درخت حوزه‌های تخصصی

هدف این مقاله بررسی وضعیت بهره وری عوامل تولید و میزان به کا ر گیری آنها در گروه های صنعتی بزرگ و نیز کل صنعت استان خراسان در سال 1380 است. به این منظور از دو رویکرد شاخص بهره وری و براورد تابع تولید استفاده شده است. همچنین شاخص های کاربری، سرمایه بری و انرژی بری صنایع استان مورد محاسبه قرار گرفته اند. در پایان بهره وری نیروی کار (به عنوان یکی از عوامل اصلی تولید) در صنایع استان و نیز صنعت کشور مقایسه شده اند. نتایج حاصله حاکی از آن است که بهره وری نیروی کار درصنعت کشور، از صنعت استان در سال مورد مطالعه بیشتر بوده است. مقایسه بین گروه های صنعتی نیز مبین آن است که فقط در پنج گروه صنعتی وضعیت استان از نظر بهره وری از متوسط کشوری بهتر است، در بقیه گروه ها، استان از این نظر در جایگاه بعدی قرار می گیرد. این تحقیق همچنین نشان داد که غالب گروه های صنعتی استان خراسان کاربر بوده و هفت گروه صنعتی از میانگین صنعت استان بیشتر انرژی مصرف می کنند.

در این نوشتار سعی بر آن بوده است تا عوامل مؤثر بر ایجاد محیط مناسب برای رشد فناوری‌‌های پیشرفته در شرکت ملی نفت ایران بررسی و راهکارهایی برای به کارگیری این فناوری‌‌ها ارائه شود. به عنوان مقدمه به موضوع پیشی گرفتن تقاضا بر عرضة جهانی نفت طی سال‌‌های آتی و ضرورت افزایش ذخایر و ضریب بازیافت از میدان‌های موجود اشاره شده است. سپس روند تاریخی همگرایی فناوری‌‌های حفاری، راه آهن و تلگراف و نقش آن در توسعة صنعت نفت بررسی شده و بر نقش اساسی کامپیوتر (رایانه) در این روند تأکید شده است. ایجاد همگرایی در فناوری‌‌ها و فرآیند‌های تجاری که با انجام مهندسی مجدد در شرکت‌ها، به بهبود مدیریت زنجیرة تأمین کالا‌ها و خدمات در سراسر صنعت نفت کمک نمود و با واگذاری بخش قابل توجهی از خدمات به ویژه در زمینة فناوری‌‌های جدید به پیمانکاران بیرون از شرکت‌‌های نفتی، زمینة رشد فناوری و تولید بیشتر با هزینة کمتر فراهم آمد. در حال حاضر، شرایط صنعت نفت ایجاب می‌نماید که نفت بیشتری از مناطق پراکنده‌تر و با نیروی کار کمتری استخراج شود. حفاری و ایجاد تأسیسات هوشمند در قلب توسعة فناوری‌‌ها در دهة آتی قرار دارد. با توجه به نقش اساسی شرکت‌‌های ملی نفت در داشتن ذخایر و نیز سهم از تولید نفت و گاز، توسعة فناوری در این شرکت‌ها نیز باید در مرکز توجه جهانی برای تأمین پایدار انرژی قرار گیرد. این شرکت‌ها همزمان با فعالیت سازمانیِ مستقل در محیطی تجاری باید به تنظیم استراتژی‌‌های توسعة فناوری خود در تعامل با صاحبان فناوری پیشرفته بپردازند. پایداری هر چه بیشتر در عرضة نفت و گاز مستلزم توسعه و به کارگیری فناوری‌‌های پیشرفته در شرکت‌‌های ملی نفت است.

بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهت حضور موفق در عرصه رقابت جهانی سعی می کنند که صنایع خود را با استفاده از سیستم های تولیدی خاص مورد حمایت قرار دهند . انجام چنین کاری منوط به شناخت کافی از عناصر و روابط موجود در سیستم تولیدی مورد نظر می باشد . بر خلاف سیستم های ساده مکانیکی ؛ گستردگی و دخالت عامل انسانی در سیستم های پیچیده تولیدی و اجتماعی موجب گردیده تا شناسایی اجزا و تعیین تقدم و تاخر روابط بین عناصر مشکل گردد ...

در تجزیه و تحلیل مسائل کلان و سیاست گذاری اقتصادی، بررسی تابع تقاضای واردات کالا و صادرات غیرنفتی اهمیت خاصی در سیاست های بازرگانی کشور دارد. از این رو هدف این مقاله ارزیابی نقش بهره وری کل عوامل بر روی صادرات غیر نفتی و واردات کالا (قدرت رقابت پذیری) در اقتصاد ایران طی دوره 1338-1382 می باشد.نتایج تحقیق بیانگر این است که: 1- شاخص قیمت های نسبی- نسبت شاخص قیمت کالاهای وارداتی به قیمت کالاهای تولید داخل- و بهره وری کل عوامل تاثیر منفی و قابل توجه بر تقاضای واردات کالا و تولید ناخالص داخلی بدون نفت و درآمدهای نفتی اثر مثبتی بر تقاضای واردات کالا دارند. 2- بهره وری کل عوامل، بهبود نرخ واقعی ارز و سطح واردات جهانی تاثیر مثبتی بر صادرات غیرنفتی کالا دارند.در این همچنین مقاله آثار تکانه های مختلف اقتصادی بر تقاضای واردات کالا و صادرات غیر نفتی در طول زمان و میزان تغییرات متغیرهای موثر بر تقاضای واردات کالا و عرضه صادرات غیرنفتی، با روش تجزیه واریانس خطای پیش بینی بررسی شده است.

هدف این مطالعه ارزیابی علل موثر بر بهره وری کل عوامل است، معادله بهره وری کل عوامل را به وسیله به کارگیری متدولوژی همگرائی یوهانسن و OLS با بهره گیری از مجموعه سری های زمانی طی دوره 1338-1380 است. نتایج این مطالعه نشان می دهد، انباشت سرمایه تحقیق و توسعه داخلی، انباشت سرمایه تحقیق و توسعه خارجی، سرمایه انسانی، نسبت موجودی سرمایه فیزیکی به نیروی کار، شاخص های باز بودن، رابطه مبادله، ذخایر بین المللی، نرخ تورم و نرخ ارز موثر واقعی بر روی بهره وری کل عوامل تاثیر دارند. همچنین نتایج برآورد پیشنهاد می کند که اثر انباشت سرمایه تحقیق و توسعه داخلی، انباشت تحقیق و توسعه خارجی، سرمایه انسانی و نسبت موجودی سرمایه فیزیکی به نیروی کار اثر قوی تری نسبت به دیگر متغیرها بر بهره وری کل عوامل دارند و در ضمن ضریب برآوردی متغیر نرخ تورم و نرخ ارز بر روی بهره وری کل عوامل منفی است.

در این مقاله بهره وری کل عوامل تولید، کارآیی فنی و تغییرات فناوری در محصولات راهبردی کشاورزی اندازه گیری و تحلیل شده است. روش تحقیق، ناپارامتری و استفاده از شاخص مالم کوئیست است. دوره مورد بررسی 1369-1378 و محصولات مورد مطالعه گندم، جو، پنبه، برنج و چغندر بوده است. نتایج تحقیق نشان داد که بهره وری در تولیدات آبی ( به جز جو) افزایش یافته و در مورد تمام محصولاتی که رشد بهره وری در آنها تحقق یافته، فناوری پیشرفته کرده است. تغییرات بهره وری به دلیل نوسان های بیشتر کارآیی فنی در محصولات منتخب، بیشتر تحت تاثیر آن قرار دارد و تنها استثنا مربوط به جو و چغندر قند است. در اغلب محصولات نوع تغییرات کارآیی و فناوری عکس یکدیگر است، بنابراین می توان نتیجه گرفت که کارآیی فنی تولید کنندگان در فناوری جدید کمتر از فن آوری قدیمی تر است. در پایان پیشنهاد می شود سازمان های متولی روی تحقیق، نوآوری و ترویج فناوری جدید در آموزش بهره گیری از این فن آوری سرمایه گذاری کنند. همچنین در مطالعات بعدی اندازه گیری بهره وری در یک دوره زمانی طولانی تر انجام گیرد تا شوکهای کوتاه مدت تعدیل شود.

همگام با رشد پایدار تولید و تجارت جهانى و تغییرات مهمى که بازرگانى ملى با تمایل به توسعه صادرات غیرنفتى درپى داشته است، شناخت ساختار اقتصادى حمل و نقل به عنوان زیر ساخت عمده تجارت و بازرگانى ضرورت مى یابد. تحقیق حاضر، سعى بر شناخت بیشتر ساختار تولید خدمات هوایى و بررسى رشد بهره ورى و پیشرفت فنى به تفکیک عوامل تعیین کننده در شرکت حمل و نقل هواپیمایى هما دارد، بدین منظور و با فرض اینکه تابع تولید خدمات حمل و نقل هوایى در این شرکت از چهار عامل نیروى کار، سرمایه، سوختگیرى در داخل و سوختگیرى درخارج بهره مى گیرد، دو سیستم بلندمدت و کوتاه مدت متشکل از تابع هزینهء چندمحصوله و سهم تقاضاى عوامل تولید در طى دورهء78-1355 به روش رگرسیون هاى به ظاهرغیرمرتبط تکرارى پى در پى براورد گردیده و پس از آن شاخص هاى اقتصادى رشد بهره ورى، تغییرات تکنیکى و صرفه هاى ناشى از تراکم و مقیاس محاسبه و مورد بررسى قرار گرفته اند.

یکی‌ از جنبه‌های‌ مهم‌ و با اهمیت‌ به‌ کارگیری‌ شاخص‌های‌ جدول‌ داده‌ - ستانده‌،بررسی‌ تغییرات‌ بهره‌وری‌ تولید می‌باشد. بدین‌ منظور، معیار ارزش‌ افزوده‌ به‌ قیمت‌های‌ ثابت‌ ومعیار نهاده‌های‌ واسطه‌ به‌ قیمت‌ ثابت‌ مقایسه‌ می‌شوند. این‌ بدین‌ مفهوم‌ است‌ که‌ کل‌ تغییرات‌بهره‌وری‌ شامل‌ تغییر در بهره‌وری‌ ناشی‌ از فن‌آوری‌ واسطه‌ای‌ و تغییر در بهره‌وری‌ ناشی‌ از تغییرفن‌آوری‌ عوامل‌ اولیه‌ می‌باشد، که‌ این‌ موضوع‌ در قالب‌ روش‌های‌ اقتصادسنجی‌ به‌ راحتی‌ قابل‌استخراج‌ نیست‌. در این‌ مطالعه‌ با استفاده‌ از جداول‌ داده‌ - ستانده‌ سال‌های‌ 1353 و 1367 بانک‌مرکزی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ایران‌ که‌ به‌ قیمت‌ ثابت‌ سال‌ 1353 محاسبه‌ شده‌اند، به‌ بررسی‌تغییرات‌ بهره‌وری‌ ناشی‌ از تغییر فن‌آوری‌ عوامل‌ اولیه‌ و واسطه‌ای‌ پرداخته‌ایم‌. نتایج‌ به‌ دست‌آمده‌ نشان‌ می‌دهد که‌ طی‌ دوره‌ مذکور، علی‌رغم‌ افزایش‌ 55 درصدی‌ نهاده‌های‌ اولیه‌، تولید 23درصد کاهش‌ و شاخص‌ بهره‌وری‌ ناشی‌ از تغییر عوامل‌اولیه‌ اقتصاد نیز کاهش‌ یافته‌ ولی‌شاخص‌ بهره‌وری‌ ناشی‌ از تغییر فن‌آوری‌ واسطه‌ای‌ در حدود 8 درصد افزایش‌ نموده‌ و این‌ دومنجر به‌ کاهش‌ شاخص‌ بهره‌وری‌ کل‌ نظام‌ تولید شده‌اند.

این مطالعه به آزمون فرضیه معروف مکمل بودن سرمایه – مهارت در اقتصاد ایران اختصاص دارد که بر اساس آن، سرمایه و نیروی کار ماهر مکمل هستند. در این مطالعه، نیروی کار ماهر به نیروی کاری گفته می شود که دارای تحصیلات عالی است. برای آزمون فرضیه مکمل بودن سرمایه – مهارت، توابع تقاضای نیروی کار دارای آموزش عالی در سطح چهار بخش کشاورزی، صنعت، خدمات عمومی – اجتماعی – شخصی و خانگی، و سایر خدمات برآورد شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، نیروی کار ماهر و سرمایه در تمامی بخش های تولیدی و خدماتی مکمل هستند. بنابراین، به کارگیری سیاست هایی نظیر اعتبار مالیاتی سرمایه گذاری موجب کاهش هزینه استفاده از سرمایه و افزایش تقاضای نیروی کار ماهر می شود. در بخش های تولیدی، نیروی کار ماهر و غیر ماهر جانشین هستند و در بخش های خدماتی مکمل هستند. در بخش صنعت، نیروی کار ماهر با مواد خام صنعتی جانشین و با سوخت مکمل است.

صنعت فولاد از جمله صنایعی است که پایه و محور توسعه کشورهای صنعتی را تشکیل داده و گذشته از بعد فنی ، از نظر اقتصادی و اجتماعی نیز بسیار حائز اهمیت است . کشور ایران با وجود داشتن منابع غنی معدنی ، انرژی و همچنین نیروی انسانی ارزان و متخصص ، به دلیل مشکلات مربوط به هشت سال جنگ تحمیلی و بعضاً سیستمهای نادرست در طول برنامه های عمرانی که بر اقتصاد کشور سنگینی می کند ، نتوانسته است جایگاهی شایسته در تجارت جهانی فولاد به دست آورد.در چنین شرایطی بررسی اقتصادی این صنعت بویژه تعیین صرفه های ناشی از مقیاس و تعیین ساختار هزینه ای آن در توسعه و گسترش این صنعت نقش بسزایی دارد. مقاله حاضردر صدد است که صرفه های ناشی از مقیاس را در کارخانه ذوب آهن با استفاده از تابع هزینه ترانسلوگ به دست آورد و همچنین به سؤالاتی از قبیل اینکه آیا تابع هزینه ترانسلوگ مناسبترین الگو جهت توضیح ارتباط بین تولید و قیمت عوامل تولید است، آیا در کارخانه مذکور صرفه های ناشی از مقیاس در طول دوره مورد بررسی وجود داشته است و ... پاسخ گوید. روش مورد استفاده برای برآورد تابه هزینه ترانسلوگ ، رگرسیونهای ظاهراً نامرتبط تکراری می باشد. نتایج حاصل از بررسیها نشان می دهد که مناسبترین الگو جهت توضیح ارتباط بین تولید و قیمت عوامل تولید ، تابع هزینه ترانسلوگ است و همچنین در طی دوره مورد بررسی داشتن صرفه های ناشی از مقیاس از ویژگیهای بارز این واحد تولیدی بوده که شاید ناشی از عدم نیل به ظرفیتهای اسمی در این کارخانه بوده است

در این‌ پژوهش‌، صنایع‌ کشور، برحسب‌ طبقه‌بندی‌ بین‌المللی‌ فعالیت‌های‌ صنعتی‌ به‌ نه‌گروه‌ صنعتی‌، و در یک‌ طبقه‌بندی‌ دیگر به‌ سه‌ گروه‌ صنایع‌ مصرفی‌، واسطه‌ای‌ و سرمایه‌ای‌، وهمچنین‌ براساس‌ طبقه‌بندی‌ سیرکین‌ و چنری‌ به‌ سه‌ گروه‌ صنایع‌ آغازین‌، میانی‌ و پایانی‌ تقسیم‌شده‌ و شاخص‌های‌ بهره‌وری‌ مربوط به‌ هر کدام‌ محاسبه‌ گردیده‌ است‌. شاخص‌های‌ بهره‌وری‌ دردو گروه‌ شاخص‌های‌ بهره‌وری‌ جزئی‌ و بهره‌وری‌ کل‌ عوامل‌ تولید بررسی‌ شده‌ است‌. در گروه‌شاخص‌های‌ جزئی‌، بهره‌وری‌ نیروی‌ کار و سرمایه‌ به‌ صورت‌ نسبت‌ تولید به‌ نهاده‌ مورد نظر ودر گروه‌ شاخص‌های‌ بهره‌وری‌ کل‌، رشد تولید در ارتباط با مجموعه‌ای‌ از عوامل‌ تولید بااستفاده‌ از شاخص‌های‌ ابتدایی‌، سولو، کندریک‌ و دیویژیا اندازه‌گیری‌ و بررسی‌ شده‌ است‌. برای‌ برآورد موجودی‌ سرمایه‌ در گروه‌های‌ صنایع‌، از روش‌های‌ متفاوتی‌ نظیر روش‌جستجوی‌ شبکه‌ای‌ در فواصل‌ مختلف‌ نرخ‌ استهلاک‌، روش‌ نمایی‌ و روش‌ تعدیل‌ استفاده‌ شده‌و روش‌ تعدیل‌ که‌ از نتایج‌ بهتری‌ در مقایسه‌ با روش‌های‌ دیگر برخوردار بوده‌، انتخاب‌ گردیده‌است‌. نتایج‌ حاصل‌ از محاسبه‌ شاخص‌های‌ بهره‌وری‌ نشان‌ می‌دهد که‌ بهره‌وری‌ جزئی‌ نیروی‌ کار،در مجموع‌، رشدی‌ معادل‌ 48/9 درصد و بهره‌وری‌ سرمایه‌ رشدی‌ منفی‌ معادل‌ 13 درصد درطول‌ دوره‌ داشته‌ است‌. بررسی‌ بهره‌وری‌ جزئی‌ به‌ تفکیک‌ فعالیت‌های‌ صنعتی‌ حاکی‌ از آن‌ است‌که‌ بهره‌وری‌ نیروی‌ کار، بجز صنایع‌ غذایی‌ و صنایع‌ کاغذ و مقوا، در بقیه‌ صنایع‌ رو به‌ افزایش‌بوده‌ است‌. ولی‌ بهره‌وری‌ سرمایه‌ فقط در صنایع‌ محصولات‌ کانی‌ غیرفلزی‌، فلزات‌ اساسی‌ وصنایع‌ متفرقه‌ افزایش‌ داشته‌ و در بقیه‌ صنایع‌ با کاهش‌ مواجه‌ بوده‌ است‌. روند تغییرات‌ مثبت‌ بهره‌وری‌، نیروی‌ کار و تغییرات‌ منفی‌ بهره‌وری‌ سرمایه‌ در صنایع‌آغازین‌، میانی‌، پایانی‌ و همچنین‌ صنایع‌ مصرفی‌ و سرمایه‌ای‌ نیز حاکم‌ بوده‌ است‌. روند تغییرات‌ شاخص‌های‌ بهره‌وری‌ کل‌ عوامل‌ تولید نشان‌ می‌دهد، بجز صنایع‌ متفرقه‌ که‌دارای‌ روند صعودی‌ بوده‌ و همچنین‌ صنایع‌ نساجی‌ و پوشاک‌ که‌ ابتدا روندی‌ صعودی‌ و سپس‌نزولی‌ داشته‌، در سایر گروه‌های‌ صنایع‌، براساس‌ شاخص‌های‌ محاسبه‌ شده‌، روند مشخصی‌نداشته‌ است‌ و بدین‌ روی‌ نمی‌توان‌ در مورد آنها به‌