غلامرضا میری

افزایش نگرانی های زیست محیطی، نابرابری های اقتصادی و اجتماعی در نتیجه، گسترش محدوده های شهری، عامل توجه به راهبردهای جدید طراحی و برنامه ریزی شهری از جمله راهبرد رشد هوشمند شهری بوده است. تئوری رشد هوشمند شهر با تأکید بر نظام کاربری اراضی مختلط، توسعه نظام های حمل و نقل همگانی، توسعه از درون و تنوع در نوع مسکن و غیره، قادر به پاسخگویی به نیازهای شهروندان و توسعه هدفمند شهر در اقصی نقاط جهان گشته است و می تواند به عنوان یک پارادایم جدید و الگویی کاربردی و آزموده شده در طرح های آتی توسعه شهری مورد استفاده قرار گیرد. مطالعه حاضر به دنبال آن است با استفاده از مدل نقشه شناختی فازی (FCM)، عوامل موثر بر رشد هوشمند شهر بیرجند را مورد شناسایی قرار دهد. تحقیق از نوع هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی و تحلیلی بوده است. جهت گردآوری و تهیه اطلاعات موردنیاز، از روش های میدانی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. جامعه آماری تحقیق، 25 نفر از خبرگان حوزه مطالعات شهری در زمینه تحقیق بر اساس نمونه گیری هدفمند است. تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس مدل نقشه شناختی فازی (FCM) انجام شده است. بر اساس یافته های تحقیق، حمل و نقل و دسترسی (6/29)، حفاظت از منابع طبیعی و فضای سبز (36/26)، زیست محیطی (2/25)، برنامه ریزی کالبدی اراضی (63/20) به عنوان مهمترین شاخص های اثرگذار بر رشد هوشمند شهر بیرجند شناسایی شده اند. همچنین، گویه های؛ آلودگی هوا، امکان رفت و آمد با هزینه مناسب، دسترسی به فضای سبز، وجود تنوع گیاهی و زیستی، با بیشترین بار عاملی به عنوان شاخص های مرکزیت شناسایی شده اند.

امروزه رشد شهرنشینی سبب شده است تا محیط های طبیعی پیرامون شهرها از بین رفته و مخاطرات زیست محیطی از مقیاس جهانی خود به مقیاس محلی (شهری و منطقه ای) تنزل یابد. در این راستا هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی متناسب جهت دستیابی به توسعه پایدار مناطق پیراشهری چابهار بر مبنای شاخص های زیست محیطی، می باشد. تحقیق حاضر ازنظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی و ازنظر روش در چارچوب روش توصیفی-تحلیلی قرارگرفته است، جمع آوری اطلاعات به روش میدانی بوده و ابزار تحقیق پرسشنامه است. جامعه آماری موردپژوهش شامل کلیه کارشناسان، اساتید و محققین دانشگاهی مرتبط با موضوع پژوهش در چابهار می باشند که حجم نمونه بر اساس نمونه گیری هدفمند 40 نفر انتخاب شد. برای تجزیه وتحلیل داده های پژوهش از نرم افزارهای SPSS و AMOS و تحلیل معادلات ساختاری برای ترسیم الگوی متناسب دستیابی به توسعه پایدار مناطق پیراشهری بر مبنای شاخص های زیست محیطی استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که شرایط زیست محیطی با ضریب تأثیر 22/0 و میزان معناداری 0.006 بر دستیابی به توسعه پایدار مناطق پیراشهری اثر داشته است. همچنین منابع و خدمات محیط، سلامت محیط و انرژی بر دستیابی بر توسعه پایدار مناطق پیراشهری به ترتیب با ضرایب مسیر 30/0، 62/0 و 56/0 اثرگذار بوده است به گونه ای که سلامت محیط دارای بیشترین میزان اثرگذاری و منابع و خدمات محیط، دارای کمترین میزان اثرگذاری بر دستیابی بر توسعه پایدار مناطق پیراشهری داشته اند.

حکمروایی شهری در پی آن است تا نقش دولت را در حد هماهنک کننده و پاسدار قوانین محدود کند و از دخالت مستقیم آن در تصمیم گیری ها، اداره و اجرای امور مربوط به زندگی روزمره مردم بکاهد. هدف تحقیق حاضر، بررسی وضعیت شاخص های حکمروایی خوب شهری در مناطق شهری زاهدان است. روش تحقیق پژوهش، توصیفی - تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات موردنیاز از روش کتابخانه ای و میدانی (ابزار پرسشنامه) استفاده گردید. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهر زاهدان شامل 592968 نفر تشکیل می دهند. حجم نمونه به وسیله فرمول کوکران 360 نفر محاسبه و پرسشنامه پژوهش متناسب با جمعیت هر منطقه به روش تصادفی ساده در سطح منطقه ها تکمیل شد. جهت مقایسه زوجی هر یک از شاخص های حکمروایی خوب شهری، پس از اخذ نظر 17 نفر از کارشناس متخصص که از شناخت کامل نسبت به شهر مورد مطالعه برخوردار هستند، با استفاده از مدل ا. اچ. پی فازی به وزن دهی هر یک از شاخص ها اقدام گردیده است. جهت تحلیل داده های گردآوری شده از نرم افزار SPSS و آزمون تی تک نمونه ای و مدل تاپسیس فازی استفاده گردیده است. یافته ها نشان داد که شاخص های حکمروایی خوب شهری در مناطق شهر زاهدان در وضعیت نامطلوب قرار دارند. همچنین، نتایج به دست آمده از اولویت بندی مناطق پنج گانه شهر زاهدان با مدل تاپسیس فازی (Fuzzy Topsis) از نظر شاخص های حکمروایی خوب شهری نشان می دهد که منطقه 1 با وزن 818/0 در رتبه اول جای دارد. منطقه 4 با وزن 000/0 در رتبه پنجم و آخر قرار دارد. منطقه 2 با وزن 722/0، منطقه 5 با وزن 636/0 و منطقه3 با وزن 289/0 به ترتیب در رتبه های دوم تا چهارم از نظر شاخص های حکمروایی خوب شهری قرار دارد.

وندالیسم یا تخریب ارادی اموال و متعلقات عمومی، یکی از مخاطرات اجتماعی است که همواره خسارات هنگفتی بر نماها، مبلمان و فضاهای شهری وارد می سازد و زیبایی شهر را مخدوش می سازد. در همین راستا؛ تحقیق حاضر به «بررسی مخاطره وندالیسم و اثرات آن بر زیبایی شهری در شهر چناران» پرداخته است. روش تحقیق حاضر از حیث هدف ؛ از نوع کاربردی و از حیث اجرا ؛ از نوع کمی می باشد. داده های بخش میدانی تحقیق، با استفاده از توزیع پرسشنامه ای محقق ساخته در بین شهروندان شهر چناران جمع آوری شده است. پرسشنامه مذکور با استفاده از طیف لیکرت تهیه و در بین نمونه ای 382 نفری (طبق فرمول کوکران) از شهروندان شهر چناران توزیع شده است. اعضای حجم هم نمونه به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار SPSS از ضریب همبستگی پیرسون و مدل تحلیل رگرسیون استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داده است که متغیرهای پایگاه اقتصادی- اجتماعی، احساس اجحاف و تبعیض، همنشینی ها و ارتباطات، میزان جامعه پذیری، عوامل فردی، عوامل فرهنگی، حاشیه نشینی، فقر، اعتیاد، پنجره شکسته، بی هویتی و گمنامی و توزیع ناعادلانه خدمات شهری بر متغیر وندالیسم شهری موثر هستند. همچنین نتایج رگرسیونی چند متغیره نشان داد که در تحقیق حاضر، 66/5 درصد از تغییرات میزان وندالیسم، ناشی از رابطه بین یک ترکیب خطی از متغیرهای مستقل است و 33/5 درصد باقیمانده یا ضریب عدم تعیین، ناشی از سایر عواملی است که در این تحقیق مد نظر نبوده اند. نهایت آن که طبق جدول برازش مدل در رگرسیون لوجستیک؛ متغیرهای پایگاه اقتصادی- اجتماعی، عوامل فردی، فقر و پنجره شکسته به دلیل EXP(B) کمتر از ۱ از مدل تحقیق حذف شدند.

مقدمه: امروزه تمامی نهادها و سازمان ها که در اداره امور شهرها در قلمرو کوچ نشینان مساعی دارند و در این راه وظایفی به عهده آنها گذاشته شده است، در امور سکونتگاه های غیررسمی نیز درگیر می باشند و در این رابطه یک سری سیاست گذاری ها و قوانین و مقررات همچون بازآفرینی سعی در بهبود وضعیت این سکونتگاه ها دارند.هدف پژوهش: هدف این تحقیق، شناخت عوامل موثر در عدم توسعه بازآفرینی کالبدی با تاکید بر مدیریت شهری در قلمرو کوچ نشینان زاهدان انجام شده است.روش شناسی پژوهش: این پژوهش، از نظر هدف، جزء پژوهش های کاربردی و حسب روش و ماهیت تلفیقی از روش های (کمی و کیفی) و دارای ماهیتی تحلیلی-توصیفی می باشد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از روش های (گراندد تئوری و DEMATEL) استفاده شد. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل مدیران و متخصصان می باشد که بر اساس نمونه گیری هدفمند، 26 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: این پژوهش در قلمرو کوچ نشینان زاهدان، مورد بررسی قرار گرفته است.یافته ها و بحث: جهت شناسایی عوامل موثر در عدم توسعه بازآفرینی کالبدی با تاکید بر مدیریت شهری در قلمرو کوچ نشینان زاهدان، با استفاده از روش تئوری زمینه ای در سه حوزه: شرایط علی، 4 مقوله (عدم آگاهی و دانش ساکنین از توسعه کالبدی با تاکید بر بازآفرینی، عدم اعتماد و مشارکت بین مردم و مسئولین، ناپایداری بودجه بازآفرینی و وضعیت نامطلوب اقتصادی ساکنین)، شرایط زمینه ای، 4 مقوله (توسعه خودجوش سکونتگاه های غیررسمی بدون توجه به سند آمایش، عوامل قانونی و حقوقی، رویکرد توسعه متمرکز در طرح های بازآفرینی، عدم برنامه ریزی جامع در طرح های بازآفرینی) و شرایط مداخله گر، 5 مقوله (نبود انسجام و همکاری لازم بین سازمان ها در حین اجرای پروژه، بکارگیری نیروهای غیرمتخصص و کارشناس در زمینه بازآفرینی، حکمروایی نامطلوب شهری، عدم نظارت و کنترل بر ساخت و سازهای غیراصولی، عدم تقسیم مسئولیت ها در بین سازمان ها)، شناسایی شدند. همچنین نتایج مدل دیمتل مشخص کرد که در شرایط علی، مقوله عدم اعتماد و مشارکت بین مردم و مسئولین، در شرایط زمینه ای مقوله، رویکرد توسعه متمرکز در طرح های بازآفرینی و در نهایت شرایط مداخله گر مقوله نبود انسجام و همکاری لازم بین سازمان ها در حین اجرای پروژه، بیشترین تاثیرگذاری را عدم توسعه بازآفرینی کالبدی داشته اند.نتایج: نتایج کلی نشان داد، اجرای درست بازآفرینی کالبدی در منطقه مورد مطالعه، نیازمند داشتن یک مدیریت منسجم و سیستماتیک است که به نظر می رسد، سیستم های مدیریتی در این زمینه ناکارآمد هستند، از این رو ضرورت توجه و تاکید بر مشارکت مردمی، توسعه متمرکز در طرح های بازآفرینی و انسجام و همکاری لازم بین سازمان ها مربوطه به خوبی قابل درک است.

مقدمه:  رفع مشکلات جوامع روستایی، گسترش و بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی در فضاهای روستایی و شهرها ارتباطی تنگاتنگ با نوع رابطه شهر و روستا دارد . اگر رابطه حاکم بین شهر و روستا، رابطه ای صحیح و منطقی باشد، شهر از یک طرف به مرکزی برای خدمات و امکانات دهی برای روستاها مطرح شده و از سوی دیگر روستاها نیز در رابطه اقتصادی متعادل و متقابل، نیازمندی های شهرها رافراهم ساخته، شهروروستا به صورت متقابل و تعاون اقتصادی و اجتماعی به حیات خود ادامه می دهند.هدف:  پژوهش حاضر، با هدف تحلیل روابط متقابل شهر جیرفت با روستاهای پیرامون تحت نفوذ خودش است.روش شناسی: پژوهش از نظر هدف گذاری کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه محقق ساخته) استفاده شده است. روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده و حجم جامعه آماری با مدل کوکران با سطح خطای 5 درصد 384 نفر بر اساس جمعیت سال 1400 انتخاب گردیده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل شهر جیرفت و روستاهای پیرامون تحت نفوذ آن می باشد .یافته ها و بحث:  یافته های این پژوهش نشان داد سطح معناداری شهر جیرفت با روستاهای حوزه نفوذ خود به غیر از بعد اجتماعی در ابعاد اقتصادی، اداری-سیاسی و کالبدی کمتر از مقدار 05/0 است، ازاین رو فرض برابری میانگین مطلوبیت ابعاد مذکور در جامعه با متوسط ارزشی مورد نظر (3) رد می شود. همچنین با توجه به مقدار منفی اختلاف میانگین اکثر ابعاد مورد مطالعه می توان نتیجه گرفت که مطلوبیت وضعیت روابط شهر جیرفت با روستاهای حوزه نفوذ خود از وضعیت ضعیفی برخوردار است.نتیجه گیری: جیرفت به عنوان یک شهر میانی و قطب بزرگ کشاورزی جنوب کشور و همچنین به لحاظ تجمیع امکانات، سرمایه و نیروی انسانی در منطقه ضمن تسلط و برتری در سطح ناحیه دارای ارتباط دو سویه با روستاهای پیرامون خود است. از سوی دیگر روستاهای تحت حوزه نفوذ نیز با برقراری جریانات اقتصادی و اجتماعی –فرهنگی، روابط تجاری و سرمایه گذاری در بخش های تولیدی، بازار و مسکن شهری زمینه های پویایی و رشد شهر جیرفت و نیز  توسعه در روستای خود را ضمن «وابستگی به شهر» به طور نسبی فراهم نموده اند.

زمینه و هدف: شهر خلاق رویکردی نوین در برنامه ریزی شهری است که توضیح می دهد، مردم چگونه می توانند در شهرها تفکر، برنامه ریزی و عمل خلاقانه داشته باشند و این موضوع نشان گر آن است که چگونه می توان شهرها را با بهره گیری از تفکرات و استعدادهای افراد، زیست پذیر، سرزنده و امنیت را افزایش داد. پژوهش حاضر با هدف روایت نگاری مؤلفه های شهر خلاق در راستای دست یابی به امنیت پایدار در شهر چابهار، به انجام رسیده است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و دارای ماهیت تفسیری و تحلیلی و از لحاظ روش در گروه پژوهش های تلفیقی (کیفی و کمّی) قرار دارد. به منظور گردآوری جامعه نمونه از روش نمونه گیری هدف مند صورت گرفت، که در نهایت تعداد (15) نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از روش روایت نگاری و (با استفاده از نرم افزار مکس کیو دی ای) و روش دلفی و در نهایت از مدل ایان پی استفاده شده است.یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده؛ مضامین سازمان دهنده از جمله: (توسعه الگوهای زیست محیطی، توسعه الگوهای اقتصادی، توسعه الگوهای سیاسی، توسعه الگوهای فناورانه ای، توسعه الگوهای کیفیت زندگی، توسعه الگوهای اجتماعی - فرهنگی و نوآوری) و 54 مضامین پایه از دل روایت های متخصصان شناسایی شد، که در ادامه با استفاده از روش دلفی در دو مرحله نظرسنجی؛ مؤلفه های مطرح شده از سوی متخصصان مورد تأیید قرار گرفته شد. در نهایت نتایج رتبه بندی نیز حاکی از آن را دارد، مؤلفه توسعه الگوهای اقتصادی با وزن نهایی 031/0، بیش ترین میزان اهمیت را دارد.نتیجه گیری: امنیت پایدار و شهر خلاق دارای اشتراکاتی هستند. هدف خلاقیت شهری و امنیت پایدار، رضایت شهروندان شهر چابهار و به تبع آن امنیت برای استان است. در این راستا، باید شهر چابهار به عنوان محل شکل گیری خلاقیت، دانایی، صنایع خلاق و نوآور و اقتصاد دانایی در یک مسیر امنیت پایدار در نظر گرفته شود. بنابراین با مؤلفه های شناسایی شده و با تأکید بر نخبگان و متخصصین برنامه ریزی شهری، مدیریت شهری، شهرسازان و سایر علوم مربوطه؛ سطح امنیت پایدار در فضاهای شهری چابهار فراهم می شود.

تأکید بیش ازحد بر مسئله قومیت باعث می شود تا واقعیت مهم تری یعنی ملت و ملیت فراموش شده و به مرور زمان قوم، گروه قومی و قومیت به مظهر وفاداری و تعلق خاطر تبدیل شود. ازاین رو لازم است تا ضمن توجه به مسئله قومیت و مشکلات اقوام، بر پدیده مهم تر ملیت و همبستگی ملی تأکید شود چرا که ملیت چتر بزرگ تری است که همه اقوام را دربرمی گیرد. این پژوهش به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر ارتقاء همبستگی ملی و تقویت سرمایه اجتماعی در شهرهای استان سیستان و بلوچستان انجام گرفته است. در این تحقیق تأثیر پنج عامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، قومی – مذهبی و فرهنگی بر ارتقاء همبستگی ملی و تقویت سرمایه اجتماعی مورد مطالعه و بررسی واقع گردیده است. روش تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و با توجه به نوع و ماهیت مسئله، توصیفی تحلیلی می باشد که برای جمع آوری اطلاعات از روش پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه ساکنین شهرهای استان سیستان و بلوچستان می باشد که با استفاده از رابطه کوکران تعداد 384 نفر به عنوان حجم نمونه محاسبه و انتخاب شده اند. مقدار آلفای کرونباخ برای سوالات پرسشنامه برابر با 945/0 محاسبه گردید که  نشان دهنده پایایی بالای آن می باشد. به منظور بررسی فرضیات مطرح شده از آزمون تی تک نمونه ای و دو نمونه ای استفاده گردیده است. در نهایت با استفاده از آزمون فریدمن به رتبه بندی عوامل پرداخته ایم. نتایج تحقیق حاکی از این است که هر پنج عامل مطرح و فرض شده بر ارتقاء همبستگی ملی و تقویت سرمایه اجتماعی در شهرهای استان سیستان و بلوچستان تأثیرگذارند و هیچ تفاوت معناداری در نظرات پاسخ دهندگان از حیث جنسیت، قومیت و مذهب ایشان وجود ندارد.

مقدمه: قرن ۲۱، قرن ایده ها و خلاقیت هاست. در این قرن خلاقیت انسان و استعداد او محرکه اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تلقی می گردد که رقابت روزافزون شهرها، مناطق و کشورها به طور فزاینده به پرورش، حفظ و جذب آن وابسته خواهد بود. در همین باره خلاقیت بازتاب های زیادی را در مطالعات شهری و منطقه ای به دست آورده است و مفاهیم جدیدی همچون «طبقه خلاق»، «صنایع خلاق»، «محیط خلاق» و «شهر خلاق» را به ادبیات برنامه ریزی افزوده است. هدف پژوهش: هدف این تحقیق، سنجش وضعیت شاخص های خلاقیت در قلمرو کوچ نشینان شهرستان زاهدان است. روش شناسی پژوهش: روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده های پیمایشی است. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسش نامه بوده است. روایی ساختاری و محتوایی پرسش نامه از طریق نخبگان تایید و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ بیشتر از ۷۰/۰ تایید شد. جامعه آماری تحقیق را ساکنان شهرستان زاهدان (۷۷۰۸۰۰ نفر) تشکیل داده اند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران ۳۸۴ نفر تعیین شد. جهت تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر شامل، قلمرو کوچ نشینان شهرستان زاهدان می باشد. یافته ها و بحث: نتایج آزمون تی، نشان داد وضعیت شاخص های خلاقیت در قلمرو کوچ نشینان شهرستان زاهدان مناسب نیست در این زمینه بیشترین میانگین مربوط به شاخص طبقه خلاق (سرمایه انسانی خلاق) با مقدار ۵۹۶/۲ و کمترین میانگین مربوط به متغیر خدمات خلاق با مقدار ۰۱۷/۲ می باشد. همچنین همبستگی بین شاخص های خلاقیت در تحقق آن، برابر با ۷۱۷/۰ است که یک همبستگی مستقیم به شمار می آید. در نهایت اولویت بندی وضعیت شاخص های خلاقیت با استفاده از آزمون فریدمن نشان داد که بیشترین میانگین مربوط به شاخص طبقه خلاق با مقدار ۹۱/۵ می باشد. نتایج: نتایج تحقیق مؤید آن است که وضعیت شاخص های خلاقیت نامناسب است و این نامناسب بودن نه تنها در عدم تحقق رویکرد خلاقیت تأثیرگذار بوده است بلکه در راستای دستیابی توسعه پایدار نیز مؤثر است، لذا باید کوشید تا اصول خلاقیت در تمام مراحل توسعه دیده و اجرا شود.

با توسعه شهرها و افزایش جمعیت، چالش های بسیاری ایجادشده که از مهم ترین آن ها، حمل ونقل شهری است. عدم توانایی مدیریت شهری سنتی در حل این چالش، منجر به مطرح شدن رویکردهای مختلفی از جمله حمل ونقل هوشمند شد. اتخاذ و اجرای چنین رویکردی در کلان شهرها، نیازمند تغییر رویکرد مدیریتی است که مدیریت یکپارچه شهری به عنوان مهم ترین آن ها شناخته می شود. هدف این تحقیق، بررسی وضعیت مدیریت یکپارچه شهری و سپس تأثیر آن در تحقق حمل ونقل هوشمند در شهر زاهدان است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده ها به صورت میدانی از طریق ابزار پرسش نامه است. روایی ابزار مشخص و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ بیشتر از 70/0 تأیید شد. جامعه آماری تحقیق را کارشناسان شهری در شهر زاهدان تشکیل داده اند. حجم نمونه برابر با 100 نفر تعیین شد. نتیجه آزمون نشان می دهد که متغیرهای مدیریت یکپارچه شهری در سطح کمتر از 05/0 معنادار هستند. از نظر جامعه آماری، 7 متغیر حکمروایی خوب، همپایایی، وحدت فرماندهی شهری، بسترسازی، تعامل، ساختار تشکیلاتی و دیدگاه سیستمی، وضعیت مناسبی نداشته و این شرایط سبب شده که شاخص مدیریت یکپارچه شهری در شهر زاهدان شرایط مطلوبی نداشته باشد. همچنین بررسی معناداری آزمون نشان می دهد که 5 متغیر حمل ونقل هوشمند یعنی نظارت هوشمند، پرداخت هوشمند، ثبت تخلف هوشمند، اطلاع رسانی هوشمند و مدیریت مکانیزه ناوگان در سطح کمتر از 05/0 معنادار هستند. جهت معناداری، نشانگر وضعیت نامناسب شاخص حمل ونقل هوشمند در شهر زاهدان است. تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای مدیریت یکپارچه شهری می توانند بیش از 68 درصد در تحقق حمل ونقل هوشمند تأثیرگذار باشند و 32 درصد به عوامل دیگر وابسته هستند. متغیر حکمروایی خوب با 12 درصد و سپس دیدگاه سیستمی با 11 درصد، بیشترین تأثیر را در این زمینه دارد. واژگان کلیدی: مدیریت یکپارچه، حمل ونقل هوشمند شهری، زاهدان.

مقدمه: امروزه توسعه کالبدی شهرها به صورت روزافزون در حال افزایش است. مدیریت صحیح این توسعه از جهات گوناگون در زمره مسائل مهمی است که باید مدنظر قرار بگیرد. روش های متعددی برای پیش بینی و تعیین جهت توسعه شهری وجود دارد که یکی از این روش ها در تعیین مناطق مناسب، روش مبتنی بر شبکه های عصبی است. هدف تحقیق: هدف این پژوهش مدل سازی توسعه شهر رشت طی بیست سال اخیر و پیش بینی جهات توسعه این شهر تا سال 2032 می باشد. روش شناسی تحقیق: با استفاده از تصاویر ماهواره ای ETM+ لندست 7 و8 سال های 2002، 2012 و 2021 شهر رشت و با نرم افزار GIS تصاویر با ترکیب باندی مناسب آماده و سپس با استفاده از روش شبکه عصبی مصنوعی پرسپترون چند لایه (MLP) تصاویر طبقه بندی شده اند. شاخص های در نظر گرفته شده برای مدل همسایگی مناطق شهری، فاصله از نقاط شهری، فاصله تا مناطق مرکزی شهر و فاصله تا خیابان ها و راههای اصلی می باشند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: شهر رشت، مرکز استان گیلان و در ۴۹ درجه و ۳۵ دقیقه و ۴۵ ثانیه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۱۶ دقیقه و ۳۰ ثانیه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد و مساحت آن حدود ۱۰۲۴۰ هکتار می باشد. یافته ها: در این مدل در حالت آموزش مرحله اول (ورودی اعمال چهار شاخص بر تصاویر سال 2002)، شبکه 104 تکرار انجام داد و کمترین میزان خطا که با معیار آنتروپی متقاطع ارزیابی می شود در تکرار 98ام برابر با 058526/0 گردید. در مرحله دوم ورودی مدل اعمال چهار شاخص بر روی تصاویر 2012 بوده که کمترین میزان خطا 076657/0 ارزیابی شد. نتایج: در مجموع مدل توانسته است برای پیش بینی توسعه شهر رشت در سال 2012، 9/95 درصد و برای سال 2021، 8/93 درصد برآورد درستی داشته باشد که این عددها می تواند قابل قبول باشد. خطای مدل در این بخش اول 1/4 درصد و در بخش دوم 2/6 درصد بوده است. با بررسی دوره بیست ساله روند توسعه کالبدی، جهات توسعه شهر رشت در سال 2032 پیش بینی شد.

مقدمه: خلاقیت از دیرباز از بخش های مهم در شکل گیری و توسعه فضاهای سکونگاهی بوده و امروزه با توجه به پیشرفت های گسترده محیط های شهری و روستایی، فقدان آن در برنامه ریزی های توسعه در عمل بی معنا است و باید مورد توجه قرار گیرد. هدف پژوهش: هدف این تحقیق، بررسی و شناسایی شاخص های تاثیرگذار بر خلاقیت در قلمرو کوچ نشینان شهرستان چابهار است. روش شناسی تحقیق: روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی و نوع تحقیق کاربردی و از نظر ماهیت، اکتشافی مبتنی بر آینده پژوهی است. در این پژوهش از دو نوع جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 22 نفر از خبرگان (مسئولان و کارشناسان و دانشگاهی متخصص در حوزه های جغرافیا و آینده پژوهی) می باشند که به شیوه هدفمند و به روش گلوله برفی انتخاب شدند. جهت تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و MICMAC ستفاده شد. قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر شامل، قلمرو کوچ نشینان شهرستان چابهار می باشد. یافته ها و بحث: نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان که وضعیت خلاقیت و شاخص های آن در چابهار پایین تر از سطح نرمال یا در وضعیت نامطلوب قرار دارد. همچنین، نتایج نشان داد شاخص طبقه خلاق (بار عملی: 903/0) که یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار انسانی می باشد؛ اصلی ترین و مهم ترین شاخص خلاقیت در چابهار است. در نهایت از نتایج نرم افزار میک مک از میان 49 عامل کلیدی در 7 بعد (تسهیلات و خدمات کارکردی، گردشگری، اوقات فراغت و رفاهی، حمل و نقل، طبقه خلاق، زیست محیطی، سیاسی و بهداشتی و اجتماعی)، با نظر خبرگان، 16 عامل کلیدی به عنوان (پیشران) انتخاب شدند. نتایج: نتایج کلی نشان داد در صورت برنامه ریزی مناسب برای شناسایی، بومی سازی و ارتقاء معیارها و شاخص های خلاقیت در قلمرو کوچ نشینان چابهار، بسترهای لازم برای تحقق مهم بر اساس پتانسل های بومی منطقه قابل تحقق است.

مقدمه: امروزه مرزهای مشترک بین کشورها بعنوان فرصت های مختلف تعاملی در ارتباط با کنش های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی هستند؛ چنین پتانسل هایی موجب شده است که مناطق مرزی و تاثیرات مرزی در تحقیقات توسعه ای اعم از اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مورد توجه قرار گیرند، زیرا که این استنباط و تصور ایجاد شده است که این مناطق جغرافیایی ویژه موجب سازگاری، همسانی اقتصادی، تثبیت امنیت و پایداری مناطق پیرامون می گردند.هدف پژوهش: هدف این تحقیق، ارزیابی جایگاه مرز در پایداری اقتصادی مناطق مرزی در قلمرو کوچ نشینان (مورد مطالعه: شهرستان های زهک، هیرمند و نیمروز) است.روش شناسی پژوهش: این پژوهش، از نظر هدف، جزء پژوهش های کاربردی و دارای ماهیتی تحلیلی-توصیفی می باشد. ابزار تحقیق مصاحبه و پرسشنامه می باشد. جامعه آماری بخش کمی تحقیق، شامل ساکنان شهرستان های زهک، هیرمند و نیمروز، با جمعیت (186564 نفر) می باشدکه حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران (383 نفر) تعیین شد. که این تعداد به نسبت با توجه به جمعیت بین شهرستا های مورد مطالعه تقسیم شد. همچنین برای انتخاب جامعه نمونه بخش کیفی نیز از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد که در مجموع تعداد 50 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. در نهایت جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از نرم افزار SPSS و روش های (دلفی، گراندد تئوری) و موریس دیویس استفاده شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش را نواحی واقع در قلمرو کوچ نشینان در منطقه سیستان (شهرستان های زهک، هیرمند و نیمروز) را شامل شده است.یافته ها و بحث: از نتایج مصاحبه ها با استفاده از روش تئوری زمینه ای، جهت شناسایی گویه ها، شاخص ها و مولفه های اقتصادی با تاکید بر نقش مرز، 39 گویه، 11 شاخص و 5 مولفه (افزایش در فرصت های شغلی، رشد اقتصادی در منطقه، تولید و افزایش درآمد، افزایش تاب آوری اقتصادی در برابر بحران های ناشی از خشکسالی و... و توسعه کسب و کارها (کارآفرینی در مقیاس خرد و کلان) استخراج شد. همچنین نتایج آزمون موریس دیویس، جهت بررسی دامنه پایداری و ناپایداری شهرستان ها در ابعاد مورد بررسی نشان داد، پایداری اقتصادی هر سه شهرستان مورد مطالعه در سطح نیمه پایدار قرار دارند.نتایج: با توجه با اینکه وضعیت پایداری اقتصادی حوزه مورد بررسی در سطح نیمه پایدار قرار دارد، لذا راهبردهای مشخص به منطور نیل به توسعه پایدار اقتصادی در قلمرو کوچ نشینان با تاکید بر جایگاه مرز در گرو شناسایی و بررسی پتانسیل های دروندادی از طریق مطالعات کیفی و جامع در کنار سلسله برنامه ریزی های مدیریتی نظیر تبیین قوانین و مقررات مرتبط و نیز سازماندهی امکانات اقتصادی مرز و سازوکارهای اجرایی آنها می باشد.

در طول چند دهه گذشته در حوزه روستاهای حومه شهرها مشکلاتی مانند توسعه بی برنامه مناطق شهری و تغییرات کاربری اراضی به وضوح دیده می شود که این تغییرات به نوبه خود عواقبی در ابعاد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به مناطق روستایی وارد خواهد کرد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل معیارهای تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر خاش می باشد. تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت، کمی-کیفی و به لحاظ هدف کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) می باشد. با توجه به ماهیت این پژوهش، از روش های دلفی و تحلیل ساختاری با استفاده از نرم افزارMICMAC  استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه اساتید، مدیران و کارشناسان شهر خاش بوده است. حجم نمونه آماری با استفاده روش دلفی 20 نفر تعیین شد. ابتدا با استفاده از روش دلفی مجموعه معیارهای تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر خاش، شامل 5 معیار (اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی، سیاسی - مدیریتی و اجتماعی) و 49 شاخص شناسایی شد. از میان معیار های مورد بررسی، معیار اقتصادی عنوان اولین و مهمترین عامل تاثیرگذار بر تغییرات کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر خاش انتخاب شد. در نهایت 10 شاخص سیاست های اقتصادی و بازساخت اقتصادی شهری، توسعه زیرساخت های بازارچه مرزی، توسعه بازارهای محلی، جذب سرمایه گذاری، توسعه صنعت گردشگری، حفظ فعالیت های صنایع کوچک و بهبود آن ها، تغییر عملکرد، گسترش بخش های تولیدی و صنعتی، اشتغال زایی و کارآفرینی و در پی آن کاهش بیکاری و گسترش صنایع تبدیلی و خدماتی به عنوان شاخص های تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر خاش شناخته شد.

مقدمه:  امروزه تمرکززدایی مدیریتی، در فرآیندهای توسعه شهری از طریق تدوین قوانین و فرآیندهای در کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه به طور جدی مطرح است. توجه به مشارکت در مدیریت شهری، نقش عمده ای در حل بسیاری از مشکلات و مسائل شهری را بر عهده دارد و بر این اساس از اولویت های بالای مدیریت شهری، ایجاد زمینه هایی برای جلب مشارکت مردمی است. هدف:  هدف پژوهش حاضر، مطالعه زمینه ای، ساماندهی مدیریت شهری از طریق مشارکت شهروندان(مورد مطالعه: شهر زاهدان) می باشد. روش شناسی:  پژوهش حاضر از نظر هدف، جزء پژوهش های کاربردی و دارای ماهیتی توصیفی- تحلیلی، همچنین از نظر روش، در گروه پژوهش های کیفی قرار دارد. روش گردآوری داده ها مصاحبه و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش گراندد تئوری استفاده شد. حجم نمونه برای مصاحبه از خبرگان در چارچوب اشباع نظری با استفاده از نمونه گیری هدفمند، 20 نفر از افراد خبره (متخصصان، اساتید دانشگاه و مدیران شهری زاهدان) انتخاب شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  شامل شهر زاهدان در استان سیستان و بلوچستان، می باشد. یافته ها و بحث:  از نتایج مصاحبه های انجام شده 16 مقوله و 50 واحد معنایی استخراج شد که در سه دسته شرایط (علی، زمینه ای و مداخله گر) تقسیم شدند. نتایج نشان داد این شرایط سه گانه در امتداد با یکدیگر باعث عدم مشارکت شهروندان در مدیریت شهری شده اند. نتیجه گیری: نتایج کلی نشان می دهد جهت مقابله با عدم مشارکت شهروندان در مدیریت شهری باید از استراتژی های (استفاده از رسانه های جمعی، ایجاد فرصت های جدید در حوزه ارتباط با مدیریت شهری، اقتصاد با برنامه یا اقتصاد راهبردی و...) استفاده نمود.

اﻣﺮوزه ﮔﺮدﺷﮕﺮی به عنوان ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪ و اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ می تواند رﻫﯿﺎﻓﺘﯽ ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ اقتصادی ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻘﺶ بالقوه ای در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﻮﻣﯽ ایفا نماید. ﺗﻮﺳﻌﻪ فعالیت های ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ایجاد درآمد ارزی، اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ و اﺷﺘﻐﺎل در کشور میزبان ﻣﯽگردد. راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎء درآﻣﺪﻫﺎی ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮی مطرح شده اند. ﯾﮑﯽ از این راهبردها، ﺣﮑﻤﺮواﯾﯽ ﺧﻮب ﺷﻬﺮی به منظور دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ درآﻣﺪﻫﺎی ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮی اﺳﺖ. ﺣﮑﻤﺮواﯾﯽ ﺧﻮب ﺷﻬﺮی ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﻓﺮاﻫﻢ آوری اﻣﮑﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺮدﺷﮕﺮی دارد. ﻫﺪف این ﭘﮋوﻫﺶ تحلیلی بر حکمروایی خوب شهری و منطقه ای بر درآمد پایدار گردشگری در ﺷﻬﺮ بیرجند اﺳﺖ. جامعه آماری تحقیق کارشناسان و متخصصان و صاحب نظران این حوزه در سال 1401 بوده است. ﭘﮋوﻫﺶ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻮده و اطلاعات موردنیاز ﺑﻪ ﺷﯿﻮه کتابخانه ای و ﻣﯿﺪاﻧﯽ (از طریق پرسشنامه) جمع آوری و با به کارگیری مدل معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار spss و Amos موردبررسی قرارگرفته است. ابعاد حکمرانی در قالب شش مؤلفه مشارکت عمومی، هماهنگی بین نهادها، نگاه استراتژیک و راهبردی، مسئولیت پذیری و پاسخگویی، شفافیت، اثربخشی و کارایی موردبررسی قرارگرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد همه مولفه های حکمرانی بردرآمدهای پایدار گردشگری مؤثر بوده بیشترین تأثیر مربوط به بعد اثربخشی و کارایی می باشد.

مقدمه: امروزه توجه به ظرفیتها و توانمندیهای بک مکان مانند ناحیه، استان و یا کشور در جهت توسعهی منطقی آن مکان بیانگر مفهوم واقعی آمایش است. لذا به منظور جلوگیری از مسائلی از جمله بحران محیط زیست، فرسایش، تخریب خاک، رشد ناموزون شهری و... تدوین طرح های آمایش سرزمین به منظور نیل به اهداف استراتژی های جامع توسعه ملی و شهری ضروری به نظر میرسد. هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، چگونگی دستیابی به توسعه پایدار شهری با تاکید بر آمایش سرزمین در شهرهای منطقه سیستان میباشد. روش شناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، اسنادی و میدانی میباشد. جامعه آماری پژوهش ۴۰۳ نفر از کارشناسان در حوزه آمایش سرزمین در منطقه سیستان میباشد. که با استفاده از فرمول کوکران 197 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. همچنین جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل Fuzzy Mamdaniبهره گرفته شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، منطقه سیستان دارای 5 شهرستان (زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون)، به مرکزیت شهرهای (زابل، زهک، دوست محمد، محمدآباد و ادیمی) می باشد. یافته ها و بحث: نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن گویای تناسب بین گویه های توسعه پایدار و اصول آمایش سرزمین می باشد. همچنین نتایج آزمون تی تک نمونهای به منظور میزان اهمیت هر یک از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیطی، مدیریتی و اجرایی، نهادی، با مقدار میانگینهای به دست آمده بالاتر از حد متوسط عدد (3) در تمامی گویهها، نشان از اهمیت زیاد هر یک از گویههای توسعه پایدار با تاکید بر آمایش سرزمین در شهرهای منطقه سیستان میباشد. نتایج رتبهبندی ابعاد توسعه پایدار با تاکید بر آمایش سرزمین در شهرهای سیستان با استفاده از مدل فازی ممدانی نشان داد، در ابعاد اقتصادی، مدیریتی و اجرایی، برای همه شهرها (زابل، زهک، محمدآباد، ادیمی، دوست محمد)، متوسط رو به نامطلوب می باشد، در بعد اجتماعی و نهادی همه شهر های منطقه سیستان به جزء شهر زابل با مقدار وزن های به دست آمده (0.60)، (0.61)، سطح متوسط رو به نامطلوبی را دارند. در بعد محیطی و اکولوژیک، برای همه شهر-های منطقه سیستان به جزء شهر دوست محمد با وزن (0.53)، سطح متوسط رو به مطلوب را نشان می دهد. نتایج: نتایج نهایی نشان داد، شاخص ها و ابعاد توسعه پایدار شهر های سیستان از اصول آمایش سرزمین تاثیر نپذیرفته است، لذا می طلبد سازمان های مرتبط در حوزه مدیریت و برنامه ریزی، در طرح های توسعه منطقه، اصول آمایش سرزمین را لحاظ کنند.

امروزه با رشد روزافزون شهرنشینی و شکل گیری ابعاد جدیدی از رشد شهری در طی چند دهه اخیر، موجب شده است که شهر و شهرسازی معاصر با چالش های جدیدی روبرو شود. احداث صنایع و استقرار فعالیت های کارگاهی- صنعتی در قالب شهرک ها در نواحی پیراشهری ازجمله پدیده هایی است که پیامدهای گوناگونی در برداشته است. لذا هدف پژوهش حاضر، تحلیل اثرات کالبدی-اقتصادی خوشه های صنعتی- کارگاهی در نواحی پیراشهری چابهار می باشد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. داده های موردنیاز تحقیق به روش اسنادی- میدانی (پرسشنامه و مشاهده) گردآوری شده است. به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS (آزمون تی) و مدل های آراس خاکستری و آراس فازی استفاده شد. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد در همه گویه های مورد بررسی با توجه به میانگین بالای (3) و سطح معناداری (000/0)، خوشه های صنعتی - کارگاهی بر ابعاد (کالبدی و اقتصادی) نواحی پیراشهری تأثیر بسزایی دارند. نتایج مدل آراس فازی، نشان داد در بعد کالبدی، شاخص دسترسی به خدمات شهری با مقدار وزن 453/0 و در بعد اقتصادی، شاخص شغل با مقدار وزن 426/0، بالاترین وزن را به خود اختصاص داده اند. درنهایت نتایج تحلیل فضایی مناطق پیراشهری با تأکید بر نقش خوشه های صنعتی-کارگاهی با محوریت توسعه اقتصادی و کالبدی با استفاده از مدل آراس خاکستری نشان داد، روستای زمین، در اولویت قرار دارد.

مقدمه:  عوامل و متغیرهای اقتصادی، تأثیر عمده در شکل گیری و فرم شهر، تعیین ویژگی های کالبدی، اندازه، وسعت و... شهر دارند. آگاهی و اطلاع از ساختمان و طرز کار اقتصاد یک شهر، برای برنامه ریزی ها در هر سطح اعم از شهری ، منطقه ای و کشوری و تجزیه و تحلیل استفاده از زمین ضرورت دارد.هدف:  هدف پژوهش حاضر،  واسنجی تاثیر جایگاه برند اقتصادی بر شاخص های پایدار شهری در چابهار می باشد.روش شناسی:  روش تحقیق تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی است. به منظور تحلیل های فضایی و نمایش فضایی یافته های تحقیق از محیط نرم افزار SPSS و مدل AHP Fuzzy استفاده شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل ساکنین شهر چابهار می باشد که با استفاده از فرمول کوکران (382) نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شد. همچنین از 20 نفر از متخصصین در حوزه برنامه ریزی شهری با استفاده از روش دلفی نیز جهت پاسخ به سوالات مدل پژوهش، پرسش به عمل آمد.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی مورد مطالعه در این پژوهش شامل شهر چابهار در جنوب استان سیستان و بلوچستان می باشد.یافته ها و بحث: نتایج رتبه بندی شاخص های توسعه پایدار با توجه به جایگاه اقتصادی شهر چابهار با استفاده از مدل AHP فازی نشان داد، معیار C3  (اقتصادی) با وزن نرمال نشده 56/0، و وزن نرمال شده 345/0، در اولویت اول قرار دارد. نتایج آزمون رگرسیون چندگانه مورد سنجش نشان داد، متغیر مستقل (جایگاه برند اقتصادی) با متغیر های وابسته (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، بهداشتی و درمانی) دارای رابطه معناداری در سطح 05/0=P می باشد. نتیجه گیری:  نتایج نشان داد برند اقتصادی شهر چابهار تاثیر بسزایی در توسعه  شاخص های پایدار شهری داشته است.

مقدمه:  امروزه از مهمترین مباحث در مدیریت اراضی و توسعه پایدار، شناخت پوشش یا کابری اراضی و روند تغییرات آن هاست. در واقع یکی از پیش شرط های اصلی برای استفاده بهینه از زمین، آگاهی از الگوهای کاربری اراضی و دانستن تغییرات هر کدام از کاربری ها، در طول زمان است، زیرا با آگاهی از روند تغییرات در گذر زمان، می توان تغییرات را در آینده پیش بینی کرد.هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، شناخت مجموعه عوامل تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی در قلمرو کوچ نشینان (مطالعه موردی: شهرستان خاش) می باشد.روش شناسی تحقیق: تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت، کیفی- کمی و به لحاظ هدف کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات (کتابخانه ای و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) می باشد. جامعه آماری شامل کلیه اساتید، مدیران، متخصصان و کارشناسان برنامه ریزی در سطوح در شهرستان خاش می باشد که حجم نمونه آماری با استفاده روش دلفی 20 نفر تعیین شد. روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق، مصاحبه و پرسشنامه می باشد. تحلیل اطلاعات با استفاده از روش های دلفی و مدلF-ARAS  انجام گرفت.قلمروجغرافیایی پژوهش: این پژوهش در قلمرو کوچ نشینان شهر خاش مورد بررسی قرار گرفته است.یافته ها و بحث:  ابتدا با استفاده از روش دلفی در سه راند، مجموعه عوامل تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی شهرستان خاش، شامل 5 معیار (اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی، سیاسی - مدیریتی و اجتماعی) و 49 شاخص، شناسایی و تایید شدند. در ادامه نتایج بررسی میزان اهمیت هر یک از ابعاد موثر در تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل آراس فازی، نشان داد، بعد کالبدی با وزن 409/0 و بعد اجتماعی با وزن 362/0، بیشترین و کمترین میزان اهمیت را به خود اختصاص داده اند.نتایج: تغییرات کاربری اراضی در قلمرو کوچ نشینان خاش به واسطه تحولات بسیار زیاد در بستر زمان بخصوص اسکان عشایر، با ناپایداری زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و ... مواجه است.