درخت حوزه‌های تخصصی

مجموع آیاتی که معتقدان به وقوع نسخ در آیات قرآن کریم به عنوان مستندات قرآنی این دیدگاه ذکر کرده اند، چهار آیه 106 سوره بقره، 101 سوره نحل، 39 سوره رعد و 15 سوره یونس است. فارغ از قبول یا ردّ اصل وقوع نسخ در آیات قرآن که تحقیق جامع تری را می طلبد، بررسی هر یک از این آیات در جهت فهم سباقی (نفسی)، سیاقی آنها و فهم مجموعی قرآن نشان می دهد که این آیات بر وقوع نسخ در آیات قرآن هیچ دلالتی ندارند؛ بلکه مدلول آیه اول و دوم تغییر و تبدیل معجزات اعطایی به انبیاء الهی است که در آیه سوره بقره به صورت کلی می فرماید که خداوند هیچ معجزه ای از معجزات انبیاء پیشین را برنمی دارد یا با گذشت زمانْ آنها را از یاد نمی رود مگر اینکه معجزه ای بهتر یا مثل آن در تأثیر را به پیامبر بعدی می دهد و در آیه دوم تأکید می کند که بر فرضِ تبدیل معجزات، باز هم کافران ایمان نمی آوردند. در آیه سوم نیز سخن از این است که خداوند در هر زمان حکم و قضایی دارد که اگر اراده کند آن را در زمان دیگری محو می کند و حکم دیگری را ثابت می سازد. آیه چهارم نیز به درخواست کافران از پیامبر(ص) برای تغییر محتوای قرآن به عنوان معجزه ایشان یا آوردن معجزه ای دیگر مربوط است.

چگونگی جمع قرآن در شمار مسائلی است که میان پژوهشگران علوم قرآن همواره مطرحبوده است. برخی بر این باورند که قرآن، نخستین بار در زمان ابوبکر، توسط زیدبن ثابتتدوین شد. اما حتی از نوشته های محققان اهل سنت و تصریحات آنان نیز به دستمیآید که قرآن در عصر پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله به طور کامل نوشته شد. آن حضرت و عده ای ازصحابه، از جمله کاتبان وحی، دارای قرآن کاملی بودند که در آن، آیات هر سوره به طورمنظم مرتب شده بود. پس، تلاشی که زید به دستور ابوبکر پس از رحلت رسول الله صلیالله علیه و آلهبرای جمع قرآن انجام داد، تنها بازنگاری آیات بود؛ بدین صورت که آیات را از روینوشت افزارهای مختلف جمع کرد و روی اوراق و برگه ها نوشت.