فرهنگ ارشاد

" ساختار طایفه دارای سازمانی اجتماعی و غیررسمی است که اصولا با زندگی کوچ روی شبانکاره ای مناسبت دارد. اما در ایران، با وجودی که تاریخ شهرنشینی و یکجانشینی سابقه ای طولانی داشته و قرن ها پیش از حکومت سلجوقی شکل گرفته و توسعه یافته است، اما با تسلط این حکومت طایفه گرا، که به وسیله گروه های مهاجری شکل گرفت که از خارج به داخل کشور سرازیر شدند، نظام طایفه ای نیز تقویت شد و به صورت سازوکاری سیاسی برای حفظ قدرت حکومتی، وجود آن همچنان تداوم یافت. پس از آن، این ساختار حالت نهادی پیدا کرد و تا پایان قرن نوزدهم (حکومت قاجار)، در صحنه زندگی سیاسی - اجتماعی ایران حضور داشت. می توان گفت که بعضی میراث های جان سخت نظام طایفه ای تا دوران کنونی باقی مانده است؛ گواین که خود را به صورت شکلی از نظام خویشاوندی - قومی نشان می دهد. البته، تاثیر خود را بر شبکه روابط فرهنگی، دیوان سالاری، و سیاسی به طور کلی اعمال نموده و به نظر می رسد که می تواند به مثابه مانعی قابل توجه در برابر توسعه فرهنگ سیاسی و جامعه مدنی تاثیرگذار باشد. "

استفاده از مدیریت دانش در آموزش عالی در عصر جهانی سازی، رقابت های فزاینده و تغییرات تکنولوژیکی به یک امر حیاتی تبدیل شده است. انفجار دانش و انقلاب نوین اطلاعاتی، گسترش روزافزون فناوری های اطلاعاتی از عوامل کلیدی هستند که در راستای انتقال به یک جامعه مبتنی بر دانش نقش بسزائی دارند...

این مقاله ضمن بررسی اسناد داوری مقالات رسیده به مجله جامعه شناسی ایران کوشیده است عمده ترین اشکالات وارده بر مقالات مذکور را از دیدگاه مجله شناسایی و دسته بندی نموده و در تحلیل نهایی ارائه کند. در این پژوهش با بهره گیری از تکنیک های تحلیل عاملی و تحلیل محتوا، اطلاعات (کمّی و کیفی) مندرج در برگه های داوری استخراج شده است. اسناد گردآوری شده شامل 506 سند داوری در مورد 178 مقاله و حاصل همکاری یکصد داور جامعه شناس در سال های 1382 و 1383 می باشد. یافته های این پژوهش پس از کاربرد تکنیک تحلیل عامل نشان می دهد که عمده ترین اشکالات وارد شده از سوی داوران در سال های مذکور به طور کلی و به ترتیب اهمیت، ابعادد محتوایی و ساختاری(صوری) مقالات را در بر می گیرد. ابعاد دوگانه یاد شده هرکدام در ذیل خود متغیرهای موثری را به ترتیب اولویت و اهمیت شامل می شوند. همچنین یافته های این پژوهش پس از کاربرد تکنیک تحلیل محتوا حاکی از آن است که عمده ترین اشکالات و اصلاحات پیشنهادی داوران بیشتر ناظر بر روش تحقیق مقالات و مباحث نظری آنهاست، که مجموعا 58% از سهم کل اشکالات وارد شده بر مقالات را به خود اختصاص داده است.

جامعه فعلی ایران به دلیل تغییرات و تحولات اجتماعی و مسایل خاص دوران گذار از بعد ارزش های فرهنگی و اجتماعی درگیر چالش می باشد. یکی از مولفه های مهم این تغییر و تحولات دوران گذار، بحث هویت اجتماعی است. در این پژوهش سعی شده است هویت اجتماعی در بستر تغییراتی که در نگرش و ارزش های افراد ایجاد می شود مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور از روش پیمایشی استفاده شده و مورد مطالعه دانشجویان دختر دانشگاه شهید چمران هستند که به روش نمونه گیری طبقه ای تعداد 254 نفر انتخاب شده اند. در این پژوهش ارتباط و تاثیر متغیرهای پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی، تحصیلات والدین، آگاهی اجتماعی از حقوق و وظایف، میزان دینداری و نگرش به اشتغال با هویت اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. در تجزیه و تحلیل داده ها از روش همبستگی و رگرسیون چند متغیره استفاده شده است که نتایج حاصل از طریق ضریب تعیین R2=0.563 نشان می دهد که متغیرهای مزبور توانسته اند تقریبا 56 درصد واریانس متغیر وابسته هویت اجتماعی را تبیین کنند

این تحقیق با هدف بررسی تاثیر برخی عوامل اجتماعی و جمعیت شناختی بر میزان پذیرش مسوولیت اجرایی تنظیم خانواده و در پی پاسخ گویی به سوالات زیر صورت گرفته است: - پذیرش مسوولیت اجرایی تنظیم خانواده به عهده کیست (زن، مرد یا هر دو)؟ - چه عوامل اجتماعی و جمعیت شناختی می تواند بر پذیرش مسوولیت اجرایی تنظیم خانواده از سوی زن یا مرد تاثیر گذار باشد؟ - آیا نابرابری قدرت تصمیم گیری پیرامون امور زندگی مشترک بر پذیرش مسوولیت اجرایی تنظیم خانواده تاثیر گذار می باشد؟ بوردیو نابرابری را حاصل ترکیب نسبی انواع سرمایه (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نمادی) در یک میدان و میزان سهم هر فرد در این ترکیب و از هر نوع خاص سرمایه می داند. وی معتقد است اگر قشربندی جنسیتی را به درون روابط خانوادگی بیاوریم می توان با تعیین میزان سهم بری هر یک از زوجین از سرمایه های مختلف، موقعیت وی را مشخص کرد. در واقع نحوه سهم بری افراد از این سرمایه ها میزان نابرابری جنسیتی را مشخص می کند. بسیاری از جامعه شناسان معتقدند که الگوهای فرهنگی و سنتی برای زنان و مردان نقش های متفاوتی قائل است و بسیاری از جوامع پذیرش مسوولیت اجرایی تنظیم خانواده را از جمله وظایف و مسوولیت های زنان می دانند. در حالی که عدالت توزیعی در واقع به توزیع منافع و بار مسوولیت ها گفته می شود و این که آیا این توزیع به حق صورت گرفته است یا نه. در بعد نظری برای رسیدن به اهداف تحقیق از نظریه های جامعه شناسی پی یر بوردیو و بلوم برگ در خصوص نابرابری جنسیتی استفاده شده است. این تحقیق به صورت پیمایشی و با ابزار پرسش نامه در بین زنان متاهل در سنین باروری مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر اهواز در سال 86 انجام شده است. روش نمونه گیری خوشه ای بوده و حجم نمونه پژوهش 384 نفر می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهند که زنان به گونه ای محسوس بیش از مردان مسوولیت اجرایی تنظیم خانواده را بر عهده دارند. میزان قدرت تصمیم گیری پیرامون امور مشترک زندگی و پذیرش مسوولیت اجرایی تنظیم خانواده بین قومیت های مختلف به طرز معناداری متفاوت می باشد. نتایج حاصل از ضریب همبستگی r پیرسون نشان دهنده وجود رابطه معکوس و معنادار بین متغیرهای مستقل قدرت تصمیم گیری، پایگاه اجتماعی، اقتصادی و متغیر وابسته پذیرش مسوولیت اجرایی تنظیم خانواده می باشد.

هدف عمدة مقالة حاضر وارسی و ارزیابی نقادانه کتاب دیالکتیک روشنگری نوشتة آدورنو و هورکهایمر است. اثر مزبور یکی از متون اصلی جریان فکریِ «نظریة انتقادی» است که با عنوان صوری مکتب فرانکفورت مشهور شده است. نویسندگان کتاب، به واقع، از پیش کسوتان نظریه انتقادی اند و در معماری این جرگه فکری و طرح مفاهیم محوری آن جایگاه برجسته ای دارند. آدورنو و هورکهایمر دیالکتیک روشنگری (پارادایم فکری و جهان نگری عصر خرد یا مدرنیته) را که بر موضعی خوش بینانه و مثبت گرایانه (پوزیتیویستی) استوار است دیدگاهی توهم آمیز می دانند. به نظر آن ها مواضع عقلانی و فلسفی روشنگری قرن هجدهم، که پیام آور دموکراسی و جامعة مدنی بود، اساساً در جهت استقرار سلطه و توسعة جامعة مدیریت شده (نظارتی) کارکرد داشته است. برخلاف نیچه که کل پیکره آگاهی (معرفت) و دانش مدرنیته را در خدمت قدرت (خواست قدرت) تشخیص می دهد و بر آن نقد بنیان کن دارد، نویسندگان این اثر در برابر دیالکتیک توهم آمیز روشنگری، سرمشق فکری یا پارادایم «دیالکتیک منفی» را پیشنهاد می کنند که ارزیابی و نقد مستمر ساختار قدرت مسلط موجود را توصیه می کند.

هدف اصلی این مقاله بررسی تاثیرها و پیامدهای اشاعه هیچ انگاری پسانوگرایی و نولیبرالیستی بر توسعه نظریه اجتماعی در دهه های پایانی قرن بیستم است. فضای فرهنگی حاکم بر این جریان به گونه ای است که گویی بازسازی نظریه اجتماعی، امری بی قاعده و بیهوده است. عوامل گوناگونی را که می تواند مبانی و زمینه های این طغیان ضد نظریه را تبیین کند، به طور مشروح در مقاله مطرح شده است. نکته محوری بحث حاضر این است که ضرورت جدی بازسازی نظریه اجتماعی، نیاز مبرم به اجتناب از چشم اندازهای مرزبندی شده فراتخصص گرایی رشته ای (میراث سنت پوزیتیویسم)، و به جای آن پیش گرفتن طرحی از جمع نگری و حدگرایی نظری (کلیت نگری) دارد.

استان خوزستان در دهه ی 1365-1375 از نظر مطالعه جابه جایی جمعیت و در مقایسه با سایر استان های کشور، جایگاه شایان توجهی داشته است. شکل غالب مهاجرت در کشورهای جهان سوم، مهاجرت روستاییان به شهرهاست که بیش تر طبق الگوی "مهاجرت مرحله ای" صورت می گیرد و نخست از روستا به نزدیک ترین شهر شروع شده و مهاجر پس از تطابق با شرایط کار و زندگی در شهر و پس از گذشت سه تا چهار سال (کم تر یا بیش تر) راهی شهرهای بزرگ تر می شود که در آن جا فرصت شغلی بهتر و احتمال درآمد بیش تر فراهم است. اما در دهه مذکور استان خوزستان الگوی دیگری از مهاجرت را نشان می دهد که گرچه مقطعی بوده، اما در روندهای توسعه ی استان تاثیر قابل مطالعه داشته است. و آن الگوی "مهاجرت بازگشتی" افرادی است که در اوایل دهه 1370 در اثر جنگ عراق علیه ایران از مناطق جنگی به شهرهای دیگر کوچ کرده و مجددا در سال های پایانی دهه 1370 به اقامتگاه قبلی ـ یا اصلی ـ خود بازگشته اند. هدف عمده این مقاله ضمن توجه به الگوی کلاسیک مهاجرت مرحله ای، توجه بیش تر به الگوی مهاجرت بازگشتی است که در کشورهای جهان سوم چندان عمومیت نداشته، ولی در زندگی اجتماعی و اقتصادی شرایط کنونی خوزستان موثر بوده است

"در سال های اخیر مطالعه فاصله موالید و عوامل موثر بر آن به عنوان یکی از روش های بررسی رفتار باروری در هر جامعه مورد توجه قرار گرفته است. به منظور انجام تحلیل های آماری این قبیل داده ها اغلب از روش های مربوط به آنالیز داده های بقا از جمله مدل رگرسیونی کاکس برای هر فاصله تولد مجزا و بدون در نظر گرفتن وابستگی بین فواصل مختلف استفاده می شود. در این مقاله فاصله تولدهای مربوط به زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی-درمانی اهواز را، با استفاده از مدل های رگرسیونی کاکس تعمیم داده شده و با در نظر گرفتن وابستگی بین فاصله های تولد، مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار می دهیم. از میان نتایج مختلف می توان به نقش تحصیلات زن در فاصله تولدهای دوم به بعد و تاثیر وسایل جلوگیری از باروری در افزایش فاصله تولدها اشاره نمود. سن زن در هنگام ازدواج نیز از جمله متغیرهایی است که با افزایش آن، فاصله تولد ها نیز افزایش می یابد. نوع شغل مرد، مدت زمان شیر دادن و جنس فرزند و یا فرزندان قبلی نیز با فاصله تولدها رابطه معناداری دارند. "

فراوانی مسائل زیست محیطی در سال های اخیر، توجه و حساسیت اندیشمندان حوزه های مختلف، به ویژه جامعه شناسان، را به این موضوعات برانگیخته است. جامعه شناسان تحلیل و تبیین مسائل زیست محیطی را نیازمند مطالعات جامعه شناختی و راه حل های اجتماعی می دانند. از این رو، این مقاله از دیدگاه جامعه شناسی محیط زیست تأملی در باب مناسبات دانش، نگرش و رفتارهای زیست محیطی دارد و از سویی وضعیت این سه متغیر را بر حسب گروه ها و دوره های تحصیلی دانشجویان بررسی کرده است. سازگار با پارادایم جدید زیست محیطی و پیشینه مطالعاتی، یافته های این مطالعه از تأثیر دانش و نگرش بر رفتارهای زیست محیطی حکایت دارد. همچنین، دانشجویانی که گروه تحصیلی شان ارتباط بیشتری با موضوع محیط زیست دارد (علوم کشاورزی و علوم پایه) به لحاظ هر سه متغیر وضعیت بهتر و سطح بالاتری نسبت به دانشجویان گروه های دیگر تحصیلی دارند. به علاوه، افزایش سطح تحصیلات ارتقا دهنده سطح دانش، نگرش و رفتارهای زیست محیطی دانشجویان است. در مجموع، نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد که متغیرهای بررسی شده 20 درصد از واریانس رفتار زیست محیطی را تبیین می کنند.

مقاله حاضر مطالعه ای در زمینه جامعه شناسی تاریخی و جامعه شناسی فرهنگی است. هدف اصلی این تحقیق مقایسه دو دوره تحول فرهنگی در شرق و غرب است که به فاصله زمانی حدود هفت قرن از یکدیگر روی داده اند. در شرق در سده سوم و چهارم هجری (مقارن قرن نهم و دهم میلادی)، انقلاب فرهنگی قابل توجهی روی داد که پیشرفتی گسترده در معرفت و تجارب علمی مردم بعضی جوامع شرقی درپی داشت. در تحولی دیگر، مردم اروپای غربی از قرن پانزدهم تا هجدهم میلادی با نوزایی فرهنگی پرنفوذی روبرو بودند که به رنسانس معروف شده است. منابع تاریخی گواهی می دهد که شباهتهای بنیادی و محتوایی بین این دو تحول فرهنگی وجود دارد. مهمترین شباهتها این که هر دو تحول فوق با ظهور چشمگیر تفکر انسان گرایی و عقل گرایی همراه بوده است. از سوی دیگر، در اثر دخالت متغیرهای زمانی و مکانی، برخی تفاوتهای نسبی در محتوای این تحول وجود داشته است. بر اساس این شباهتها و تفاوتها می توان این فرضیه را مطرح کرد که وقوع تحولات فرهنگی (در مکانها و زمانهای متفاوت) باید تابع قانونمندی کلی باشد، که تفاوتهای جانبی آن متأثر از شرایط تاریخی و اجتماعی متفاوت روی داده، روابط تاریخی قابل مطالعه ای با یکدیگر دارند، که این روابط تا به امروز ادامه داشته است. آیا این زمینه های مشترک و روابط تاریخی و اجتماعی و نیز تبعیت تحولات فرهنگی از قواعد مشترک مفروض نمی تواند به نوعی وحدت نسبی فرهنگی در جهان در قرن بیست و یکم منجر شود؟

محور اصلی این نوشتار بررسی وضعیت متون ترجمه ای در گستره علوم اجتماعی در جامعة ماست. فرض اولیه ما این است که متون علمی موجود، در حالی که نمودی از توسعه علمی هستند، می توانند منبعی برای توسعة علم و فرهنگ نیز باشند. یادآوری می کنیم که در این بحث تأکید ما بیشتر بر متون ترجمه ای است که مخاطب آنها اجتماع علمی و به ویژه فضای آموزشی دانشگاهی است. پس متونی که در این بررسی می گنجند با جهان آموزش و یادگیری و رابطه استاد و دانشجو پیوند دارند و ازهمین رو حساسیت آن دوبرابر می شود. اگر در این مقاله بر اهمیت زبان و معادل گزینی واژه های تخصصی تأکید داریم بیشتر به حوزه جامعه شناسی زبان و مباحث انسان شناسی فرهنگی مربوط است. گفتنی است شواهد عملی و نظری موجود بر اهمیت و ضرورت ترجمه متون علوم اجتماعی از زبان بیگانه به زبان فارسی گواهی می دهند. با اینکه اهمیت و ضرورت وجودی متون ترجمه ای در فضای آموزشی و پژوهشی ما انکارناپذیر است، و هرچند برخی مترجمان باصلاحیت ترجمه های ستایش برانگیز و ارزشمندی از برخی متون کلاسیک و ضروری برای مطالعه دانشجویان ارائه داده اند، ارزش علمی و کیفیت ترجمه بخش بزرگی از آثار منتشرشده دچار برخی نارسایی ها و تنگناهاست که ما آنها را زیر عنوان های فرعی آشفتگی و ناهماهنگی در کار ترجمه متون علوم اجتماعی بررسی کرده ایم. در این مقاله، کار ترجمة متون علوم اجتماعی را به منزلة فعالیتی علمی در قلمرو جامعه شناسی علم و برپایة پیوند ساختار/کارگزار و رابطة دیالکتیک بین آنها بررسی کرده ایم. به این معنی که تأثیر متقابل کنشگر علمی یا مترجم (به منزلة کارگزار) و اجتماع علمی (به مثابة ساختار) را به بحث گذاشته و نتیجه گرفته ایم که توسعه نیافتگی این دوگانه، و به عبارت روشن تر، تک روی و فردمحوری کنشگر علمی و بلوغ نیافتگی اجتماع علمی در جامعة ما ازجمله موانع مهم کم توسعه یافتگی علم و ازجمله کار ترجمه است که موضوع اصلی این مقاله است.