مطالب

ترتیب بر اساس: جدیدترینمرتبط ترین
فیلتر های جستجو: مقبره حذف فیلتر ها
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۵ مورد.
۱.

خوانش معماری و تزیینات مقبره سلطان شهاب الدین و تطبیق آن با پاره ای از اصول حکمت متعالیه

نویسنده:
منبع: رهپویه حکمت هنر دوره ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳) 89 - 102

کلید واژه ها: حکمت متعالیه مقبره سلطان شهاب الدین اصالت وجود تشکیک در وجود حرکت جوهری قوه خیال معماری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۱۸
مقبره سلطان شهاب الدین و یا شیخ شهاب الدین، واقع در حاجی دلای لاریجان مازندران، ازجمله آثار هنری فاخری است که مقارن عصر صفویه به وجود آمده است. مسئله این است که با توجه به ارتباط وثیق و عمیقی که بین حکمت الهی عموماً و حکمت متعالیه خصوصاً با هنر و معماری اسلامی و ایرانی برقرار است؛ می توان میان آثار هنری و اصول حکمی به تطبیق پرداخت و تجلی حکمت به ویژه حکمت متعالیه را در آثار هنری و معماری تبیین نمود. حکمت متعالیه که توسط صدر حکمای الهی، حکیم صدرالمتألهین شیرازی پی ریزی و پایه گذاری شده است؛ مبتنی بر چند اصل اساسی و تأسیسی است. ازجمله اصالت وجود و تشکیک در وجود و وحدت وجود و حرکت جوهری. روش مقاله پیش رو توصیفی- تطبیقی است و در پی دستیابی به این هدف است که میان برخی از ویژگی های هنری مقبره سلطان شهاب الدین ِحاجی دلای مازندران با پاره ای از اصول حکمت متعالیه به تطبیق بپردازد. معمار، کاشیکار و خطاط  بنای بقعه سلطان شهاب الدین، با زبانی نمادین و رمزآلود، سعی بر القاء حقیقت وجود با استفاده از چیدمان نور؛ اصالت وجود با ایجاد تداوم فضایی در بنا؛ تشکیک وجود با سلسله مراتب فضاها و نقوش گیاهی کاشی ها و حتی نقش آیه و حدیث و سخنان عرفانی  بر روی کاشی های شش پر ؛ وحدت  وجود با گنبد مخروطی شکل نوک تیز و حرکت جوهری  با نقوش گیاهی داشته است. نتایج این پژوهش که مطالب آن به روش میدانی و کتابخانه ای جمع آوری شده است نشان می دهد که معماری و تزیینات این بنا هم راستا با اصول حکمت متعالیه صدرایی، به ویژه اصالت وجود و تشکیک در وجود و حرکت جوهری اند.
۲.

مطالعه مقایسه ای نقاشی های دیواری مقبره های منسوب به آقا سید محمد یمنی در «کیسُم» و «لیچا» گیلان بر اساس شناخت شخصیت هنرمند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶۶ 5 - 27

کلید واژه ها: نقاشی دیواری هنر عامیانه آرامگاه امام زاده سید محمد یمنی گیلان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۹۵
در شرق گیلان، دو بقعه منقوش منسوب به امام زاده سید محمد یمنی(ع) وجود دارد: یکی در روستای لیچای لشت نشاء و دیگری در روستای کیسُم آستانه اشرفیه. دیوارنگاره های این بقاع، شامل نقاشی های مذهبی عامیانه است. در بقعه لیچا، نام نقاش با امضای «مشهدی آقاجان لاهیجانی» مشخص است ولی در بقعه کیسُم، نام نقاش نامعلوم است. در هر دو بقعه، برخی خط نگاره ها و مجالس نقاشی شده از یک روایت، در نگاه اوّل شبیه هم به نظر می آیند و همین سبب شده است تا بعضی پژوهندگان، نقاش بقعه کیسُم را همان نقاش بقعه لیچا، یعنی «آقاجان لاهیجانی» معرفی کنند. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه شناخت هویت نقاش هنرمند بقعه کیسُم است. از اهداف فرعی این مقاله، تعیین پیشینه و بازشناساندن دیوارنگاری های آسیب دیده براثر حریق در بقعه کیسُم است. سؤال های این تحقیق عبارت اند از: 1. بر اساس مطالعه مقایسه ای، چه شناختی از هویت نقاش بقعه کیسُم حاصل می شود؟ 2. کدام بقعه ازنظر پیشینه دیوارنگاره ها، متقدم بر دیگری است؟ این پژوهش با روش تحلیلی مقایسه ای انجام گرفته و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است و تجزیه وتحلیل داده ها نیز به روش کیفی است. نتایج این پژوهش نشان می دهد اگرچه کلیشه های استفاده شده در برخی کتیبه نگاری های دو بقعه، یکسان است، ولی برخلاف نظر پژوهندگان پیشین، نقاش گمنامِ بقعه کیسُم نمی تواند «آقاجان لاهیجانی» باشد؛ و دیوارنگاره های بقعه کیسُم را باید متأخر تر از دیوارنگاره های بقعه هم نام اش در لیچا دانست. همچنین استنتاج شد برای دیوارنگاری در بقعه کیسُم، از کلیش ه های ساخته شده از روی آثار «استاد رضا لاهیجانی» استفاده شده است.
۳.

شناخت مقبره اَبَش خاتون (خاتون قیامت) شیراز و معماری آن بر اساس مستندات تاریخی و شواهد موجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری اقلیم گرم و خشک سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۷ 41 - 57

کلید واژه ها: صفویان اتابک اَبَش ام کلثوم خاتون قیامت برج مقبره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۴۸
مقبره «اَبَش خاتون» یا «خاتون قیامت» بخشی از میراث معماریِ کمتر شناخته شده شیراز است که انتساب آن به اتابک اَبَش محل اختلاف است و به سبب تخریب های گسترده سده اخیر بخش اندکی از آن برجای مانده است. هدف پژوهش کنونی دستیابی به روایتی از این بنا و محوطه آن مبتنی بر ارزیابی فرضیه های موجود و سپس بازسازی تصویری این عمارت است و می کوشد به این پرسش ها پاسخ دهد که پیشینه عمارت چیست و نقش والیان و حامیان زن در شکل گیری و شکوفایی آن، چه بوده است؟ شواهد تصویری موجود از این بنا چه ویژگی هایی را آشکار می سازند؟ و معماری، هندسه بنا و تزئینات آن چگونه است؟ روش پژوهش «تفسیری-تاریخی» است. نتایج نشان می دهند که این محوطه در روزگار دیلمیان (سده 4ق)، شکل اولیه خود را به عنوان «مشهد اُمّ کلثوم» یافته و در عصر سلجوقی رونق گرفته است. بیشترین سهم در شکوفایی این محوطه در نیمه نخست سده 7ق است که به «قبرستان آل سُلغُر» بدل گردید. اتابک اَبَش، رباطی به نام خود ساخت و بعدها کردوچین عمارتی تازه بساخت یا جسد اَبَش خاتون را به همان رباط بازگرداند. مطالعه مستندات موجود به ویژه عکس ها و نقشه ها نشان می دهند که از سده 12 تا 14ق، همواره این بنا به «خاتون قیامت» شهره بوده است. هرچند تزئینات آن کاشی معرق است ولی پلان مربع شکل و نمای متقارن آن به گونه ای است که «نسبت ارتفاع به عرض» و «بلندی گنبد خارجی» همگی یاد آور الگوی ساخت مقبره های برجی روزگار ایلخانی هستند که شاید با مرمت های پی در پی در اوایل عصر صفوی شکل نهایی کنونی خود را یافته باشد.
۴.

تزیین و ساختار بصری حروف خط کوفی در کتیبه نقاشی مقبره ارسلان جاذب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۲۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ 71 - 82

کلید واژه ها: غزنوی بنای ارسلان جاذب کتیبه نقاشی خط کوفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۵۷
هنر خوشنویسی یکی از هنرهای خاص و والای دوران اسلامی ایران در تزیینات معماری به شمار می رود. خط کوفی در سده های 5 و 6 هجری قمری دچار تغییرات بسیار شد و در راستای خوانایی و زیبابخشی در تزیینات معماری حرکت کرد. هنرمند با اتصال دو هنر خط و ترسیم و نقاشی الگوی جدیدی از خط کوفی را به وجود آورد که نمونه آن را در کتیبه نقاشی ارسلان جاذب در سنگ بست می توان مشاهده کرد. در پژوهش حاضر به منظور شناخت بیشتر خط کوفی ایرانی در سده های 5 و6 هجری قمری، دو اصل فرم و ساختار حروف و تزیینات وابسته به آن در کتیبه نقاشی مقبره ارسلان جاذب مورد توجه قرار گرفته است. برای رسیدن به دو اصل مطرح شده نگارنده به بررسی فرم و ساختار حروف کتیبه ارسلان جاذب از لحاظ معیارهای تناسب، تعادل و نوع خط پرداخته و در نگاه دوم فرم حروف و تزیینات وابسته به آن را بررسی کرده است. نتیجه حاصل از این پژوهش، نشان دهنده رشد و دانش خط و خط نگاره در این سده ها است که باعث خلق خطی جدید در محدوده خراسان شده است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته و اطلاعات به روش کتابخانه ای، اسنادی و به ویژه عکاسی میدانی جمع آوری شده است.
۵.

بررسی مقبره ی سه گنبد ارومیه

نویسنده:
منبع: پژوهش های معاصر در علوم و تحقیقات سال چهارم آبان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 66 - 77
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۹۴
بناهای آرامگاهی ایران در دوره های پس از اسلام در قالب ساخت مقابر باشکوه برسر گور اولیای مذهبی و گاه شاهان و افراد مشهور،رواج پیدا کرد. در دوره سلجوقیان (5و6 ه .ق) احداث این مقابر به عنوان یک بنای مذهبی به اوج خود رسید و ساخت مقابر با پلانهای متنوع در تمام پهنه تحت حکومت سلجوقیان فراگیر شد. در قرآن آیات مشخصی برای تدفین ذکر شده و دفن کردن مرده در خاک به عنوان یکی از اصول مهم شریعت مورد تأ کید قرار گرفته است از سوی دیگر برجسته کردن قبورساختن بنا بر روی آن نه تنها توصیه نشده بلکه به نظر می رسددر بسیاری از مذاهب اسلامی نهی شده است. این تحقیق باروش تحلیلی- توصیفی با توجه به اسناد کتابخانه ای به معرفی بنای سه گنبد ارومیه می پردازد.
۶.

تأملی بر مطالعه ساختاری فرش دوازده ضلعی مقبره شاه عباس دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 317 - 340

کلید واژه ها: استاد نعمت الله جوشقانی جوشقان قالی شاه عباس دوم صفوی فرش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۸۶
فرش دوازده ضلعی مقبره شاه عباس دوم، بزرگ ترین فرش ابریشمی دوره صفوی است که در سال 1082 ق بافت آن تکمیل شد و هم اکنون به شماره ثبتی 1400 در موزه آستان مقدس حرم حضرت معصومه(س) در قم نگهداری می شود. هدف این پژوهش، مطالعه ویژگی های بصری و ساختاری این فرش و ارتباط آن با سقف مقبره است. در این راستا، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش هاست که بافنده تا چه اندازه از نقوش سقف مقبره الهام گرفته است؟ و چه ارتباطی میان عناصر گیاهی و مرکز فرش دوازده ضلعی مقبره شاه عباس دوم وجود دارد؟ تحقیق پیش رو، بر پایه مطالعات کیفی و از حیث روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و مطالب به شیوه کتابخانه ای و میدانی بر مبنای مطالعه ساختاری و بصری فرش گردآوری شده اند. نتایج یافته ها نشان داد که طراحی فرش دوازده ضلعی متأثر از نقوش سقف مقبره و هنر دوره صفوی است.
۷.

معماری تندیس گرا بر پایه بینش هندی: وجه تمایز کالبدی باغ های گورکانیان هند با باغ های ایرانی (نمونه موردی: باغ مقبره تاج محل و همایون)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اثر دوره ۴۳ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۹۷) ۳۹۹-۳۸۲
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۹۱
باغ ایرانی یکی از نخستین الگوهای باغ سازی جهان است که به عنوان عنصری مؤثر و همچنین پدیده ای فرهنگی با ورود به سرزمین های دیگر می تواند با توجه به شرایط و بستر موجود تغییر کند. ارتباط حکومت گورکانیان با صفویان در ایران و پیوندهای فرهنگی میان این دو، زمینه را برای تأثیرپذیری از فرهنگ و هنر تمدن ایرانی به خصوص در حوزه معماری فراهم کرده است. باغ سازی به شیوه ایرانی در هند یکی از مهم ترین این تأثیرات است که به نظر می رسد بر پایه بینش هندی، کالبد باغ ایرانی در هند تغییر یافته است. هدف از این پژوهش بررسی وجه تمایز کالبدی باغ های گورکانیان در نسبت با باغ های ایرانی بر پایه بینش هندی است. معروف ترین باغ های دوره گورکانیان آرامگاه های واقع در باغ های وسیعی در پایتخت های دهلی و آگرا بوده است که از مهم ترین آنها باغ مقبره همایون و تاج محل است که به عنوان نمونه موردی برای این پژوهش انتخاب شده اند. مطالعات با استفاده از روش کتابخانه ای انجام شده و برای تحلیل در نمونه های مورد مطالعه در حوزه کالبدی باغ از روش تفسیری تاریخی بهره گرفته شده است. در خاتمه، یافته های پژوهش نشان می دهد بر پایه بینش هنر هندی، کالبد معماری باغ باید بیانی تندیس گرا و مجسمه وار داشته باشد؛ به گونه ای که در باغ مقبره هندی در دوره گورکانیان همه عناصر کالبدی باغ در آن اعم از آب، گیاهان و هندسه نقشی تزیینی و نمایشی داشته است و همچنین بنای اصلی (مقبره) به واسطه قرارگرفتن روی سکو و کم تراکم بودن درختان در باغ وجه تندیسی و برجسته ای دارد که بر باغ مسلط است.
۸.

تحلیل ترکیب بندی و فضای بصری نقوش هندسی و کتیبه ها در دو برج مقبره چهل دختران و پیر علمدار دامغان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۳ 40 - 54

کلید واژه ها: ترکیب بندی برج مقبره چهل دختران پیرعلمدار عناصر بصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۸۱
آرایه های تزیینی و کاربردی در دو برج مقبره چهل دختران و پیرعلمدار دامغان، بستر مناسبی جهت پژوهش در عرصه هنرهای بصری است و مساله اصلی تحقیق، ارزیابی کیفی فضاسازی و ترکیب بندی عناصرهندسی و ساختار شطرنجی موجود در عناصرنوشتاری در بدنه برج مقبره ها است. هدف از مقاله، درک قابلیت های بصری و نمایش تعادل در کلیت آثار است. سوال تحقیق این است که نقوش هندسی به همراه عناصرنوشتاری برج مقبره های مذکور، به لحاظ ترکیب و فضاسازی (با رویکرد بصری)، از چه کیفیتی برخوردار هستند؟ از این رو، 8 نمونه تصویر گزینش شده و به روش توصیفی-تحلیلی وبه شیوه میدانی و اسنادی مطالعه گردید. نتایج نشان داده که نقوش هندسی به دو دسته ساده (برپایه شبکه مربع و مربع مورب) و پیچیده (برپایه اسلوب هندسه پرگاری) و عناصرنوشتاری نیز به دو دسته کوفی ساده و گره دار تقسیم می شوند که در هردوبنا ازاین تقسیم بندی استفاده گردید، ضمن آنکه استفاده از ترکیب بندی های تکرارشونده و انتقالی درهردوبنا، فرمی موزون به نقوش داده و تنوع نسبت فضای مثبت و منفی در این نقوش، موجب ساختاری منسجم شده است. در عناصرنوشتاری نیز کتیبه ها، در پایه کار از خطوط عمودی، افقی و مورب (در کوفی ساده) و ایجاد اشکال هندسی (در کوفی گره دار) تشکیل شده اند. همچنین ترکیب بندی در این عناصرنوشتاری از هم نشینی حروف و کلمات در کنار نقوش هندسی و گیاهی حاصل شده و استفاده مناسب از فضای منفی در کتیبه کوفی ساده، به خوانش بصری کمک شایانی کرده است. در کتیبه کوفی گره دار نیز توازن میان فضای مثبت ومنفی از طریق نوشته ها و نقوش (هندسی و گیاهی) به خوبی مشهود است.
۹.

بررسی روند گسترش طریقت های چشتیه و نعمت اللهیه در دکن در مقایسه با مفاهیم کتیبه ای مقبره شاه نعمت الله ولی در ماهان کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال هجدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۷ 418 - 434
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۵۳
تصوف به عنوان پدیده مهم در تاریخ جهان اسلام نقش مهمی در نفوذ و بسط اسلام در شبه قاره هند ایفا کرد؛ دکن به عنوان قلب فرهنگی و تمدنی شبه قاره هند پذیرای فرقه های مختلف تصوف شد. با تشکیل حکومت سلاطین دهلی و استقرار طریقت چشتیه، مشایخ این فرقه از نفوذ معنوی بسیاری برخوردار شدند. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق تاریخی که مبتنی بر توصیف و تحلیل است و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مشایخ چشتیه در دوره بهمنیان یکی از گروه های تأثیرگذار سیاسی و اجتماعی به شمار می رفتند؛ به طوری که سلاطین بهمنی سعی می کردند از این جایگاه به نفع حکومتشان بهره ببرند اما مشایخ اولیه چشتیه براساس اصول خود از پرداختن به امور سیاسی و قبول مناصب حکومتی امتناع می کردند و همین عوامل به رشد این طریقت کمک کرد. بعد از چشتیه، نعمت اللهیه در دکن نفوذ کردند و در این منطقه گسترش یافتند. این طریقت ها به عنوان یک جریان تأثیرگذار در تمام فعالیت های فردی و اجتماعی مردم علاوه بر فعالیت های صوفیانه، گسترش دین اسلام و ترویج زبان و فرهنگ فارسی تأثیری شگرف در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی مردم به ویژه در هنر و معماری داشتند که یکی از شاخصه های ممتاز معماری و هنر در کتیبه اهدایی احمدشاه به آرامگاه شاه نعمت الله متجلی شده است. اهداف پژوهش: بررسی و شناخت جایگاه طریقت های چشتیه و نعمت اللهیه در دکن. بررسی چگونگی گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی در دکن و معماری کتیبه آرامگاه شاه نعمت الله ولی در ماهان. سوالات پژوهش: علت رشد طریقت های چشتیه و نعمت اللهیه در دکن چه بود؟ چه عواملی موجب نفوذ و گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی در دکن شدند؟  
۱۰.

بررسی تأثیر ورود مدرنیته بر مقبره های ایران (نمونه موردی مقابر نادرشاه، کمال الملک، ابن سینا، خیام، حافظ، فردوسی، پهلوی اول و سعدی)

نویسنده:
منبع: رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری سال ششم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۰ 2268-2281

کلید واژه ها: آرامگاه مقبره مرگ پست مدرن ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۱۱۴
پس از انقلاب صنعتی در اروپا شیوه جدیدی در هنر و معماری غرب موسوم به شیوه مدرن فراگیر شد. این شیوه در ایران در دوره پهلوی اول غالبا در معماری ساختمان های اداری، حکومتی و مسکونی نمود پیدا کرد. ایدئولوژی حاکم در دوره پهلوی دوم مبنی بر بازگشت به خویشتن باستانی و احیای فرهنگ کهن ایرانی بود. با غالب شدن نهضت مدرن در معماری ایران نمونه های جدیدی از معماری پدیدار شد. از جمله شاهد طراحی مقبره برای بزرگان و هنرمندان که برای تقریبا سیزده قرن در ایران متوقف شده بود می باشیم. نگارندگان به بررسی ایده طراحی این آرامگاه ها و رابطه سبک مدرن وارد شده به ایران با مشخصات و ویژگی های فردی و زمانی متوفی می پردازد که شامل آرامگاه های فردوسی، نادرشاه، کمال الملک، ابن سینا و خیام می باشد.
۱۱.

بررسی تطبیقی نقوش جووک درب های بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی با درب های مقبره خواجه احمد یسوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۸ 135 - 149

کلید واژه ها: جوَوک کاری درب های چوبی تالار چینی خانه مقبره یسوی ب‍ق‍ع‍ه ش‍ی‍خ ص‍ف‍ی ال‍دی‍ن اردب‍ی‍ل‍ی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۱۸۶
در میان آثار هنری چوبی بجا مانده از ادوار مختلف ایران بعد از اسلام بویژه از دوره تیموری و صفوی شاهکارهای بی نظیری وجود دارد که از منظر تکنیکی و نقوش مشابهت ها و تفاوت های قابل ذکری می توان بین آن ها مشاهده کرد. یکی از تکنیک های خاص بکار رفته در این آثار تکنیک جووک است. تکنیکی که مشابهت قابل توجهی با خاتم دارد ولی در عین حال تکنیکی مستقل از خاتم است. دو نمونه از آثار شاخص تاریخی که با تکنیک جووک کار شده اند درب های بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی از دوره صفوی و مقبره یسوی از دوره تیموری می باشند. در این پژوهش سعی شده که مطالعاتی بر روی درب های این دو مجموعه با هدف تطبیق نقوش جووک بکار رفته در آن ها، انجام گیرد. بنابراین سوال این پژوهش مربوط به نوع تفاوت ها و شباهت های جووک بکار رفته بر روی درب های بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و درب های مقبره خواجه احمد یسوی با توجه به تفاوت زمانی و مکانی آثار است. روش تحقیق حاضر بصورت توصیفی – تطبیقی با رویکرد تطبیقی بوده و به شکل کتابخانه ای و میدانی به جمع آوری اطلاعات پرداخته شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که در دوره تیموری و حتی قبل از آن نیز تکنیک جووک با خاتم در تمامی منابع یکی دانسته شده و تعریف خاصی برای جووک صورت نگرفته است در جووک کاری علاوه بر مقاطع مربع و مستطیل از مثلث و در مصالح از استخوان، برنج، آبنوس، فوفل و ... استفاده می کردند. با این وجود شکل کامل خاتم و اوج آن در دوره صفویه بوده و تکنیک جووک نیز همچنان با روش های قبلی در ابعاد بزرگتر از خاتم و در سطوح مختلف اجرا می شد. با توجه به بررسی های صورت گرفته می توان نتیجه گرفت اوج شکوفایی تکنیک جووک دوره تیموری بوده و نمونه های موجود بررسی شده گواهی این امر است.
۱۲.

پیکرنگاری نقاشی دیواری دوره هخامنشی در مقبره تاتارلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۲۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ 67 - 77

کلید واژه ها: هنر هخامنشی پیکر نگاری نقاشی دیواری مقبره تاتارلی هنر آناتولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۳۶
جاده شاهی هخامنشی از شوش آغاز و به سارد در آسیای صغیر ختم می شد. کلاینای یکی از شهرهای فریگیه در آسیای صغیر بود .از مهمترین یافته ها در کلاینای؛ مقبره ای واقع در تاتارلی است. این آرامگاه دارای نقاشیهایی روی تیرهای چوبی است که بزرگترین نقاشی روی چوب باستان می باشد و تاریخ آن اواسط قرن 5 ق. م. است. هدف مقاله شناخت ویژگی پیکرنگاری نقاشیهای تاتارلی و ارتباط سنتهای پیکرنگاری آناتولی و ایرانی است که از طریق روابط فرهنگی و هنری بین آناتولی و ایران هخامنشی صورت گرفت. پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی  و با گردآوری اسنادی به بررسی نقاشیهای مقبره و تاثیر سبک هنر هخامنشی در آن می پردازد. نتایج مشخص می کند پیکره های دیوارنگاره های مقبره از پس زمینه های فرهنگی و هنری حاکمان پارسی تزئین شده که نشان دهنده تعامل فرهنگی و هنری متقابل بین فریگیه و حکام ایرانی است. آنها در ترسیم نقوش دیواری آرامگاه، تصاویری از هنر هخامنشی و یونانی را بر اساس نیازشان در کنار هم تلفیق کرده اند. نقطه عطف صحنه نبرد نقاشی دیواری مقبره، جدال بین دو فرد پیاده است؛ همانطور که در نقوش برجسته و مهرهای هخامنشی دیده می شود. بدین ترتیب آنها خود را با شکوه قدرت حاکم پارسی همراه می کردند.
۱۳.

راهبردی برای افزایش اعتبار ارزیابی های کیفی در مداخلات حفاظتی آثار تاریخی نمونه موردی: مقبره خواجه اتابک کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال هجدهم خرداد ۱۴۰۰ شماره ۹۶ 5 - 16

کلید واژه ها: حفاظت میراث ارزیابی کیفی مداخلات حفاظتی اعتبار مقبره خواجه اتابک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۶۵
بیان مسئله: ارزیابی مداخلات حفاظتی انجام شده بر روی آثار تاریخی زمینه ساز تبادل تجارب، اصلاح رویکردها در انتخاب شیوه مداخله و جلوگیری از تکرار خطاهای جبران ناپذیر در حفاظت آنهاست. نظر به پیچیدگی فرایند ارزیابی و نیز عدم ارائه راهبردهایی که بتوانند با بالابردن قابلیت اعتبار این ارزیابی، نتایج آن را قابل اعتماد و استناد کنند، در ایران، مداخلات حفاظتی یا مورد ارزیابی قرار نمی گیرند و یا بدون داشتن راهبردی معین، اغلب به صورت سلیقه ای ارزیابی می شوند. هدف پژوهش: استخراج مؤلفه های تأثیرگذار بر اعتمادپذیری ارزیابی هایی که با رویکرد تعیین سطح اعتبار علمی مداخلات انجام می شود و دستیابی به راهبردی برای افزایش اعتبارپذیریِ فرایند ارزیابی و صحتِ نتایج حاصل از آن و کاربست آن بر روی یک نمونه موردی برای آزمون راهبرد ارائه شده هدف این پژوهش است. روش پژوهش: در این تحقیق کاربردی، ابتدا مؤلفه های تأثیرگذار بر اعتمادپذیرکردن ارزیابی، با استفاده از مطالعات اسنادی و تحلیل توصیفی، از متون و منشورهای حفاظتی استخراج شده و سپس از طریق تحلیل کیفی و با روش استدلال منطقی، راهبردی برای ارزیابی تدوین شده است. برای انجام ارزیابی بر روی اثرِ نمونه و با هدف آزمونِ راهبرد، ارزش های هویت یافته اثر و اولویت ها و اهداف حفاظت گر در زمان مداخله، در جریان یک مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق در اختیار متخصصین حفاظت گر محلی قرار داده شد. در نهایت، نتایج نظرسنجی که با استفاده از پرسشنامه انجام شد، به صورت کیفی تحلیل و ارائه شد. نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان می دهد که برای ارزیابی کیفی مداخلات حفاظتی، می توان از راهبردی مبتنی بر میزان توجه به اصل فهم مشارکتی اثر، ارجاع به اصول پنجگانه حفاظت و نیز ارتقای آگاهی ارزیاب از اصول پنجگانه و ارزش های اثر استفاده کرد. همچنین کاربستِ راهبرد حاصل بر روی مقبره خواجه اتابک نشان داد که درجه اعتبار و مقبولیت علمی مداخله، در حوزه حفاظت تزئینات گچبری، از برتری نسبت به مداخله مهار تاق برخوردار است.
۱۴.

عرفان صوفی و معماری مقبره در اوایل قرن چهاردهم

نویسنده: مترجم:
منبع: مطالعات هنر و زیباشناسی دوره اول پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱ 42-57
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۸۱
ابن بطوطه۳، جهان گردی ماجراجو در دوّم رجب سال ۷۲۵ هجری قمری (۱۳ ژوئن ۱۳۲۵ میلادی)، مُوطن خود در[شهرِ] طنجه۴ را ترک نمود و راهی سفری شگرف به درازایِ ربع قرن شد. سفری که منجر به اشرافِ تمام و کمالِ او در حوزه [فرهنگ و تمدّنِ] اسلامی گردید. او برای انجامِ [فریضه] حجّ [ابتدا] مسیرِ شمالِ آفریقا را در پیش گرفت [و سپس] از فلات ایران عبور کرد، از قسطنطنیه و اردوی زرّین۵ [یا خاقانات قپچاق] بازدید کرد، از طریقِ دریایِ سرخ به مالدیو، هند، سوماترا، مالابار و حتّی سواحلِ چین عزیمت نمود. در رجعت به خانه، به نوشتن سفرنامه ای مبادرت ورزید که او را در زمره نامدارترین جهان گردانِ دنیا قرار داد.(۱) شایان ذکر است او در طول این سفر هزینه ای برای اسکان خود پرداخت ننمود. در عوض، در سرایِ حاکمان و یا مراکز مشهور مذهبیِ جهانِ اسلام سکنی می گزید. در این مقاله به برّرسی سه [مورد از] «شهرهای کوچک خدا»، خانقاه هایی در اطراف مدفن شیوخِ صوفی که ممکن است ابن بطوطه در آن جا سکنی گزیده باشد، پرداخته شده است.(۲) هر سه متعلّق به یک دوره تاریخی، امّا در قلمروهای جغرافیایی سلسله ایلخانان در ایران، دودمانِ ممالیکِ مصر و دوره مرینیان در مراکش قرار داشته و بر زوایایِ مختلف پدیده ای مشترک، [که همانا] تکریم و ستایش عرفایِ قرون وسطای اسلامی ست، دلالت داشتند.
۱۵.

مؤلفه های علوی در اندیشه های سیاسی سید قطب الدین نیریزی در تطبیق با مضامین مذهبی کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی در نیریز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال هفدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۲ 74 - 86

کلید واژه ها: مؤلفه های علوی سید قطب الدین نیریزی اندیشه سیاسی کتیبه سید احمد نیریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۱۵۹
تاکنون اندیشه های حضرت علی (ع) از زوایای گوناگون بررسی شده است؛ اما کمتر به صورت مستقل به بازتاب آن در اندیشه علمای شیعی توجه شده است. یکی از علمای شیعه سید قطب الدین نیریزی (متوفی1173ه.ق) است. سید قطب الدین نیریزی از حکمای شیعه عصر صفوی است که نقش مهمی در تحول گفتمان سیاسی- شیعی زمانه خویش داشته است. گرچه معرفت شناسی دینی وی از سوی محققان مطالعه شده ؛ اما تاکنون اندیشه سیاسی ایشان مغفول مانده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای و مشاهدات میدانی انجام شده است. در این پژوهش بر اساس روش جستاری توماس آرتور اسپریگنز، مهم ترین مؤلفه های علوی تأثیرگذار در اندیشه سیاسی سید قطب الدین نیریزی واکاوی شده و با مضامین مذهبی کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی مقایسه شده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که سید قطب الدین نیریزی به پیروی از حضرت علی (ع) و به تبع آن مؤلفه های اصیل علوی از جمله نهج البلاغه و زیر مجموعه های آن همچون تعقل گرایی و اختیار باوری سعی در بنای اندیشه سیاسی خویش داشته است؛ از این رو نقد علمای قشری، نقد حاکمیت صفوی، توجه به اهمیت و جایگاه مردم در اداره جامعه و انتخاب سلطان، مهم ترین دلالت های تبیینی ( وضعیتی) و تأکید بر عمل مسئولانه در برابر انزوای عافیت طلبانه و اجرای تعهدنامه سیاسی، مهم ترین دلالت ها و مقومات هنجاری و تضمنات سیاسی اندیشه سید قطب الدین نیریزی بوده که این نکات با مضامین کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی برابری می کند. اهداف پژوهش بازشناسی مؤلفه های علوی در اندیشه سیاسی سید قطب الدین نیریزی؛ تطبیق اندیشه های سیاسی سید قطب الدین نیریزی با کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی. سؤالات پژوهش مؤلفه های علوی چه تأثیری بر اندیشه سیاسی سید قطب الدین نیریزی داشته است؟ مضامین کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی چه شباهتی با اندیشه های علوی سید قطب الدین نیریزی دارد؟
۱۷.

تحلیل رنگ های یک مقبره پوش دوره صفوی با تکیه بر آراء علاءالدوله سمنانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۵۷ 241 - 272

کلید واژه ها: پدیدارشناسی رنگ علاءالدوله سمنانی هانری کربن مقبره پوش صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۳۹۲
گذر از پدیدار رنگ به معنا، فرایندی است که از دیرباز تاکنون نزد متفکران متعدد با سویه های فکری متفاوت مطرح بوده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش شکل گرفت که صرف نظر از قصد مؤلف و وجه بیانگری اثر، اگر مخاطبی به آراء علاءالدوله سمنانی در مورد تجلیات انوار رنگی آگاه باشد، در مواجهه با یک اثر هنری چگونه آن اثر را خوانش می کند؟ از این رو با بهره گیری از روش پدیدارشناسی هرمنوتیک هانری کربن به تحلیل آراء علاءالدوله سمنانی در این باره می پردازد و با ماحصل این بررسی و با روش توصیفی تحلیلی، رنگ های یک اثر هنری را مورد نقد یا خوانش مخاطب محور قرار می دهد و در نهایت به این نتیجه رهنمون می شود که هنگامی که یک اثر هنری بر مبنای آراء سمنانی مورد قضاوت قرار می گیرد، می توان از مشاهده محض گذشت و به نوعی شهود شخصی دست یافت که در مورد نمونه مطالعاتی این نوشتار، نتیجه شهود بدین قرار است که مقبره پوشی که با این نظام و رنگ ها طراحی و تولید شده، به طور تمثیلی نمایانگر بخشی از سفر روحانی انسان به سوی پروردگار است که از پیش در جریان بوده و گویی مدتی با حیات جسمانی انسان به وقفه افتاده و با گذشتن از جسم دوباره آغاز می شود.
۱۸.

جستاری تاریخی در اصالت مقبره حر بن یزید ریاحی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۷۶) 79 - 98

کلید واژه ها: کربلا حر بن یزید عاشورا شهدای کربلا شاه اسماعیل صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱۷ تعداد دانلود : ۴۷۴
مجموعه رویدادهای مربوط به واقعه عاشورا، نیازمند پژوهش و بازخوانی است. مقاله حاضر با محور قرار دادن پرسشی درباره اصالت تاریخی مقبره حر بن یزید ریاحی(۶۱ه.ق) به بررسی دو دیدگاه در این زمینه می پردازد. برخی از محققان، مستند به برخی گزارش های تاریخی بر این باورند که طایفه حر پس از حادثه عاشورا، جسد مطهر او را در مکانی که به عنوان مقبره ایشان معروف است، به خاک سپردند و از نبش این قبر به وسیله شاه اسماعیل(۹۳۰ه. ق) و سیره مردم برای زیارت حر به عنوان گواه درستی ادعای خود یاد می کنند. در مقابل این دیدگاه، برخی دیگر بر این باورند که جسد مطهر حر به همراه دیگر شهدا در قبری دسته جمعی و در روضه حسینی به خاک سپرده شده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به این نتیجه رسیده است که به استناد منابع کهن و معتبر، حر بن یزید در روضه حسینی و همراه دیگر شهدا، به خاک سپرده شده است
۱۹.

انعکاس ذکر «الله الله» در برج مقبره ی شیخ صفی الدین اردبیلی و جایگاه آن ذکر در تصوّف صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 1-26

کلید واژه ها: برج مقبره ی شیخ صفی الدین اردبیلی اذکار صوفیه قزلباشیه الله الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۶ تعداد دانلود : ۳۷۵
بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیلی بعد از وفات او در سال 735 ق./ 1335 م.، از سوی فرزند و جانشینش شیخ صدرالدین موسی بنا شد و در دوره های بعدی، خصوصاً دوران سلطنت شاه طهماسب اول و شاه عباس اول صفوی، گسترش یافت. ذکر «الله الله» بارزترین ذکر انعکاس یافته در بنای برج مقبره ی شیخ صفی الدین اردبیلی است، به طوری که اغلب از آن بنا با نام «گنبد الله الله» یاد می شود. این ذکر جزء معروف ترین اذکار متصوفه ی صفوی به شمار می آید که در سرتاسر دوران شیوخ و سلاطین صفوی و همچنین بعد از این دوران، مریدان اکثراً قزلباش ایشان آن را ترنم می کردند. ذکر «الله الله» هنوز نیز در جوامع علویان آناطولی، روم ایلی و بالکان به عنوان میراث داران تصوف صفویه و آخرین بازماندگان طریقت قزلباشیه کاربرد دارد. این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر منابع تاریخی، اسناد و مدارک آرشیوی، مطالعات باستان شناسی و مشاهدات میدانی و به شیوه ی توصیفی تحلیلی، ضمن مطالعه ی انعکاس ذکر مذکور در معماری برج مقبره ی شیخ صفی الدین اردبیلی و برخی نمونه های معاصر و متشابه، به بررسی کاربرد آن نزد مریدان این خاندان در گذشته و حال بپردازد.
۲۰.

بررسی مقایسه ای خطوط کوفی مقبره شیخ عبدالصمد نطنزی و قدمگاه فراشاه یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۱ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۰) 89 - 104
تعداد بازدید : ۴۶۳ تعداد دانلود : ۲۱۲
خطوط کوفی از خطوط فاخر جهان اسلام بوده که تنوع بی نظیری در نحوه نگارش و قواعد ترسیمی آن وجود دارد. این خطوط به دلیل دارابودن ماهیت هندسی، جای خود را در فضاهای معماری به خوبی باز کرده اند و بخش مهمی از تزیینات بی بدیل معماران قرون اولیه تا پیدایش صفویه را شکل می دهند و عنصر مهمی در پیوند میان صورت، هندسه، کلمه و معنا در معماری به شمار می روند. این خطوط در اشکال اصلی کوفی بنایی، کوفی تحریری، کوفی تزیینی به کار رفته و هر دسته شامل انواع بی شماری از خطوط است. برای مثال کوفی های تزیینی، خود اشکال مشجر، ترکیب با گره، مشرقی، مغربی و... را شامل می شود؛ به گونه ای که انواع این خطوط در پهنه جهان اسلام به بیش از 360 نوع خط کوفی می رسد. از آنجا که متأسفانه این خطوط در برهه ای از تاریخ تداوم نیافته و رو به فراموشی رفته اند، بناهای معدودی را شامل می شوند. بنابراین هریک از این آثار به مثابه سند منحصربه فردی هستند که جای مطالعه و تعمق دارند. یکی از بناهای بی نظیر جهان اسلام که خطوط کوفی تزیینی و بنایی چشم نواز دارد، بنای مقبره شیخ عبدالصمد نطنز است. در این مقاله، ضمن معرفی الگوی حروف کوفی به کاررفته در بنا و قواعد و تناسبات و اصول هندسی حاکم بر آن، این الگو با خط کوفی تزیینی به کاررفته در قدمگاه فراشاه یزد مقایسه شده است.نتیجه تحقیق نشان می دهد که تفاوت های موجود به روش ترسیم، نوع خط، دوره خط نگاری، ابعاد زمینه، مصالح ساخت و روش اجرای خط برمی گردد که هر لوح خط کوفی را به نمونه ای منحصربه فرد و بی بدیل مبدل ساخته است.

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان