷
المسالک و الممالک ابن خرداذبه (د. ح. 300 ق) از اولین آثار مکتوب جغرافیایی به شمار می رود که به نوعی میراث دار سنت ایرانی نیز است. مسئله اصلی پژوهش این است که المسالک و الممالک ابن خرداذبه از چه منابعی بهره برده و تا چه اندازه معتبر است؟ با بررسی محتوایی کتاب و ریشه یابی داده های آن مشخص شد که ابن خرداذبه از منابع مکتوب و منابع شفاهی هم عصر خود به ویژه از اسناد و مدارک دولتی استفاده کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد ابن خرداذبه ضمن استفاده از منابع مکتوب اعم از قرآن و کتاب بطلمیوس، آثار مسلم بن ابی مسلم جرمی، آثار لغت شناسان و مکتوبات شعری، به اسناد و گزارش های دیوان برید و خراج نیز دسترسی داشته و این موضوع، سفر نکردن به مناطق مختلف جهان اسلام وی را پوشش داده است، ضمن اینکه از طریق منابع شفاهی (شنیده ها و مشاهدات) بر اطلاعات جغرافیایی کتاب افزوده است.
۳۷۵۱.

بررسی سرنوشت و جایگاه اسرا و برده های ایرانی دوران فتوح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۰

کلیدواژه‌ها: فتوح ایران اسیر برده موالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹۰ تعداد دانلود : ۵۱۰۷
در این پژوهش وضعیت اسرا و برده های ایرانی دوران فتوح با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی-استنتاجی بررسی می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که در جریان فتوح، بخش بزرگی از اسرا قتل عام می شدند. مردان قربانیان اصلی به شمار می آمدند. بااین وجود، برخی از آنان همراه با زنان و بچه ها که بخش اعظم اسرا را تشکیل می دادند، به عنوان برده به سرزمین های عربی اعزام شدند. برده های از حقوق ناچیزی برخوردار بودند و به مشاغل سطح پایین می پرداختند، اما تعدادی از آنان موفق شدند با یادگیری علوم دینی و ادبی و یا تبحر در مسائل دیوانی به جایگاه بهتری دست یابند و در مواردی از بردگی آزاد شوند. البته بردگان زن سهمی از این ترقی نداشتند. بیشتر آنان به عنوان کنیز خرید و فروش می شدند یا با اعراب و برده ها ازدواج می کردند. با بررسی تبار روایان حدیث که در طبقات ابن سعد ذکر شده اند مشخص می شود که سهم برده ها در بافت جمعیتی حجاز بسیار قابل توجه بود.
۳۷۵۲.

بررسی انتقادی نظریۀ "سازگاری ایرانی" و پیشنهاد نظریۀ دوسویۀ فرهنگی "سازگاری- سازش کاری ایرانی"(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 173-198

کلیدواژه‌ها: زندگی کشاورزی خلقیات سازگاری بازرگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۵ تعداد دانلود : ۶۳۹
در دهۀ 40 خورشیدی کتابی با نام روح ملت ها، پیرامون ویژگی های ملی شش ملت جهان، در ایران ترجمه شد، سپس با فصلی دربارۀ ایران؛ با نام «سازگاری ایرانی»، از مهدی بازرگان، بازچاپ شد که در آن، ویژگی دیرپا و بارز ایرانیان «سازگاری»- که بیشتر زاییدۀ دشواری زندگی کشاورزی در زیست بوم ایران است- بیان شده است. این نظریه برخی ویژگی های نکوهیدۀ اخلاقی و فرهنگی ایرانیان مانند ستم گری و ستم پذیری را برآمدۀ «سازگاری ایرانی» قلمداد کرده و ریشۀ پایداری حکومتهای خودکامه را نیز در فرهنگ مردم جستجو نموده است. این دیدگاه دست مایۀ بسیاری از روشنفکران ایرانی برای نقد فرهنگ ایرانی و سررشتۀ جریانی انتقادی به شمار می رود. این مقاله کوشیده است نشان دهد، نقد و تبیین درست این نظریه می تواند در اصلاح برداشت های نادرست از فرهنگ ایرانی راه گشا باشد. در ادامه پس از شرح و بیان این نظریه، و اعتبارسنجی مستندات و دلایل آن، روش پژوهش و یافته های آن، واکاوی، بازبینی و نقد شده و برخی از پایه ها و یافتههای آن به چالش کشیده شده است. در پایان نیز با نقد، تبیین و تصحیح نظریه «سازگاری ایرانی»، نظریه دوسویۀ « سازگاری- سازش کاری ایرانی»(سودمند- زیانبار) ارائه و پیشنهاد شده است. این نظریه می تواند الگوی کارآمدتری برای تحلیل رفتارها و تصمیم های مهم تاریخی ایرانیان باشد.
۳۷۵۳.

آیا رشتهتاریخ در ایران با بحران روبه رو است؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ (پیاپی ۱۰۹) 231 - 255

کلیدواژه‌ها: بحران بحران علمی انقلاب علمی رشته تاریخ وضعیت تاریخی بحران سیستمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۴۰۶
چندی است که در رشته های گوناگون علوم انسانی از «وضعیت بحرانی» سخن گفته می شود. در دانش تاریخ نیز بحث های مشابهی مطرح شده و از ضرورت تغییر و اصلاحات سخن گفته شده است. بنابراین، مسئله این است که آیا اکنون در رشته تاریخ با بحران مواجهیم، اگر مواجهیم این بحران در کدام ساحت ها بروز یافته است؟ در پاسخ به این مسئله، نگارنده کوشیده است با تأملی در مفهوم بحران و تعریف آن، ابتدا وضعیت بحرانی را شرح دهد و سپس وضعیت بحران در علم و به طور مشخص علم تاریخ را بررسی کند. این مقاله بحران را چونان وضعیتی وخیم و بسیار خطرناک دانسته که علم جاری را ناتوان کرده است. مقاله برای تحلیل وضعیت بحرانی در دانش تاریخ، این دانش را سیستم یا مجموعه ای نظام واره نگریسته است که اجزا و عناصر گوناگونی دارد. طبعاً برخی از اجزای این سیستم نقشی بسیار کلیدی در سرشت و ساختار سیستم ایفا می کنند و برخی دیگر نقشی فرعی و غیرساختاری. مقاله سرانجام نتیجه می گیرد که هرچند اختلال و کژکارکردی در همه اجزای این سیستم بروز یافته، تنها در برخی از جنبه های آن وضعیت بحرانی رخ داده است. بنابراین، این رشته در «مسیر بحران» قرار گرفته و هنوز دستخوش بحران سیستمی یا فراگیر نشده است.
۳۷۵۴.

بررسی نقش شهر انبار در تکوین و انتقال خط عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 49-62

کلیدواژه‌ها: شهر انبار موقعیت استراتژیک امتیازات اقتصادی تکوین خط عربی انتقال خط عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۵۸۷
انبار شهری است با پیشینه ی تمدنی و موقعیت استراتژیک واقع در میان سه تمدن ساسانی، سریانی و یونانی، بهره مند از امتیازات فراوان و در عصر اسلامی نیز، هم جوار دمشق مجلل امویان، بغداد پرشکوه عباسیان و کوفه، نخستین دژ شهر مسلمانان. همواره سایه عظمت نواحی مجاور بر انبار موثر بوده و موجب غفلت مورخان و محققان از آن شده است. در این میان، نقش میانجی گری انبار در تکوین و انتقال خط عربی نقشی کم بدیل اما مغفول است. بیشترین سهم به کوفه و حیره داده شده حال آن که انبار نیز با دارا بودن ظرفیت های مشابه در تکوین و انتقال خط موثر بوده است. بنابراین مقاله حاضر درصدد است تا با تشریح جایگاه شهر انبار در تکوین خط عربی از خلال منابع کتابخا نه ای به این دو سوال پاسخ دهد: شهر انبار در انتقال خط عربی به حجاز چه نقشی ایفا نموده است؟ ظرفیت های آن برای تکوین، تکمیل و انتقال خط عربی چه بوده است؟
۳۷۵۵.

ابزارهای مورد استفاده در مجازات مجرمان در ایران سده های میانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۲ 29-60

کلیدواژه‌ها: ابزارهای مجازات ایران سده های میانه شیوه های مجازات غزنویان سلجوقیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۲ تعداد دانلود : ۹۳۴
قبایل صحراگردی که در سده های میانه به ایران سرازیر شدند و چندی بعد به حکومت رسیدند، به رغم ادّعای حمایت از شریعت و پاسداشت آن،در عمل و در عرصه تعامل با دیگران، به آموزه های اسلام دایر بر حفظ حقوق دیگران و بویژه مخالفان پایبند نماندند. گفتنی است که این رویکرد فقط از سوی آنان اتّخاذ نشد و گروه های رقیب و سایر بازیگران عرصۀ سیاست نیز عملا چنین رویه ای در پیش گرفتند و بر این اساس، حجم عظیمی از ابزارهای مجازات در منازعات سیاسی مذهبی ایران آن زمان به کار رفت. از اینرو این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش اصلی است که چرا و چگونه این ابزارها برای مجازات افراد مجرم و غیر مجرم به کار رفت؟ نویسندگان برای پاسخگویی به این پرسش بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، در وهله نخست نوع و چگونگی کاربرد ابزارهای مجازات را واکاوی نموده و سپس میزان انطباق آنها را با آموزه های شریعت و چرائی به کار گیری آنها را در دوره مورد بحث، بررسی کرده اند.
۳۷۵۶.

روح زنان در زندگی پس از مرگ بنا بر دین زرتشتی

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال پنجم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱۹
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲۰ تعداد دانلود : ۶۶۷
دیدگاه اوستا درباره زندگی پس از مرگ در سال های پایانیِ سده گذشته (میلادی) توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. به ویژه جان کلنز در زمینه شماری از جنبه هایی که می توانند دست کم به گونه ای استعاری در چهارچوب جاذبه های جنسیتی، شهوانی و ازدواج مقدس «hierogamic» شمرده شود سهم بسزایی دارد. بر پایه توصیفی که در فرگرد دوم هادخت نسک (HāδŌxt Nask) آمده است هنگامی که فردی می میرد روان از تنش جدا می شود و به مدت سه شب بر سرِ بالین او می ماند. در پایان سومین شب روان مردِ اَشَوَن بویِ بسیار دلنشینی را که بادی از سوی نیمروز (جنوب) آورده است حس می کند و آنگاه می تواند دئنای خود (جلوه روانِ خویش) را همچون دوشیزه ای 15ساله و بسیار زیبا ببیند، در این هنگام روانِ مرد اَشَوَن از دئنا می پرسد که ای دختر تو کیستی ؟ چرا که او در زندگی اش هرگز دختری بدین زیبایی ندیده است. سپس دئنا بیان می کند که او باز نمودِ کُنشِ نیک اوست که در زندگی انجام داده است، یعنی پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک و همه کارهای نیکی را که شخص درگذشته (در زندگانی) انجام داده است در این دختر زیبا متجلی شده است.
۳۷۵۷.

کارکرد اجتماعی روحانیتِ شیعه در دوره قاجار براساس سفرنامه های اروپاییان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۴۶) 27-40

کلیدواژه‌ها: قاجار روحانیت شیعه تشیع سفرنامه نویسان اروپایی کارکرد اجتماعی روحانیت شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۳ تعداد دانلود : ۶۱۶
در این تحقیق با بررسی سفرنامه های سیاحان در دوره قاجاریه، به کارکردهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی روحانیت شیعه در این دوره پرداخته می شود. اهمیت این تحقیق به سبب مردمی شدن نهاد روحانیت شیعه در دوره قاجار در مقایسه با دوره های پیشین است؛ چراکه در دوره صفویه، روحانیت شیعه نهادی مرتبط با حکومت بود و نیز در دوره نادری و زندیه نقش مشروعیت بخشی به حکومت ها را داشتند. مسئله اصلی این تحقیق، نوع نگرش سیاحان به کارکرد روحانیت شیعه است. نگرش آنها به روحانیت شیعه ازاین رو دارای اهمیت است که سیاحان تلاش های مردم شناسانه و گزارش های جزئی از ارتباطات اجتماعی دوره ها و نواحی مختلف ایران در زمان قاجار داشته اند. نتایج به دست آمده از این تحقیق، از ارتباط تنگاتنگ روحانیت شیعه با فرهنگ، آموزش و سیاست از طریق مکتب خانه ها، مساجد و رتق و فتق امور روزانه مردم حکایت دارد. افزون براین، در برخی موارد ازآنجاکه فرهنگ سیاحان با فرهنگ ایرانی اسلامی متفاوت بود یا منافعشان به واسطه روحانیت شیعه تهدید می شد، گزارش های جانبدارانه در سفرنامه هایشان دیده می شود.
۳۷۵۸.

بررسی تکاپوهای مشروعیت یابی اتابکان لر کوچک از حمله مغول تا تأسیس سلسله ایلخانی (616-656ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 143 - 160

کلیدواژه‌ها: اتابکان لر کوچک مشروعیت سلطنت خلافت مغولان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۱ تعداد دانلود : ۶۹۴
حمله مغول به ایران در سال 616ق و مرگ سلطان محمد خوارزمشاه در 617ق به یکپارچگی سیاسی ایران در چارچوب قلمرو خوارزمشاهیان پایان داد و دوره ای از بی ثباتی و رقابت های سیاسی را در پی آورد. بنابراین بخش های مختلف ایران تحت نفوذ حکومت های محلی قرار گرفت. حکومت اتابکان لر کوچک (580-1006ق) از جمله این حکومت های محلی است که در دوران ضعف سلجوقیان تشکیل شده بود. حد فاصل بین تهاجم مغول تا تشکیل سلسله ایلخانی، دوره ای سخت و بحرانی برای این حکومت محلی به شمار می رفت. بحران مشروعیت و سردرگمی آنان در پیوند با بازماندگان سلطنت خوارزمشاهی، خلافت عباسی و دربار مرکزی مغول، مهم ترین ابعاد تکاپوهای سیاسی ایشان بود. هدف مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای، ارزیابی تکاپوهای مشروعیت یابی اتابکان لر کوچک و تبیین مناسبات آنان با نهادهای مشروعیت بخش به منظور گذار از این دوران و حفظ موجودیت است. این پژوهش، پس از بیان مقدمه ای از بحث و مروری بر این حکومت محلی نشان می دهد که اتابکان لر کوچک از زمان شجاع الدّین، مؤسس این حکومت، در روند مشروعیت یابی خود، به جایگاه مشروعیت بخش نهاد سلطنت و خلافت توجه داشتند، اما سقوط خوارزمشاهیان، ضعف خلافت و جدی شدن تهدید مغولان به تدریج در زمان جانشینان وی به تحوّل در مناسبات با خلافت در دوران حسام الدّین تا نفوذ فزاینده مغول در زمان بدرالدّین منجر گردید و ادامه مشروعیت و حفظ موجودیت اتابکان لر را به تأیید مغولان وابسته نمود.
۳۷۵۹.

نگاهی به منصب امیرنظام در دوره ی قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۴ (پیاپی ۱۳۴) 101-127

کلیدواژه‌ها: امیرنظام قاجاریه ارتش ساختار اداری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۱ تعداد دانلود : ۵۴۱
القاب و عناوین یکی از مهم ترین شاخص های شناخت ساختار دیوانسالاری است. القاب و عناوین سیاسی، نظامی، اداری و مالی و درک و فهم آنها در تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، جریانی دوسویه است که باید در بازکاوی تاریخ اجتماعی و اداری ایران به آن توجه داشت. دستگاه دیوانسالاری قاجار، یک دستگاه عریض و طویل بود که القاب و عناوین این دستگاه، وجه تسمیه و کارکردهای ویژه ای داشتند. یکی از عناوین و القاب خاص عصر قاجار، منصب «امیرنظام» بود. این عنوان از عناوین نظامی جدید در ساختار ارتش تازه پاگرفته صدر قاجار بود که با فراز و فرود و تغییراتی در عصر قاجار مواجه شد. ضرورت های خاص جامعه آن روز، به تغییر کارکرد امیرنظام از یک منصب نظامی به منصبی اداری منجر شد. تحولات دوره میانه قاجار نیز امیرنظام را از مقامی بلندپایه به یک لقب تشریفاتیِ صرف کاهش داد. در این مقاله به بررسی چرایی و ضرورت های ایجاد این منصب با نگاهی به شخصیت های دارنده این منصب، وظایف و کارکردهای آن پرداخته شده است.
۳۷۶۰.

تبیین سبک رهبری معنوی شهید خرازی و ارتباط آن با سلامت سازمانی در لشکر 14 امام حسین(ع) در دوران دفاع مقدس (67-1359)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 17 - 33

کلیدواژه‌ها: دفاع مقدس شهید حسین خرازی لشکر 14 امام حسین (ع) سبک رهبری معنوی سلامت سازمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۵۴۰
یک شیوه نوین از رهبری ، رهبری به سبک معنوی میباشد که بدنبال پایداری معنوی سازمان خود است و در این راه سلامت روانی کارکنان خود را پرورش میدهد. در این راستا فرماندهان دفاع مقدس با روش های راهبرد خود نقش موثری در پرورش انگیزه در رزمندگان و پیروزی های پی در پی در جنگ تحمیلی داشتند، این روش های مدیریت را می توان در چارچوب معنایی سبک رهبری معنوی مورد ارزیابی قرار داد.این مطالعه از طریق مصاحبه های متوالی و با پرسشنامه بررسی سبک رهبری فرمانده لشکر 14 امام حسین(ع) ، شهید حسین خرازی در میان 210 نفر از بسیجیان شهر کاشان که در ایام دفاع مقدس در لشکر 14 امام حسین (ع) حضور داشتند، مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش صوری میباشد. روایی متغییرهای آن با آلفای کرونباخ ارزیابی گردید. این پژوهش با نرم افزار آماری SPSS مورد سنجش قرار گرفت. در یافته های این پژوهش مشهود است که بین سبک رهبری معنوی شهید خرازی در دفاع مقدس با سلامت سازمانی لشکر 14 امام حسین(ع) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و با افزایش رهبری معنوی ایشان سلامت سازمان افزایش یافته است. یافته های رگرسیون در این تحقیق بیان میکند که 7 بعد، رهبری معنوی توانسته اند 56 % از واریانس سازمان سالم را تبیین کنند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان