حمید ضرغام بروجنی

صنعت گردشگری در ایران متناسب با تحولات سیاسی، فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشته است. اسناد بالادستی این صنعت، به خوبی می تواند جایگاه آن را مشخص کند. در تحقیق حاضر، توسعه پایدار گردشگری در برنامه های پنج ساله-ی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور مورد بررسی و با به کارگیری نظریه داده بنیاد در قالب مدلی از عوامل علی، زمینه ساز، مداخله گر، راهبردها و پیامدهای توسعه پایدار گردشگری تصویری کلان از این اسناد ارائه داده است. از بین جامعه آماری تحقیق ( برنامه های پنج ساله ی توسعه) با روش نمونه گیری نظری 80 گزاره (ماده) انتخاب و با کدگذاری آن ها 374 مفهوم اولیه (کد باز) شناسایی شد. سپس با لحاظ اشتراکات محتوایی کدهای باز، 47 مقوله فرعی و 18 مقوله اصلی تولید گردید. مزیت این تحقیق در مقایسه با سایر تحقیقات پیشین، شناسایی مدل فرایندی توسعه پایدار گردشگری جمهوری اسلامی ایران به همراه شرایط علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها و پیامدهاست. بنا بر مدل بدست آمده مقوله های اصلی شامل: مقوله های علی (نگرانی های زیست محیطی و موقعیت ژئوپولتیک ایران)، مقوله محوری (توسعه پایدار گردشگری)، مقوله های زمینه ای (مشارکت و انسجام ذی نفعان گردشگری، آموزش و پژوهش گردشگری)، مقوله های مداخله گر (حس مکان گردشگری، مدیریت مالی گردشگری، ایمنی و امنیت در گردشگری، روش های نوین تکنولوژیکی گردشگری و حکمرانی خوب گردشگری)، مقوله های پیامدی (برنامه ریزی و سیاستگذاری گردشگری، بازاریابی گردشگری، مدیریت سبز گردشگری، مدیریت حمل و نقل پایدار گردشگری و کنترل و نظارت گردشگری) و مقوله های پیامدی(غنای فرهنگی جوامع میزبان، حفاظت از منابع گردشگری و رفاه و کیفیت زندگی جوامع میزبان) در یک چارچوب پارادایمی، همپیوند شده اند.

تحقیق حاضر فرمایشات مقام معظم رهبری در زمینه توسعه پایدار گردشگری را مورد بررسی قرار داده و با استفاده از نظریه داده بنیاد و به صورت اکتشافی، به دنبال ارائه تصویری کلان از این بیانات در قالب الگو واره ای از عوامل علّی، عوامل زمینه ساز، عوامل مداخله گر، راهبردها و پیامدهای توسعه پایدار گردشگری است. جامعه آماری تحقیق، شامل بیانات رهبری معظم انقلاب اسلامی مرتبط با موضوع تحقیق طی سال های 1370 تا 1397 است که از بین آن ها با روش نمونه گیری نظری 80 گزاره از 50 مورد از این بیانات انتخاب و با کدگذاری آن ها 189 مفهوم اولیه (کد باز) شناسایی شد. سپس با لحاظ کردن اشتراکات محتوایی کدهای باز، 41 مقوله فرعی و 16 مقوله اصلی تولید شد. در ادامه، یافته های تحقیق در یک چارچوب پارادایمی با استفاده از مقوله های اصلی، شامل: مقوله های علّی (آثار گردشگری و موقعیت ژئوپولیتیک ایران)، پدیده محوری (توسعه پایدار گردشگری)، مقوله های زمینه ای (مشارکت و همکاری ذی نفعان گردشگری، آموزش و فرهنگ سازی در گردشگری)، مقوله های مداخله گر (حس مکان گردشگری و حکم روایی خوب در گردشگری)، راهبردها (برنامه ریزی گردشگری، سیاست گذاری گردشگری، بازاریابی گردشگری، مدیریت منابع گردشگری و نظارت و ارزیابی گردشگری) و پیامدها (پایداری منابع گردشگری، حفاظت از منابع گردشگری، حفظ هویت اجتماعی و رفاه و کیفیت زندگی) هم پیوند شده است. نتایج تحقیق نشان داد تحقق موفقیت آمیز توسعه پایدار گردشگری، نیازمند ترکیب چشم انداز، سیاست، برنامه ریزی، مدیریت، کنترل و فرایندهای نظارتی و یادگیری اجتماعی منسجم است که مشارکت فعال جامعه می تواند به کارایی آن تحقق بخشد. رسیدن به این هدف، مستلزم رهبری سیاسی قوی است تا از مشارکت گسترده ذی نفعان و ایجاد وفاق عمومی اطمینان حاصل شود.

گردشگری پزشکی بعنوان یکی از شاخه های گردشگری سلامت، پدیده ای رو به رشد در قرن21 است که یکی از سریع ترین رشدهای بازار گردشگری را داراست. علی رغم قابلیت های ایران در گردشگری پزشکی، آمارها نشان می دهد سهم ایران از درآمدهای این صنعت ناچیز است. با توجه به فرصت های رو به رشد و رقابت فزاینده بین المللی در گردشگری پزشکی از یک سو و عدم بهره برداری مناسب از قابلیتهای کشور از سوی دیگر، این پژوهش سعی دارد با روش پژوهش کیفی و راهبرد تحلیل مضمون، به بررسی موانع توسعه گردشگری پزشکی در ایران و ارائه رهنمودهای کاربردی بپردازد. به این منظور با 16 تن از خبرگان این حوزه مصاحبه و پس از کدگذاری داده های مصاحبه، موانع توسعه گردشگری پزشکی در ایران استخراج شدند. سه مانع اصلی توسعه گردشگری پزشکی و ابعاد فرعی هر یک از آنها عبارتند از :1- موانع نظام اداری و خط مشی گذاری شامل ضعفهای نظام اداری، مسائل ناشی از تداخل حوزه سیاستی گردشگری و سلامت، ضعف همکاری بخش خصوصی و دولتی، ضعف نظام آماری و اطلاعات، ضعف نظارت و پایش.2- موانع زنجیره ارائه خدمات گردشگری پزشکی شامل ضعف فرایند ارائه خدمت، فعالیت غیررسمی و زیرزمینی، ضعف رقابت پذیری، موانع سرمایه گذاری. 3-موانع مربوط به بازارهای هدف گردشگری پزشکی شامل تعامل نامناسب با بیمار خارجی، ضعف در بازاریابی و تبلیغات، و موقعیت ضعیف رقابتی.

جهانی شدن، پیشرفت تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی موجب شده تا بازار رقابتی محلی در حد بازاری جهانی وسعت یابد؛ بازاری که دیگر سازمان ها به تنهایی قادر به بقا در آن نخواهند بود. دراین میان، کسب وکارها، با تشکیل ائتلاف و توسعه همکاری، منابع خود را به اشتراک گذاشته و حیات خود را تضمین می کنند. از سوی دیگر، باتوجه به رخدادهای اخیر کشور در حوزه سیاست های خارجی و بکر بودن بازار گردشگری، به نظر می رسد صنعت گردشگری را می توان یکی از مصادیق رشد به شمارآورد. این امر کسب وکارهای گردشگری را برای استفاده حداکثری از فرصت های بازار ترغیب می کند و باتوجه به وضعیت و بضاعت کسب وکارهای گردشگری کشور، اتخاذ راهبرد همکاری محتمل تر است. بنابراین نیاز به همکاری در میان کسب وکارهای گردشگری شدت خواهد یافت و گام اول برای تحقق چنین امری اتخاذ ملاحظات صحیح درخصوص شکل گیری چنین ائتلاف هایی است. ازاین رو، هدف از پژوهش حاضر ارائه چارچوب برای شکل گیری ائتلاف در کسب وکارهای گردشگری است. بدین منظور، برای درک عمیق از پدیده شکل گیری ائتلاف ها، رویکرد تفسیرگرایانه اتخاذ و از روش فراترکیب، برای تجمیع و بسط آرای پیشین، استفاده شد. روش فراترکیب یکی از روش های کیفی تحقیق است که در آن محقق با تفسیر نتایج مطالعات پیشین به بسط مدلی جدید، در حوزه ای خاص می پردازد؛ بدین ترتیب، ضمن تجمیع آرای پیشین، تصویری بدیع از موضوع شکل خواهد گرفت. تحقیق حاضر منتج به تصویری کلی از مهم ترین ابعاد و مؤلفه های دخیل در شکل گیری یک ائتلاف گردشگری شد.

توسعه پایدار نقطه ایده آل صنعت گردشگری و یکی از اهداف عینی این صنعت در قرن بیست و یکم محسوب می شود. گردشگری فرهنگی در صورت برنامه ریزی و مدیریت ضعیف می تواند دارای جنبه های ناپایدار و پیامدهای جبران ناپذیری باشد. لذا بررسی عملکرد و پیامدهای آن در مقصدهای مختلف گردشگری ضرورت است. پژوهش های فراوانی در خصوص پیامدهای ناشی از توسعه پایدار گردشگری در مقصدهای فرهنگی انجام شده است. اما تاکنون پژوهش جامعی که دربرگیرنده ی کل این عوامل و شناسایی ارتباط میان آنها باشد، ارائه نشده است. هدف ، شناسایی پیامدهای ناشی از توسعه پایدار گردشگری فرهنگی با دید کل نگر و طراحی مدل در رابطه با ارتباطات میان آنهاست. این پژوهش، با تاکتیک آمیخته اکتشافی انجام شده به طوریکه در بخش کیفی، با روش مطالعه نظام مند فراترکیب؛ 43 کد اولیه، 3 مقوله فرعی و 3 مقوله اصلی؛ گردشگران، جامعه محلی و محیط زیست شناسایی و دسته بندی گردید. در مرحله کمّی با استفاده از تکنیک دلفی فازی و مدل سازی ساختاری-تفسیری، شاخص های شناساسایی شده فازی سازی و روابط بین شاخص ها تعیین و بصورت یکپارچه تحلیل نمودیم. برای مدل سازی از پرسشنامه ای به منظور استفاده از نظرات 11 خبره در زمینه گردشگری فرهنگی با روش نمونه گیری، هدفمند و گلوله برفی بهره بردیم. نتایج حاصل از این پژوهش، منجر به دسته بندی پیامدهای ناشی از توسعه پایدار گردشگری در مقصدهای فرهنگی و طراحی مدل بر این اساس در شش سطح شد. در نهایت، به تفسیر مدل و تجزیه و تحلیل سطوح مدل و ارتباطات میان ابعاد آن پرداخته و راهکارهایی جهت پایداری پیامدهای مثبت و جلوگیری از اثرات منفی در مقصدهای فرهنگی ارائه گردید.

این تحقیق دارای دو هدف اصلی است، هدف اول آن ارائه مدل بازاریابی کارآفرینانه برای هتلداری ج.ا.ایران و هدف دوم اندازه گیری بازاریابی کارآفرینانه و اثرات آن بر عملکرد هتلداری است که برای انجام آن از روش تحقیق آمیخته در قالب طرح تحقیق آمیخته اکتشافی (کیفی - کمی) استفاده شد. در بخش کیفی، از تحلیل محتوای کیفی برای توسعه مقیاس بازاریابی کارآفرینانه و مدل آن استفاده شد. برای گردآوری داده از مصاحبه عمیق با 20 نفر از مدیران هتل های سه، چهار و پنج ستاره شهر تهران استفاده شد. در بخش کمی برای جمع آوری داده ها از سه پرسشنامه بازاریابی کارآفرینانه، عملکرد مالی و غیرمالی استفاده شد. در مجموع 48 پرسشنامه مربوط به بازاریابی کارآفرینانه و عملکرد مالی و 384 پرسشنامه مربوط به عملکرد غیرمالی برای تحلیل، جمع آوری شد. برای روایی پرسشنامه ها از همبستگی کلی گزینه اصلاح شده، روایی محتوا، روایی صوری و تحلیل عامل تأییدی و برای پایایی از آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی با نرم افزار اسمارت پی ال اس استفاده شد. نتایج حاکی از مناسب بودن تمامی موارد بود. برای آزمون فرضیه های پژوهش نیز از مدل یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار اسمارت پی ال اس استفاده شد. نتایج حاکی از تائید تأثیر مستقیم بازاریابی کارآفرینانه بر عملکرد مالی و رد نقش میانجی عملکرد غیرمالی در انتقال اثر بازاریابی کارآفرینانه بر عملکرد مالی بوده است. این تحقیق دارای دو هدف اصلی است، هدف اول آن ارائه مدل بازاریابی کارآفرینانه برای هتلداری ج.ا.ایران و هدف دوم اندازه گیری بازاریابی کارآفرینانه و اثرات آن بر عملکرد هتلداری است که برای انجام آن از روش تحقیق آمیخته در قالب طرح تحقیق آمیخته اکتشافی (کیفی - کمی) استفاده شد. در بخش کیفی، از تحلیل محتوای کیفی برای توسعه مقیاس بازاریابی کارآفرینانه و مدل آن استفاده شد. برای گردآوری داده از مصاحبه عمیق با 20 نفر از مدیران هتل های سه، چهار و پنج ستاره شهر تهران استفاده شد. در بخش کمی برای جمع آوری داده ها از سه پرسشنامه بازاریابی کارآفرینانه، عملکرد مالی و غیرمالی استفاده شد. در مجموع 48 پرسشنامه مربوط به بازاریابی کارآفرینانه و عملکرد مالی و 384 پرسشنامه مربوط به عملکرد غیرمالی برای تحلیل، جمع آوری شد. برای روایی پرسشنامه ها از همبستگی کلی گزینه اصلاح شده، روایی محتوا، روایی صوری و تحلیل عامل تأییدی و برای پایایی از آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی با نرم افزار اسمارت پی ال اس استفاده شد. نتایج حاکی از مناسب بودن تمامی موارد بود. برای آزمون فرضیه های پژوهش نیز از مدل یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار اسمارت پی ال اس استفاده شد. نتایج حاکی از تائید تأثیر مستقیم بازاریابی کارآفرینانه بر عملکرد مالی و رد نقش میانجی عملکرد غیرمالی در انتقال اثر بازاریابی کارآفرینانه بر عملکرد مالی بوده است.

جهانی شدن، پدیده ای است که امروزه توجه محافل علمی را بیش از پیش به خود جلب نموده است. اگرچه این پدیده در گذشته نیز وجود داشته امروزه بیشتر به دلیل فناوری های نوین ارتباطی، رنگ و بویی تازه به خود گرفته است. بسیاری معتقدند که جهانی شدن، فرصتی استثنایی است، بنابراین شرط توفیق، ایجاب می کند که ابعاد این پدیده به خوبی شناخته شود تا انتخاب راهبردهای بهینه میسر گردد. از آنجا که فرایند جهانی شدن کم و بیش بر تمامی شئون زندگی تأثیرگذار و از آنها تأثیرپذیر است، گردشگری نیز به منزله یکی از ابعاد زندگی از اثرهای این فرایند، دور نمانده است. هدف اصلی ما در این پژوهش است که دریابیم جهانی شدن با توسعه گردشگری رابطه دارد یا خیر و در صورت وجود رابطه، جهت و شدت آن تعیین گردد. جامعه آماری این تحقیق، مدیران و کارشناسان بخش های گوناگون صنعت گردشگری تهران می باشد. در پایان بدین نتیجه دست یافته ایم که جهانی شدن در حوزه های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اجتماعی، رابطه ای مثبت و در حوزه محیط زیست، رابطه ای منفی با توسعه گردشگری دارد. از میان ابعاد این فرایند، جنبه سیاسی، رابطه قوی تری با توسعه گردشگری دارد.

ثبات در رفتار عملکردی صندوق های سرمایه گذاری مشترک، همواره از موضوعات چالش انگیز در ادبیات مالی بوده است، اما این موضوع به طورکامل و مفصل بررسی نشده است. در این پژوهش، وجود ثبات و پایداری در رفتار صندوق های سرمایه گذاری مشترک بررسی شده است تا درنهایت مشخص شود عملکرد مثبت/ منفی صندوق ها در یک دوره، در دوره بعد تکرارشدنی است یا خیر. قضیه گشت تصادفی در اطلاعات، موضوع ثبات و پایداری عملکرد صندوق های سرمایه گذاری مشترک را بررسی می کند و کارایی بازار را می آزماید. در تحقیق حاضر ثبات عملکرد صندوق سرمایه گذاری مشترک با استفاده از مدل های سنجش استقلال در عملکرد و جدول های مربوط به پیشامدهای متقابل، از ابتدای سال 1387 تا انتهای سال 1393 بررسی شده است که شامل 62 صندوق سرمایه گذاری مشترک است. در نتایج این تحقیق شواهدی به دست نیامد که بر ثبات در رفتار صندوق ها دلالت داشته باشد

یکپارچگی زنجیره تامین، با توجه به تنوع و پیچیدگی محصولات نهایی خدمت گردشگری، بسیار با اهمیت بوده و می تواند موجب ایجاد ارزش برای همه ذینفعان شود. با وجود موانع متعددی که باعث شده اند زنجیره تامین خدمات گردشگری در ایران یکپارچه نشود، محرک هایی نیز وجود دارند که آن را به سمت یکپارچگی سوق می دهند. توسعه فناوری اطلاعات و الکترونیکی شدن زنجیره تامین در این روند نقشی کلیدی دارد. در این مقاله به منظور تحلیل مضامین موثر بر این موضوع، با استفاده از روش کیفی، مصاحبه های نیمه ساختاریافته با خبرگان و آگاهان موضوع، انجام و در نرم افزار MAXQDA تحلیل و در نهایت بر اساس یافته ها شبکه مضامین موثر بر خلق ارزش زنجیره تأمین ترسیم شده است. بر این اساس عوامل موثر بر یکپارچگی زنجیره تامین شامل عوامل محرک و موانع یکپارچگی هستند. یکپارچگی زنجیره تامین در ابعاد درونی، بیرونی و با مشتریان می تواند موجب خلق ارزش شود. زنجیره تامین الکترونیکی با ایجاد بستر همکاری و یکپارچگی، خلق همکارانه ارزش و ظهور یکپارچه سازهای خدمت می تواند به ارزش آفرینی کمک کند. اما از سوی دیگر این بسترها همچنین می توانند موجب ایجاد ارزش برای ذینفعان یا تخریب و تغییر ارزش ها شوند. در نهایت زنجیره های یکپارچه با درنظر گرفتن الزاماتی می توانند موجب خلق ارزش شوند.

اتوپیای موعود مدرنیسم، محقق نشد و انسان ناکام از تحقق آرمان های عصر مدرنیسم، دست به خلق جهانی به موازات جهان طبیعی زد. ماحصل زندگی انسان در این جهان موازی مجازی، تولید مستمر میلیاردها ردپای دیجیتالی در کسری از ثانیه و ظهور کلان داده ها است. در پی تحول پدیدآمده در زندگی اجتماعی انسان و تحولاتی که در نتیجه ظهور کلان داده در سطح دسترسی پژوهشگران به واقعیت های پیچیده و رابطه ای اجتماعی به وجود آمده است، دانش و مهارت های پژوهش اجتماعی نیز نیازمند تحول و بازنگری است. یکی از دشوارترین پرسش های مطرح شده در جامعه علمی کنونی این است که کلان داده تا چه حد مبانی روش شناسی پژوهش علمی و فراتر از آن، علم بشری را متحول می سازد؟ آیا در آستانه وقوع یک گذار پارادایمی در علوم اجتماعی قرار داریم؟ آیا نظریه به عنوان سنگ بنای نظام علم مدرن، به پایان راه خود رسیده است؟ نگارندگان در پی پاسخگویی به دو پرسش بنیادین مطرح شده، ابتدا با بررسی عمیق و مرور سیستماتیک مدارک علمی، که در بازه زمانی 2009 تا 2021 منتشر شده اند، با رویکردی فرارشته ای، دیدگاه ها و استدلال های گاه متعارض اندیشمندان حوزه های فلسفه علم، علوم داده و شاخه های مختلف علوم اجتماعی را مورد مطالعه و کنکاش قرار داده اند و پس از آن با خوانش انتقادی و تحلیل متون منتخب، ضمن رد ادعای بی نیازی علم مبتنی بر کلان داده از نظریه، نتیجه می گیرند کلان داده آغازگر یک گذار پارادایمی در علم و پژوهش اجتماعی است.

هدف پژوهش حاضر تبیین نقش مسئولیت اجتماعی در پشتیبانی از گردشگری پایدار با نقش میانجی منافع و هزینه های گردشگری از دیدگاه جامعه میزبان در شهر سرعین است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش پژوهش، پیمایشی مبتنی بر پرسشنامه است. جامعه آماری این پژوهش را ساکنان شهر سرعین تشکیل می دهند که تعداد 384 نفر آنان به عنوان نمونه (به روش نمونه گیری در دسترس) انتخاب شدند. تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها با روش تحلیل عاملی تاییدی و مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی (OLS) به کمک نرم افزارهای SPSS و LISREL انجام شد. نتایج تحقیق حاکی از وجود تاثیر مثبت و معنادار مسئولیت اجتماعی بر منافع ادراک شده و پشتیبانی از گردشگری پایدار و نیز منافع ادراک شده بر پشتیبانی از گردشگری پایدار است. همچنین مسئولیت اجتماعی بر هزینه های ادراک شده تاثیر معنادار و منفی دارد. در نهایت، منافع ادراک شده، نقش میانجی در تاثیر مسئولیت اجتماعی بر پشتیبانی از گردشگری پایدار دارد؛ اما نقش میانجی هزینه های اداراک شده بر تاثیر مسئولیت اجتماعی بر پشتیبانی از گردشگری پایدار مورد تایید قرار نگرفت.

در این پژوهش، قابلیت های شبکه های اجتماعی بر قصد سفر گردشگران به واسطه متغیرهای فرایند تجربه گردشگر از شبکه اجتماعی، تعامل با گردشگران، ایجاد خرسندی برای گردشگران و ارزش سود خدمت گردشگری گردشگران اروپایی شهر تهران بررسی شده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و ازنظر روش پژوهش در زمره پژوهش های همبستگی قرار می گیرد. جامعه آماری این پژوهش، متخصصان گردشگری و مدیران فنی دفترهای خدمات مسافرتی داخل کشور شهر تهران هستند. تجزیه وتحلیل آماری با استفاده از نرم افزار SPSS و AMOS انجام گرفت و از روش bootstrap برای آزمون مسیر فرضیه استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد قابلیت های شبکه های اجتماعی بر فرایند تجربه گردشگر از شبکه اجتماعی و تعامل با گردشگران و ایجاد خرسندی برای گردشگران نیز بر قصد سفر آنان تأثیرگذار است؛ اما ارزش سود خدمت گردشگری و تعامل با گردشگران بر قصد سفر گردشگران اثر ندارد. درواقع انتخاب گردشگران اروپایی نیازمند برندی با تعامل حداکثری، ظاهری جذاب و اعتباری مهم نزد گردشگران است. یافته های پژوهش نشان می دهد قابلیت های شبکه های اجتماعی بر فرایند تجربه گردشگر از شبکه اجتماعی و تعامل با گردشگران تأثیرگذار است. نتایج این پژوهش گویای آن است که فرایند تجربه گردشگر از شبکه اجتماعی بر تعامل با گردشگران اثرگذار نیست، اما فرایند تجربه گردشگر از شبکه اجتماعی بر قصد سفر گردشگران تأثیرگذار است.

باور حاکم بر ذینفعانی که ارائه دهنده خدمات گردشگری در مقصد هستند نقش مهمی در پایداری مقاصد دارد. مقادیر متغیرهای تاثیرگذار بر این باورها همیشه مبهم بوده و روابط علّی بین آنها نامطمئن است. اگر بخواهیم واقعیت پویایی موجود در عقاید آنها را نیز در نظر بگیریم، پیچیدگی موضوع افزایش خواهد یافت. برای این منظور از منطق فازی، شبکه های باور بیزی و مدل های پویایی عقیده استفاده کردیم. که بر روی داده های مربوط به ذینفعان ایرانی با هدف جذب گردشگران چینی پیاده سازی شده است. داده ها در طی سال های 2019، 2020 و 2021 توسط پرسشننامه جمع آوری شده و مربوط به 540 ذینفع است. درنهایت نه تنها یک شبیه سازی مبتنی بر عامل برای بصری سازی روندها و نحوه تکامل یا هم تکاملی آنها ارائه شده بلکه امکان پیش بینی روندهای معیوب و مطلوب به ترتیب برای جلوگیری یا تقویت آنها مهیا گردیده است.

مقدمه: شرکت های تسهیل گر گردشگری پزشکی به عنوان واسطه ای بین عرضه کنندگان این صنعت و بیماران عمل می کنند. این شرکت ها به منظورکارایی بهینه نیاز به مدیریت سازمان یافته زیرساخت خود دارند. درپژوهش حاضر، عوامل تشکیل دهنده مدیریت زیرساخت این شرکت ها بررسی شده است. روش ها: داده ها با استفاده از دو روش دلفی و پرسش نامه ساختارمند جمع آوری شد. جامعه آماری مربوط به روش دلفی، خبرگان و فعالان حوزه گردشگری پزشکی وکسب وکار الکترونیکی و جامعه آماری دوم متشکل از شرکت های تسهیل گر گردشگری پزشکی بود. روش نمونه گیری درجامعه اول غیر تصادفی به روش گلوله برفی و تعداد نمونه با توجه به اشباع نظری تعیین شد. در جامعه دوم با توجه به محدود بودن جامعه، پرسش نامه بین همه اعضای جامعه توزیع شد. برای تحلیل داده ها از نرم افزار اسمارت پی ال اس و روش حداقل مربعات جزئی استفاده شده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد مدیریت زیرساخت شرکت های تسهیل گر پزشکی از پنج عامل فعالیت ها، شرکای تجاری، توانایی ها و عوامل داخلی و خارجی تشکیل شده است. فعالیت ها شامل زیرساخت های همکاری، جوامع مجازی و یکپارچه کننده زنجیره ارزش است. در بررسی عامل شرکای تجاری با درنظر گرفتن دیگر شرکا، باید توجه بیشتری به نقش شرکت های بیمه شود. توانایی ها دلالت بروجود منابع در اختیار سازمان دارند که شامل منابع انسانی، پایگاه داده از بیمارستان ها و پزشکان و دسترسی به متخصصان درمانی می شود. تدوین ماموریت، استراتژی و ساختار سازمانی جزء عوامل درونی و توجه به نقش رقبا، نقش دولت در حمایت از سیستم گردشگری پزشکی و همین طور استفاده از فن آوری های روز و بستر الکترونیکی گردشگری پزشکی جزء عوامل خارجی تاثیر گذار در مدیریت زیرساخت شرکت های تسهیل گر پزشکی است. نتیجه گیری: برای مدیریت زیرساخت شرکت های تسهیل گر گردشگری پزشکی نیاز به نگاهی یکپارچه به فعالیت ها، شرکای تجاری، توانایی ها وعوامل داخلی و خارجی است که درپژوهش حاضر به طور جامع به آن ها پرداخته شد و در نهایت پیشنهاد شد بستر الکترونیکی مبتنی بر فن آوری برای انجام فعالیت ها و فرآیند ها در بین شرکای تجاری و شرکت های تسهیل گر و بیماران و شرکت های تسهیل گر طراحی گردد.

خط مشی گذاری گردشگری، در یک نگاه جامع، شامل سه مرحله ی اصلی تدوین، اجرا و ارزیابی است. در مسیر اجرای کامل خط مشی گردشگری، عوامل و شاخص های متعددی وجود دارند که شناسایی آن ها به منظور کارآمد کردن اجرای خط مشی گردشگری اهمیت ویژه ای دارد. در این مقاله، با توجه به پژوهش های انجام شده، دیدگاه دانشمندان مختلف و نظرخواهی از خبرگان صنعت گردشگری کشور، عوامل مؤثر بر اجرای خط مشی های گردشگری تعیین و بررسی شدند. در جمع بندی ابتدایی، 65 شاخص استخراج شد و طی دو مرحله ی نظرخواهی از پژوهشگران دانشگاهی، این تعداد به 40 شاخص تقلیل و تعدیل یافت. تعداد 83 نفر از پژوهشگران دانشگاهی به سؤال های این پرسش نامه پاسخ دادند. با توجه به تحلیل های آماری صورت گرفته به کمک نرم افزارهای SPSS و LISREL، پرسش های تحقیق بررسی شدند و مدل نهایی این تحقیق متشکل از هفت عامل که در دنباله خواهد آمد، پیشنهاد شد:   1. توجه به ویژگی های رفتاری و شخصیتی مجریان؛ 2. نظام اداری و بوروکراسی؛ 3. هدف گذاری و تدوین صحیح خط مشی؛ 4. تخصص و مهارت مجریان؛ 5. گروه های هدف و استفاده کنندگان؛ 6. حمایت از سوی مراجع قانونی–حقوقی؛ و سرآخر 7. انتخاب ابزار مناسب و منابع لازم برای اجرای خط مشی.

کشور ما دارای ظرفیت های بالقوه بسیاری در صنعت گردشگری است و امروزه نیز شاهد توجه بیشتر مقامات دولتی وسازمان های گردشگری به توسعه این صنعت هستیم اما لازم است تا در سایه توسعه زیرساخت ها و فراهم کردن بستر لازم برای توسعه صنعت گردشگری، هم زمان به بحث مدیریت بحران توجه شود. محیط و مجموعه بیرونی ظرفیت آن را دارد تا بحران را به بخش گردشگری تزریق کند یا به بحران های موجود در آن دامن بزند و مدیریت بحران، به منظور گذر از مشکلات و رفع آسیب های ایجاد شده در محیط با شرایط خاص و جدید، ویژگی های خاصی را می طلبد که در کل، مدیران سازمان های مقصدهای گردشگری برای پاسخ به آنها با مشکلات بسیاری مواجه می شوند. از مهمترین عواملی که می تواند در فرآیند مدیریت بحران مقصدهای گردشگری نقش ایفا کند، مدیریت دانش است. از این رو پژوهش حاضر به بررسی رابطه مدیریت دانش با فرآیند مدیریت بحران های طبیعی در مقصدگردشگری پرداخته است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نوع توصیفی- پیمایشی با ابزار پرسشنامه می باشد. نمونه آماری تحقیق 120 نفر از مدیران و کارشناسان 19 سازمان مؤثر در مدیریت بحران شهر اردبیل می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده گردید و نتایج تحقیق حاکی از وجود رابطه قوی بین مدیریت دانش با فرآیند مدیریت بحران در مقصدگردشگری با ضریب تعیین 67/0 می باشد.

استراتژی ها بهداشتی مربوط به پیشگیری از شیوع کووید-19، سفر و گردشگری را در سطح جهان متوقف کرده و به شکل غیرقابل انکاری منجر به کاهش سفرهای خارجی و افزایش تقاضای سفرهای داخلی شده است. اگر چه گردشگری کسب وکاری با تاب آوری بالا است اما اثرات بی سابقه این بیماری، نشان از بحران در این صنعت دارد که می تواند تغییرات ساختاری بلندمدتی را در پی داشته باشد. بررسی انگیزه های گردشگران برای انجام سفرهای داخلی در دوران شیوع کووید-19 هدف این پژوهش است. پژوهش حاضر، اکتشافی و با روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. تعداد نمونه آماری تا رسیدن به اشباع نظری 17 نفر بودند و داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با آنان گردآوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار تحلیل داده های کیفی مکس کیودا انجام شد. یافته های پژوهش، وجود انگیزه های متنوعی برای سفر در دوران شیوع کووید19 را نشان می دهد. در نتیجه ی این پژوهش مشخص شد که وجود انگیزه های رانشی در گردشگران منجر به شکل گیری انگیزه های کششی سفر در این دوران شده است. با این حال، عوامل بازدارنده ای نیز شناسایی شدند که با ایجاد اخلال در تصمیم سفر، اگرچه منجر به تصمیم به عدم سفر نشده، اما تغییر الگوی سفر را در پی داشته اند.

برای آگاهی از اثر بخشی و کارآمدی برنامه ها و فرآیندهای سازمان، به کارگیری صحیح و موفقیت آمیز اندازه گیری عملکرد، ضرورتی غیرقابل اجتناب است. با توجّه به عدم کفایت معیارهای مالی برای سنجش عملکرد، رویکرد کارت امتیازی متوازن[1] به عنوان پاسخی به این نیاز با استقبال کم نظیری روبه رو شده است. هدف این مقاله، شناسایی شاخص های ارزیابی عملکرد خدمات ارائه شده در هتل ها با رویکرد کارت امتیازی متوازن و رتبه بندی شاخص های هر منظر با استفاده از تکنیک تاپسیس[2]فازی است

گردشگری پزشکی امروزه به یک صنعت تبدیل شده و برای اقتصاد بسیاری از کشورها که پتانسیل پذیرش بیماران را دارند، صنعتی ارزشمند است. گردشگری پزشکی نوعی از گردشگری سلامت است که با هدف درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی از عمل های جراحی تحت نظارت پزشکان در بیمارستان ها و مراکز درمانی انجام می شود. در این نوع از گرشگری سلامت، بیمار ممکن است پس از درمان و معالجه نیازمند استفاده از فضاها و خدمات گردشگری باشد. در این صورت ممکن است گردشگری او با سفر به نقاطی که این امکانات را دارند تکمیل شود. هدف این پژوهش خوشه بندی کسب وکارهای گردشگری پزشکی جهت جذب تعداد بیشتری گردشگر پزشکی به ایران است. به این منظور، ابتدا با مطالعه ادبیات موضوع و مصاحبه با متخصصین، کسب وکارهای گردشگری پزشکی، ویژگی های آنها شناسایی گردید. در مرحله بعد با بکارگیری الگوریتم ژنتیک تحلیل خوشه ای فازی انجام شد. نمونه آماری این پژوهش را 101 نفر از بیماران خارجی مراجعه کننده به چهار بیمارستان در شهر تهران تشکیل می دهند. یافته های تحقیق نشان می دهد که اولاً، برخی از بیماران خارجی به دلیل درجه عضویت نزدیک، بطور همزمان عضو چند خوشه می باشند. ثانیاً، باتوجه به مراکز خوشه ها، خوشه دو و سه از حیث نوع کسب وکارهای گردشگری پزشکی و ویژگی های آنها در سطح متوسط ولی خوشه یک در سطح پایین می باشند. و در نهایت  اگر چه برای گردشگران پزشکی جاذبه اولیه، خدمات پزشکی است، اما جهت جذب هر چه بیشتر گردشگر پزشکی و رقابت فعال در این صنعت باید توجه به سایر خدمات و تسهیلات گردشگری (خدمات غذا و آشامیدنی، خدمات رفاهی، مراکز رفاهی و...) بیشتر شود.