حسن یوسفیان

حسن یوسفیان

مدرک تحصیلی: دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
پست الکترونیکی: hasanusofian@gmail.com

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۴ مورد.
۱.

شریعت، طریقت و حقیقت از دیدگاه صوفیان عارف نما

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: حقیقت شریعت طریقت سکر ظاهر و باطن عقلاءالمجانین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات مفهوم شناسی تصوف و عرفان
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات تاریخ تصوف و عرفان
تعداد بازدید : ۶۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۲۹۰
بسیاری از اهل تصوّف و عرفان، واژة «شریعت» را در برابر «طریقت» و «حقیقت» نهاده و تفاسیر گوناگونی از آنها به دست داده اند. برخی این سه تعبیر را نام های گوناگون یا مراتب طولی یک واقعیت شمرده، بر جداییناپذیری آنها تأکید میورزند؛ اما دیدگاه دیگر ـ که بسیاری از صوفیان پرآوازه از آن جانبداری نموده اند ـ هر کدام، شریعت و طریقت را نردبانی بیش نمیدانند؛ به گونه ای که پس از رسیدن به بام حقیقت، نیازی به نردبان شریعت و طریقت باقی نمیماند.
۲.

جریان شناسی نومعتزله

کلیدواژه‌ها: معتزله نومعتزله تفسیر بیانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۱۰ تعداد دانلود : ۱۵۹۸
جریان نومعتزله، یکی از جریان های مهم کلامی در جهان اسلام است. این جریان، خاستگاه خود را در آرای معتزلیان قدیم میجوید و به دنبال تجدید بنای معرفتی اسلام بر پایة عقل گرایی است. هدف این مقاله، بررسی عوامل شکل گیری جریان نومعتزله در جهان اسلام، نقاط اشتراک و افتراق میان جریان کلامی نومعتزله با مکتب معتزله و نقد و بررسی اجمالی مبانی نظری و دیدگاه های کلامی طرف داران این جریان فکری است. در تألیف این مقاله، به آثار اندیشمندان متعلق به جریان فکری نومعتزله و برخی پژوهش هایی که در زمینة معرفی برخی نومعتزلیان و نقد و بررسی آرای آنها انجام شده، مراجعه کرده ایم. بر پایة این بررسیها، به تقسیم جریان نومعتزله به نومعتزلیان کشورهای عربی، نومعتزلیان شبه قاره هند و نومعتزلیان ایران پرداخته ایم و نشان داده ایم که آنها بر احیای جریان معتزله در جهان اسلام اصرار دارند و عده ای نیز برای توجیه دیدگاه هایشان، آنها را در راستای آرای اندیشمندان معتزله قدیم معرفی کرده اند.
۴.

ابزارانگاری در علم، راهکاری برای تعارض زدایی میان علم و دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تعارض علم و دین ابزارانگاری ترم های تئوریک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱۰ تعداد دانلود : ۹۵۹
ابزارانگاری در علم به دیدگاهی اشاره دارد که نظریه های علمی را چیزی جز ابزاری برای پیش بینی نمی داند. برخی رد پای این دیدگاه را در آثار افلاطون و ارسطو جست وجو کرده اند؛ اما غالباً پیشگامان این نظریه را کشیشانی می دانند که برای دفاع از آموزه های دینی، به اندیشة فرضیه انگاری گزاره های علمی روی آوردند. جرج بارکلی و پی یر دوهم را می توان از مدافعان این دیدگاه به شمار آورد. بیشتر ابزارانگاران جدید تنها در واژه های نظری (ترم های تئوریک) این رویکرد را برمی گزینند و قانون های علمی را ابزاری نمی دانند. ابزارانگاری با بسیاری دیگر از مکاتب علمی فلسفی (مانند پوزیتیویسم، قراردادگرایی، پراگماتیسم و مکتب تحلیل زبانی) پیوند نزدیکی دارد و میان آنها دادوستد هایی برقرار است. برخی با تمسک به این نظریه، تعارض ظاهری میان علم و دین را به این گونه بر طرف می کنند که گزاره های علمی (برخلاف آموزه های دینی) اساساً از واقعیتی حکایت نمی کنند.
۵.

حقیقت انسان و تأثیر آن در تبیین حیات پس از مرگ؛ از نگاه سید مرتضی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نفس حقیقت انسان بدن روح برزخ مرگ آخرت سید مرتضی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام معادشناسی حقیقت مرگ
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام فرق و مذاهب تشیع
تعداد بازدید : ۲۸۰۰ تعداد دانلود : ۱۱۰۳
تبیین حیات پس از مرگ و معاد، مبتنی بر شناخت حقیقت انسان و ساحت های وجودی اوست. اندیشمندان با ارائة رویکردهای گوناگون در این زمینه، تبیین های متفاوتی را ارائه کرده اند، که عمدتاً مبتنی بر رویکرد فلسفی در این زمینه اند؛ اما بسیاری از متکلمان مسلمان، دیدگاهی مادی انگارانه از انسان دارند و اصل وجود نفس یا غیرمادی بودن آن را نمی پذیرند. با این حال، ایشان به معاد باور دارند و دربارة حیات پس از مرگ تبیین ویژة خود را ارائه می دهند. سید مرتضی نخستین متکلم شیعی است که این رویکرد را در مباحث انسان شناختی متکلمان مطرح ساخته است. ادله ای که وی بر این مطلب اقامه کرده، اغلب مبتنی بر مادی بودن ادراک و عدم معقولیت پذیرش ساحتی غیرمادی در انسان اند. براین اساس وی از حقیقت مرگ، عالم برزخ و آخرت نیز تبیینی متفاوت ارائه می دهد. این مقاله، با رویکردی توصیفی تحلیلی دیدگاه سید مرتضی را بررسی می کند.
۷.

تفسیرهای گوناگون از دوگانگی حقیقت

کلیدواژه‌ها: ابن رشدیان ابن رشد حقیقت دینی حقیقت فلسفی دوگانگی حقیقت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۳ تعداد دانلود : ۱۳۱۱
در قرن سیزدهم میلادی، برخی از اصحاب کلیسا نظریه ای را به پیروان لاتینی ابن رشد درباره «رابطه میان آموزه های دینی و فلسفی» نسبت دادند که امروزه، به نظریه «حقیقت دوگانه» (مضاعف) معروف شده است. با نگاهی به سخنان ابن رشد و ابن رشدیان و با تحلیل مفهوم دوگانگی حقیقت و با بهره گیری از سخنان کسانی که به بررسی نظریه یاد شده پرداخته اند، می توان درباره مقصود از این دوگانگی، احتمالات هفت گانه ای را مطرح ساخت که در ذیل چهار عنوان کلی قرار می گیرند: دوگانگی هستی شناسانه، دوگانگی معرفت شناسانه، دوگانگی زبان شناسانه، و دوگانگی عمل گرایانه
۸.

انسجام درونی صفات خدا و سازگاری آنها با یکدیگر

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: انسجام درونی شرور صفات خدا سازگاری درونی و بیرونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۸ تعداد دانلود : ۱۲۳۲
در ادیان گوناگون، بحث از صفات خداوند همواره اهمیت فراوان داشته است. بسیاری از ادیان وجود خداوند را مسلّم و تردیدناپذیر دانسته و به جای اثبات آن، به بررسی و شمارش صفاتش پرداخته اند. گروهی از ملحدان نیز با تکیه بر صفات مورد اعتقاد خداباوران، از تناقض درونی مفهوم خدا سخن گفته، یا وجود خدایی با صفات خاص را، با وجود حوادث زیانباری چون سیل و زلزله، به اصطلاح شرور، ناسازگار پنداشته اند. امروزه بسیاری از مؤمنان همچنان بر برداشت سنتی از مفهوم خدا تأکید میورزند، اما گروهی از آنان، (به ویژه در میان مسیحیان) از برخی از دیدگاه های پیشین دربارة خداوند دست کشیده اند . برای مثال، خدا را عالم و قادر مطلق نمیدانند. این نوشتار، نخست به ابعاد گوناگون بحث از صفات خداوند اشاره سپس، به برخی از پرسش ها دربارة چگونگی سازگاری درونی این صفات پاسخ گفته است.
۹.

فلسفه امامت در اندیشه فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مدینه فاضله امام نبی رئیس اول جانشین رئیس اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۵ تعداد دانلود : ۸۴۱
تبیین عقلانی نظریه امامت، از مهمترین و کارآمدترین ابزارهایی است که میتواند زمینه گسترش و صدور این اندیشه را به سراسر جهان فراهم آورد. از این رو، در این نوشته برآنیمیکی از نخستین تبیینهای عقلانی این دیدگاه را بررسی کنیم؛ تبیینی که به وسیله ابونصر فارابی ارائه شده است. او از نخستین فیلسوفان جهان اسلام است که به ضرورت وجود رئیس اول و جانشین او (امام) در مدینه فاضله توجه کرده و در اثبات آن استدلال عقلی ارائه کرده است. دیدگاه او به گونهای است که گویا بر مبنای تفکر شیعی بنا شده و تبیین عقلانی آن به شمار میرود. با توجه به این نکته، پرسش اصلی ما در این مقاله این است که...
۱۰.

روش شناسی خواجه نصیرالدین طوسی در اثبات عقاید دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روش شناسی برهان خبر واحد جدل روش عقلی نصیرالدین طوسی روش کلامی روش نقلی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
تعداد بازدید : ۱۶۴۷ تعداد دانلود : ۷۳۱
روش شناسی علوم را می توان از ویژگی های عصر جدید برشمرد و ادعا کرد که پیشرفت علوم تا حد درخور توجهی مرهون دقت نظر در روش هاست. علم کلام نیز همچون علوم دیگر از این قاعده مستثنا نیست و روش خاص خود را می طلبد. پژوهش در روش علم کلام به دو شیوة تاریخی و منطقی قابل انجام است و ما در این پژوهش بر اساس شیوة اول عمل می کنیم و به بررسی روش کلامی خواجه نصیرالدین طوسی در مقام اثبات عقاید می پردازیم. روش ما در این پژوهش، توصیفی تحلیلی و انتقادی است. بهره گیری از روش برهانی و جدلی در مقام اثبات و دفاع، دوری از روش تمثیلی و خطابی در این دو مقام و نیز استفاده از ظواهر محکمات قرآن و اخبار متواتر را می توان از مهم ترین یافته های پژوهش در روش کلامی خواجه دانست.
۱۲.

دین و نیازهاى روانى انسان

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۴
یکى از پیش‏فرضهاى پذیرش دین این است که برخى از نیازهاى بنیادین آدمى جز با دین‏باورى برآورده نمى‏شود . امروزه کسان بسیارى با بهره‏گیرى از دانش‏هاى جدید، نیازهاى اصیل انسانى را مى‏کاوند و به پاسخ‏گویى این پرسش مى‏پردازند که «آیا مى‏توان از چنین نیازى سخن گفت؟» نویسنده در این مقاله به برخى از نیازهاى روانى آدمى اشاره کرده و براى تبیین پاسخ‏گویى دین به این نیازها از سخنان امام على علیه السلام بهره فراوان برده است .
۱۳.

پیوند دین و اخلاق

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلام جدید رابطه دین، دنیا، اخلاق
  5. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
تعداد بازدید : ۱۳۹۳
دین در ابعاد گوناگونى همچون پى‏ریزى نظام ارزشى، فراهم آوردن ضمانت اجرایى و تقویت انگیزه درونى به یارى اخلاق مى‏شتابد و آدمیان را به تهذیب و تزکیه روحى فرا مى‏خواند . پیوند دین و اخلاق از زوایاى گوناگونى قابل بررسى است و نویسنده در این نوشتار به نقد دیدگاهى پرداخته که از تقابل دین و اخلاق سخن مى‏گوید و اخلاق دینى را تعبیرى خود متناقض مى‏خواند .
۱۴.

بازخوانی نظریه نیابتِ ذات از صفات در هستی شناسی اوصاف الهی و نسبت آن با مسئله نفی صفات و نظریه عینیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هستی شناسی اوصاف الهی نیابت نفی صفات عینیت متکلمان معتزله متکلمان امامیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۰ تعداد دانلود : ۴۲۷
پرسش درباره اینکه آیا خدای تعالی صفت دارد و اگر آری، دارای چه نسبتی با ذات الهی است، مجموعه ای از مباحث را در اندیشه اسلامی فراهم کرده است که معمولاً زیرعنوان توحید صفاتی دسته بندی می گردند و امروزه با عنوان «هستی شناسی اوصاف الهی» شناخته می شوند. این مباحث به لحاظ تاریخی از همان قرن اول هجری در میان اندیشمندان مسلمان مطرح بوده اند و هریک براساس مبانی و پیش فرض های دستگاه فکری خود، به نظریه پردازی درباره آنها پرداخته اند. یکی از مهم ترین نظریه ها در این زمینه، نظریه نیابت است که واکنش های مختلفی را به خود دیده است. در این مقاله با نگاهی تحلیلی تاریخی، به بازخوانی نظریه نیابت و شناخت ارکان آن پرداخته ایم و ضمن اثبات وجود چنین نظریه ای در میان معتزله، باورمندان به آن را از معتزله و دیگر مذاهب بازشناسی کرده ایم. براین اساس به این نتیجه رسیده ایم که این نظریه تبیینی برای نفی صفات است و تحویل آن به نظریه عینیت صدرایی درست نیست.
۱۶.

پاکی سرشت اولیه انسان از منظر آیات قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: سرشت اولیه انسان پاک و آلودگی ذات آیات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۲۱۰
سرشت اولیه انسان به معنای سرشتی است که خدا انسان را با آن خلق کرده است. یکی از مباحث مهم در این باره آن است که آیا سرشت انسان در ابتدای خلقت، آلوده به بدی بوده یا پاک و بدون نقص بوده است؟ آیات قرآن کریم که یکی از بهترین منابع در این بحث هستند، هرچند تصریح به پاکی سرشت اولیه انسان نکرده اند، اما به صورت ضمنی نشان می دهند سرشت اولیه انسان نه تنها پاک و بدون آلودگی است، بلکه خیر و هدایت شده است. مطالب قرآنی که پاکی سرشت اولیه انسان را نتیجه می دهند، عبارت اند از: خلیفه و جانشینی انسان از خدا، خلقت انسان به کامل ترین شکل ممکن، هدایت ابتدایی انسان توسط خدا، موهبت و عنایت فطرت به انسان، «قالوا بلی» گفتنِ انسان پیش از ورود به این دنیا، انتساب فاعلیتِ خوبی های انسان به خدا، و مسلط شدن شیطان به انسان تنها در صورت تغییر سرشت اولیه او.
۱۷.

بازتاب دنیوی اعمال منفی انسان در روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اعمال اختیاری رابطة تکوینی حوادث طبیعی اقتضا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۱۱
در آیات و روایات بسیاری بر تأثیر اعمال انسان در حوادث طبیعی و بازتاب دنیوی آن اعمال تصریح شده است. این تأثیر و تأثر با رویکردهای گوناگونی همچون اخلاقی، تربیتی و هستی شناختی می تواند بررسی شود. در این تحقیق، رابطة تکوینی اعمال منفی انسان و حوادث طبیعی با توجه به روایات با رویکرد هستی شناختی بررسی می شود و با استفاده از روش نقلی، تأثیر اعمال اختیاری انسان در بروز حوادث طبیعی به صورت موجبة جزئیه اثبات می گردد؛ به این معنا که اعمال انسان مقتضی وقوع برخی از حوادث طبیعی است، هرچند از برخی روایات نیز می توان به علیت تامة بعضی از اعمال نسبت به نتایج مترتب بر آنها دست یافت.
۱۸.

مبانی شریعت گریزی صوفیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: شریعت طریقت حقیقت شریعت گریزی ولایت شاهدبازی سکر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۳۸۶
در میان مدعیان عرفان اسلامی کسانی را می توان یافت که به شریعت بی اعتنا بوده اند و گاه این شریعت گریزی را بر مبانی و ادله ای نیز استوار ساخته اند. در این تحقیق که با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف بررسی برخی انحراف ها در میان اهل تصوف و عرفان در پیروی از شریعت صورت گرفته است، به تحلیل سخنان و احوال این گروه پرداخته ایم. آنها با مبانی زیر به شریعت گریزی دست می یازند: الف) حقیقت، بی نیاز کننده از شریعت است. آنها با اشاره یا به تصریح چنین می نمایانند که حقیقت یافتگان بی نیاز از شریعت می شوند؛ ب) ولایت اولیا در برابر نبوت انبیاست. برخی از عارف نمایان با استناد به احادیثی منسوب به پیامبر، از عصمت اولیا به معنای اباحه همه امور برای آنان سخن می گویند؛ ج) هدفی مقدس، توجیه کننده بهره گیری از ابزار های غیرشرعی است. آنها بر اساس این مبنا، عشق بازی مشایخ با نوجوانان زیباروی را نه از روی شهوت نفسانی، بلکه به دلیل رؤیت جمال الهی در چهره آنان پنداشته اند! د) سکر و مستی، عامل خروج از تکلیف است. این مبنا بیش از همه در میان کسانی موسوم به «عقلاء المجانین» جلوه می کند که خداوند عقل را از آنان بازستانده و آزادشان ساخته است.
۱۹.

تفکیک گوهر و صدف دین از یکدیگر، مقدمه ای برای کثرت گرایی دینی؛ بررسی دیدگاه سیدحیدر آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ظاهر و باطن دین شریعت طریقت و حقیقت کثرت‌گرایی دینی سید حیدر آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۳۸۵
  تفکیک گوهر و صدف دین از یکدیگر مسئله ای است که طیف وسیعی از کثرت گرایان برای پی ریزی دیدگاه کثرت گرایانه خود از آن سود جسته و آن را به عرفای مسلمان مستند ساخته اند. سید حیدر آملی یکی از پیشگامان عرفان اسلامی است که اهتمام خاصی به تفکیک گوهر دین از صدف آن دارد، زیرا آرمان آشتی دادن شیعیان دوازده امامی با متصوفه راستین را در سر می پروراند و کلید این قفل را در رتبه بندی معارف الهی و تکالیف دینی شرعی می یابد. ازاین رو اغلب آثار وی حول محور تبیین گوهر دین نگاشته شده و تعابیر دیرآشنای «ظاهر و باطن دین» و «شریعت، طریقت و حقیقت» کاربرد گسترده ای در آن ها دارد. درعین حال سید به صورت مستقیم و غیرمستقیم کثرت گرایی درون دینی و برون دینی را نفی می کند. بررسی ابعاد گوهر و صدف دین از نگاه ایشان و چگونگی تفکیک آن ها از یکدیگر که موردتوجه این نوشتار است، به روشنی نشان می دهد که اعتقاد به این تفکیک، لزوماً به معنای اعتقاد به کثرت گرایی نخواهد بود.
۲۰.

ادله عقلی انکار تجرد نفس در کلام اسلامی؛ بررسی و نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انکار تجرد نفس مادیت نفس تجرد نفس مادی انگاری تجردگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۱۸۶
در طول تاریخ کلام اسلامی، همواره عده ای از متکلمان منکر تجرد نفس بوده اند. ایشان برای اثبات ادعای خود، به ادله متعددی، همچون نقد و بی اعتبار جلوه دادن ادله عقلی و نقلیِ اثبات تجرد نفس، ادله نقلی دال بر عدم تجرد نفس و نیز ادله عقلی عدم تجرد نفس متمسک شده اند. این پژوهش با استفاده از روش «توصیفی تحلیلی»، صرفاً برخی از مهم ترین ادله عقلی انکار تجرد نفس مطرح شده در متون کلام اسلامی را بررسی می نماید. پس از تبیین ادله، صحت و میزان دلالت آنها تبیین و مشخص می شود که به سبب وجود اشکال های متعددی، از جمله مغالطی بودن برخی از استدلال ها، عدم دلالت اشتراک در صفات بر اشتراک در ذات، بی توجهی برخی از استدلال کنند گان به تقسیم مجردات به مجرد تام و غیر تام، درنظر نگرفتن غیرمادی بودن برخی صفاتی که به انسان نسبت داده می شود و اشکالات متعدد دیگر، نمی توان از استدلال های ارائه شده برای انکار تجرد نفس استفاده کرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان