زهره شکیبایی

بسیاری از دانشگاه های دنیا رسالت خود را از آموزش محوری به سوی پژوهش محوری تغییر دادند. مقاله حاضر بر آن است تا با تاکید بر ماهیت و کاربست های دانشگاه پژوهشی ساختار این نوع دانشگاه را در چارچوب پرسش های زیر تبیین نماید. -1 مولفه های اصلی دانشگاه پژوهشی کدامها هستند؟ -2 مدل مناسب دانشگاه پژوهشی در کشور ایران کدام است؟ -3 درجه تناسب مدل پیشنهادی از نظر متخصصان آموزش عالی چگونه است؟ بر اساس منطق مدل های تحلیل عاملی، یک نمونه 500 نفری از روسا، معاونین، مدیران گروه ها و اعضای هیات علمی دکترا و مربیان با تجربه دانشگاه های شمال کشور به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. با فرا تحلیل دانشگاه های پژوهشی موجود و مبانی نظری موضوع، یازده بعد یک دانشگاه پژوهشی شناسایی شد و براین اساس پرسشنامه ای 66 سوالی طراحی و در معرض قضاوت مشارکت کنندگان پژوهش قرار گرفت. در گام بعدی جهت یافتن ساختار معنی داری از ترکیب مولفه ها و پاسخ ها، از روش تحلیل عاملی از نوع تحلیل مولفه های اصلی و ضرایب همبستگی مربوط به ماتریس مولفه ها استفاده شد. نتایج این تحلیل ها نشان داد که فرایند مدلسازی دانشگاه پژوهشی باید دارای 7 عامل اصلی باشد. پس از نام گذاری این عوامل، برآوردها نشان می دهند که صلاحیت ها و ارتباطات بین المللی و بین فرهنگی، آزادی و مسوولیت علمی اجتماعی، توان خلق منابع و ثروت، تمرکز بر بازتاب های ملی و فراملی، به روزسازی زیرساخت های علمی پژوهشی، تعهد به بهگزینی و آموزش و پژوهش بین رشته ای جمعا حدود %50 از واریانس مشترک در ساخت دهی مدل یک دانشگاه پژوهشی را تبیین می نمایند. درجه تناسب و هماهنگی این مدل نیز با استفاده از نظرات 40 تن از متخصصان آموزش عالی کشور و بر اساس ضریب هماهنگی کندال برابر با 0.74 تعیین گردید و بر این اساس مدل نهایی دانشگاه پژوهشی طراحی گردید.

هدف پژوهش حاضر فراتحلیل پژوهش های انجام شده در زمینه تاثیر فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر وضعیت معلمان، جهت برآورد اندازه اثر واقعی فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد حرفه ای معلمان بود. جامعه پژوهش را کلیه پژوهش های انجام شده، تا پایان سال 1389 در زمینه تاثیر فاوا بر رشد حرفه ای معلمان در ایران تشکیل دادند. از طریق نمونه گیری هدفمند تعداد 9 پژوهش که دارای ویژگی های مناسب برای ورود به فراتحلیل بودند، انتخاب شدند. ابزار پژوهش، چک لیست گزینش پژوهش ها از نظر فنی و روش شناختی بود. مدل فراتحلیل ترجیحی در این پژوهش رویکرد ترکیب نتایج هانتر و اشمیت بود. ضمناً برای تفسیر نتایج از رویکرد کوهن استفاده شد. یافته های پژوهش نشان دادند که کاربرد فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد حرفه ای معلمان به طور معناداری تاثیر دارد. همچنین اندازه اثر فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد حرفه ای معلمان معادل 387/0 می باشد که برمبنای شاخص های تفسیری، بالاتر از حد متوسط است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی بسترهای مفهومی تحقق حکمرانی خوب در آموزش و پرورش عمومی ایران بود. این مطالعه به روش کیفی، با رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. در این پژوهش تعداد 30 تن از صاحب نظران و خبرگان نظام آموزش عمومی که دارای تالیف های معتبر در حوزه حکمرانی خوب بودند، از طریق نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی تا مرز اشباع نظری، انتخاب شدند و در معرض مصاحبه نیمه ساختاریافته قرار گرفتند.  همچنین داده های حاصل از بازخوانی مصاحبه ها، با استفاده از روش تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل و کدگذاری شدند. همچنین جهت استحکام پایایی تحقیق از قابلیت وابستگی، باور پذیری و تایید پذیری استفاده شد. برمبنای کدگذاری باز مصاحبه ها، در مرحله مقدماتی 87 مولفه بازشناسی شدند. لیکن در نهایت 35 سازه در قالب 3 تم اصلی (مقدمات و پیدایش 14 مورد، فرایند و اجرا 12 مورد و پیامد و نتیجه 9 مورد) به عنوان بخشی از ساختارهای مفهومی جهت تحقق حکمرانی خوب در جوامع آموزشی تم یابی شدند. تحلیل های ارائه شده در این پژوهش نشان می دهد که این مفاهیم استخراجی در شرایط تغییرات گسترده درونی و بیرونی از ظرفیت لازم برای استقرار حاکمیت خوب در آموزش عمومی ایران برخوردارند. همچنین تحقق حکمرانی خوب در نظام آموزش عمومی کشور در قالب سازه های شش گانه نتیجه گرایی، اثربخشی نقش ها و وظائف، ارتقای ارزش ها، شفاف سازی، ظرفیت سازی و پاسخگویی قابل مفهوم سازی است.

مقدمه: هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه ی بین طلاق عاطفی و بهزیستی روانشناختی با روابط فرازناشویی زنان ﺑﻮد. روش: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی و از نوع همبستگی بود. برای تعیین حجم نمونه در پژوهش های همبستگی بنا به نظر کلاین ( 1394) لازم است به ازای هر مقیاس حداقل 30 تا 50 نمونه داشته باشیم، بنابراین از ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎری زنان متاهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره و روان درمانی شهر تهران 100 به روش نمونه گیری هدفمند داوطلبانه انتخاب شدند. جهت رسیدن به اهداف پژوهش از پرسشنامه های گرایش به روابط خارج از ازدواج، بهزیستی روانشناختی ریف (فرم کوتاه) و طلاق عاطفی محمدی و همکاران (1394) متناسب با اهداف تحقیق استفاده شده است. یافته ها: نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد بین طلاق عاطفی با روابط فرازناشویی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ و رابطه بین بهزیستی روانشناختی با روابط فرازناشویی منفی و معنادار به دست آمد (p≤001). بحث و نتیجه گیری: به نظر می رسد که متغیرهای طلاق عاطفی و بهزیستی روانشناختی می توانند در ایجاد روابط فرازناشویی نقش داشته باشند و طلاق عاطفی و بهزیستی روانشاختی بهترین پیشبینی کننده برای روابط فرازناشویی می باشند.

روش پژوهش حاضر کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد با رویکرد نظام مند (سیستماتیک)، و جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان حوزه تعلیم و تربیت در سال تحصیلی 98-1397 بود. در این پژوهش از روش نمونه گیری به شیوه هدفمند با به کارگیری معیار اشباع نظری داده ها، و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 13 نفر از متخصصان تعلیم و تربیت استفاده شد. برای به دست آوردن اعتبار و روایی داده ها از دو روش بازبینی مشارکت کنندگان و مرور خبرگان غیرشرکت کننده در پژوهش بهره گرفتیم. به منظور تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده از فرایند سه مرحله ای کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) استفاده کردیم. ابتدا پس از جمع آوری و تلخیص 126 کد باز اولیه حاصل از متن مصاحبه ها، 74 کد باز و 16 کد محوری (مؤلفه ها) در نظر گرفته شد. سپس در مرحله کدگذاری انتخابی، پنج مقوله اصلی شامل: اولویت پژوهش در سیاست گذاری کلان، قابلیت های محیطی، توانمندسازی و کارآمدی نیروی انسانی، نظام آموزشی مسئله محور و توسعه ساختاری و مالی تبیین شدند و الگوی مفهومی (نظری) پیشنهادی توسعه تفکر پژوهشی دانش آموزان در نظام آموزش عمومی ایران ارائه شد

هدف این مقاله تبیین مفهوم "مدیریتِ حکمت بنیانِ مدرسه " بود. چارچوب روش شناختی مورد استفاده، رویکرد کیفی از نوع نظریه مبنایی با نگاه سیستمی بود. برای جمع آوری داده از اطلاع رسان ها، مصاحبه های عمیق غیررسمی و تحلیل اسناد استفاده شد. همچنین برمبنای اشباع نظری، 15 تن از حکمای معاصر و فیلسوفان تعلیم و تربیت و علوم اجتماعی در سطح جهانی برای مشارکت در این پژوهش دعوت شدند. 5 سند نیز به عنوان اطلاع رسان مورد استناد قرار گرفت. تحلیل داده ها در ۳ مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شد. نظریه نهایی نیز حول مقوله محوری "مدیریت حکمت بنیان مدرسه " صورت بندی شد. باور پذیری نظریه تولید شده از طریق راهبردهای بازبینی اعضاء، تحلیل موارد منفی و چند سویه سازی منابع مورد تعدیل قرار گرفت. فرایند تحلیل داده ها تا حد شکل گیری نظریه نیز جهت تامین معیار اعتمادپذیری پژوهش، تا حد ممکن توصیف شد. نتایج نشان داد، "مدیریت حکمت بنیان مدرسه " با اتکا به عوامل نگرشی، نظری و سازمانی قابل بازشناسی است. همچنین این سازه تحت تأثیر شرایط مداخله گر محیطی و سیاست های کلان و شرایط زمینه ای (قابلیت های عملی، قابلیت های فرهنگی، قابلیت های معنوی، قابلیت های نظری) قابل توسعه است. در واقع به کارگیری راهبرد رهبری حکیمانه، موجب توسعه حکمت در مدارس، بالندگی فرهنگی و تحقق اهداف نافع مدرسه خواهد شد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد و مولفه های توسعه تفکر پژوهشی دانش آموزان در دوره های تحصیلی و با رویکرد کیفی و استفاده از راهبرد پدیدارشناسی انجام شد. بر اساس نمونه گیری هدفمند و تا حصول اشباع نظری، 13 نفر از متخصصان حوزه ی تعلیم و تربیت به مشارکت دعوت شدند. داده ها به کمک مصاحبه ی نیمه ساختار یافته گردآوری و با روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شدند. برای بدست آوردن اعتبار و روایی داده ها از دو روش بازبینی مشارکت کنندگان و مرور خبرگان غیرشرکت کننده در پژوهش استفاده شد. ابعاد و مولفه های شناسایی شده در قالب 36 کد باز و 5 کد محوری: نگرش معلم، فضای آموزشی مناسب، تشریک مساعی، قابلیت های محیطی و خودراهبری دانش آموزان تبیین شدند. مطالعات ما نشان داد که توسعه تفکر پژوهشی دانش آموزان در دوره های تحصیلی، نیاز به داشتن معلمانی فکور و پژوهشگر، امکانات آموزشی مناسب، گسترش فرهنگ تفکر، پژوهش و همکاری، برقراری ارتباطات موثر با امکانات محیطی خارج از محیط مدارس و دانش آموزانی فعال و با انگیزه دارد.

این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر تمایلات رفتاری نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات در کارکنان مدارس الکترونیکی استان گیلان انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری، شامل کلیه کارکنان مدارس الکترونیکی استان گیلان به تعداد 2145 بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 326 نفر برآورد گردید و از روش نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس استفاده شد. ابزار پژوهش شامل پرسش نامه محقق ساخته برای اندازه گیری متغیرهای اثرگذار بر تمایلات رفتاری نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات می باشد. جهت سنجش روایی ابزار از روش روایی صوری و روایی همگرا با استفاده از میانگین واریانس استخراج شده (AVE) که بالاتر از 0/5 برآورد گردید، استفاده شد و پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ 0/85 و هم چنین، با استفاده از اعتبار ترکیبی از طریق ضریب دیلون- گلدنشتاین بالای 0/7 محاسبه شد. تحلیل داده ها از طریق آمار استنباطی و تکنیک آماری مدل یابی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزیی انجام شده است. نتایج حاکی از تأثیر هنجارهای ذهنی، سودمندی ادراک شده، سهولت ادراک شده، ریسک ادراک شده، تجربه نسبت به استفاده و انتظار بهبود عملکرد بر تمایل رفتاری نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات دارد. هم چنین، نتایج نشان داد، سازگاری ادراک شده در رابطه بین سودمندی ادراک شده و سهولت ادراک شده، ریسک ادراک شده، تجربه نسبت به استفاده، انتظار بهبود عملکرد و تمایلات رفتاری نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات، نقش تعدیل کنندگی دارد.

 مطالعه ی حاضر به روش ترکیبی و از نوع طرح های تحقیق آمیخته اکتشافی است. جامعه ی آماری این پژوهش در بخش کیفی خبرگان و در بخش کمّی، شامل کلیه مدیران هنرستان های فنی و حرفه ای شهرستان های استان تهران که در سال تحصیلی 98-97 جمعاً 105 نفر می باشند. برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه محقق ساخته در مقیاس پنج گزینه ای استفاده شد که حاوی 153 گویه بود و برای تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی از تحلیل معادلات ساختاری در نرم افزار Smart PLS استفاده شد. یافته ها نشان داد که متغیرهای اصلی مدل مدیریت دانش به منظور بهبود کیفیت یادگیری شامل مدیریت و سرمایه انسانی، فرهنگ و ساختار، فرایندهای مدیریت دانش و آموزش و یادگیری بوده و متغیرهای فرعی شامل مربیگری و رهبری دانش، نوآوری دانش، مدیریت سرمایه فکری، یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده، اندازه گیری، ارزیابی و مهندسی مجدد، آموزش، تحصیلات و سواد اطلاعاتی کارکنان، نظام انگیزشی، پاداش و سیستم ارتقای کارکنان، اعتماد، حمایت، تعهد و درک و آگاهی کارکنان و مدیران ارشد و مواردی از این دست است.

امروزه دانش نقش اساسی در تحقق اهداف سازمان و کسب مزیت رقابتی ایفا می نماید. مدیریت دانش مدیریت سرمایه های پنهان سازمان است، و این فرایند شامل خلق، کسب، ذخیره سازی، انتشار، به اشتراک گذاری و بکارگیری دانش است که در سایه مدیریت دانش بروز می کند. به همین دلیل از مدیران انتظار می رود که درک عمیقی از تحولات سازمانی داشته و عملکرد سازمان ها را از طریق سرمایه گذاری در پروژه های مبتنی بر دانش ارتقاء دهند. از سوی دیگر، زمانی می توان این اطمینان را کسب نمود که دانش در سازمان به نحو صحیحی مدیریت شود به طوری که یادگیری افراد از دانش موجود در سازمان، در حد مناسبی باشد. بنابراین، مهمترین گام در این خصوص بررسی مدل های مختلف  مدیریت دانش و شناسایی عوامل مدیریت دانش به منظور  بهبود یادگیری است. بنابراین مقاله حاضر به بررسی مدل ها و شناسایی عوامل مدیریت دانش در بهبود یادگیری هنرجویان در واحدهای آموزشی فنی و حرفه ای پرداخته است.

هدف مقاله حاضر آشکارسازی پدیده «مدرسه نامریی ایرانی»، به عنوان یک حوزه مطالعاتی جدید در دانش مدیریت آموزشی بود. رویکرد پژوهشی ترجیحی، پدیدارشناسی از نوع هرمنوتیک بود. با لحاظ اشباع نظری، از بین خبرگان اداره مدارس، استادان علوم تربیتی و مدیریت آموزشی، 10 تن به صورت هدفمند و با روش نمونه گیری زنجیره ای، انتخاب و دعوت به همکاری در این پروژه پژوهشی شدند. جمع آوری داده ها با استفاده از یک گروه کانونی انجام شد. برای استخراج داده ها از استراتژی های تحلیلی متن محور و یادداشت محور توأم با روش قیاس تحلیلی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها، از طریق کدگذاری های باز، محوری و گزینشی انجام شد. روایی درونی و بیرونی پژوهش از طریق استحکام مضامین استخراجی، باورپذیری تفسیرها، چندسویه سازی، اتکاپذیری و تأییدپذیری یافته ها و اقناع، بیشینه سازی شد. نتایج نشان داد از سازه های بی شکلی روابط مدرسه ای، پیش بینی ناپذیری زندگی مدرسه ای، تولید دانش ضمنی در مدرسه، جریان فرامتنی مدرسه، سازگاری امر مدرسه ای با واقعیت پدیدارشناختی، توان سازگاری و انطباق پویای مدرسه، گرایش به هم ترازی قدرت در روابط مدرسه ای، زیست در مرزهای خاکستری مدرسه، گفت وگوهای مدرسه ای فردبنیان، فرایندهای مدرسه ای خودبنیاد، می توان در تبیین پدیده «مدرسه نامریی» استفاده کرد. همچنین از این سازه ها که برای تبیین پدیده مدرسه نامریی توسعه یافته اند، می توان به عنوان یک حوزه مطالعاتی جدید در دانش مدیریت آموزشی، در قلمرو نظر و عمل بهره برداری شود.

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل هم رخدادی واژگان و ترسیم نقشه علمی پژوهش های با محوریت مدرسه است. روش پژوهش: این پژوهش کاربردی، توصیفی/ تحلیلی، و مبتنی بر تکنیک علم سنجی بود. جامعه آماری، مقالات نمایه شده در پایگاه های اس.آی.دی، پرتال جامع علوم انسانی، مگیران، و اریک، در بازه زمانی ۹ ساله ۱۳۹۹-۱۳۹۱ (۲۰۱۲-۲۰۲۰)، با جست وجوی کلیدواژه «مدرسه» بود. در بخشی از پژوهش از کل جامعه و در قسمتی دیگر از قانون پراکندگی برادفورد برای نمونه گیری استفاده شد. همچنین به وسیله نرم افزارهای راور- ماتریس و وی.اُ.اس ویوور به ترتیب نمودارهای ماتریس هم رخدادی و نقشه علمی تهیه شد. یافته ها: در جست وجوی کلیدواژه «مدرسه» در پایگاه های مذکور، ۴۳۹۰ مقاله فارسی (۱۳۹۹-۱۳۹۱) و ۱۴۳۱۳ مقاله انگلیسی (۲۰۱۲-۲۰۲۰)؛ و نیز ۱۷۱۲ واژه فارسی، و ۳۵۶۳ واژه انگلیسی یافت شد. براساس یافته های حاصله بیشترین نرخ رشد پژوهش های فارسی با محوریت مدرسه در سال های ۱۳۹۸ (42/16٪) و ۱۳۹۷ (٪33/14)، و در انگلیسی سال ۲۰۱۲ (09/20٪) بود. بیشترین این مقالات مربوط به حوزه های «روانشناسی» و «آموزش و پرورش» بود. همچنین بالاترین نرخ هم رخدادی واژگان با کلمه مدرسه، متعلق به واژه های «تفکر انتقادی- ذهن» در مقالات فارسی و «دانش آموزان- مدارس»، در مقالات انگلیسی بود. نتیجه گیری: تجزیه و تحلیل تحولات «مدرسه» در سطوح ملی و بین المللی نشان داد، طی سال های اخیر پژوهش های بسیاری به این مفهوم پرداخته اند. بررسی میزان انتشار پژوهش ها و نیز واژگان هم رخداد با «مدرسه» حاکی از آن است که این مفهوم به طور تلویحی در بطن حوزه های مطالعاتی مختلف وجود دارد، به نظر می رسد لازم است «مدرسه» به جای بررسی در حوزه های مطالعاتی پراکنده، در یک حوزه تخصصی مورد پژوهش قرار گیرد.

هدف: در تحقیق حاضر به ارائه مدل دستیاری آموزشی والدین به منظور توانمندسازی آموزشی مدارس به صورت آنلاین پرداخته شد. روش شناسی: تحقیق حاضر از لحاظ جهت گیری پژوهش جزو تحقیقات بنیادی بود. از نظر شیوه گردآوری داده ها، با رویکرد کیفی انجام در این پژوهش ابعاد مختلف دستیاری آموزشی والدین با استفاده از رویکرد کیفی، مقیاس های عام دسته بندی شدند. در ادامه از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته و نظرات 22 نفر به صورت هدفمند از خبرگان حوزه آموزش و پرورش در سطح  استان مازندران جهت گردآوری داده ها استفاده شد. در مصاحبه 19 مشخص شد که اصل اشباع صورت گرفته است. برای تحلیل داده ها از رویکرد تحلیل مضمون و نرم افزار Maxqda استفاده گردید. یافته ها: مضامین فراگیر استخراج شده، دستیاری آموزشی والدین به منظور توانمندسازی آموزش آنلاین در مواقع بحرانی در 5 مقوله (توانمندی فردی، توانمندی تعامل اجتماعی، توانمندی تدریس، پشتیبانی فضای مجازی، پشتیبانی و ارزیابی و نظارت) و در 16 مضمون سازماندهنده، (مهارت ها، شایستگی ها، عوامل روانشناختی، ایجاد اعتماد، ایجاد هماهنگی، ایجاد ارتباط، توانمندی تکنیکی، توانمندی علمی، توانمندی مدیریتی، زیرساخت های سخت افزاری، زیرساخت های نرم افزاری، ارزیابی و نظارت بر دانش آموزان، ارزیابی و نظارت بر والدین، آموزش والدین، فرهنگ سازی دستیاری آموزشی والدین، شناسایی موانع و چالش ها) و 88 مضمون پایه تعیین و معرفی شده اند.بحث و نتیجه گیری: اهمیت فرایند آموزش و یادگیری دانش آموزان بیشتر از قبل شده است. زیرا توانمندسازی مدارس یکی از ضروری ترین اقدامات و عامل نجات بخش در شرایط فعلی تلقی شده که می تواند موفقیت نظام آموزشی را تضمین نماید.