مرتضی افشاری

هنر ایرانی یک پدیده تاریخی حائز اهمیت است. این هنر، که در همان مراحل اولیه به مرتبه بلندی رسیده بود، توفیق یافت که در زمینه های بسیار و با شیوه های گوناگون تا روزگار معاصر تداوم یابد. استاد مجید مهرگان، از نگارگران و پیشگسوتان معاصر، بیش از سایر هنرمندان نگارگر، آثاری پیوندخورده با دوران باستان خلق کرده است. علاقه وی در این زمینه باعث شده تا هنر وی تلفیقی از هنر ایران باستان و هنر دوران اسلامی باشد. هدف از تحقیق حاضر مشخص کردن نحوه استفاده مهرگان از نوع طراحی و نقوش بکاررفته در آثار هخامنشی و ساسانی و شیوه تلفیق آن با نگارگری دوران اسلامی است. این مقاله در پی پاسخ به این سؤالات است که: چگونه مهرگان از ویژگی های طراحی و نقوش هنر پیش از اسلام بخصوص دوران هخامنشی و ساسانی در آثارش استفاده کرده؟ و کدام نقوش و عناصر هنر هخامنشی و ساسانی در آثار وی مورد استفاده قرار گرفته است؟ مقاله حاضر، که به شیوه توصیفی_تحلیلی صورت گرفته، به چگونگی استفاده مهرگان از نقوش و طراحی هنر عصر هخامنشی و ساسانی پرداخته است. روش جمع آوری اطلاعات از طریق کتاب، مقاله، اینترنت و تصاویر آثار هنری ایشان انجام شده است. در این پژوهش سعی شده تا همه آثار در دسترس مهرگان بعنوان جامعه آماری در نظر گرفته شود و نمونه آماری این تحقیق شامل آن دسته از آثار وی که تحت تأثیر آثار پیش از اسلام انجام گردیده است. یافته های تحقیق نشان داد که مهرگان با استفاده از عواملی همچون ساده کردن فرمها، کاربرد خطوط ضخیم و حجم دار، توجه به آرایشها و تزئینات، کاربرد نقوش گیاهی همچون گل لوتوس و استفاده از شیوه طراحی حیوانات و ابزار و ادوات جنگی متاثر از هنر هخامنشی و ساسانی، توانسته زبانی نو در هنر نگارگری معاصر ایران خلق کند و آثاری بیافریند که نشان دهنده تلفیق سنتهای پیش از اسلام و دوران اسلامی است.

رابطه سینما و دین در ایران و غرب همواره محل بحث بوده است، اما به واسطه تفاوت نگاه ادیان، این رابطه از زوایای متفاوتی تحلیل شده است. هدف اصلی در این پژوهش یافتن اصلی ترین تفاوت های میان نگرش مسیحیت و اسلام به سینما و تحلیل انتقادی دیدگاه های نظریه پردازان این حوزه است. به این منظور، دو محور مهم و مشترک میان نظریات، یعنی رابطه سینما و دین و امکان تحقق سینمای دینی و هم چنین رابطه میان فرم و محتوا در سینمای دینی، در دیدگاه نظریه پردازان سینمای دینی ایران و نظریه پردازان سینمای دینی امریکا موردبررسی قرار گرفت. از میان متخصصان ایرانی، نظریات سیدمرتضی آوینی، محمد مددپور، و نصرت الله تابش درخصوص سینمای دینی بررسی شد و در بخش پژوهش گران غربی، باتوجه به آثار ترجمه شده موجود، از نظریات چهار پژوهش گر با نام های رابرت کی. جانستن، کلایو مارش، برایان استون، و مارگرت مایلز استفاده شد. در این پژوهش درانتها نتیجه گرفته می شود که باوجود توجه برخی نظریه پردازان مسلمان به مسائل مبتلاٌبه و رشد دیدگاه های ایشان نسبت به نظریه سینمای دینی در مسیحیتْ نظریات بیان شده دارای اشکالات مختلفی است و هنوز نظریه ای کارآمد در این حوزه تدوین نشده است. این پژوهش برمبنای هدفْ بنیادین و برمبنای روش اجرایی توصیفی تطبیقی است.

گرچه ظهور پیرنگ های مبتنی بر تکرار به دهه پنجاه در سینما باز می گردد، اما نامی که امروزه با آن شناخته می شوند در دهه اول قرن حاضر توسط دیوید بردول پیشنهاد شده است: «پیرنگ انشعابی»، «دیوید بردول» روایتی را که در آن یک شخصیت در موقعیتی واحد دست به انتخاب های مختلف زده و با سرنوشت های متفاوتی روبه رو می شود و روایت، نتایج حاصله از آن «انتخاب» را به نمایش می گذارد پیرنگ «انشعابی» می نامد. این نوع از پلات انواع و اشکال گوناگونی را دارا است. این مقاله تلاش می کند تا با بهره گیری از روش «تحلیل روایت»، ضمن معرفی انواع پیرنگ های انشعابی و خصوصیات هر یک، نشان دهد که چنین پیرنگی نیز در قرآن وجود دارد گرچه پیرنگ انشعابی بکار رفته در قرآن کارکردی متفاوت از قرینه سینمایی خود یافته است. اگر در سینما این پیرنگ بکار گرفته می شود تا نشان دهد که شخصیت اصلی با چه امکانات و احتمالاتی روبه رو است در قرآن این پیرنگ جنبه ها، ابعاد و ساحت های مختلف یک موضوع و شخصیت را به تصویر می کشد.

امروزه با تکامل ابزار سنتی و به کارگیری ابزارهای جدید در منبت، هنرمندان توانسته اند علاوه بر حفظ ارزش های سنتی و بومی نهفته در هنر منبت، موجبات افزایش دقت و ظرافت در آفرینش تولیدات خویش را فراهم آورند؛ شناخت و معرفت نسبت به اهمیت ذاتی ابزار و مواد در هنرهای سنتی و لزوم پایبندی و تخلق به آداب هنرمندی موجب شده تا گام مهمی در تربیت و پرورش هنرمندان و خلق آثار بدیع و بازیابی هویت فرهنگی و ملی جامعه ایران برداشته شود. پژوهش حاضر با تکیه بر نقش ابزار در توسعه و تحول هنر منبت معاصر با حفظ ارزش های بومی انجام گرفته است؛ این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی به تأثیر ابزار در تحولات منبت معاصر می پردازد و جامعه آماری بر اساس آثار شاخص منبت در ایران با تکیه بر هنرمندان معاصر تهران انتخاب گردیده اند. نقش ابزار در این تحولات به گونه ای است که می توان به ظرافت در برش آثار مشبک منبت، سهولت و تنوع دسترسی به انواع بافت، رنگ و کیفیت چوب، یکنواختی و ظرافت در تهیه چوب با ابعاد مختلف، تحول در به کارگیری اتصالات دقیق، تحول در ساختار تولیدات به ویژه آثار ظریف، به کارگیری ابزار دقیق در اجرای منبت متناسب با فرم و ظرافت اثر و نقش ابزار بر تغییر بستر و به طور خاص اوج گیری منبت معاصر اشاره کرد. همچنین مقایسه جسورانه آن ها با آثار شاخص تاریخ منبت ایران در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است.

«هنرمند» اولین وجه از صورت آفرینشگری «هنر» است که وجه انسانی آن بیش از هر زمان دیگری در مقابل دیدگان تجلّی می یابد. این دو در ارتباط با «تمدّن اسلامی» در طول تاریخ نقش سازنده ای بازی کرده اند. به طوریکه انسان هنرمند همواره موجب تحقّقِ یکی از تجلیّات مهّم تمدن –  یعنی اثر هنری – بوده و هست. با علم به اینکه انقلاب اسلامی ایران در دوره معاصر، زمینه ساز ایجاد تمدّن اسلامی بوده و شرایط آن را محقّق ساخته است؛ باید به این مهّم نیز توجّه داشت که دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی، درباره تجلیّات «تمدّنی» –  همچون شخصیت هنرمند و اثر هنری – تعاریف تازه ای از دو عنصر مذکور را مطرح کرده است. بنابراین، محلِ پرسش اینکه دیدگاه مشخّص «امام خمینی» (ره) و «امام خامنه ای» (مدظلله العالی) پیرامون نقش «هنرمند» و «هنر» چیست و چه نسبت معناداری با «پیکره تمدّن اسلامی» در دوره معاصر برقرار می سازد؟ تحقیق حاضر از نوع کیفی (توصیفی- تحلیلی)،  بهره مند از استدلال قیاسی با کمک از ابزار عقل و منطق و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای است. گزیده ای از نتایج تحقیق حاکی از آنست که هنرمند به مثابه انسانی مسئول در قبال خود، جامعه، تاریخ و فرهنگ خویش ملزم به هویت سازی و هویت بخشی در مسیر خلق و آفرینش هنری است. در مقابل هنر نیز می بایست با نفوذ کلمه خود و دوری از امر «قُبح» و نزدیکی به امر «حُسن»، نادیِ فریاد ستمدیدگان و مظلومان باشد. بی تردید لازم است چنین هنری را زمینه ای فرهنگی (جامعه اسلامی) پشتیبانی نماید که خود در مسیر رابطه «فرهنگی-تمدّنی» قرار دارد.

هنر منبت از آغاز پیدایش در ایران تا عصر حاضر تحولاتی را پشت سر گذاشته است. همنشینی در هنر منبت از چند منظر قابل بررسی است؛ نخست همنشینی این هنر با ذات مواد اولیه آن است که به واسطه ویژگی این مواد شکل و فرم متفاوت به خود می گیرد. دوم، نقش همنشینی هنرهای چوبی به عنوان هنر مکمل بر هنر منبت از منظر تکنیک و فن است، اما مهم ترین این، همنشینی ها، تأثیر نقوش سنتی بر هنر منبت از منظر طرح و نقش و تحولاتی است که در حوزه منبت معاصر رخ می دهد و تاکنون به طور جامع و هدفمند مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که این همنشینی ها همواره با نوآوری و تحولاتی شگرف در هنر منبت معاصر همراه بوده است و این پژوهش با تمرکز بر واکاوی نقوش سنتی در منبت معاصر در پی دستیابی به تحولات ایجاد شده بر بستر هنر منبت با تکیه بر آثار تهران معاصر است؛ به گونه ای که بتوان به تأثیر نقوش سنتی در دستیابی به صورت بندی های فاخر دست یافت. قدر مسلم این که هنر منبت با توجه به نیاز ذاتی به نقش و طرح همواره در طول تاریخ از تلفیق نقوش و طرح های زیبا و قابل اجرا در هر دوره، بهره گرفته و در دوره معاصر با تحولات هنری در تهران و حضور هنرمندان شاخص در پایتخت این هنر نیز با نوآوری و صورت بندی های نو، ارزشمند و فاخری جلوه گری نموده است که در طول تاریخ منبت ایران کم سابقه است. اهداف پژوهش: 1.بررسی نقوش سنتی در هنر منبت ایران. 2.آشنایی به تأثیرات گسترده نقوش بر منبت معاصر ایران. سؤالات پژوهش: 1.نقوش سنتی در صورت بندی آثار فاخر منبت معاصر چه نقشی دارند؟ 2.بسترهای به کارگیری نقوش سنتی در منبت معاصر چگونه شکل گرفته است؟

جنگ چالدران یکی از وقایع تاریخی مهم عهد صفوی است که تأثیرات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مهمی در جامعه عصر صفوی و ادوار بعد از آن داشته و بازنمایی آن را می توان در تزئینات نقوش قلمدان لاکی اثر محمدباقر موجود در موزه ملک تهران با شماره اموال ۱۳۹۳.۰۵.۰۰۰۵۵ مشاهده نمود. اهمیت این مسئله سبب بازنمایی این واقعه در تزئینات قلمدان لاکی اثر محمدباقر بوده و هدف به بازخوانی واقعه جنگ چالدران و بازشناسی مؤلفه های مهم واقعه و شناخت نحوه بازنمایی آن در قلمدان لاکی اثر محمدباقر اختصاص یافته است.سؤالات پژوهش عبارتند از: 1- جزئیات واقعه جنگ چالدران چگونه در تزئینات قلمدان لاکی اثر محمدباقر موجود در موزه ملک تهران بازنمایی شده است؟ 2- تزئینات قلمدان لاکی اثر محمدباقر تا چه حدی به جزئیات تاریخی جنگ چالدران پایبند است؟ روش پژوهش به شیوه ی توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده های آن با جست وجو در منابع کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده و نمونه موردی تحقیق، قلمدان لاکی دوره افشاریه اثر محمدباقر موجود در موزه ملک تهران با شماره اموال ۱۳۹۳.۰۵.۰۰۰۵۵ است و به صورت کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج نیز نشان می دهد جزئیات روایت تاریخی به صورت عین به عین در تزئینات قلمدان دیده نمی شود و همین امر اعتبار علمی شناسنامه اثر را که بر موضوع جنگ چالدران تأکید دارد، زیر سؤال می برد و به نظر می رسد موضوع این اثر شرح واقعه جنگ چالدران نیست.

یکی از منابع اصلی نقاشی ایرانی کتب ادبی بوده و از همه انواع ادبی مانند غنایی، حماسی، مذهبی و... در آثار نقاشی به کار گرفته شده است. از آن جا ادبیات حماسی و به ویژه شاهنامه فردوسی که به شرح دلاوری پادشاهان و قهرمانان ملی و ه مچنین مردم ایران پرداخته، بیش از انواع دیگر ادبی مورد توجه بوده است و در دوره های مختلف، هنرمندان ایرانی از مضامین این کتاب ارزشمند که یکی از ارکان اصلی ادبیات ایران را تشکیل م یدهد بهره برده اند؛ اما مواجهه هنرمندان با این اثر در هر دوره متفاوت بوده است که این پژوهش به بررسی این مواجهه پرداخته است. موارد مورد مطالعه در این پژوهش شاهنامه بایسنقری از نگارگری قدیم ایران و تطبیق نگاره های آن از لحاظ محتوایی و مضامین ادبی با آثاری از هنرمندان معاصر ایران می باشد. پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و با رویکردی تطبیقی به انجام رسیده است و هدف اصلی آن چگونگی مواجهه نگارگری قدیم و معاصر ایران با مضامین شاهنامه فردوسی به عنوان پایه اصلی ادبیات حماسی ایران است. پژوهش حاضر ضمن بررسی وجوه شباهت و تمایز این مواجهه، به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که علل و عوامل وجود این تفاوت ها و تغییرات چیست؟ از نتایج این پژوهش می توان به وابستگی بیشتر نگارگری قدیم به متن، مرکزیت قرار گرفتن پادشاهان و اعمال آن ها، پرداختن به جزییات اشاره کرد. در دوران معاصر از آن جا که طیف مخاطبین گسترده شده است، در آثار هم از وابستگی صرف به متن کاسته شده است و مخاطب جایگاه ویژه ای یافته است؛ ه مچنین از پرداختن به جزییات کاسته شده و موضوع اصلی را غالباً پهلوانان ملی و اعمال پهلوانی آ نها تشکیل م یدهد.

مجموعه ظفرنامه تیموری موجود در کاخ-موزه گلستان، یکی از شاهکارهای ادبی و هنری ایران دوره اسلامی است، که نسخه اصل آن را شرفالدین علی یزدی شاعر و مورخ سده نهم هجری قمری به دستور ابراهیم سلطان در تاریخ 828 هجری قمری کتابت کرده و نسخه موجود در کاخ-موزه گلستان به دستور سلطان حسین بایقرا در تاریخ 935 هجری قمری مصور شده است. این مجموعه شامل 24 نگاره منسوب به کارگاه هنرپروری کمالالدین بهزاد هراتی، سرآمد نگارگران دوران تیموری و صفوی است.نگارگری ایرانی در دوران پرفراز و نشیب خود همواره اصول زیباییشناسی و مبانی خاص خود را داشته است که به نظر میرسد نگارگران این اصول را آگاهانه در نگاره های خود بهکار میبستهاند. حال سؤال این است که آیا اصول و مبانی زیباشناسانه غربی نیز با نگاره های ایرانی (از نظر نوع عناصر و چگونکی بهکارگیری آنها) قابل تطبیق است یا خیر؟ یکی از این اصول، تضادهای هفتگانه رنگی است که بهمنظور بهوجود آمدن ترکیببندیهای منسجم، ایجاد فضاهای پرنشاط و روابط مستحکم فرم و رنگ با موضوع اثر به کار گرفته میشود. در مقاله پی ش رو، با روش تحلیلی (تجزیه و تحلیل رنگی و بررسی نوع ، میزان و چگونگی کاربرد رنگ در آنها ) کاربرد تضادهای هفتگانه رنگی (ب راساس آموزه ها و نظریات یوهانس ایتن) در دو نگاره از این مجموعه به اثبات میرسد.

رویکرد ها و تعاریف متنوع و گاه متفاوت در مطالعات هنر اسلامی، بررسی شاخه های مختلف این هنر را پیچیده کرده است. سنت گرایی و تاریخی نگری، دو رویکرد غالب در این شاخه هنری، هر یک به گونه ای به هنر اسلامی می نگرند. اصل در سنت گرایی بر سنت و اصول تغییرناپذیر نهاده شده، در حالی که در تاریخی نگری، تاریخ و زمینه های آن، این جایگاه را دارا هستند. سنت گرایان هنر اسلامی را نتیجه فیضی می دانند که در وجود هنرمند جریان یافته و آموزه های خرد جاویدان را در اثر هنری به تجسم صوری رسانده، اما نگاه تاریخی نگر، آثار هنری را محصول جبر تاریخی و زمینه های آن در دوره های مختلف می داند. این تفاوت ها و مواردی از این دست، باعث پیچیدگی در بررسی آثار هنری حتی در جشنواره های معتبر شده و معیارهای گوناگون و گاه متعارضی برای داوری آثار هنر اسلامی در نظر گرفته می شود. این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی و تحلیل گفتمان ارنستو لاکلا و شانتال موفه و رویکردی تطبیقی، سنت گرایی و تاریخی نگری را به عنوان گفتمان در نظر گرفته و در صدد است تا به پرسش هایی از این دست پاسخ دهد: دو رویکرد غالب در هنر اسلامی چگونه با روش تحلیل گفتمان بررسی می شوند، چرا با وجود این دو گفتمان غالب، در تعریف هنر اسلامی و شاخص های اصلی آن وحدت نظر وجود ندارد؟ و بدین صورت زمینه ای فراهم آورد تا شرایط تعدیل تعاریف یا طرح تعریف جامع تر فراهم شود. از یافته های پژوهش می توان به جامع ومانع نبودن این رویکردها به تنهایی در مطالعات هنر اسلامی و شباهت نداشتن در اجزای گفتمانی جهت ایجاد گفتمان مشترک اشاره کرد.

گرایش و علاقه جامعه اسلامی به اولیاء الهی و ائمه اطهار خصوصاً در سی سال بعد از انقلاب اسلامی سبب بوجود آمدن آثاری در حوزه های مختلف هنرهای تجسمی گشت که شمایل ائمه اطهار در آنها عنصر اصلی و یا دارای نقش محوری بودند. یکی از حیطه هایی که به صورت جدی با شمایل نگاری مواجه بوده و بواقع اصلی ترین آن می باشد، حیطه ادبیات کودک و نوجوان و به عبارت دقیق تر تصویر سازی دینی بر گرفته از قصص قرآن و کتب دینی برای کودک و نوجوان بوده است. پیشینه شمایل نگاری در نگارگری ایران، نشان دهنده گرایش به نوعی نماد گرایی در ترسیم شمایل ها درگذشته بوده که بازتاب آن در آثار تصویرسازی دینی معاصر نیز دیده شده است. این مقاله با هدف مشخص نمودن ویژگی های نمادین شمایل های اولیاء در تصویرسازی از منظر نشانه شناسی به روش کتابخانه ای انجام گرفته و در پی پاسخ به دو پرسش بوده 1- تصویرگران از چه ویژگی های نگارگری و نقاشی ایرانی برای نمادین شدن شمایل هایشان استفاده نموده اند؟ 2- آیا هنرمندان تصویرگر از ویژگی های بصری آثار غیر اسلامی برای نمادین ساختن شمایل ها بهره برده اند؟ در نهایت یا توجه به مباحث طرح شده اثبات گردید هنرمندان تصویرگر در شمایل نگاری معاصر همانند پیشینه نگارگری با استفاده از عناصر نمادین و قراردادهای رایج و پذیرفته، آثار اسلامی و غیر اسلامی سعی نمودند ویژگی تقدس و فراواقع به شمایل هایشان بدهند که در این میان فقط آن دسته از آثار نمادگرا که با تکیه بر پیشینه نمادگرایی در حوزه نقاشی ایرانی و توانمندی فنی هنرمند بوجود آمده، قابل طرح بوده اند.

گردشگری کشاورزی از جمله راهبردهایی است که در چند دهه اخیر برای متنوع ساختن اقتصاد روستایی و توسعه پایدار روستایی مطرح شده است. در این مقاله سعی شده ضمن بررسی پتانسیل های گردشگری کشاورزی در شهرستان سمیرم، عوامل داخلی و خارجی توسعه این نوع از گردشگری شناسایی و معرفی گردد. تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف) و عوامل خارجی (فرصت ها و تهدیدها) و تدوین استراتژی توسعه گردشگری کشاورزی در شهرستان سمیرم انجام گرفته است. بدین منظور از مدل تلفیقی SWOT و فرایند شبکه ای ( ANP) استفاده شده است. مدل شبکه ای ارائه شده در این تحقیق به منظور تجزیه و تحلیل SWOT از چهار سطح، هدف (بهترین استراتژی) در سطح اول، عوامل SWOT و زیرمعیارهای SWOT به ترتیب در سطوح دوم و سوم و آخرین سطح از گزینه های استراتژی تشکیل شده است. جهت وزن های عوامل SWOT براساس روش ANP پرسشنامه ای به صورت مقایسه زوجی با مقیاس 9 تایی طراحی و توسط 10 نفر از کارشناسان گردشگری شهر سمیرم تکمیل گردید. پس از آن داده های جمع آوری شده توسط نرم افزار Super Decison مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و استراتژی های تدافعی بعنوان بهترین استراتژی ها جهت توسعه گردشگری کشاورزی شهرستان سمیرم تعیین گردید. طبق این دسته از استراتژی ها باید با پرهیز از تهدیدات، نقاط ضعف را کاهش داد.

قلمدان سازی به روش پاپیه ماشه یکی از هنرهای سنتی رایج در دوران صفویه و قاجار بوده و امروزه رو به فراموشی نهاده است. به دلیل حفظ میراث فرهنگی و هنرهای سنتی ایرانی، ضرورت "مطالعه تحلیلی قلمدان سازی کشویی سنتی به شیوه پاپیه ماشه (لایه چسبانی کاغذی) با تأکید بر روش قالب سازی چوبی و ارائه روش جایگزین" از بعد علمی و فنی آن ایجاد می شود. اهداف پژوهش شناخت شیوه های ساخت قلمدان کشویی سنتی به روش پاپیه ماشه (لایه چسبانی کاغذی) است و پرسش پژوهش عبارت از: - قدما در مرحله قالب گیری ساخت قلمدان های سنتی پاپیه ماشه، چگونه عمل می کرده اند و امروزه چه روش جایگزینی برای این مرحله می توان ارائه نمود؟ در این مقاله اطلاعات کتابخانه ای و داده های اسنادی و تجربی با رویکرد توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج نشان می دهد با جایگزینی قالب سازی با یونولیت به جای قالب های چوبی به راحتی می توان به طراحی و ساخت قلمدان سنتی با روش پاپیه ماشه اقدام کرد و روش پاپیه ماشه شیوه ای در بازیافت کاغذهای دورزیر محسوب می شود که در حفظ سلامتی محیط زیست نقش به سزایی دارد و هنرمندان قدیمی آگاهانه از هر امکانات و شرایطی برای تولید آثار هنری استفاده می کرده اند.

شناسایی متونی که توسط اندیشمندان شناخته شده داخلی پیرامون هنرمعاصر ایران نگارش شده است می تواند به عنوان دریچه ای برای ردیابی ارتباط منطقی میان اندیشه معاصر و هنرمعاصر در ایران مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس هدف از این تحقیق مقایسه آرای دو اندیشمند معاصر ایرانی، جلال آل احمد و داریوش شایگان، پیرامون هنر معاصر ایران است. و مسئله هویت و نسبت آن با نوع اندیشه جلال آل احمد و داریوش شایگان و نیز آرای ایشان پیرامون هنرمعاصر ایران مورد ارزیابی قرار گرفته است. در اینجا این سوال ها مطرح می شود. 1-نوشته های جلال آل احمد و داریوش شایگان در مورد هنر معاصر ایران چگونه ارتباطی با جنس تفکر هویت اندیش ایشان دارد؟ 2-چگونه می توان آرای ایشان پیرامون این موضوع را با یکدیگر مقایسه کرد؟ این نوشتار در قالب پژوهشی بنیادی و با رویکردی توصیفی_تطبیقی نوشته شده است.  از خلال مطالعه اسناد کتابخانه ای و نوشتارهای  پراکنده ایشان در مورد هنر معاصر ایران، چگونگی مواجهه این دو اندیشمند ایرانی با این موضوع استخراج شده است. در نهایت با تجزیه و تحلیل داده های کیفیِ جمع آوری شده و جدول بندی این داده ها بر اساس روش استقرای علمی، نوع دیدگاه هویت اندیشی دو متفکر و تشابهات و تفاوت های موجود در مقالات ایشان پیرامون هنرمعاصر ایران مشخص و مورد تطبیق و مقایسه قرارگرفته است. بر همین اساس می توان اینگونه نتیجه گرفت. که آرای جلال آل احمد پیرامون هنرمعاصر ایران بیشتر متأثر از دیدگاه هویت اندیشی بومی و در مقابل آرای داریوش شایگان در این حوزه بیشتر تحت تاثیر دیدگاه هویت اندیشی سیاره ای او مطرح شده است.

مسجد، بعنوان نمادی از معماری اسلامی نقش مهمی در انعکاس و تجلی ذات خداوند متعال دارد. در عصر حاضر، با ظهور فناوری جدید، شاهد ساخت مساجدی هستیم که کالبدی متفاوت از مساجد گذشته دارند از جمله مسجد تئاتر شهر تهران. با توجه به اینکه مسجد یکی از بسترهای اصلی هنر و معماری اسلامی در شهر محسوب میشود و همچنین از عناصر مهم و تاثیر گذار در هویت و فرهنگ شهر های اسلامی نیز میباشد؛ لذا قرارگیری این مسجد درکنار مساجد سنتّی در بافت شهری امروز، این پرسش را در ذهن مخاطبان ایجاد میکند که آیا این مسجد به عنوان یک بنای مذهبی بر اساس شاخصه های هنر اسلامی طراحی و اجرا شده است؟ آیا این مسجد با شکل جدید میتواند زمینه ساز رشد و تعالی انسان، که هدف اصلی عبادت است، باشد؟ هدف از این نوشتار تحلیل و تطبیق معماری مسجد تئاتر شهر تهران با شاخصهای هنر اسلامی است. به این منظور نمونه موردی مسجد تئاتر شهر تهران که کالبدی نوآورانه دارد، بررسی شده است. برای پاسخ به سؤالات ابتدا مبانی نظری هنر اسلامی مطرح گردیده و شاخص های آن استخراج شده، سپس ویژگیهای مسجد تئاتر شهر تهران به عنوان نمونه ای از مساجد متجدّد معرفی و بر اساس آن معماری مسجد نئاتر شهر تهران تجزیه و تحلیل شده است. روش تحقیق بر مبنای استدلال منطقی و تحلیل محتوا با استفاده از مطالعات اسنادی-کتابخانه ای می باشد. نتایج حکایت از آن دارد که برخی دگرگونی های ناشی از پیشرفت سبک و تنکیک در معماری ضروریست، اما باید مرزی مشخّص برای آن در نظر گرفته شود تا تغییرات شکلی باعث تغییر مفاهیم والای انسانی نگردد و معماری مسجد در عین بداعت، همچنان بازگوکننده تعالیم و شاخص های اسلامی باشد. در مسجد تئاتر شهر تهران تلاش برای بداعت و هماهنگی با محیط باعث شده است که معنا و هویت اسلامی در آن کمرنگ شود و بنا خوانایی خود را، که برای مسجد امری ضروریست، ازدست بدهد. مباحث حاصل از این پژوهش میتواند به تدوین و ارتقاء کالبدی طراحی معماری مساجد دوران معاصر و متناسب با هویت و فرهنگ اسلامی ایرانی منجر شود. شاخص های هنر اسلامی میتواند بهترین انتخاب برای مساجد در جهت ارتقاء کیفیت طراحی فضاها و معنوی کردن این مکانها باشد.

  نسخه جامع التواریخ رشیدی، تالیف خواجه رشیدالدین فضل الله، متعلق به دوره ایلخانی است. نگاره هایی با مضامین سرگذشت انبیای الهی در بین تصاویر آن وجود دارد و نگاره های موجود در کتابخانه دانشگاه ادینبورگ اسکاتلند و مجموعه ناصر خلیلی، نمونه های مهمی از این نسخه هستند. پژوهش های متعددی در مورد نگاره های این مجموعه ها انجام شده، اما یافته های پژوهش ها از جامعیت لازم برخوردار نبوده است. زیرا در برخی از منابع معرفی و شناسنامه آثار اطلاعات اشتباهی را ارایه کرده اند که سبب حصول نتایج فاقد اعتبار شده است. هم چنین، تعداد جامعه آماری محدود بوده و درنتیجه، نتایج پژوهش ها قابل اطمینان نیستند و از این رو، ضرورت انجام پژوهش حاضر ایجاب شده است. اهداف شامل شناخت میزان پای بندی نگاره های سرگذشت پیامبران در کتاب جامع التواریخ به متن قرآن کریم و کتاب های مقدس تورات و انجیل و شناسایی عوامل تاثیرپذیری نگاره های آن از متن تورات است. پرسش این است که، نگاره های سرگذشت پیامبران در کتاب جامع التواریخ تا چه اندازه ای به متن قرآن و کتاب مقدس تورات پای بند هستند؟ پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی با رویکرد تطبیقی و با تحلیل اطلاعات کتابخانه ای، اسنادی و تصویری انجام شده و نمونه ها شامل 18 نگاره با موضوع سرگذشت پیامبران از کتابخانه دانشگاه ادینبورگ و مجموعه ناصر خلیلی است. نتایج نشان می دهد، در نگاره ها، پای بندی کامل به یک متن خاص دیده نمی شود و به نظر می رسد آثار با دخل و تصرف هایی از سوی نگارگر خلق شده اند.