مدارا و تساهل مذهبی ایرانیان در مواجهه با اقلیت های دینی به مثابه یکی از شاخص های هویت ملی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

عدم همزیستی مسالمت آمیز و فقدان مدارا و تساهل ازجمله ویژگی های منفی است که گاه به مثابه یک مسئله تاریخی و فرهنگی به جامعه ایرانی نسبت داده می شود. در بخشی از آثار مربوط به خلقیات ایرانیان، گفته می شود که انسان ایرانی، کمتر دارای روحیه گفتگو و تعامل بوده و در مواجهه با دیگری، روحیه تخاصمی و غیر مسالمت آمیز داشته است. این مقاله مدعای خویش را در نقد این تصویر از هویت ملی ایرانیان بنیاد نهاده و سعی دارد نشان دهد که مدارا و تساهل به ویژه در مواجهه با اقلیت های دینی یکی از ویژگی های خاص جامعه ایرانی به شمار می رود. این پژوهش یک بررسی توصیفی و تحلیلی است و در گردآوری داده ها از روش مطالعه اسنادی با تأکید بر سفرنامه های خارجی دوره صفویه و قاجار استفاده شده است. با تکیه بر یافته های پژوهش می توان گفت از نگاه سفرنامه نویسان خارجی اگرچه در پاره ای موارد سخت گیری هایی نسبت به برخی اقلیت های دینی وجود داشته است؛ اما ایرانیان مسلمان با ابتنای به فرهنگ شیعی در طول تاریخ، همواره با اقلیت ها با تساهل و میانه روی رفتار کرده اند؛ و بسیاری از شواهد و گزارش های سیاحان از وضعیت مطلوب اقلیت های دینی در جامعه ایران و برخورداری آنان از حقوق شهروندی و آزادی های مذهبی حکایت دارد.