محمدعلی مهدوی راد

محمدعلی مهدوی راد

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه معارف، دانشگاه قرآن و حدیث.

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۲۱ تا ۱۴۰ مورد از کل ۱۴۱ مورد.
۱۲۱.

مبانی و روش های سبک زندگی در حوزه تعاملات اقتصادی با محوریت صحیفه سجادیه

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی اقتصاد اسلامی تعاملات اقتصادی ادعیه صحیفه سجادیه راهکارهای معرفتی راهکاری های عملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۴۹
سبک زندگی اسلامی در تعاملات اقتصادی به معنای اصول و روش هایی است که جامعه اسلامی در حیات اقتصادی و حلّ معضلات خویش از آن پیروی می کند. مباحث اقتصادی اسلام از مباحث اخلاقی آن جدا نیست و کاملاً به یکدیگر آمیخته و این خود یکی از ویژگی های مهم اقتصاد اسلامی است. در حوزه تعاملات اقتصادی، نیایش های امام سجاد (ع) مشتمل بر بینش ها و نیز کنش ها و راهکارهای عملی است. امام (ع)، التزام به بینش و تفکرات و باورهایی را برای عملیاتی کردن دستور اسلام در حوزه اقتصاد لازم می داند. از مهم ترین این باروها و بینش ها می توان به این موارد اشاره کرد: ایمان به عدالت خداوند در حوزه تقسیم رزق، لزوم رضایت به مقدرات الهی، کسب روزی از مهم ترین زمینه های ابتلاء انسان و غیره. از ادعیه صحیفه سجادیه، راهکارهای عملی فراوانی نیز به دست می آید؛ ازجمله: شکرگزاری، حفظ عزت و شرافت، کسب روزی حلال، اقبال به قرآن برای افزایش روزی، میانه روی و اعتدال و پرهیز از قرض و بدهکاری و .... روش تحقیق در این مقاله، توصیفی و تحلیلی و متن محور است و هدف، تبیین اصول و روش های تعاملات اقتصادی بر اساس دعاهای صحیفه سجادیه است.نگاه اقتصادی امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه در حوزه تصحیح و تکمیل اندیشه ها و همچنین ارائه روش ها و راهکارهای عملی برپایه این نکات کلیدی است: رزق امری است که در جهان خلقت برای همه موجودات معلوم و مقدر است و خداوند با عدالت خود در میان جانداران آن را تقسیم نموده و می تواند بر اساس عملکرد انسان دارای برکت و موجب عزت و شرافت او و پیروزی او در ابتلائات الهی باشد؛ چنانکه شکر و التزام به کسب حلال و پرهیز از هرگونه اسراف و تبذیر و میانه روی در حوزه تعاملات اقتصادی از مهم ترین کلیدهای عملکردهای اقتصادی است که این مبانی و روش ها به نحو احسن در ادعیه امام سجاد(ع) و سایر منابع علوم دینی به تصویر کشیده شده است.
۱۲۲.

«تبدیل» و «نوشتن کتاب با دستان»؛ تحلیلی زبان شناختی از دو گزاره موهم تحریف بایبل در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تحریف تبدیل کتابت تورات قرآن معناشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۲۸
در میان آیاتی که معمولاً برای اثبات تحریف تورات بدان ها استناد می شود، دو دسته آیات خاص وجود دارند که بسیاری از محققان مسلمان و قرآن پژوهان غربی آن ها را حاکی از وقوع «تحریف لفظی» در تورات (و یا انجیل) قلمداد کرده اند. یکی آیاتی که در آن ها از «تبدیل» سخن به میان آمده و دیگری آیه 79 بقره که از «نوشتن کتاب با دستان» توسط یهودیان سخن می راند. پژوهش حاضر با تکیه بر دانش های معناشناسی و کاربردشناسی و با استناد به روابط بینامتنی تلاش می کند به بررسی این آیات بپردازد. این بررسی نشان می دهد که بر اساس کاربردهای قرآنی، «تبدیل» صرفاً موضوعی مربوط به فضای شفاهی است و هیچ ارتباطی با تورات یا سایر کتاب های مقدس ندارد؛ بلکه تنها ناظر به تبدیل سخن خاصی است که در قرآن صراحتاً به آن اشاره شده است. «نوشتن کتاب با دستان» نیز، برخلاف دیدگاه رایج نزد مفسران که آن را دال بر تحریف تورات یا جعل کتابی در کنار تورات می دانند، تنها اشاره به یک دیدگاه غلوآمیز یهودیان درباره چگونگی کتابت متن تورات دارد و بنابراین کاملاً بی ارتباط با موضوع تحریف است.
۱۲۳.

استعراض آداب الحیاه الزوجیه قرآنیًّا مع مراعاه ترتیب نزول الآیات

کلیدواژه‌ها: آداب الحیاه الزوجیه فی القرآن الترابط الشبکی ترتیب نزول القرآن الآیات المکیه الآیات المدنیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۳۶
لقد أجریت الدراسه الحالیّه بغرض استعراض آداب الحیاه الزوجیه فی القرآن الکریم (مع التأکید على ترتیب نزول الآیات) بطریقه وصفیّه تحلیلیّه، وبالتالی تمّ تحدید صیغه بنیویّه جدیده من خلال استخراج المسائل القانونیّه والأخلاقیّه فی الزوجیّه والاهتمام بکمّیّه التکرار وتتابعه فی الآیات المکّیّه والمدنیّه، وأمّا استنباط هذه الصیغه، فتمّ بالاستناد على سیاق الآیات والروایات التفسیریّه، وأظهرت نتائج البحث أنّ لسور القرآن ترابطًا بنیویًّا وأدبیًّا، بما فی ذلک حسن البدایه، والسجع، والتشبیه، والتصویر الأدبی، واللحن والإیقاع المشترک، وقد أظهر التحلیل البنیوی والمضمونی للآیات أنّ السور المکّیّه من حیث آداب الزوجیّه لها ترابط فی المضمون، مثل طرح موضوع الزوجیّه وتقدیرها، واعتبار الزوجین نعمه بعضهما لبعض، والتأکید على مراعاه التقوى الإلهیّه من قبل الزوجین، وأمّا السور المدنیّه فلها آیاتٌ مماثله بشأن النساء وآداب الحیاه الزوجیّه التی تشمل احترام الحقوق المادّیه للمرأه مثل تملّک المهر وسهم الإرث، والإحسان بها فی الأوقات الخاصّه مثل الطلاق، واحترام مکانتها کزوجه والتسامح فی شؤونها ومساعدتها فی البیت.
۱۲۴.

تفسیر آیات امامت و ولایت در مکتب کلامی امامیه بغداد با تمرکز بر شیخ مفید و سید مرتضی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امامت ولایت آیات امامت و ولایت مکتب کلامی بغداد شیخ مفید سید مرتضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۳۳
اعتقاد به امامت منصوص و بلافصل امیرمؤمنان شاخصه اصلی اعتقادی شیعه به شمار می رود. مسئله اصلی این پژوهش شناسایی هندسه آیات مطرح شده در رابطه با این اعتقاد و تفسیر آن در اندیشه کلامی امامیه بغداد در قرن پنجم و با محوریت شیخ مفید و سید مرتضی که با روش تحلیلی و استفاده از مطالعات کتابخانه ای مورد مطالعه قرار گرفته است. بخش اصلی ادله قرآنی اثبات حق ولایت و امامت در مکتب بغداد از دو دسته بدون واسطه و با واسطه تشکیل شده و دسته سوم ناظر به نقد مبانی تفکر رقیب است. نقادی مستندات قرآنی انگاره عصمت صحابه، نقادی استناد به آیات قرآنی برای حق خلافت خلفاء و نقد ادله قرآنی حجیت اجماع امت، سه محور دسته سوم را تشکیل داده و در مواردی نیز به شکل جدلی به نفع امامت استدلال شده است. تفسیر این آیات در مکتب بغداد، با توجه به گسترش نگاه عقلی کلام شیعه و فضای چند قطبی بغداد، هم از حیث کمّیت و هم از جهت کیفیت و تقویت جهت تحلیلی و تفسیری، قابل ارزیابی است.
۱۲۵.

مبانی کلامی نظام اصلاح اجتماعی معصومان (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲ تعداد دانلود : ۱۱۳
اصلاح اجتماعی، به طور کلی، دگرگون ساختن جامعه در جهت مطلوب و بهبود وضع جامعه است. پیشوایان معصوم ضمن شناخت بُعد اجتماعی انسان و ترغیب مؤمنان به جمع گرایی، به آسیب های اجتماعی و اصلاح آن ها نیز توجه داشته اند. اصلاح گری معصومان در ساحت اجتماع، نظام مند بوده و در چهار بخش هدف گزاری، موضوع، برنامه و مجری اصلاح اجتماعی سامان می یابد. پژوهش حاضر، با تحلیل آموزه های دین، مهم ترین مبانی کلامی متناسب با هر یک از اجزای نظام اصلاح اجتماعی معصومان را ارائه می دهد.بر پایه یافته های تحقیق، مبانی کلامی مرتبط با هدف گزاری اصلاح اجتماعی، عبارتند از توحیدمحوری در تمامی حرکت ها و باور به معاد و نظام جزا و پاداش اخروی. مبانی مربوط به موضوع و سوژه اصلاح اجتماعی، به ویژگی های انسان از جمله اصالت و تکامل پذیری روح می پردازد. جامعیت و جاودانگی دین نیز از مبانی کلامی مرتبط با برنامه و قانون اصلاح اجتماعی به شمار می رود. آخرین گروه نیز مبانی مربوط به راهبر برنامه اصلاح اجتماعی است. نبی و امام به عنوان مجریان نقشه اصلاحی ، لزوماً دارای عصمت اند، پیوند ناگسستنی با وحی دارند، داناترینِ مردمان اند نسبت به صلاح و فساد جامعه و آگاه ترین اند در شناخت روش ها و راهکارهای اصلاح. نتایج این پژوهش به شرط توفیق در استقرا و تحلیل، در پژوهش های کلامی و سیره پژوهی قابل بهره برداری خواهد بود.
۱۲۶.

خط مایل در مصاحف کهن (خاستگاه، گستره رواج، علت افول)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سبک حجازی سبک شامی مایل نویسی مصاحف کهن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۹۵
خط شناسی بخش مهمی از مصحف شناسی است که می تواند در برآورد زمان و مکان کتابت یک مصحف نقشی تعیین کننده ایفا نماید، اگر  این مهم با باوری نادرست همراه شود، برآورد زمان و مکان کتابت برخی مصاحف نیز با قضاوت نادرست همراه گشته و از این رهگذر نتایج و سپس شبهه هایی در باره تاریخ قرآن کریم پدید خواهد آمد؛ یکی از  این باورهای نادرست پیرامون خطی کهن به نام «مایل» رخ داده که پژوهشگران امروزی با نام «حجازی» از آن یاد می کنند؛ مقاله حاضر با مراجعه به اسناد روشن می سازد که خاستگاه خط یادشده، شام بوده و پس از انتقال به برخی دیگر از سرزمین ها و پیش از پایان قرن نخست هجری رو به افول نهاده؛ این دستاورد تعیین زمان و مکان کتابت برخی مصاحف بسیار کهن را دگرگون نموده و مانع پدید آمدن شبهه های پیرامون تاریخ قرآن کریم خواهد شد.
۱۲۷.

تحلیل تاریخیِ دو منبع جامع علوم قرآنِ قرن نهم؛ بصائر فیروزآبادی و التیسیر کافیجی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بصائر التیسیر منابع علوم قرآن قرن 9 تحلیل تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۹۸
برای جریان شناسی علمیِ منابع علوم قرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطور و نگارش منابع مهم علوم قرآن را با تحلیل تاریخی برای دانش پژوهان این رشته به تصویر بکشد، موجود نیست. بررسی حاضر، تحلیل تاریخی منابع جامع علوم قرآن قرن 9 بوده که با روش پژوهش کیفی، داده های تحلیلی را در مورد تاثیرگذاریِ «بصائر فیروزآبادی و التیسیر کافیجی» و رابطه دو کتاب مذکور با کتب جامع هم عصرِ آن؛ «مواقع العلوم بلقینی» و «فضائل القرآن عسقلانی»، برای مخاطبان تخصصی رشته علوم قرآن بیان کرده است. کتاب بصائر با توجه به سنجش احوالات علمی، فرهنگی و سیاسی آن روزگار در مباحث جامع علوم قرآن تاثیرگذاری قابل قبولی داشته است. کتاب فضائل القرآن از حیث کارکرد، ساختار و محتوا رتبه ای پایین تر از بصائر دارد. کتاب مختصرِ مواقع العلوم از کتاب مفصلِ بصائر، تاثیرگذاری کمتری داشته و تاثیرگذاری در عرصه علوم قرآن را در قرن 9 سیر نزولی می دهد. مباهات کافیجی بر کتاب التیسیر و از سوی دیگر کوچک شمردن این کتاب توسط سیوطی، تاثیرگذاری آن را متوسط نشان می دهد. این نتایج، کمک کننده به فهم جریان علم(علوم قرآن) کرده و دانش و بینش کمّی و کیفی دانش پژوهان را نسبت به «تاریخ منابع علوم قرآن» تکمیل می کند.
۱۲۸.

قاعده تأثیر سطوح فهم مخاطبان بر بیان متکلّم حکیم و کارکردهای آن(مقاله پژوهشی حوزه)

تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۱۱۸
متکلم حکیم برای بیان و تبیین مقاصد خود، نباید در گفتارها و نوشتارها، سطوح فکری مخاطبان خویش را نادیده بگیرد. وی پیش از شروع سخن، بایستی ظرفیّت فکری مخاطبان را بسنجد، سپس لب به سخن بگشاید. زیرا بر اساس قاعده عقلائیِ تأثیر سطوح فهم مخاطبان بر بیان متکلّم حکیم، گفتارها و نوشتارهای وی از سطح فکری مخاطبان اثر پذیرفته و بر اوست که در سخن گفتن با دیگران، ظرفیت فکری مخاطبان را لحاظ نماید. بدین ترتیب، قاعده عقلائیِ مذکور با بیانات قرآنی و حدیثی رابطه فعال برقرار کرده و در نصوص قرآنی و بیانات معصومان رابطه ای کنش گرانه ایفا می کند. از این رو متکلم حکیم در نصوص دینی بدون توجه به این قاعده سخنی نمی گوید. قاعده مورد بحث، کارکردهای متفاوتی در تبیین دین ایفا می کند که نمونه های بدین شرح است: 1. متکلم حکیم در مواردی به دلیل رعایت قاعده، وادار به نگفتن و سکوت می شود؛ 2. قاعده مورد بحث در نحوه بیان معارف غیبی توسط متکلم حکیم نقش ایفا می کند؛ 3. به کمک قاعده یادشده می توان، تعارض غیر مستقر احادیث را برطرف نمود؛ 4. قاعده تأثیر سطوح فهم مخاطبان بر بیان متکلم حکیم در شکل گیری متشابهات نیز کارکرد دارد
۱۲۹.

آسیب شناسی کتاب «هرمنوتیک قرآنی طبرسی و مهارت تفسیر قرآن»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مجمع البیان نسخ تحریف علم مستشرقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۸۸
کتاب «هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن» اثر برویس فاج ( Bruce fudge ) از جمله آخرین نگاشته های خاورشناسان در زمینه تفسیر امامیه است. بررسی کتاب نشان می دهد که با وجود ابتکار و تلاش فاج در خلق برخی مطالب کتاب، کاستی ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می خورد. مقاله پیش رو، ضمن اشاره به محتوی کتاب و بیان نقاط قوت و ضعف آن، برخی نظریات ناصواب در کتاب را با استفاده از مصادر معتبر و استدلال های متقن به بوته نقد گذاشته است. شبهه نسخ و وجود تناقض در قرآن، حل نشدن مسأله تحریف قرآن نزد دانشمندان معاصر، برداشت اشتباه از برخی احادیث از جمله موارد مطرح شده در کتاب فاج است که بایسته بررسی و نقد می باشد که در نوشتار حاضر به سامان رسیده است.
۱۳۱.

جستاری در رویکردهای اجتماعی سیدبن طاووس در کتاب تتمات مصباح

کلیدواژه‌ها: ابن طاووس تتمات مصباح المتهجد دعا ادعیه مأثوره امام سجاد (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۷۴
مقاله حاضر به بررسی رویکردهای سیدبن طاووس به عنوان شخصیتی اثرگذار در گسترش و تعمیق فرهنگ دعا در مکتب تشیع در تألیف اثر مهم دعایی خود « تتمات مصباح المتهجد » می پردازد. رویکردهایی که علاوه بر شخصیت علمی، معنوی و عرفانی ابن طاووس، از جنبه های دیگری چون زمان شناسی، بصیرت دینی، کنش گری اجتماعی- سیاسی به جای انزوای اجتماعی و کناره گیری از سیاست و جامعه گزینی بجای جامعه گریزی در شخصیت وی نشأت گرفته است. انتخاب این موضوع به این جهت است که حیات ابن طاووس در یکی از مقاطع بسیار حساس تاریخ اسلام -یعنی مقطع سقوط سلسله بنی عباس توسط مغولان- قرار داشت و موضع گیری و کنش سیاسی و اجتماعی او، نقش مهم و مؤثری در آن مقطع و زمان های بعد ایفا کرد و در آن شرایط، نقطه عطفی در حیات مکتب تشیع بود. اما، با این حال در برخی از اظهارنظرها به این عالم فرهیخته، نسبت هایی از قبیل انزوای اجتماعی، بی توجهی به رسالت الهی عالمان ربانی در قبال جامعه و حتی گرایش به تصوف داده شده است که باید این نسبت ها مورد بررسی قرار گیرد. از این رو مسئله ی محوری این پژوهش، بررسی رویکردهای اجتماعی و سیاسی او در تألیف اثر دعایی و هم چنین، نقد نسبت هایی است که به وی داده شده است.
۱۳۲.

بررسی تطبیقی تعبیر جد در آیه «وَ أَنَّهُ تَعالی جَدُّ رَبِّنا» در منابع لغوی و تفسیری با یادمانهای تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بازتفسیر جد جنّ سوره جن کتیبه یادمان تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۶۰
فهم بسیاری از آیات قرآن کریم در گرو درک بافت تاریخی عصر نزول و فهم باورهای مخاطبان قرآن در آن عصر است. ناگفته پیداست که گزارش تاریخی موثقی که از ویژگی های تاریخی آن عصر سخن بگوید امروزه در دست نیست. با این وجود اما راه برای فهم وضعیت آن دوران نیز بسته نیست. یادمان های فیزیکی و فرهنگی به جای مانده از آن دوران، ظرفیت خوبی برای فهم بسیاری از موضوعات و مسایل آن عصر دارد. با کمک این یادمان ها می توان بسیاری از موضوعات و مفاهیمی که درک آن ها وابسته به فهم فضای نزول قرآن است را روشن نمود و بدین سان به فهم بهتر بسیاری از مفاهیم و موضوعات قرآنی کمک کرد. در میان یادمان های تاریخی، کتیبه ها یکی از مجموعه منابع ارزشمندی هستند که قابل استفاده برای فهم بهتر وضعیت تاریخی مفاهیم تاریخی و مبهم قرآنی می باشند. مقاله پیش رو نظر به این کاربرد کتیبه ها، در نظر دارد تا به باز تفسیر تعبیر «جدّ» در آیه سوم سوره مبارکه جن بپردازد. روش این پژوهش تاریخی است و در آن با گردآوری کتیبه های مرتبط با مفهوم مدنظر و خوانش آنها تلاش می شود تا معنای این واژه در عصر نزول قرآن به دست آورده شود. بررسی انجام شده در این پژوهش نشان می دهد که واژه «جدّ» به رغم نگرش قاموسی و فقه اللغه ای مفسران و لغویان، بر اساس شواهد کتیبه ای به جای مانده در شمال عربستان اسم علم خاص است که به نوعی خاص از خدایان اشاره می کند.
۱۳۳.

بررسی روایت نزول قرآن بر مبنای «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره» به عنوان قاعده ای در تفسیر آیات عتاب به پیامبر اکرم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عصمت پیامبر آیات عتاب ایاک اعنی کنایات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۱۷
بنا بر روایتی در کتاب الکافی، قرآن بر سبیل قاعده تفسیری «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره» نازل شده است. طبق این روایت مخاطب واقعی قرآن غیر از مخاطب ظاهری آن است. تعداد زیادی از مفسران فریقین، این قاعده را تنها در آیات خطاب به پیامبر، جاری می دانند و البته این آیات را خلاف شأن ایشان تشخیص می دهند. روایاتی نیز در تعدادی از منابع روایی شیعه وجود دارد که همه آیات «عتاب» را از باب «ایاک اعنی» معرفی می کند. بررسی سندی این روایت ها به روشنی نشان می دهد که اسناد مخدوشی دارند و از نظر متنی نیز با مشکلاتی مواجه هستند. به نظر می رسد گر چه خطاب، به روش کنایی، در مواردی که قرینه قطعی بر آن وجود داشته باشد، عقلایی است؛ اما اگر بخواهیم این دسته احادیث را مبنای فهم کلیه آیاتی قرار دهیم _ که به گمان مفسر خلاف شؤون پیامبر است _ با مشکل مواجه خواهیم شد.
۱۳۴.

رویکرد مفسران به مواجهه سیاق با روایت در دلالت یابی آیات حوزه زنان (مطالعه موردی سوره نسا)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سیاق روایت تفسیری آیات زنان سوره نساء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۲۲
ملاک هایی که مفسران برای دلالت یابی آیات بر می گزینند در هر دوره متفاوت بوده است. در برخی از ادوار تاریخ تفسیر، روایت، تنها ملاک یا مهم ترین ملاک مقبول بوده و در برخی از دوره ها بافت کلام، بر روایت ترجیح یافته است. گاه نیز مفسران بین این دو قرینه، تعامل ایجاد کرده اند. مفسران بر اساس نوع ملاکی که پذیرفته اند، درباره آیات حوزه زنان در سوره نساء به نتایج معناداری دست یافته اند. مقاله حاضر به روش توصیف و تحلیل محتوای تفاسیر، این تعامل را پی گیری نموده است. نتیجه این بررسی نشان داده است که مفسران دوره معاصر در تعامل سیاق با روایت در اکثر موارد، سیاق را بر روایت ترجیح داده اند. در دلالت یابی آیات حوزه زنان در سوره نساء به طور کلی دو نوع تعامل مشاهده می شود: 1. تعامل مجموعی (عام)، 2. تعامل جزئی (خاص) و تعامل جزئی از بسامد بالاتری برخوردار بوده است. 
۱۳۵.

شناخت و بررسی حوزه حدیثی طبرستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حوزه های حدیثی حوزه حدیثی طبرستان زیدیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۱۶
در گذشته حوزه های حدیثی بسیاری توسط جریان های حدیثی شکل گرفته اند که به ویژه در پنج سده نخست هجری، در استوارسازی بنیان های حدیث نقش بسیار مهمی داشته اند. لذا شناخت و بررسی هر یک از این حوزه ها، علاوه بر این که روشن کننده بخشی از تاریخ حدیث است، در بازشناسی محدثان هر منطقه و دستاوردهای آن ها نیز مؤثر است. در این میان، یکی از حوزه هایی که یادکردِ آن در پژوهش های معاصر مغفول مانده، حوزه حدیثی طبرستان است که موجودیت خود را از قرون نخست هجری تا دوره میانه و متأخر با دو رویکرد شیعه و سنی حفظ کرد. این پژوهش - که به شیوه توصیفی و تحلیلی سامان یافته - به بررسی و شناخت حوزه حدیثی زیدیه در طبرستان می پردازد. نتایج تحقیق نشان می دهد که حوزه حدیثی زیدیه در طبرستان در طلیعه قرن چهارم هجری پایه گذاری شد و محدثان بزرگ این مذهب با برپایی مجالس حدیث و کوشش برای آموزش حدیث، سفر به پایتخت های مهم دینی و دیدار با مشایخ بزرگ حدیث و آشنایی با دیدگاه های گوناگون و تألیف کتاب های حدیثی، حوزه حدیثی زیدیه طبرستان را رونق بخشیدند.
۱۳۶.

اقتباس؛ گونه ای از تجلی قرآن در نیایش معصومان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اقتباس ادعیه مأثور قرآن در ادعیه صنایع ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۱۳
نیایش های معصومان فصلی فربه از فرهنگ زندگی ایشان است. از آنجا که پیوند اهل بیت 7 با قرآن جاودانه است، بی گمان، قرآن - بیش از هر منبعی- خاستگاه اندیشه ها و رفتارشان در هر بخش از سیره گفتاری و رفتاری، از جمله « دعا» است. دعا، میراثی گرانسنگ و ذخیره ای ارجمند از آموزهای بنیادین دینی است، که با بهره گیری از قرآن فراز آمده است و آینه وار، اندیشه های قرآنی آنان را بازتاب می دهد و با زبانی خاص که در آن مخاطب خداست، بسیاری از معارف قرآن را باز می گوید. اثبات این مدعا، نیازمند کاویدن گونه های این تجلی وانگیزهای این وام گیری است. مقاله پیش روی با مقدماتی چند، گونه ای از این تجلیات را در حد وسع بر می رسد تا خواننده محترم را با انگیزه ها و برکات این وام گیری تا حدودی آشنا سازد.
۱۳۷.

نگاهی نو بر روایات تاریخ گذاری روایات حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) به مکی و مدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تاریخ گذاری روایات حضرت محمد۹ حدیث مکی حدیث مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۱۵
مفسران از دیرباز تلاش هایی جدی در تقسیم آیات به مکی و مدنی داشته اند. این نگاه به قرآن، قابل تطبیق بر احادیث حضرت محمد۹ نیز هست. نگرشی جدید بر احادیث که با وجود مزایای فراوان مغفول مانده است. فوایدی چون شناخت ناسخ و منسوخ روایات، شناخت تاریخ تشریع و دستیابی به حکمت های آن، آشنایی با شیوه دعوت و مراحل آن، شناخت دقیق سیره پیامبر اکرم۹ و فهم بهتر قرآن از آن جمله اند. بررسی تاریخ مکه و مدینه در عصر نبوی نشان می دهد که احادیث مکی نسبت به مدنی قلتِ کمّی دارد. استفاده از ابزاری چون وجود قید زمانی در حدیث، توجه به راویان اول و مخاطبان، و مضامین روایات می توان غالب احادیث حضرت محمد۹ را به لحاظ زمانی تقسیم نمود. آنچه در این پژوهش مطرح است تعریف مکی و مدنی در روایت، مزایا و ویژگی های این تقسیم، علل کم بودن روایات مکی و بیان برخی از مهم ترین شاخصه های روایات مکی و مدنی با ذکر مصادیق است.
۱۳۸.

نقد و بررسی روایات تفسیری در حوزه تاریخ گذاری آیه 85 سوره قصص(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سوره قصص لرادُّ ک الی معاد هجرت نزول پیوسته تاریخ گذاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۱۸
سوره قصص، به اتفاق آرای مفسران، در سال های میانی حضور پیامبر 9 در مکه به طور پیوسته نزول یافته است؛ اما برخی با تکیه بر اسباب نزول و روایات تفسیری، تاریخ گذاری آیه 85 این سوره را به آستانه هجرت، زمانی که پیامبر در جحفه (سرزمینی میان مکه و مدینه) دلتنگ مکه بود، رسانده اند که طبق آن خداوند وعده بازگشت به مکه را به پیامبرش داده است. این درحالی است که روایات اسباب نزول تنها در منابع متأخر به صورت موقوف نقل شده و با انبوهی از روایات تفسیری ذیل این آیه در تعارض است. در مقابل قراینی همچون امتداد آیه 85 - که خطاب به مشرکان اتمام حجت نموده - سیاق پیوسته این آیه با آیات همجوارش که در برای تأکید بر وقوع قیامت نازل شده و روایات تفسیری متعددی که مراد از عبارت «لَرادُّ کَ اِلی مَعادٍ» را بازگشت به سرای آخرت (بهشت) معنا کرده، تاریخ گذاری مکی این آیه در سال های میانی بعثت و در نتیجه، نزول پیوسته آن همراه با دیگر آیات سوره قصص قابل اثبات است. 
۱۳۹.

نظام امام شناسی شیخ مفید و باز خورد آن در حدیث پژوهی او(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شیخ مفید امام شناسی تبیین حدیث ارزیابی حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۱۱
حدیث پژوهی عالمان شیعی، چون دیگر گستره های مطالعات دینی ایشان، از مبانی و پیش فرض های مختلفی اثر می پذیرد. در این میان، مبانی کلامی، به خصوص در موضوع امامت، اهمیّتی ویژه می یابند؛ چه از بنیادی ترین مسائل عقیدتی در میان شیعه است. شیخ مفید به عنوان متکلّمی در مرحله گذار از نصّ گرایی به عقل گرایی، اثر گذار در شکل گیری نظام کنونی کلام شیعه و پر کار و پر تألیف، نمونه ای دقیق برای بر نمودن آثار مبانی امام شناسی در حدیث پژوهی است. نظام امام شناسی او در چهار مساله «چرایی و ضرورت وجود امام»، «جایگاه و مرتبت امام»، «صفات و ویژگی های امام» و «چگونگی شناخت امام جامع الشرایط» قابل پی جویی است. بررسی عملکرد او در گستره های مختلف حدیث پژوهی، یعنی تبیین و ارزیابی حدیث، نشان می دهد که مبانی او در صفات امام، به ویژه گستره علم امام، باور به عصمت پیامبر و امام از سهو بیشترین اثر را داشته است و به کوچک نمودن حلقه مفهومی احادیث علم امام، نقد احادیث سهو النبی و وضع مؤلّفه هایی برای غلو پژوهی انجامیده است. دیدگاه های مفید در باره وحدت امام در هر روزگار و جایگاه او نیز در ارزیابی پاره ای احادیث نقش آفرینی کرده است.
۱۴۰.

تحلیل و ارزیابی گونه های روایات تفسیری سوره حمد بر محور نورالثقلین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری گونه ایضاح مفهومی تفسیر نورالثقلین سوره حمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۱۴
دیدگاه های مختلف مطرح شده در باب رابطه قرآن و حدیث و میزان نقش روایات تفسیری در تفسیر قرآن، تاکنون بر پایه های فرضی و نظری پیش رفته است. بر این اساس، تلاش های انجام شده، در خلأ یک جامعه آماری عینی از انواع روایات تفسیری صورت گرفته و مشخص نیست سهم هر یک از گونه ها و مهم تر ازآن سهم گونه های تأثیرگذار در تفسیر قرآن به چه مقدار است؟ این مقاله بر اساس تفسیر جامع و شیعی نورالثقلین، فراوانی گونه های کلِّ روایات تفسیری سوره حمد را بر اساس دو مقوله کمّی و کارکردی مورد بررسی قرار داده و مراحل اعتبار سنجی مبتنی بر کنترل جزء و کل پایایی انجام شده است. روش این مقاله کیفی و تکنیکِ تحلیل اسنادی آن، تفسیر متن بر اساس داده های کمّی است.نتیجه این بررسی در سوره حمد، حاکی از آن است که گونه تفسیری «روایات مفهومی» پردامنه ترین، موثرترین و نزدیک ترین نوع گونه به مقصد تفسیر است. این نکته دلالت بر دغدغه مندی اهل بیت : در توضیح محتوا و مفاهیم آیات بر اساس مدل مفهومی در اقسام مختلف دارد که در نهایت منجر به شناخت فضای صدور روایت، سطح مخاطبان و اقتضائات فرهنگی، علمی و اجتماعی آن دوره خواهد شد؛ ضمن آن که نسبت فراوانی این گونه روایت با جامعه آماری کل روایات تفسیری، و تعداد روایات بی ارتباط تفسیری و روایاتی که تاثیر مستقیم در تفسیر قرآن ندارند، نشان گر آن است که رویکرد ائمه در ذکر روایات، تعلیمی بوده و تفسیر قرآن دارای وابستگی تام به این نوع روایات نخواهد بود. 

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان