رشید احمدی فر

هدف از پژوهش حاضر، اثربخشی آموزش سبک زندگی متناسب با دوران کووید-19 (مبتنی بر مدل بزنف) بر سلامت روان و رعایت پروتکل های بهداشتی دانش آموزان بود. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون – پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان پایه نهم دبیرستان ابن سینا در شهرستان بوکان در سال تحصیلی 1399-1400 بود. از میان آنها، 30 نفر به شیوه نمونه گیری به صورت در دسترس وارد پژوهش شدند و با جایگزینی تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر کدام 15 نفر) قرار گرفتند. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه سلامت روان گلدبرگ و هیلر (1979) و پرسشنامه محقق ساخته رعایت پروتکل های بهداشتی گردآوری شد. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس چند متغیره، تفاوت معنادار میان گروه آزمایش و کنترل را در متغیر سلامت روان و زیرمؤلفه های آن و متغیر رعایت پروتکل های بهداشتی نشان داد (05/0 P< ). بر اساس یافته های پژوهش می توان از آموزش گروهی سبک زندگی مبتنی بر مدل بزنف برای افزایش سلامت روان و رعایت پروتکل های بهداشتی دانش آموزان در دوران همه گیری کووید-19 استفاده کرد.

پژوهش پیش رو با هدف اثربخشی آموزش خودمراقبتی در فضای مجازی به دانش آموزان بر ابعاد سلامتی (روانی، اجتماعی و جسمانی) و رضایت مندی از زندگی شخصی دانش آموزان مقطع متوسطه اول شهرستان بوکان طراحی و اجرا شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی و از نوع طرح پیش آزمون – پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان مقطع اول متوسطه شهرستان بوکان در سال تحصیلی 1401-1400 بود که از میان آن ها، 72 نفر به شیوه نمونه گیری خوشه ای با جایگزینی تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر کدام 36 نفر) قرار گرفتند. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه سلامت (Goldberg & Hillier, 1979) و مقیاس رضایت مندی از زندگی دانش آموزان(Hubener, 1994) گردآوری شد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Spss26 صورت پذیرفت. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس تک متغیره، تفاوت معناداری میان گروه آزمایش و کنترل را در ابعاد سلامتی و رضایت مندی از زندگی شخصی نشان داد (01/0≥P) که این تفاوت ناشی از آموزش خودمراقبتی به دانش آموزان است. همچنین نتایج حاصل از تحلیل کواریانس چندمتغیره نشان داد که اثربخشی آموزش خودمراقبتی در فضای مجازی بر ابعاد سلامتی، بیشترین تأثیر را بر سلامت روانی و کمترین تأثیر را بر سلامت اجتماعی داشته است. بر اساس یافته های پژوهش می توان از آموزش خودمراقبتی در فضای مجازی برای افزایش سلامت روانی، اجتماعی، جسمانی و رضایت مندی از زندگی شخصی دانش آموزان استفاده نمود. با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد می شود که دولت در حوزه آموزش خودمراقبتی دانش آموزان و افزایش سواد فضای مجازی افراد جامعه گام بردارد.

تأمل نظری این مقاله بر این گزاره اصلی بنیان نهاده شده است که ماهیت برنامه درسی در ایران به طورکل و برنامه درسی دانشگاهی به طورخاص، به عنوان یکی از عناصر اصلی میدان آموزش، ماهیتی نا مقتصد داشته است. روش پژوهش این مقاله کیفی و با استفاده از تکنیک دلفی شامل چهارده مصاحبه فردی و دو فوکوس گروپ با متخصصین حوزه تعلیم و تربیت از رشته های مختلف انجام شده است. چارچوب مفهومی این مقاله از نظریه میدان های بوردیو با تاکید بر میدان آموزش و نظریه دوگانه شکل_محتوای زیمل جهت آسیب شناسی نظام برنامه ریزی درسی در ایران است. نتایج پژوهش حاکی از «غیاب حق به زندگی» در این برنامه ها به عنوان مسئله ای آسیب زا، ازیک طرف، متأثر از فرایندهای تاریخی ناسازواره سنت و مدرنیته در جغرافیای فرهنگی و اجتماعی ایران و از سوی دیگر، مولود ساختارهای متمرکز، از بالا به پایین اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه است که زمینه ساز سلطه هژمونیک فرامیدان قدرت و سیاست بوده است.این امر باعث استثمار سایر میدان های اجتماعی ازجمله میدان آموزش و تعلیم و تربیت توسط فرامیدان های سیاست و قدرت شده است. تحلیل کیفی داده ها حاکی از فرودستی میدان آموزش در ایران و به تبع آن آسیب زا بودن برنامه درسی از مدرسه تا دانشگاه، نه تنها نسبتی مستقیم و هم افزا با بازی «شکل[1]» و «زندگی» در جامعه ایرانی داشته و دارد، بلکه نتیجه غیاب بازنمایی «فرامیدان زندگی» در میدان آموزش و به تبع آن نظام برنامه ریزی درسی است. نتیجه فرادستی هژمونیک فرامیدان قدرت و سیاست و استثمار «زیست-حیات میدان آموزش» و فقدان سیالیت نظام آموزشی، شاهد «پسماندگی» آموزش رسمی کشور از زندگی، «غیاب حق به زندگی» و در نتیجه ناکارآمدی روزافزون نهاد آموزش/دانشگاه در مواجهه با مسایل خود وجامعه شده است. [1] form

هدف پژوهش حاضر بررسی نمود حیات طیبه در هر یک از ساحت های شش گانه محتوای آموزشی دوره ابتدایی بود. این پژوهش از نوع تحلیل محتوا بوده و از مراحل سه گانه آنتروپی شانون استفاده کرده است. جامعه آماری پژوهش شامل محتوای برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی آموزش و پرورش ایران در سال تحصیلی 1402-1403 بود که مجموعه این محتواها چهار جلد کتاب درسی را شامل می شد که به صورت سرشماری، همه آن ها به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار پژوهش چک لیستی بود که براساس نظر 13 متخصص در هر یک از ساحت های شش گانه تعلیم و تربیت طراحی شد، و پایایی آن با روش هولستی (89/0) و روایی آن با استفاده از نظر صاحب نظران و درگیری طولانی مدت با پژوهش، احراز شد. نتایج نشان داد که از میان 1069 مورد یافت شده در ارتباط با حیات طیبه، ساحت سیاسی و اجتماعی با 378 مورد (35%) بیشترین فراوانی، و ساحت هنری و زیبایی شناختی با 60 مورد (06%) دارای کمترین فراوانی در میان زیرمولفه های حیات طیبه است. نتایج تحلیل آنتروپی شانون نیز مؤید این واقعیت بود که توازن و تناسبی میان زیرمؤلفه های حیات طیبه در هر یک از ساحت های شش گانه وجود ندارد. همچنین تعداد فراوانی مولفه های حیات طیبه در کتب تعلیمات اجتماعی تقریباً یکسان است، ولی میزان ضریب اهمیت آنان با هم برابر نیست. موضوع حیات طیبه در زندگی دنیوی و اخروی در فرهنگ اسلامی از چنان اهمیتی برخوردار است که باید همه شئون زندگی براساس آن تنظیم شود. بنابراین، محتوای کتب درسی ابتدایی در این حیطه باید مورد بازبینی و اصلاح جدی قرار بگیرد. اما این تعداد به صورت یکسان و یکدست در میان ساحت های شش گانه تعلیم و تربیت تقسیم نشده اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته معلمان دوره ابتدایی از چالش های کلاس های چندپایه و تأکید بر راهکارهای پیشنهادی ایشان انجام شد. روش پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی به شیوه کلایزی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل آموزگاران زن و مرد باتجربه ی کلاس های چندپایه در سطح شهرستان سقز بود که از بین آنها نمونه آماری شامل 10 نفر از معلمان با بیشترین سنوات تدریس به عنوان معلم چندپایه به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. پس از انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته، اطلاعات حاصل از مصاحبه ها از طریق تحلیل محتوا و کدگذاری باز، محوری و انتخابی منجر به جمعبندی نهایی از مهم ترین چالش های آموزشی و تربیتی کلاس های چندپایه و راهکارهای عملی به کارگرفته شده توسط معلمان این کلاس ها شد. یافته های پژوهش نشان داد که مهم ترین چالش آموزشی کلاس های چندپایه کمبود وقت و مدیریت زمان با توجه به تعداد و حجم زیاد عناوین درسی و مهم ترین چالش تربیتی این کلاس ها دوزبانه بودن دانش آموزان می باشد. یافته ها نشان داد در زمینه حل مشکلات آموزشی و تربیتی کلاس های چندپایه، می توان پیشنهاداتی از قبیل لزوم وجود دوره های تربیت معلم ویژه ی کلاس های چندپایه و نیز ضرورت بازنگری در تدوین کتب درسی مرتبط با شرایط کلاس های چندپایه در عین انطباق با اهداف برنامه درسی ملی ارائه نمود.

هدف این پژوهش، ارزیابی کیفیت صلاحیت های حرفه ای معلمان چندپایه در استان کردستان است. رویکرد این پژوهش، ترکیبی از نوع اکتشافی متوالی است. مصاحبه شوندگان در مرحله کیفی، بیست نفر از اساتید علوم تربیتی بودند که به صورت هدفمند انتخاب شدند. جامعه آماری در بخش کمّی، شامل معلمان چندپایه استان کردستان به تعداد  400 نفر بود که از بین آنان 100 نفر به عنوان حجم نمونه و به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار تحقیق، شامل مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسش نامه محقق ساخته بود که روایی پرسش نامه ها از لحاظ صوری و محتوایی مورد تأیید اساتید علوم تربیتی قرار گرفت. هم چنین پایایی پرسش نامه به روش آلفای کرانباخ 92/۰ به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون دوجمله ای و آزمونt تک نمونه ای استفاده شد. براساس نتایج پژوهش، تدوین پرسش نامه در قالب هفت شاخص و چهل گویه شامل: توجه به تفاوت های فردی، دادن فرصت به دانش آموزان برای درگیری محتوا، استفاده از فناوری اطلاعات درتدریس، استفاده از آزمایشگاه و فعالیت های عملی در تدریس، پرداختن به فعالیت های عملی درون کلاسی، میزان توجه به فعالیت های عملی برون کلاسی و استفاده از روش های تدریس متنوع متناسب با مخاطب و محتوا بود. نتایج پژوهش نشان داد که کیفیت صلاحیت های حرفه ای معلمان چندپایه استان کردستان در تمام مؤلفه ها بجز استفاده از فناوری اطلاعات در تدریس، از سطح مطلوبی برخوردار است، بالاترین کیفیت، مربوط به توجه به فعالیت های عملی درون کلاسی با میانگین 58/3 و کمترین کیفیت مربوط به استفاده از فناوری اطلاعات در تدریس با مقدار 01/1 بوده است. 

وجود مشکلات اقتصادی و معیشتی فروان به دلایلی چون: نبود زیر ساخت صنعتی، توسعه نامتوزان، سیاست های اقتصادی ناکارآمد و نبود زمین های حاصلخیز باعث روی آوری زیادی از ساکنین روستاهای مناطق مرزی کردستان به تجارت مرزی خصوصاً در شکل کولبری شده است. این امر پیامدهای فرهنگی مختلفی از جهات منفی به بار آورده است. یکی از حوزه های فرهنگی که بشدت تحت تأثیر مراودات مرزی قرارگرفته، تحصیلات است. لذا معنا کاوی و تحلیل دیدگاه و تجربه مردم روستاهای مرزی شهرستان بانه و مریوان در خصوص مراودات مرزی و پیامدهای آن در زندگی تحصیلی دانش آموزان آن منطقه هدف اصلی مقاله است. به اقتضای اهداف، روش آمیخته انتخاب شده است. یافته ها با تکنیک پرسشنامه، مصاحبه عمیق فردی و گروهی و همچنین مشاهده جمع آوری گردیده است. در بخش کمی تعداد 380 نفر از دانش آموزان با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. در بخش کیفی با توجه به نوع موضوع، با 38 نفر مصاحبه فردی و گروهی انجام شد. یافته ها نشان از آن دارد که سازوکار مراودات مرزی بر تحصیلات جوانان با مواردی چون: دگرگونی میدان و عادت واره ها- قاچاق به مثابه کنش فرهنگی- گسیختگی هویت تحصیلی- احاطه ذهنیات ترک تحصیل- استحاله ارزشی تأیید- افت تحصیلی قابل تحلیل است. نتایج در بخش کمی حاکی از آن است که مراودات مرزی (رسمی_غیررسمی) بر هر سه بعد اشتیاق تحصیلی (رفتاری، عاطفی و شناختی) اثر منفی گذاشته است. بدین معنا که دانش آموزان هرچه بیشتر درگیر مسائل اقتصادی باشند، انگیزه و اشتیاق آن ها برای یادگیری و مشارکت فعال در مدرسه و کلاس کم تر بوده و نسبت به انجام تکالیف محوله خود بی اعتنا خواهند بود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل میزان توجه به رفتارهای ارتقادهنده سلامت در محتوای کتاب های درسی ششم ابتدایی و نقش این رفتارها در پیش بینی نمره شایستگی های عمومی دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش حاضر ترکیبی از روش تحلیل محتوای کمی و روش توصیفی از نوع همبستگی است. برای نمونه آماری ابتدا کتاب های تعلیمات اجتماعی، علوم و هدیه های ششم با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و تجزیه و تحلیل شدند. سپس، 212 دانش آموز دختر و پسر پایه ششم ابتدایی شهرستان بوکان به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب، و به پرسشنامه رفتارهای ارتقادهنده سلامت (HPLP-II) پاسخ دادند و نمره نیمسال اول تحصیلی 98-99 دانش آموزان به عنوان نمره شایستگی های عمومی در نظر گرفته شد. نتایج تحلیل محتوا نشان داد توزیع فراوانی مؤلفه های ارتقادهنده سلامت و ضریب اهمیت آن ها در کتاب های درسی ششم ابتدایی غیر نرمال است؛ به طوری که مؤلفه های رشد معنوی و مسئولیت پذیری در برابر سلامت دارای کمترین ضریب اهمیت و مؤلفه های فعالیت جسمانی و تغذیه دارای کمترین میزان فراوانی در کتاب های درسی ششم می باشند. همچنین، نتایج رگرسیون همزمان نشان داد که رفتارهای ارتقادهنده سلامت تا 66% توان پیش بینی نمره شایستگی های عمومی دانش آموزان را دارا می باشند.

سواد آموزی خصوصاً سواد آموزی بزرگسالان یکی از مسائل عمده اجتماعی است که نیازمند توجه جدی نهادها و سازمانهای مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی است.عدم مراجعه و استقبال افراد کم سواد و بی سواد از کلاسهایی که به همت نهضت سواد آموزی برگزار می شود،در زمره مسائل عمده و اساسی ای است که مقاله حاضر در صدد تبیین چرایی عدم مراجعه و استقبال بی سوادان از آن می باشد. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر شیوه جمع آوری و دریافت اطلاعات در حوزه مطالعات میدانی و همچنین از نظر ماهیت، کمی می باشد.این مطالعه که در بازه زمانی حدود دوسال و با همکاری تعداد زیادی از همکاران اصلی تحقیق و نیز مسولان، پرسشگران و مصاحبه شوندگان،درگستره استان کردستان انجام شده است، درصدد تبیین عوامل فرهنگی – اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی،زمینه ای و روان شناختی مؤثر بر عدم استقبال بی سوادان از کلاسهای نهضت سواد آموزی بوده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که آموزش های امروزی ما تداعی کننده و طوطی وار است و جایی برای تفکر و چالش یادگیرنده باقی نگذاشته است.در حالی که مدل امروزی آموزش نظریه پردازان گشتالتی هستند که تفکر خلاق و بارآور را مورد توجه قرار داده اند و بر اساس اصولی مانند تقارن، ترمیم و گشتالت ناقص به دنبال درگیری شناختی یادگیرنده در کلاس هستند. در میان عوامل مورد بررسی سه عامل؛انگیزشی،خانوادگی و اقتصادی بیشترین ناثیر را در عدم استقبال بی سوادن از کلاس های نهضت سواد آموزی داشته است.