دوران صفویه بویژه عهد شاه عباس اول از لحاظ شهرسازی و توسعة شهری در ایران، دورانی طلایی بحساب می آید. در شهرسازی آن دوران که اوج شکوفایی اش در اصفهان به ظهور می رسد، سه رابطة انسان با خدا، انسان با انسان و انسان با طبیعت مورد توجه خاص قرار می گیرد. با توجه به اینکه معمولاً مهمترین ویژگیهای شهری و شهرسازی هر حکومتی در پایتخت آن حکومت بطور مهمتر و شفافتر تجلّی می یابد، در دورة صفویه سه شهر تبریز، قزوین و اصفهان به ترتیب با پایتختی برگزیده می شوند و شهر «اشرف» یا بهشهر کنونی نیز عنوان پایتخت تابستانی آن دولت را پیدا می کند؛ بنابراین با بررسی آنها می توانیم به اصول شهرسازی صفویه پی ببریم.
در این مقاله موقوفات شهر تهران از نظر نحوه و چگونگی پراکندگی در سطح شهر تهران و نوع و تعداد آنها بررسی می شود. برای این هدف سه شیت نقشه : 1. موقوفات مذهبی 2. موقوفات تجاری‘ مسکونی‘ زمین باغ و 3. موقوفات آموزشی‘ درمانی‘ منابع آب و پرورشگاه تهیه شده است. این نقشه ها علاوه بر آنکه توزیع فضایی موقوفات را بر سطح شهر تهران نشان می دهند‘ تعداد و نوع آنها را نیز به تفکیک مشخص می کنند. اطلاعات این نقشه ها توسط نگارنده از پرونده های موقوفات شهر تهران موجود در ادارات اوقاف و امور خیریه شمیران‘ شمال غرب‘ شرق‘ جنوب‘ کنو و شهر ری استخراج شده است. مبحث بعدی نیت وقف و درآمدها و هزینه هاست.
شهر همدان با تاریخ متجاوز از 27 قرن‘ اولین پایتخت ماده ها در ایران بوده است. این شهر زیبا در دامنه های سکونتگاه های سر به فلک کشیده و سرسبز الوند قرار دارد. همدان از شرق به دشت وسیعی مشرف است که بر زیبائی شهر می افزاید. قدمت‘ وجود ارتفاعات الوند‘ اقلیم مناسب‘ مردمان سخت کوش‘ متدین‘ قانع‘ عالم و ... از ویژگیهای همدان محسوب می گردد که تاریخ شهر بر آن گواه است. توانهای محیطی نسبتاً مساعد و بالقوه زمینه های مطلوبی برای توسعه های اقتصادی و اجتماعی در شهر می تواند فراهم نماید که لازم است بر اساس برنامه ریزیهای دقیق ناحیه ای‘ شهری و روستایی به این مهم جامه عمل پوشانیده شود. جوانی جمعیت‘ مهاجرت بی رویه روستائیان به شهر همدان و بالا بودن تراکم نسبی جمعیت در حد سه برابر کشور‘ از دیگر مسائل مهم و مشکل آفرین شهر همدان محسوب می گردد که قطعاً سیر تحول توسعه را تأخیر می بخشد و امکان اینکه شهر را در حد بحرانی جمعیت قرار دهد دور از انتظار هم نیست. تاریخ گذشته همدان وقایع فراوانی از نشیب و فرازهای همدان را بازگو می کند که کوههای همیشه جاوید الوند قرنهاست شاهد آن است. تویی ای دامن الوند ورق تاریخ شهر دفتر و دستک تو پر اَ یاد گذشته ها آخه ای پیر فلک قله ی الوند بلند قرنها شاهد سرسخت و صبور شهر ماس این گذشته طولانی شهر را یادمانهای با عظمت شهر همدان برای دوستداران بازگو می کند که در اصل مقاله به اختصار بدانها پرداخته شده است.
هدف این مقاله بررسی سیر تحول تاریخی در بستر جغرافیایی محلات آن است؛ چیزی که به شکل گیری محلات فعلی تهران انجامیده است. در این مقاله نگارنده سعی نموده تهران را در هفت مرحله حساس تاریخ شکل گیری آن مطالعه کرده و محلات گذشته آن را با محلات فعلی تطابق دهد. بیشتر بحث‘ حول محور مکان جغرافیایی محلات قدیم و تجسم دیروز تهران بر پیکره امروز استوار است. به عبارت دیگر مقاله حاضر بر اساس بستر جغرافیایی محلات تهران در طول تاریخ شکل گیری آن تدوین شده است.