احمد قدسی

بر پایه آیه 18 فتح، بیعت رضوان عرصه اعلان رضایت الهی از بیعت کنندگان و نزول سکینه الهی بر آنان است. بر پایه آیه 26 توبه، غزوه حنین عرصه نزول سکینه الهی بر جنگجویان مسلمان است. در تعیین گستره مشمولان رضایت و سکینه الهی، دو دیدگاه تعمیم و تخصیص میان مفسران وجود دارد. علامه طباطبایی با استناد به روایتی از ابن عباس و برخی از قراین، به نظریه تخصیص؛ عدم شمول رضایت و نزول سکینه نسبت به همه بیعت کنندگان در بیعت رضوان و عدم نزول سکینه بر همه جنگجویان مسلمان در حنین، قائل است. نگارنده با روش تحلیلی انتقادی، ادله نظریه تفسیری ایشان را مورد تحلیل قرار داده و نظریه تعمیم و شمولیت رضایت و عمومیت نزول سکینه بر تمامی بیعت کنندگان در شجره رضوان و نیز نزول سکینه بر همه مجاهدان حنین را هماهنگ با اصول و قواعد تفسیری دانسته و نتیجه گرفته است که نه بی وفایی ها و عهدشکنی های مربوط به جریان غدیر و نظیر آن، منافاتی با رضایت و نزول سکینه در یک مقطع خاص زمانی چون بیعت رضوان دارد و نه فرار آنی و موقّتِ همراه با توبه، در جنگی مثل حنین، مانع نزول سکینه بر فراریان تائب است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی پیشایندهای درگیری تحصیلی بر اساس نظریه انتظار- ارزش ویگفیلد-اکلز بود. بر این اساس مدلی طراحی شد که فرهنگ اجتماعی به عنوان متغیر برون زاد؛ ادراک دانش آموز از محیط یادگیری، سبک اسناد، حافظه هیجانی، خودپنداره تحصیلی، انتظار موفقیت، ارزش تکلیف به عنوان متغیرهای میانجی؛ و درگیری تحصیلی به عنوان پیامد در نظر گرفته شد. به منظور آزمون مدل 710 نفر از دانش آموزان پایه های دوم و سوم متوسطه دوم رشته تجربی و ریاضی شهر قم به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. همه آن ها پرسشنامه های تعامل با معلم، همسالان، والدین، ادراک دانش آموز از محیط یادگیری، سبک های اسناد، خودپنداره تحصیلی، حافظه هیجانی، انتظار-ارزش و درگیری تحصیلی را تکمیل نمودند. روابط درونی متغیرها با مدل معادلات ساختاری و با نرم افزار6.1 EQS آزمون شد. یافته ها نشان داد فرهنگ اجتماعی بر ادراک دانش آموز از محیط یادگیری و سبک اسناد اثر ساختاری مستقیم داشت و به واسطه خودپنداره و حافظه هیجانی بر انتظار موفقیت و ارزش تکلیف اثر ساختاری مثبت داشت. خودپنداره و حافظه هیجانی نیز به واسطه ارزش تکلیف بر درگیری تحصیلی اثر ساختاری مثبت داشتند. تنها اثر ساختاری خودپنداره بر درگیری تحصیلی به واسطه انتظار موفقیت معنادار نبود. نظریه انتظار- ارزش مدل مناسبی برای درگیری تحصیلی دانش آموزان است. نقش و سهم باورهای انگیزشی و شناختی در تبیین درگیری تحصیلی و ساخت روابط درونی آن ها حائز اهمیت است.

هدف پژوهش حاضر رواسازی مقیاس هیجان کلاسی در دانش آموزان متوسطه دوم شهر قم بود.شرکت کنندگان 342 نفر از دانش آموزان پایه های دوم و سوم دوره دوم متوسطه نظری بودند که به روش تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. همه آن ها مقیاس هیجان کلاسی تیتث ورث و همکاران و پرسشنامه هیجان پیشرفت پکران را تکمیل کردند. داده ها با مدل تحلیل عاملی تاییدی بررسی شد. روایی همگرا و واگرا با همبستگی پیرسون و تحلیل پایایی به روش آلفای کرونباخ بررسی شد. تحلیل عاملی تأییدی داده ها نشان داد ساختار سه عاملی حمایت هیجانی، تقلای هیجانی و ظرفیت هیجانی از برازش مطلوبی برخوردار است.آلفای کرونباخ برای کل مقیاس و برای خرده مقیاس هادر حد مناسب بود. شواهد روایی همگرا از رابطه مثبت خرده مقیاس های حمایت و ظرفیت هیجانی با هیجان های مثبت کلاسی شامل لذت و امید درکلاسو رابطه مثبت خرده مقیاس تقلای هیجانی با هیجان های منفی کلاسی شامل خشم، شرم، اضطراب، ناامیدی و خستگی بدست آمد. شواهد روایی واگرا هم از رابطه منفی خرده مقیاس های حمایت و ظرفیت هیجانی با هیجان های منفی کلاسی شامل خشم، شرم، اضطراب، ناامیدی و خستگی و رابطه منفی خرده مقیاس تقلای هیجانی با هیجان های مثبت کلاسی شامل لذت و امید در کلاس به دست آمد نتایج نشانگر آن بود که نسخه فارسی مقیاس هیجان کلاسی در جامعه دانش آموزان از ویژگی های روان سنجی قابل قبولی برخوردار است و می توان از آن به عنوان ابزاری معتبر در پژوهش های روان شناختی استفاده نمود.

زمینه:هزینه تکلیف و ابعاد آن در نظریه انتظار – ارزش،پیشایند مهمی برای رفتارهای پیشرفت است. هدف پژوهش حاضر رواسازی ابزاری برای اندازه گیری هزینه تکلیف در دانش آموزان متوسطه دوم بود. روش:شرکت کنندگان 363 نفر از دانش آموزان متوسطه دوم، پایه های دوم و سوم نظری بودند که به روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. همه آنها مقیاس هزینه تکلیف فلاک و دیگران، پرسشنامه های ارزش تکلیف پنتریچ، انگیزه تحصیلی والراند و ارزش تکلیف سمنان را تکمیل کردند. داده ها با تحلیل عاملی تاییدی تحلیل شد. یافته ها:یافته ها نشان داد که یک ساختار چهار عاملی(هزینه تلاش درونی، هزینه از دست دادن فرصت های رقیب، هزینه هیجانی و هزینه تلاش بیرونی) با سازه هزینه تکلیف برازنده هستند.آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 97/. و برای خرده مقیاس هزینه تلاش درونی 87/. ، هزینه از دست دادن فرصت های رقیب 90/.، هزینه هیجانی 91/. و هزینه تلاش بیرونی 93/. به دست آمد.تحلیل همبستگی نشان داد که بین نمره خرده مقیاس های هزینه های تکلیف و ارزش تکلیف رابطه معنادار در دامنه 39/.- تا 48/.- وجود دارد. نمرات ارزش کسب ،ارزش علاقه درونی و ارزش علاقه بیرونی با مولفه های هزینه تکلیف رابطه معنادار دردامنه 35/.- تا 56/.- داشتند. خرده مقیاس های هزینه تکلیف و بی انگیزگی رابطه معنادار در دامنه بین 22/. تا 29/. نشان دادند. نتیجه: نسخه فارسی مقیاس هزینه تکلیف در جامعه دانش آموزان از ویژگی های روان سنجی قابل قبولی برخوردار است و می توان از آن به عنوان ابزاری معتبر در پژوهش های مرتبط با انگیزه استفاده کرد.

قرآن کریم در آیات: بقره / ۲۲۸، ۲۲۹، ۲۳۱ و ۲۳۲، احزاب / ۴۹ و طلاق / ۱، ۲، ۴، ۶ و ۷ به موضوع طلاق و عده آن پرداخته است. از این رو عدّه طلاق یکی از بایسته های قرآن کریم است. مطابق این آموزه، بیشتر زنان پس از طلاق باید مدتی صبر نموده و از ازدواج با دیگران خودداری ورزند. مقاله حاضر به دنبال تبیین حکمت این انتظار و چرایی ضرورت آن برای زنان و علت عدم نیاز برخی زنان به نگهداری این عده پس از اجرای حکم طلاق، با استفاده از دیدگاه های تفسیری مفسران فریقین است. مقاله حاضر ضمن پاسخ به سؤال های مربوطه، روشن نموده که عده طلاق در جای خود، مطابق با اصول اخلاق اجتماعی بوده و یک آموزه حقیقی است و اعتباری نیست.

ضرب القرآن و تفسیر به رأی دو اصطلاحی است که در احادیث شیعه و سنی با عبارات مختلف به کار رفته است. دقت در مضمون این احادیث خبر از ارتباط این دو مفهوم با یکدیگر دارد. از دیدگاه دانشمندان فریقین، تفسیر به رأی و ضرب القرآن بالقرآن در هدف و ریشه ها با هم مشترک اند، اما از لحاظ ماهیت، ضرب القرآن نوعی روش تفسیری است که در مقابل تصدیق القرآن بالقرآن و روش صحیح تفسیر قرآن به قرآن قرار دارد؛ از این رو، رابطه این نوع از روش تفسیری با روش تفسیر به رأی رابطه عام و خاص مطلق است. در واقع، یکی از روش های تفسیری غلط که به تفسیر به رأی منجر می شود و زیرمجموعه تفسیر به رأی قرار می گیرد، روش ضرب القرآن بالقرآن است. احادیث ضرب القرآن، هم در میان کتب شیعه و هم اهل سنت، دارای اسنادی قوی و ضعیف می باشد که به دلیل تعدد روایات صحیحه می توان از لحاظ سندی نیز در هر دو فرقه برای آن اعتبار قائل گردید. مفهوم ضرب القرآن در منابع اهل سنت کمتر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و عمدتا به نقل آن اکتفا شده است، اما در منابع شیعی علاوه بر نقل، تحلیل محتوای آن نیز مورد توجه خاص قرار گرفته است.

هدف: هدف پژوهش تعیین پیش بینی کننده های انگیزه پیشرفت بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه و جو عاطفی خانواده بود. روش : روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری تمام دانش آموزان دختر سال اول دبیرستان های شهر قم به تعداد 1823 نفر بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی نمونه ای شامل 160 دانش آموز انتخاب شدند و به سه پرسشنامه طرحواره های یانگ 1995، انگیزه پیشرفت هرمنس 1970 و جو عاطفی خانواده هیل برن 1964 پاسخ دادند. یافته ها : یافته ها نشان داد جو عاطفی خانواده 6/26 درصد از تغییرات طرحواره های ناسازگار اولیه و 8/8 درصد از تغییرات انگیزه پیشرفت را پیش بینی می کند و طرحواره های ناسازگار اولیه نیز توان پیش بینی 6/18 درصد از تغییرات انگیزه پیشرفت را دارد. از بین مولفه های طرحواره ناسازگار اولیه در گام اول مولفه بریدگی طرد 7/26 درصد و در گام دوم مولفه بریدگی طرد با دیگر جهت مندی 7/30 درصد و نیز از بین مولفه های جو عاطفی فقط مولفه احساس امنیت به تنهایی توان پیش بینی 5/16 درصد تغییرات انگیزه پیشرفت را داشتند. نتیجه گیری : از نتایج این پژوهش می توان در تشخیص های بالینی، آموزش ها و برنامه ریزی هایی جهت توجه ویژه و ارایه خدمات به خانواده ها برای ایجاد جو عاطفی سالم در خانواده استفاده کرد و از این طریق طرحواره های ناسازگار اولیه را اصلاح کرد و انگیزه پیشرفت را ارتقا داد.

از جمله مسائلی که در عرصه تفسیر قرآن، ذهن جمعی از فعالان این عرصه را به خود معطوف ساخته، تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول است. این گروه بر این باورند که این سبک از تفسیر نقش بی بدیلی در کشف نکات روانی، تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی آیات قرآن دارد که از آن جمله تدریجی بودن مسائل تربیتی و اخلاقی و پیشرفت پلکانی در مبارزه با مشرکان و منکران است. این عده معتقدند که بدون اتخاذ این روش، فهم درست مفاهیم قرآنی و دستیابی به اصول تربیتی و هدایتی قرآن، امکان پذیر نیست و یا دست کم بسیار دشوار است. در این مقاله با اشاره به وحیانی بودن ترتیب موجود و ورود در دو مقوله کیفیت ترتیب موجود در تفسیر امیرمؤمنان× و نزول دفعی و ترتیب موجود در آن، به اثبات رسیده که نه تنها پیمودن روش تفسیر بر اساس ترتیب نزول ضرورتی ندارد بلکه ممکن است گفته شود که خلاف مصلحت و حکمت است.

یکی از شبهات مطرح در تفسیر آیه «لا اکراه فی الدین»، مسئله تعارض جهاد ابتدایی در اسلام با این آیه است. مراد از آیه لا اکراه، نفی حقیقی هر امر مکروه در دین خدا، نفی هرگونه اکراه درونی در پذیرش دین الهی یا غیر الهی و نهی از اکراه بیرونی در قلمرو دین الهی است و هیچ یک از این حالات مغایر با اراده و اکراه الهی بر حاکمیت دین خود نیست. مفسرین جهت حل شبهه فوق راهکارهای متعددی را ارائه نموده اند که لزوم حمل آیات مطلق جهاد بر آیات مقید، بهترین آن است. ازاین رو هیچ یک از آیاتی که در آن به قتال با کافران و مشرکان دستور داده شده است، فرمان مطلق نیست و مقید به قیودی مانند: تعدی، قتال، ظلم، آزار و اذیت، اخراج مسلمین، پیمان شکنی، فتنه گری، طعنه زدن به دین خدا و خیانت کافرین و مشرکین است.