هدف : بررسی عوامل خطر و محافظت کننده در استعداد اعتیاد دانشجویان هدف پژوهش حاضر بود. روش : از میان جامعه هدف (دانشجویان دختر و پسر دوره کاردانی و کارشناسی دانشگاه های آزاد اسلامی استان آذربایجان غربی با دامنه سنی 41-18 سال)، 592 نفر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای از دانشگاه های آزاد اسلامی ارومیه، خوی، ماکو، مهاباد و بوکان برحسب جنسیت، رشته و سال تحصیلی انتخاب شدند. داده ها به وسیله پرسشنامه استعداد اعتیاد، نسخه دانشجویان ( ASQ-SV ) گردآوری و به روش تحلیل واریانس یک طرفه و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها : استعداد اعتیاد در دانشجویان پسر بیشتر از دختر، مجرد بیشتر از متأهل، سال های تحصیلی بالاتر بیشتر از سال های پایین تر و مصرف کنندگان دایمی و گاه گدار سیگار بیشتر از غیرسیگاری ها و در گروه های مختلف آموزشی یکسان بود. اشتغال مادر به طور غیرمستقیم با افزایش پیشرفت تحصیلی دانشجویان موجب کاهش استعداد اعتیاد آنان شده، اما به طور مستقیم در افزایش و کاهش وضعیت تحصیلی و استعداد اعتیاد تأثیری نداشت. تعداد دوستان در افزایش و کاهش پیشرفت تحصیلی تأثیری نداشت، اما به طور مستقیم و غیرمستقیم با افزایش وضعیت نامطلوب تحصیلی، افزایش استعداد اعتیاد را در پی داشت. نتیجه گیری : پیشرفت تحصیلی، وضعیت مطلوب تحصیلی، تعداد اندک دوستان، عدم مصرف سیگار و اشتغال مادر عوامل محفاظت کننده و مرد بودن، تجرد، افت تحصیلی، وضعیت نامطلوب تحصیلی، تعدد دوستان و مصرف دایمی یا گاه گدار سیگار از عوامل خطر برای استعداد اعتیاد محسوب می شود.
