علی صادق زاده وایقان

اربعین به عنوان یک ابررویداد، کارکردهای متنوع اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و راهبردی دارد. با واکاوی و تحلیل علمی این پدیده می توان انگیزه های آن حرکت بزرگ را روشن کرد. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل کمی و موضوعی پایان نامه های ارائه شده با موضوع اربعین در نهادهای آموزش عالی ایران در ده سال اخیر است. پژوهش با روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده و ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه وارسی بوده است. برای گردآوری اطلاعات کتابشناختی پایان نامه ها از پایگاه های اطلاعاتی آنلاین نیز استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که تعداد ۱۰۰ پایان نامه (۱عنوان حوزوی و ۹۹عنوان دانشگاهی)، 95 درصد در سطوح کارشناسی ارشد و 5 درصد دکتری نگارش یافته است. دانشگاه های دولتی بیشتر از سایر نهادهای آموزشی به موضوع اربعین پرداخته اند و سهم مردان بیشتر از زنان است. از نظر زبانی 96 درصد پایان نامه ها فارسی و 4 درصد عربی است که توسط دانشجویان غیرایرانی نگارش یافته است. مقوله های «رسانه ها»، «جای های میزبان و نقش آفرین»، «گردشگری»، «شهرسازی و معماری»، «ابعاد اجتماعی و جامعه شناختی»، «شیعیان و تشیع»، «زیرساخت ها» و «ابعاد فرهنگی» به ترتیب بیشتر از سایر موضوعات، بررسی و تبیین شده است. برای جلوگیری از پژوهش های تکراری، شناسایی خلاء ها و کمبودهای پژوهشی، تبادل اطلاعات، شناسایی پژوهشگران متخصص و ارائه تصویر علمی از اربعین پیشنهاد می شود تا پایگاه اطلاعات جامع اربعین سه زبانه (عربی، انگلیسی و فارسی) تحت وب برای اطلاع رسانی کلیه منابع اطلاعاتی پژوهشی (کتاب ها، مقاله ها، پایان نا مه ها)، گزارش ها، اتفاقات، رویدادها، اشخاص، اطلاعات دیداری شنیداری و مانند اینها راه اندازی شود.

هدف: پژوهش حاضر در نظر دارد تا با تبیین معیارهای سنجش کتاب های تخصصی، معیارهایی برای رتبه بندی کتاب در علوم انسانی ارائه دهد که متخصصان بتوانند با بهره گیری از معیارهای ارائه شده، به ارزیابی و رتبه بندی کتاب بپردازند. روش: این پژوهش، به دلیل آن که از بررسی متون به روش کتابخانه ای و همچنین از دیدگاه صاحب نظران دانشگاه های جامع بزرگ برای گردآوری اطلاعات بهره گرفته است، از نظر نحوه گردآوری داده های مورد نیاز، در چهارچوب پژوهش های توصیفی-پیمایشی دسته بندی می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر، 2449 نفر از صاحب نظران حوزه های علوم انسانی دانشگاه های جامع بزرگ کشور هستند. اطلاعات گردآوری شده از طریق پرسشنامه با نرم افزار اس.پی.اس. اس تجزیه و تحلیل شدند. برای تحلیل داده ها از شاخص های توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی و میانگین) و آزمون های استنباطی (فریدمن) بهره گرفته شد. یافته ها: پژوهش حاضر نشان داد که از دیدگاه صاحب نظران حوزه علوم انسانی در دانشگاه های بزرگ کشور، معیارهای نشر و ناشر، پدیدآور، مترجم، محتوای تألیفی، محتوای ترجمه ای، ساختار و ظاهر در ارزیابی و رتبه بندی کتاب های تخصصی حوزه علوم انسانی نقش اساسی و مهم می تواند داشته باشد. نتیجه گیری: حاصل مطالعه پژوهش حاضر ارائه معیارهای ارزیابی است که هم برای متخصصان و نیز برای کتابداران در مجموعه سازی منابع می تواند بسیار حائز اهمیت باشد، معیارهای رتبه بندی منابع می تواند برای ناشران نیز جهت تولید منابع باکیفیت، مفید واقع شود. با استفاده از دیدگاه صاحب نظران در پژوهش حاضر، رتبه بندی کیفی آثار با اولویت بندی معیارها توسط صاحب نظران در هر حوزه دانشی، ممکن می شود. این رتبه ها می تواند به خوانندگان و پژوهشگران جهت یافتن منابع باکیفیت تر و به کتابداران نیز البته در صورتی که سازمانی بزرگ به انجام رتبه بندی پرداخته باشد، در گزینش و خرید منابع باکیفیت تر کمک کند.

هدف: هدف اصلی نشان دادن اهمیت و نقش فرهنگی و ارتباطی تقدیم نامه نویسی و بررسی مخاطب شناسی تقدیم نامه های کتاب های منتشر شده در ایران است. روش پژوهش: پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات از طریق فیش برداری از 1800 عنوان کتاب جمع آوری شده است. یافته ها: حدود 10 درصد از کتاب ها دارای تقدیم نامه هستند. پدیدآور 78 درصد از تقدیم نامه ها مردان ها و 18 درصد زنان هستند. بیش از 60 درصد تقدیم نامه ها دارای یک مخاطب و به طور میانگین هر تقدیم نامه تقریبا به 2 مخاطب تقدیم شده است. به ترتیب آثار تالیفی، ترجمه و تصحیح متون بیشترین فراوانی تقدیم نامه را دارند و 65/96 درصد تقدیم نامه ها در کتاب هایی نوشته شده که پدیدآور آن یک نفر است. 33/50 درصد مخاطبان تقدیم نامه ها، از خانواده و بستگان پدیدآور است. 26/9 درصد از مخاطبان تقدیم نامه ها ائمه اطهار (ع) است که فراوانی امام زمان (عج) بیشتر از بقیه است. شهدا، استادان و نوجوانان و جوانان، بیشتر از بقیه گروه ها و شخصیت ها مخاطب بوده اند. از 3143 مخاطب در تقدیم نامه ها، 102 مخاطب غیر اشخاص بوده است. نتیجه گیری: تقدیم نامه نویسان کتاب ها، معتقد به آموزه های دین مبین اسلام به ویژه کلام الهی (قرآن) هستند. این موضوع سرمایه بسیار مهم معنوی و اعتقادی است که مدیران جامعه اسلامی و خانواده ها باید این نوع سرمایه ها را تقویت، تکریم و تجلیل نمایند. حس ملی و وطن پرستی پدیدآورندگان در تقدیم نامه ها در دنیای کنونی سرمایه فرهنگی ارزشمندی در مقابل تهاجم و جنگ نرم و فرهنگی بیگانگان و نقش آفرین است. توجه به بحث حفظ محیط زیست، منابع طبیعی و سرمایه های کشاورزی و دامپروری، پیام و رسانه بسیار ارزشمند برای حفظ این منابع است.

هدف: پایان نامه ها از جمله منابع علمی و پژوهشی دست اول است که در اجزاء و ساختار آن، تقدیم نامه وجود دارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی مخاطب شناسی تقدیم نامه های پایان نامه های دانشگاهی و حوزوی بعد از انقلاب اسلامی است. روش : روش پژوهش، مطالعه کتابخانه ای است. اطلاعات از طریق مشاهده و فیش برداری از سه پایگاه مهم اطلاعاتی پایان نامه: ایرانداک، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، جمع آوری گردید. از 600 عنوان پایان نامه مربوط به 77 مرکز آموزش عالی دانشگاهی و حوزوی مورد مطالعه، 522 تقدیم نامه فیش برداری گردید. یافته ها: حدود 85 درصد از پایان نامه ها دارای تقدیم نامه هستند و پایان نامه های کارشناسی ارشد دانشگاهی و حوزوی بیشترین فراوانی را دارند. پایان نامه های دانشگاه های غیرانتفاعی، پیام نور و دولتی به ترتیب دارای بیشترین تقدیم نامه هستند. بیشتر تقدیم نامه ها دارای دو مخاطب است و به طور میانگین هر تقدیم نامه به سه مخاطب تقدیم شده است. زنان نسبت به مردان به مخاطبان بیشتری تقدیم نموده اند. مخاطبان حدود 6 درصد تقدیم نامه ها با موضوع پایان نامه ارتباط دارند. 72 درصد مخاطبان، از خانواده و بستگان پدیدآور هستند، 13 درصد مخاطبان، ائمه اطهار (ع) هستند، حدود 15 درصد تقدیم نامه ها نیز به سایر گروه ها و شخصیت های علمی، دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و ... تقدیم شده اند. نتیجه گیری: موضوع پایان نامه تأثیر کمتری در فکر و ذهن پدیدآور برای تدوین تقدیم نامه دارد. تکریم و قدردانی تقدیم نامه نویسان، از زحمات والدین نشانگر فرهنگ دینی و ارتباط عمیق فرزندان با والدین در خانواده های ایرانی است. عشق به ائمه اطهار (ع) و انتظار فرج از دغدغه های پژوهشگران جوان ایران اسلامی است. به طور کلی تقدیم نامه نویسان معتقد به آموزه های دین مبین اسلام به ویژه کلام الهی (قرآن) و علاقه مند به دفاع از ارزش های انقلاب اسلامی (شهدا و رهبری) هستند و این موضوع سرمایه بسیار مهم معنوی و اعتقادی است که مدیران جامعه اسلامی و خانواده ها باید برای حفظ و حراست و تقویت بنیه های آن از هیچ کوششی دریغ نکنند و این نوع سرمایه ها را تقویت، تکریم و تجلیل نمایند.

هدف: ارائه پیشنهاد برای آسان کردن دسترسی مراجعان به میزهای خدمت در کتابخانه ملی ایران. روش شناسی: داده ها از راه مشاهده و هم اندیشی به دست آمده است. ابتدا، راهنماهای محیطی و وضعیت کنونی دسترس پذیری میزهای خدمت به صورت میدانی بررسی شد. سپس با 21 نفر از کتابداران شاغل در میزهای خدمت رسانی کتابخانه و 29 نفر از اعضا (در دو گروه)، نشست هم اندیشی برگزار شد. ایده های مطرح شده با ملاک امکان پذیربودن به لحاظ اجرایی و نیز عملیاتی بودن غربال و ارزیابی شد. یافته ها: تحلیل نشست ها، 241 گزاره را در 11 مقوله به دست داد. مفاهیمی نظیر نشانه های راهنما (با بسامد 38)، بی نیازبودن از کمک کتابدار در استفاده از امکانات (35)، و آموزش کاربران (30) بیشترین توجه را می طلبید. نتیجه گیری: در بسیاری از مواقع، با تغییرات جزئی در محل، نام، و آرایش میزهای خدمت می توان اثربخشی آن را برای کاربران افزایش داد.

هدف: شناسایی وضعیت جریان اطلاعات در مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انجام گرفته است. منظور از جریان اطلاعات عملیات مربوط به انتقال اطلاعات میان و درون مراکز پژوهشی است که سه مرحله «گردآوری و استفاده (درونداد)»، «تولید و ذخیره (پردازش)» و «اشاعه (برونداد)» اطلاعات را در بر می گیرد. روش پژوهش: پیمایشی و جامعه آماری آن شامل معاونین پژوهشی، مدیران پژوهشکده های تابعه، گروه های علمی، مدیران کتابخانه ها و اعضای هیات علمی در 70 مرکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته است. برای تایید روایی و پایایی تعداد 30 پرسشنامه در 6 پژوهشکده انتخابی به ترتیب حروف الفبایی عنوان توزیع گردید، ضریب آلفای کرونباخ نشان داد که پرسشنامه از پایایی بسیار خوبی برخوردار است. در مجموع تعداد 409 پرسشنامه بین پژوهشگران جامعه آماری توزیع و در نهایت، تعداد 316 (2/72 درصد) پرسشنامه عودت داده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و برای آزمون فرضیه ها از آزمون آنوا استفاده شد . یافته ها: وضعیت کلی جریان اطلاعات در مراکز پژوهشی در مرحله «گردآوری و استفاده (درونداد)» با میانگین 79/4 مناسب و در مرحله «تولید و ذخیره (پردازش)» با میانگین 63/3 و «اشاعه (برونداد)» با میانگین 72/3 نامناسب بوده است. در مرحله «گردآوری و استفاده (درونداد)»، قالب های الکترونیکی (میانگین 06/5) بیشتر از قالب های چاپی (میانگین 61/4)، ولی در دو مرحله «تولید و ذخیره (پردازش)» و «اشاعه (برونداد)»، قالب های چاپی (با میانگین 09/4) بیشتر از قالب های الکترونیکی (با میانگین 1/3) مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی جریان اطلاعات منابع (قالب های) چاپی با میانگین 26/4 بیشتر از جریان اطلاعات منابع (قالب های) الکترونیکی با میانگین 75/3 است. همچنین در بین مراکز پژوهشی مورد مطالعه، در هر سه مرحله جریان اطلاعات تفاوت معنی داری وجود دارد. نتیجه گیری: برای برقراری توازن در روند جریان اطلاعات، دست اندرکاران و برنامه ریزان مراکز پژوهشی باید برنامه تشویقی برای به اشتراک گذاری اطلاعات از طریق حضور در مجامع علمی بین المللی و سهم قابل توجه در جریان بین المللی اطلاعات را مورد توجه قرار دهد.

هدف: ابعاد مختلف علمی، فرهنگی، هنری، اخلاقی، عرفانی و معنوی نسخه های خطّی، بهترین ابزار گفتگو و ارتباط میان ادیان و ملّت ها و بستری برای انتقال و تبادل دانش بشری است. کشورهای ایران و عراق دارای نسخه های خطّی مشترکی هستند که دستاورد و میراث تاریخ، فرهنگ، علم و هنر مشترک چند صدساله این دو کشور است که در جامعه معرفتی امروز می تواند فرایند توسعه و رشد را سرعت بخشد و ابزاری برای تقویت و تحکیم ارتباط و همکاری دانایی محور قرار گیرد _ که بیانگر ضرورت و اهمیت این پژوهش است. روش: در این پژوهش میزان اشتراکات نسخه های خطّی موجود در ایران و عراق با استفاده از روش کتابخانه ای و توصیفی، بررسی شده است. یافته ها: از نظر فراوانی، عراق و ایران جزءِ پنج کشور مهمّ جهان هستند و دانشمندان و کاتبان ایران و عراق سهم چشمگیری در محلّ تألیف و استنساخ نسخه های خطّی دو کشور دارند. همچنین، زبان عربی و موضوع دین در هر دو کشور بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است که مهم ترین وجه اشتراک و کانال ارتباطی شمرده می شود. نتیجه گیری: برنامه های مشترک اطلاع رسانی و پژوهشی درباره آثار نفیس و کهن دو کشور و مبادله دیجیتالیِ نسخه های خطّی توسط کتابخانه های مهم و فعال دو کشور، می تواند نقش مهمی در توسعه، تقویت و تحکیم روابط علمی، فرهنگی، دینی و هنری داشته باشد.

هدف: شناسایی شیوه های فراهم آوری نسخه های خطی در ایران، بررسی مشکلات این حوزه، و ارائه راهکارهایی برای حل مسئله. روش شناسی: از روش کتابخانه ای به منظور مطالعه پژوهش های پیشین و نیز از شیوه ها و تجربیات کتابخانه های مهم در حوزه نسخه های خطی استفاده شده است. یافته ها: خرید، وقف، اهداء، واگذاری (صندوق امانت)، دیجیتال سازی، و مبادله، مهم ترین شیوه های فراهم آوری نسخه های خطی است. بی توجهی مدیران، پراکندگی نسخه های خطی، کمبود اعتبارات مالی، وجود دلالان حرفه ای و تبلیغات دروغین آنها، مشکلات ارزیابی و کمبود کارشناس، نداشتن خط مشی و آیین نامه مدون و مصوب، موانع شرعی، و خطای راهبردی خریداران نسخ خطی از موانع و مشکلات عمده ذکر شده است. تأسیس مراکز رسمی برای مدیریت نسخه های خطی، تشکیل کمیته های فراهم آوری و ستاد خیرین، فعال کردن انجمن دست نوشته های کهن، سازماندهی مستقل مجموعه های اهدایی، راه اندازی صندوق امانت، و خدمات دیجیتال سازی در محل نگهداری نسخه ها، راهکارهای پیشنهادی برای رفع مشکلات است. نتیجه گیری: ارتقای سطح آگاهی مردم به ویژه مجموعه داران؛ اهتمام تمامی دست اندرکاران فرهنگی بخش دولتی، عمومی، و خصوصی؛ کمک به حفظ نسخه های خطی مجموعه داران؛ و برنامه های تشویقی از مهم ترین مؤلفه ها برای نجات میراث مکتوب کشور است.

نسخه های خطّی که به عنوان میراث فرهنگی، علمی و هنری ملت ها محسوب می گردند، از سه بُعد فرهنگی علمی و هنری حائز اهمیت هستند و از نشانه های قدرت فرهنگی و رشد علمی هر مملکت و منطقه ای به حساب می آیند. در ایران نیز بیشتر نسخه های خطی در تعداد اندکی از شهرهای با سابقه تمدنی، علمی و فرهنگی غنی قرار دارند که کاشان نیز یکی از آن هاست؛ ازاین رو در این پژوهش، سهم و جایگاه شهر کاشان در حوزه نسخه های خطی اسلامی ایران و عراق، با استفاده از روش کتابخانه ای و توصیفی، بررسی شده است. شهر کاشان از نظر فراوانی نسخه های خطی، در رتبه هشتم، و از نظر تعداد مجموعه ها با 17 کتابخانه، در رتبه نهم قرار دارد. بیشترین آثار در قرن یازدهم هجری قمری (دوره صفویه) تألیف شده و اغلب پدیدآورندگانِ شیعی مذهب، و شاعران و فقیهان بیشتر از سایر طبقه دانشمندان، در این شهر به تألیف و تدوین مشغول بوده اند، همچنین رتبه چهاردهم مکان تألیف در ایران و رتبه بیست وسوم در عراق و از نظر مکان استنساخ نسخه های خطی، رتبه دوازدهم در ایران و بیست ونهم در عراق را دارد.شهر کاشان هم تراز با شهرهای حکومتی و پایتخت های ایران یکی از کانون های مهم تمدنی، فرهنگی و علمی کشور است که در دوره صفویه، به اوج شکوفایی رسیده و لقب دارالمؤمنین که پادشاهان صفویه به این شهر داده اند، منطقی، علمی و بسیار بجا بوده است. این دیار سهم قابل توجهی در توسعه و گسترش زبان و ادب فارسی ایران و علوم اسلامی داشته و به عنوان یکی از کانون های استنساخ نسخه های خطی موجود در ایران و عراق و پشتوانه ای برای تعاملات و گفت وگوهای بین المللی است.

هدف: بررسی نقش کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در جریان اطلاعات از دیدگاه مدیران و پژوهشگران پژوهشکده های وابسته به آموزش عالی ایران است. روش پژوهش: از نوع پژوهش های کاربردی است و از روش پیمایشی استفاده شده است. جهت گردآوری داده های مورد نیاز از پرسشنامه استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ (92/0) نشان داد که پرسشنامه از پایایی بسیار خوبی برخوردار است. از نرم افزار SPSS برای تحلیل و پاسخ به سؤالات استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش دست اندرکاران پژوهشی 212 پژوهشکده وابسته به مراکز آموزش عالی کشور بود که 139 پژوهشکده همکاری نمودند. یافته ها: کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی کل مراکز تحقیقاتی آموزش عالی در مرحله «گردآوری، تامین و دسترس پذیر کردن منابع اطلاعاتی»، مؤثرتر از سایر مراحل، و در مرحله «اشاعه اطلاعات تولید شده» کمترین اثر را در روند جریان اطلاعات دارند. اگرچه تاثیر کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی مراکز تحقیقاتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در روند جریان اطلاعات نسبت به سایر سازمانهای مورد مطالعه مؤثرتر است، اما مرحله اشاعه اطلاعات در تمام این مراکز کمترین تأثیر را در روند جریان اطلاعات دارد.  نتیجه گیری : مرحله اشاعه اطلاعات در جامعه مورد مطالعه، کمترین تأثیر را در روند جریان اطلاعات دارد و این مؤید شکاف با جامعه اطلاعاتی است. بنابراین توجه و سرمایه گذاری در بعد اشاعه اطلاعات لازم و ضروری به نظر می رسد. لذا استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، دیجیتال سازی، سیستم های خبره، دسترسی آزاد به اطلاعات، ارتقای سواد کتابخانه ای کتابداران باید بیش از پیش مورد توجه مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی قرار گیرد.

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی وضعیت درون داد، پردازش و برون دادهای جریان اطلاعات در مراکز تحقیقاتی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شناسایی عوامل تأثیر گذار و موانع و مشکلات فنی و تخصصی که موجب کندی قابل توجه آن می شود، انجام گرفته است. روش پژوهش: این پژوهش کاربردی و برای انجام آن از روش تحقیق پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل معاونین پژوهشی، مدیران پژوهشکده های تابعه، مدیران گروه های علمی، مدیران کتابخانه ها و اعضای هیأت علمی در 62 مرکز تحقیقاتی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه محقق ساخته است. ضریب آلفای کرونباخ (92/0) نشان داد که پرسش نامه از پایایی بسیار خوبی برخوردار است. تعداد 306 پرسش نامه بین پژوهشگران جامعه آماری توزیع و در نهایت، تعداد 222 (55/72 درصد) پرسش نامه عودت داده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اس پی اس اس و آزمون آنوا (ANOVA) استفاده شد. یافته ها: وضعیت کلی جریان اطلاعات در مراکز تحقیقاتی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مرحله "گردآوری" مناسب و در مرحله "تولید و ذخیره" و "اشاعه" نامناسب بوده است. در مرحله "گردآوری و استفاده" از اطلاعات، قالب های الکترونیکی بیشتر از قالب های چاپی، در دو مرحله "تولید و ذخیره" و "اشاعه" اطلاعات، قالب های چاپی بیشتر از قالب های الکترونیکی مورد استفاده قرار می گیرد. نتیجه گیری: دست اندرکاران با تدوین برنامه مناسب برای بهبود تولید، ذخیره و اشاعه اطلاعات در مراکز تحقیقاتی نسبت به رفع موانع جریان ملی و بین المللی اطلاعات و استفاده بهینه از انواع منابع اطلاعات، نیروی انسانی متخصص و بودجه پژوهشی کمک نماید.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی جریان اطلاعات در پژوهشکده های وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی از دیدگاه پژوهشگران، با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفته است. روش پژوهش: نوع پژوهش کاربردی و روش پژوهش پیمایشی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل: 7 مرکز تحقیقاتی وابسته به "دانشگاه آزاد اسلامی" بودT  که در هر مرکز معاونین پژوهشی، مدیران گروه های علمی، مدیران کتابخانه ها و اعضای هیأت علمی پژوهشکده های وابسته به مراکز مذکور، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد و تعداد 25 پرسشنامه ارسال و تعداد 24 پرسشنامه (96 درصد) تکمیل شد.  یافته ها: در مرحله درونداد (گردآوری و استفاده از اطلاعات)، قالب های الکترونیکی بیشتر از قالب های چاپی، در مرحله پردازش (تولید و ذخیره اطلاعات)، قالب های چاپی بیشتر از قالب های الکترونیکی و در مرحله برونداد (اشاعه اطلاعات)، قالب های چاپی بیشتر از قالب های الکترونیکی مورد استفاده قرار می گیرد. هم چنین پژوهشگران از منابع الکترونیکی بیشتر از منابع چاپی استفاده می کنند. ولی، در مرحله تولید و اشاعه این وضعیت بر عکس بوده و قالب چاپی بیشتر از الکترونیکی مورد تأکید پژوهشگران است. نتیجه گیری: تحلیل یافته ها با استفاده از آزمون آنوا نشان می دهد در استفاده از انواع مختلف قالب ها در هر سه مرحله درونداد، پردازش و برونداد اطلاعات در اکثر گزاره ها معنی دار نبوده و اختلاف کمی وجود دارد. وضعیت کلی جریان اطلاعات در پژوهشکده های وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی حاکی از وضعیت قابل قبول در مرحله درونداد و ضعیف در مرحله پردازش دارد.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی نقش کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی کتابخانه ملی ایران در فرآیند پژوهش و نقش آنها در پیشبرد تحقیقات پژوهشگران است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش، پیمایشی است و ابزار گردآوری اطلاعات، دو پرسشنامه محقق ساخته بود که بین 80 نفر از پژوهشگران و 18 کتابدار بخش اطلاع رسانی توزیع شد. یافته ها: طبق نتایج این بررسی، تنها در مرحله جست وجوی اطلاعات است که پژوهشگران بیشترین درخواست کمک را از کتابداران می کنند و بین میزان آشنایی کتابداران با روش تحقیق و درخواست کمک از سوی پژوهشگران رابطه معنی داری وجود ندارد. بین دیدگاه کتابداران و پژوهشگران در مورد میزان مفید بودن کمک کتابدار در پیشبرد تحقیقات، تفاوت معنی داری وجود دارد. به عبارتی، خود کتابداران درخواست کمک پژوهشگران از آنها را مفید تلقی می کنند، حال آنکه خود پژوهشگران مفید بودن کمک کتابدار را اذعان نمی دارند. بین میزان استفاده از کتابخانه و درخواست کمک از کتابداران رابطه معنی داری مشاهده شد. هر چه میزان استفاده از کتابخانه بیشتر باشد، درخواست کمک از کتابداران نیز بیشتر می شود. همچنین بین دیدگاه کتابداران و پژوهشگران در مورد میزان درخواست کمک از کتابدار تفاوت معنی داری مشاهده شد؛ یعنی پژوهشگران کمتر از کتابداران درخواست کمک می کنند، حال آنکه خود کتابداران معتقدند درخواست کمک بیشتری از آنها می شود. یافته ها: پژوهشگران، کتابداران و اطلاع رسانان کتابخانه ملی ایران را منبع باارزشی در فرآیند پژوهش تلقی نمی کنند و معتقدند که هدایت و راهنمایی آنان در فرآیند پژوهش، صرفاً درحد یابندگان و فراهم کنندگان مدارک و منابع است. آشنایی کم پژوهشگران با خدمات مرجع و اطلاع رسانی کتابخانه و از سوی دیگر عدم اطلاع آنان از توانایی کتابداران، از دلایل عدم درخواست کمک پژوهشگران از کتابداران است. فقدان سابقه پژوهشی در میان 50 درصد کتابداران بخش اطلاع رسانی که در ارتباط مستقیم با پژوهشگران هستند، می تواند به خاطر انتخاب نامناسب کتابداران یا ضعف در برنامه های آموزشی کتابداری باشد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی وضعیت درونداد و بروندادهای جریان اطلاعات در مراکز تحقیقاتی وابسته به مراکز آموزش عالی کشور از دیدگاه پژوهشگران انجام گرفته است. روش: برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته که روایی و پایایی آن تأیید شد، استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش شامل 200 مرکز تحقیقاتی وابسته به وزارت "" علوم، تحقیقات و فناوری"" ، "" وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی"" و "" دانشگاه آزاد اسلامی"" بود که در هر مرکز رؤسای مراکز تحقیقاتی، معاونین پژوهشی، مدیران پژوهشکد ه های وابسته به مراکز مذکور، مدیران گروه های علمی، مدیران کتابخانه ها و اعضای هیأت به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد و 770 پرسشنامه ارسال گردید و 562 پرسشنامه ( 72.99 درصد) تکمیل شد. یافته ها: در مرحله درونداد (گردآوری و استفاده از اطلاعات) قال بهای الکترونیکی بیشتر از قال بهای چاپی، در مرحله پردازش (تولید و ذخیره اطلاعات) قال بهای چاپی بیشتر از قال بهای الکترونیکی و در مرحله برونداد (اشاعه اطلاعات) قال بهای چاپی بیشتر از قال بهای الکترونیکی مورد استفاده قرار م یگیرد. تحلیل یافت هها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس نشان داد که میزان استفاده از انواع مختلف قال بها در هر سه مرحله درونداد، پردازش و برونداد در مراکز پژوهشی مورد مطالعه به صورت معن یداری متفاوت است. در مرحله استفاده، پژوهشگران بر منابع الکترونیکی بیشتر از منابع چاپی تأکید داشتند، اما در مرحله تولید و اشاعه قالب چاپی بیشتر از الکترونیکی مورد تأکید قرار گرفت. به طور کلی، می توان گفت که جریان اطلاعات در مرحله درونداد از وضعیت مناسب تری نسبت به مرحله پردازش و برونداد برخوردار است.