تحقیقات قرآنی و حدیثی

قرآن و اهل بیت دو منبع اساسی در فهم معارف اسلامی و هدایتگر انسان به سوی بهترین و استوارترین راه کمال و سعادت انسان است. امامان (ع) الگوهای کامل و هدیه ای الهی برای انسان به شمار می آیند در صورت الگوگیری کامل از آنان جامعه آرمانی تحقق می یابد. تحقیق حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از تفاسیر و منابع کتابخانه ای درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که شاخص های الگویی آیات مربوط به امامت در تحقق جامعه آرمانی اسلامی با تأکید بر سخنان مقام معظم رهبری، چگونه است. یافته های پژوهش نشان می دهد شاخص های الگویی آیات امامت در دو محور قابل بررسی است: محور اول ناظر به مقام امامت همچون دوری از گناه، صبر، یقین، ولایت الهی، ایثار... و محور دوم ناظر به هدایتگری انسان در زمینه های علمی، دینی، سیاست و حکومت و... است که الگوگیری از این شاخصه ها می تواند در ابعاد مختلف از جمله فردی و خانوادگی و فرهنگی و اقتصادی زمینه تحقق جامعه آرمانی را فراهم کند.

اعجاز در قرآن دارای وجوه مختلفی است که یکی از مهمترین آن اعجاز علمی است یعنی وجود گزاره های علمی در قرآن. به دیگر سخن، اعجاز علمی قرآن عبارت است از خبرهای غیبی در امور طبیعی که در قرون اخیر به جهت پیشرفت ها و کشفیات علوم تجربی، مورد توجه قرآن پژوهان و دانشمندان مختلف قرار گرفتته است. اعجازعلمی دارای مصادیق مختلفی است که در جای خودش بیان شده است اما در این تحقیق تنها به اعجاز زوجیت عام موجودات در آیات مختلف با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده است که در نتیجه با استقرای آیات مربوط به زوجیت و بررسی معانی مختلف آن (نر و ماده، اصناف و انواع، قرین یکدیگر بودن، فاعل و منفعل و...) در تفاسیر المیزان، نمونه، تبیان و ... و بیان مصادیق زوجیت در قرآن (گیاهان ، حیوانات ، انسانها و همه ی موجودات) اثبات گردیده است که این اثبات، خود بخود منجر به اثبات معجزه بودن خود قرآن نیز بطور کلی می گردد. در ادامه به بعضی از شبهاتی مانند تعارض زوجیت عام با مسأله ی بکرزایی برخی موجودات و ناسازگاری آن با تولد حضرت عیسی علیه السلام، نیز به نحو مستدل پاسخ داده شده است.

تفسیر علمی در نزد مخالفان و موافقان این تفسیر به گونه های مختلفی تفسیر شده است. معنای مورد نظر این نوشتار از تفسیر علمی قرآن، استفاده از یافته های اطمینان آور علوم تجربی در فهم قرآن است که به عنوان قرینه برای تفسیر قرآن به کار می رود. از سویی دیگر این روش یکی از ارزشمندترین روش های تفسیری است که می توان به وسیله آن فرابشری و معجزه بودن قرآن را اثبات کرد. از آنجا که تفسیر المیزان از فاخرترین تفاسیر شیعی  است؛ این نوشتار با روش توصیفی به بررسی تفسیر علمی  از نگاه علامه طباطبایی پرداخته  و محورهای، مستندات تفسیر علمی علامه، یافته های علمی برای توضیح مفاد آیه و تعیین مراد آن، استنباط مطالب علمی از آیات، بیان مطالب علمی جدید از آیات مورد بررسی قرار گرفته است.

تفسیر نابه جا از آیات قرآن کریم، چالشی اساسی در حوزه علوم اسلامی به شمار می رود؛ حضور کم رنگ عقل در کنار نقل از یک سو و جمودگرایی نسبت به آیات متشابه از سوی دیگر سبب گمراهی و انحرافات فکری در تفسیر آیات الهی را بیش از پیش فراهم می آورد و بخش زیادی از معارف و باورهای اسلامی را نامعقول معرفی می کند. پژوهش پیش رو با رویکرد توصیف و تحلیل داده ها با تکیه برمنابع مکتوب، سعی دارد پیامد تفسیرهای انحرافی به ویژه تفسیر آیات متشابه، در آثار ابن تیمیه و برخی دیگر از عالمان وهابی را بکاود. یافته های آن نشان دهنده این نکته است که وهابیت با ناکارآمد خواندن عقل و جمود به ظواهر آیات متشابه، به دام تفسیرهای تشبیه و تجسیم از خداوند گرفتار آمده اند. ازآنجاکه مبنای فکری آنان را آیات و روایات مبین صفات الهی منهای ادراکات عقلی تشکیل می دهد سرانجام به توحید عددی در برابر توحید ذاتی خداوند که بدترین شرک به شمار می رود، معتقد شده اند.

تمدن اسلامی با رشد چشم گیری مسیر خود را طی کرده اما برای حفظ آن شاخصه هایی تعیین شده تا برای توسعه ی بیشتر آن، اقدام درست و اساسی صورت گیرد. دراین راستا مقام معظم رهبری برای توسعه تمدن اسلا می نظریه جدید تمدن نوین اسلامی را مطرح کرده اند که در آن موارد مختلف تمدن اسلا می مورد بحث و بررسی قرار گرفته که یکی از پراهمیت ترین مسئله شناختن شاخصه و خط سیر عملکرد تمدن اسلا می است. مقاله پیش رو سعی دارد به روش توصیفی تحلیلی شاخصه های تمدن اسلا می در اندیشه ایشان را براساس آیات مستندسازی کند. به طورکلی ترقی تمدن نوین اسلا می به همت همه جامعه نیاز داشته و در سایه ایمان به خدا، کار و تلاش مستمر، استقرار عدالت و اقتصاد سالم به وجود می آید و آیات مختلفی نیز به این امور پرداخته است.