حبیبه مختاریان

فریضه حج از واجبات بزرگ و مهم در دین اسلام است که در طول زندگانی هر مسلمان در صورت استطاعت، فقط یک بار واجب است. این عبادت همچون دیگر عبادات دارای مقاصد گوناگون فردی و اجتماعی زیادی است که از جمله می توان به اخلاص و خود سازی، تفاهم، حفظ وحدت، هوشیاری در مسائل سیاسی، ارزش گذاری بر رفتار فردی و اجتماعی و... اشاره کرد. در این مقاله سعی شده تا اهداف گوناگون حج مورد بررسی قرار گیرد و با برقراری ارتباط مناسب بین هر یک از این اهداف، اهمیت این فریضه را به عنوان یکی از ارکان مهم سیاسی اجتماعی جوامع اسلامی اثبات کرد. همچنین پاسخ به این دو سؤال اساسی 1. اهمیت اهداف فردی حج بیشتر است یا اهداف جمعی آن؟ 2. اهداف حج چه تاثیری بر جوامع و قومیت های اسلامی دارد؟ که از روش تحقیق تاریخی با رویکرد توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. این پژوهش منتج شد به اینکه اهداف حج بسیار گسترده تر است از اینکه قابل نوشتن در یک مقاله یا کتاب باشد. در عین حال به نظر می رسد اهداف جمعی حج از اهداف فردی آن، تأثیر گذارتر و پرنگ تر باشد.

گیلان در طول تاریخ همواره یکی از مناطق مهم و تأثیرگذار در تاریخ ایران بوده است. اما هم زمان با ظهور صفویان به جهت موقعیت خاص جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی بر اهمیت و اعتبار آن افزوده شد، به گونه ای که در نظام ایالات عصر صفوی از اهمیت خاصی برخوردار گشت. گیلانیان هنگام اقامت اسماعیل میرزا نقش زیادی در باورهای فکری و مذهبی اسماعیل میرزا داشتند. سادات کیا بین سده های هشتم تا دهم ﻫ..ق قسمت وسیعی ازگیلان، به ویژه گیلان بیه پیش با مرکزیت لاهیجان را در دست داشتند. این خاندان ابتدا زیدی مذهب بودند و به هنگام قدرت یابی صفویه به تشیع اثنی اعشری گرویدند. امیران آل کیا لقب کارکیا داشتند که به معنای شاه یا حاکم است. خاندان حکومتگر محلی گیلان عنوان کیا داشتند و خاندان آل کیا پس از رسیدن به قدرت، سلسله حکومت خود را کارکیا یا آل کیا نامیدند. در دوره شاه تهماسب اول و شاه عباس دوم به جهت اهمیت اجتماعی و اقتصادی گیلان نخست حکومت های محلی را محدود نموده و سپس آن ها را ساقط نمودند. از این زمان با وجود تسلط صفویان بر گیلان این سرزمین به صورت کانون شورش های ضد صفوی درآمد زیرا ثروت های گیلان توسط صفویان غارت می شد. با این حال حضور سیاسی صفویان بر گیلان موجب ارتباط جهانی این سرزمین با جهان غرب شد و مسیر تجاری غرب با ایران گشوده شد.