مطالب

ترتیب بر اساس: جدیدترینمرتبط ترین
فیلتر های جستجو: مسجد-جامع حذف فیلتر ها
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۱۷۵ مورد.
۶۱.

بازشناسی و تحلیل معماری مسجد جامع همدان

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵ 111-126

کلید واژه ها: همدان مسجد جامع معماری اقلیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۳ تعداد دانلود : ۹۸۱
در فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی، مسجد به عنوان مهم ترین بنای ماندگار اسلام در شهرها و اقلیم های مختلف ساخته شده است، و هویت شهرهای اسلامی با مساجد جامع درهم آمیخته است. مسجد جامع همدان، کهن ترین مسجد در بافت قدیمی شهری، در میان بازار این شهر و میدان مرکزی واقع شده است. این مسجد شاخص، متعلق به قرون اولیه اسلامی است، که در طی دوران های مختلف خصوصاً دوران صفوی و قاجار مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است، اما از ساختار کهن مسجد آثاری باقی نمانده، و ساختار فعلی متعلق به دوره قاجار است. باوجود ویژگی های کلی این اثر، شکل ساختمان مسجد جامع تأثیر زیادی در هماهنگ ساختن ساختمان با شرایط اقلیمی دارد. حال این پرسش مطرح می گردد که اقلیم منطقه تا چه میزان توانسته بر فرآیند شکل گیری مسجد تأثیرگذار باشد؟ و الگو پذیری از شرایط اقلیمی تا چه میزان دوام ساختار مسجد را تضمین نموده است؟ بر مبنای پرسش های فوق هدف پژوهش حاضر این است که با بهره مندی از روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع مطالعاتی و بررسی های میدانی به معرفی و تجزیه تحلیل ساختار معماری مسجد جامع پرداخته شود، تا زمینه پاسخگویی به پرسش ها ی مطرح شده فراهم گردد. برآیند چنین بررسی را می توان در تأثیرپذیری ویژگی های معماری مسجد جامع، از اقلیم منطقه مشاهده نمود؛ این اثر، علاوه بر عملکرد مذهبی، موقعیت مکانی این مسجد و قرارگیری در امتداد بازار اصلی شهر، منجر به آن شده که مسجد جامع نقش مهمی را در شکل گیری نظام های طراحی و سیمای عمومی شهر ایفا نماید. با توجه به ساختار معماری مسجد جامع عمده تحولات صورت گرفته در بنا مربوط به دوره های قاجار و معاصر است؛ ساختار مسجد تابع الگوی شبستان ستوندار بوده، دارای گنبد، گلدسته و سنگاب می باشد، و تنها نمونه مسجد گنبددار با ارزش تاریخی در بافت شهری همدان است.
۶۲.

معرفی و بررسی ویژگی های تزیینی محراب گچبری مسجد جامع ساوه در موزه چهارفصل اراک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 4 - 14

کلید واژه ها: مسجد جامع ساوه محراب های گچبری نقوش گیاهی نقوش هندسی کتیبه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۳۲۵
مسجد جامع ساوه که در قرون گذشته، تعمیر، تجدید و تزیین شده است، دارای چندین محراب گچ بری از دوره های مختلف تاریخی است که با کتیبه ها و نقوش گیاهی و هندسی زیبا آراسته شد هاند. یکی از محراب های گچ بری این مسجد که به دوره سلجوقی منسوب است، ه ماکنون در موزه چهارفصل اراک نگهداری می شود و دارای ویژگی های هنری ارزشمندی است که کمتر معرفی و بدان پرداخته شده است؛ لذا هدف این پژوهش، معرفی چیستی تزیینات این محراب گ چبری ب هدست آمده از مسجد جامع ساوه و برداشت دقیق آرایه ها به منظور حفظ و احیای این تزیینات است. برای دستیابی به هدف مذکور، پرسش اصلی پژوهش چنین است: انواع تزیینات محراب گچ بری مسجد جامع ساوه( موجود در موزه چهارفصل اراک) کدام است و هر یک از آرایه ها، در کدام یک از بخش های محراب، به اجرا درآمده است؟ در این پژوهش از روش های تاریخی و توصیفی استفاده شده و شیوه گردآوری اطلاعات با استناد به منابع مکتوب و مطالعات میدانی است. نتایج این تحقیق بر این نکته دلالت دارد که علاوه بر کتیبه ها که حجم نسبتاً زیادی از فضای محراب از قبیل حاشیه های دورتادور محراب و اطراف طا قنما و حاشیه بالا و پایین نیم ستون ها را به خود اختصاص داده است؛ نقوش اسلیمی در کنار نقوش ختایی (گل و برگ) نیز؛ سهم عمده ای را در آراستگی فضای داخلی طاق نماها، حاشی ههای پهن و باریک و پس زمینه کتیبه حاشیه دورتادور محراب دارد. ه مچنین از نقوش هندسی (گره ها) نیز بر روی نیم ستو نها (پیلک ها) و لچکی طاق نمای اول استفاده شده است که بر تنوع تزیینات افزوده است.
۶۳.

بررسی و تحلیل الگوهای اسلیمی و نقوش گیاهی محراب الجایتو مسجد جامع اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقش جهان سال هشتم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 213-221
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۳ تعداد دانلود : ۷۳۸
۶۴.

بررسی تطبیقی مساجد با نگاهی معطوف به مسجد جامع شوشتر و مساجد هم عصر آن به عنوان معماری ایرانی - اسلامی

نویسنده:
منبع: معماری شناسی مهر ۱۳۹۷ شماره ۱

کلید واژه ها: نیایشگاه مسجد معماری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۱ تعداد دانلود : ۲۴۲۲
در گذشته، در همه ادیان و مذاهب و در همه آبادی ها و شهرهای کهن، شاخص ترین ساختمان، نیایشگاه بوده است که نمایانگر آن مذهب در آن شهر یا آبادی بوده که از همه اندام های دیگر شهری نمایان تر و چشمگیرتر است. پس از اسلام هم مهمترین ساختمان شهر مسجدها بودند. مسجد مرکز ثقل بنای شهرها در دوره اسلامی بود و معماری آن متناسب با شرایط اقلیمی، مصالح در دسترس و تحت تاثیر سنن و خصوصات محلی ساکنان هر منطقه شکل می گرفت.مسجد پایگاهی است فرهنگی که انسان موحد و مسلمان در آنجا در ابعاد مختلف حیات فردی و در مسائل سیاسی، اجتماعی، اعتقادی، اقتصادی، علمی، فرهنگی، و حتی نظامی و دفاعی و دیگر ابعاد حیات سلیم بشری، آموزش می بیند، آن هم آموزش های اولی و پایه ای که بر اساس آن پرورده می شود، می بالد، مجال ورود به عرصه ی پر جنجال زندگی را پیدا می کند و با سلاح تقوا و پارسایی به معنای کامل و صحیح کلمه و با نوعی مصونیت فکری و عقیدتی و با پیراستگی و وارستگی های لازم با اشتغال در هر سِمَت و مقامی در صراط مستقیم تکامل انسانی قرار می گیرد. در این مقاله سعی بر این است که پس از معرفی مسجد جامع شوشتر به بررسی تطبیقی مسجد جامع و مساجد هم عصر آن پرداخته شود.
۶۵.

بازشناسی و تحلیل کتیبه های مسجد جامع مظفری کرمان

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۴ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 47 - 66

کلید واژه ها: مسجدجامع مظفری کرمان کتیب هنگاری کتیبه های قرآنی نقوش تزئینی کرمان آل مظفر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۱۰
مسجد جامع مظفری کرمان، از بناهای شاخص و برجسته معماری قرن هشتم هجری قمری محسوب می شود که با وجود تنوع تزئینات کتیبه نگاری در طول دوره های مختلف اسلامی، تاکنون تحقیق جامعی پیرامون آن انجام نگرفته است. این نوشتار با هدف شناخت، مطالعه و تحلیل مضامین کتیبه ها و تاریخ نگارش آنها، در مسجدجامع مظفری کرمان به روش توصیفی- تحلیلی- تاریخی با استفاده از منابع اسنادی و مشاهدات میدانی نگارش یافته است. یافته های پژوهش نشان می دهد موضوع عمده متون کتیبه های مسجد جامع مظفری کرمان مذهبی است و علاوه برکتیبه های دوره آل مظفر، کتیبه هایی در دوران صفویه، قاجار، پهلوی و معاصر به بنای مسجد جامع مظفری کرمان الحاق شده است. خط ثلث و کوفی بنایی - معقلی بیشترین کاربرد را در تزئین کتیبه ها داشته است. همچنین به نظر می رسد شرایط سیاسی و اجتماعی هر دوره در انتخاب آیات قرآنی برای نگارش کتیبه ها تأثیر بسزایی داشته است.
۶۶.

مطالعه تناسبات، ساختار و نقشمایه های محراب مسجد جامع هفتشویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره بهار ۱۳۹۷ شماره ۴۵ 4 - 17

کلید واژه ها: ایلخانی محراب مسجدجامع هفتشویه نقشمایه های تزیینی تناسبات طلایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۸ تعداد دانلود : ۱۲۹۱
تزیینات گچ بری محراب هفتشویه با توجه به طرح و فرم، در ردیف محراب های شاخص دوره ایلخانی قرار دارد. اکثر بررسی های صورت گرفته به توصیف کلی این محراب، تاریخ اجرا و یا محدوده تاریخی آن پرداخته و کمتر به نقشمایه های تزیینی، نسبت های طلایی و ساختار و روابط هندسی در به کارگیری آنها، توجه کرده اند. سؤال هایی که برای دستیابی به هدف می توان مطرح کرد عبارتند از: «انواع نقشمایه های به کارگرفته شده در این محراب کدامند؟ این محراب و نقشمایه های آن، بر اساس چه ساختار و تناسباتی طراحی و اجرا شده است؟». در این نوشتار تلاش بر آن بوده تا با روش توصیفی تحلیلی، محراب مسجد جامع هفتشویه از لحاظ نقشمایه های گیاهی و هندسی، نسبت های طلایی و ساختار و روابط هندسی توصیف و تحلیل شود. یافته های به دست آمده از این پژوهش، بیانگر آن است که طرح ها و نقشمایه های گچ بری شده، با ضخامت، برجستگی و پیچیدگی اجراء شده اند. در این محراب از انواع اسلیمی ها مانند دهان اژدری، خرطومی، اسلیمی های قاب بند و گردش های اسلیمی بسیار استفاده شده است. فرم کلی محراب و هم اکثر نقشمایه ها دارای ساختار و روابط هندسی ویژه و بر پایه نسبت های طلایی می باشد. ارتفاع بلند، جزو شاخصه های این محراب است. نقشمایه های این محراب از جهت ارزش های بصری و زیباشناختی، شیوه طراحی و اسلوب منحصربه فرد بوده است.
۶۷.

بررسی حس تعلق به مکان در بناهای مذهبی-تاریخی در راستای افزایش تعامل ساکنین محله با بنا (نمونه موردی: مسجد جامع اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی ایران دوره ۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 85 - 100

کلید واژه ها: حس تعلق به مکان مسجد جامع اصفهان نمادگرایی شناخت مکانی بناهای تاریخی - مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۴۸۱
حس تعلق به مکان سطح بالاتری از حس مکان است که منجر به محیط های با کیفیت می شود و انسان خود را جزئی از آن می داند و به آن احترام می گذارد. حس تعلق در معماری برآیند سه عامل فرد، دیگران و محیط می باشد که این حس شامل عواملی چون ادراک فرد از محیط، متغیرهای اجتماعی همچون نمادها، نشانه ها و کالبد بنا است و دارای سطوح مختلفی می باشد که شامل "رضایتمندی"، "رجحان مکانی"، "شناخت مکانی"، "نمادگرایی"، "تعلق مکانی"، "دلبستگی به مکان" و "تعهد به مکان" است. در راستای شناخت میزان حس تعلق افراد به مساجد تاریخی، مسجد جامع اصفهان به عنوان نمونه ای شاخص انتخاب شده است. این مسجد یکی از شاهکارهای معماری در دوران مختلف می باشد و در طول ایام دستخوش تغییراتی گشته است امّا همچنان به عنوان فضایی مناسب برای عبادت مورد استفاده افراد زیادی قرار می گیرد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی-پیمایشی می باشد که با استفاده از پرسشنامه و توزیع آن در مسجد جامع اصفهان، سطوح مختلف حس تعلق به مکان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که نمادگرایی بیشترین رتبه و شناخت مکانی پایین ترین رتبه را در میان سطوح مختلف دارد و در میانه این دو، مابقی سطوح حس تعلق قرار می گیرند امّا رجحان مکانی در میان پاسخ آزمودنی ها را نمی توان به عنوان یک عامل تأثیرگذار در نظر گرفت. لازم به ذکر است تفاوت معنا داری در زمینه رجحان مکانی در میان مردان و زنان نسبت به مسجد جامع اصفهان وجود دارد و همچنین نمادگرایی به عنوان مهمترین عامل در میان قشر تحصیل کرده و متخصص شناخته می شود.
۶۸.

بازتاب تصویری هنر اسلامی در مسجد جامع ارومیه )بررسی تزئینات محراب مسجد جامع ارومیه)

نویسنده:
منبع: پژوهش در هنر و علوم انسانی سال سوم اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۱۴) جلد اول
تعداد بازدید : ۱۲۶۶ تعداد دانلود : ۹۷۹
هنر ایران اسلامی یکی از شاخص ترین و بارزترین نمونه های هنر اسلامی محسوب می شود. اولین و مهمترین محل بروز و نمود هنر ایرانی- اسلامی، معماری است. مساجد به عنوان یکی از مکانهایی که همواره نمود مذهبی اسلام و به ویژه ایرانیان بوده مطرح می باشد. در این میان به دلیل ارزش و اعتبار مساجد و مذهب در ایران همواره آراستن مساجد یکی از دغدغه های مهم هنرمندان و مردم بوده است. مسجد جامع ارومیه و محراب زیبای آن همانند بیشتر مساجد جامع در سرتاسر ایران از جمله یکی از شاهکارهای معماری ایرانی–اسلامی می باشد. در این تحقیق بر آن هستیم تا به معرفی این مسجد و تزئینات به کار رفته در معماری آن بویژه محراب آن بپردازیم. این پژوهش در پی پاسخ به این سئوال اساسی می باشد که کدامین ویژگیها و تزئینات در محراب مسجد جامع ارومیه به کار رفته است. با توجه به بررسی های انجام گرفته می توان گفت مسجد جامع ارومیه را می توان از بناهای دوره سلجوقی دانست. از جمله عناصر سازنده این بنا می توان به شبستان گنبد دارقدیمی، محراب موجود در داخل شبستان گنبد دار و سایر بخشها اشاره کرد. این مسجد محراب زیبای گچبری دارد که جزء قدیمی ترین، پرکار ترین و بزرگترین محراب های گچبری ایلخانی بوده است. محراب مسجد در زمان ایلخانان ساخته شده و در ضلع جنوبی شبستان قرار گرفته است. با توجه به محراب زیبای این مسجد و تزئینات به کار رفته در آن از جمله، نوع خط، تزئینات خط و تاریخهای ذکر شده در برخی از تزئینات و کتیبه ها می توان به سیر تاریخی مسجد پی برد. محراب مسجد جامع ارومیه با عنصر گچ و نقوش و عناصر سنتی چون اسلیمی، ختایی وکتیبه تزئین یافته است.
۶۹.

دوره بندی تاریخی کالبدی مسجد جامع ساوه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مرمت و معماری ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۳ ۴۸-۳۵

کلید واژه ها: دوره بندی تاریخی مسجد جامع ساوه معماری ایلخانی معماری سلجوقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۳۸
مسجد جامع ساوه همانند مسجد جامع اصفهان و مسجد جامع اردستان دارای دوره های ساخت متنوعی در طول تاریخ خود است. سؤال کلی تحقیق پیش رو بررسی دوره های تاریخی کالبدی ساخت مسجد جامع ساوه به عنوان یکی از موزه های تحولات معماری ایرانی است. هدف از این تحقیق رفع ابهامات موجود درباره دوره های مختلف ساخت عناصر متنوع مسجد و ارائه پلان های دوره بندی آن است. روش تحقیق استفاده شده در این مقاله روش تاریخی است: دوره بندی تکیه بر تحلیل هندسی، سازه ای و تزئینات بنا دارد و گردآوری اطلاعات آن مبتنی بر مطالعات میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است. معیارهای استفاده شده در این دوره بندی، تکنیک های پوشش فضاها، مصالح، تاریخ گذاری تزئینات، تقدم و تأخر قرارگیری ساختار و ارتباط آنها با کف های قدیمی و مطالعه تطبیقی با دیگر بناهای مشابه می باشد. کالبد کنونی مسجد شامل صحنی ذوزنقه شکل، شبستان های جنوبی، غربی و شرقی، پایه های جرز های شبستان شمالی، گنبدخانه و ایوان جلوی آن در ضلع جنوبی، ایوان رفیع غربی، بنایی با پلان چلیپایی در گوشه جنوب غربی، منار شمال شرقی و محراب ها و محراب نماهای متعدد است. نتیجه این تحقیق ارائه دوره بندی تاریخی اثر به این شرح است: 1. قرن اول هجری تا شروع دوره سلجوقی (هسته اولیه)، آثار به جامانده از این دوره پایه جرزهای خشتی و خشتی چینه ای است؛ 2. نیمه قرن پنجم تا اوایل قرن هفتم، پایه گذاری منار مسجد با کتیبه ای به تاریخ 504 هجری، حذف دو ناو و احداث گنبدخانه و فضای باز جلوی آن؛ 3. قرن هفتم تا اوایل قرن دهم، ساخت ایوانی رفیع در ضلع غربی؛ 4. اوایل قرن دهم تا اواخر قاجار، که در این دوره معماران به مرمت سازه های قبلی پرداخته اند.
۷۰.

مطالعه اجزای کالبدی کتیبه های کوفی مسجد جامع کرمان براساس کاربرد عناصر بصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۹۹
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۵ تعداد دانلود : ۱۱۰۵
مسجد جامع کرمان از مساجد چهار ایوانی ایران است که در دوره آل مظفر در سده هشت هجری ساخته شد. علاوه بر معماری خاص بنا، تزئینات مسجد به ویژه کتیبه های کوفی، تزیینی و معقلی که در هماهنگی با سطوح بنا و مصالح به کار رفته، جلوه ویژه و منحصربه فردی به آن داده است. این کتیبه ها از کهن ترین نمونه های موجود معماری سبک آذری است که نتایج بررسی آنها می تواند وضعیت کتیبه نگاری کوفی را در آغاز شکل گیری این سبک در سده هشتم و سیرتحول تغییرات آرایه های آن را در ادوار پسین به نمایش گذارد. گذشته از آن، تنوع و کیفیت مطلوب اجزای کالبدی کتیبه های کوفی این مسجد و فقدان تحقیقات کافی در مورد این کتیبه ها و عناصر بصری آن، انجام این پژوهش را ضروری می نماید. این پژوهش در گام نخست به شناسایی، بازخوانی و بازسازی کتیبه های کوفی مسجد جامع کرمان با کمک نرم افزارهای گرافیکی می پردازد و سپس جلوه های بصری و نوع آرایش کتیبه ها و تفکیک آنها را در دوره های مختلف ساخت، بررسی می کند. بدین منظور گونه شناسی کتیبه، انواع خط کوفی، مضامین، کادر کتیبه، نقشمایه ها و ساختار نمونه ها بر اساس روش توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرار می گیرد. این تحقیق ضمن نمایش گرافیکی مجموعه ای بازسازی شده از کتیبه های کوفی، تنوع خطوط، کاربرد نقشمایه های متنوع و آمیختگی خطوط با آجرکاری و کاشی های معقلی، ویژگی های خاص کتیبه های هر دوره را نیز نشان می دهد.
۷۱.

شاخص های مؤثر ایجاد حس خلوت و رازگونگی در مساجد (نمونه موردی مسجد جامع اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۳ 66 - 84

کلید واژه ها: حس خلوت رازگونگی خلوتگاه اجتماعی مسجد جامع اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۵۱
حس خلوت در فضاهای عبادی جمعی؛ همچون پرستشگاهها، به عنوان یکی از مهمترین نیازهای روحانی یک عابد برای تمرکز روحی و نهایتا ارتباط مؤثر با پروردگار مطرح است. مساجد دوران اسلامی منطبق بر نگرش اسلامی همزمان به عنوان پایگاهی اجتماعی برای تعاملات افراد با یکدیگر و بستری مطلوب برای تأمل و تفکر و خلوت فردی افراد به منظور ارتباط با پروردگار مطرح بوده اند؛ ولی امروزه شاهد از دست رفتن زمینه های تمرکز حواس و نهایتا خلوت افراد در مساجد معاصر هستیم که این خود می تواند زمینه ساز تقلیل جایگاه مسجد به عبادتگاهی صرف برای معدودی از سالخوردگان باشد؛ عبادتگاه هایی که به شدت روح فردی و جمعی خود را از دست داده اند. در همین راستا هدف این پژوهش بیان اهمیت حس خلوت در مساجد و بررسی شاخصه ها و مؤلفه های محیطی تأثیرگذار در ایجاد این حس مبتنی بر نگرش اسلامی می باشد. اصلی ترین سؤالات این پژوهش را میشود به این صورت تبیین نمود: شاخصه های مؤثر در ایجاد حس خلوت و رازگونگی مساجد کدام اند؟ این شاخص ها چه تأثیری بر نظام فضایی، نور و رنگ، تزیینات و فرمها و کیفیات فضایی داشته اند؟ در این مقاله با بررسی مفهوم و اهمیت خلوت در بینش اجتماع گرای اسلامی و همچنین مراتب ادراک از منظر مکاتب فلسفه اسلامی، کیفیات سلبی، ایجابی و تلفیقی(سلبی و ایجابی) مؤثر بر این مفهوم معرفی شده است که در ادامه با روش توصیفی- تحلیلی و مصداق پژوهی به بررسی موضوع و کشف شاخصه ها در مسجد جامع اصفهان پرداخته شد. نتایج نشان می دهد شاخص هایی چون آشکارگی و پنهانی، خلأ(فضای تهی)، اصل تکرار و زوجیت پویایی و سکون، همه و همه می توانند با حضور در تزیینات، نظام فضایی، نور، رنگ و مصالح و کیفیات فضایی در جهت ایجاد و تقویت حس خلوت و رازگونگی مؤثر واقع گردند و به عنوان معیاری برای طراحی مساجد معاصر به منظور القای چنین مهمی در آنها به کار گرفته شوند.
۷۲.

جاودانگی صورت های سمبلیک در تزیینات مسجد جامع عباسی اصفهان و مسجد سلطان احمد استانبول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال نهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۵

کلید واژه ها: معماری اسلامی تزیینات مسجد امام اصفهان مسجد سلطان احمد استانبول جاودانگی صورت های سمبلیک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل
تعداد بازدید : ۹۷۶ تعداد دانلود : ۷۶۳
به رغم تفاوت های موجود در فرم ساختمانی و تزیینات معماری در دو مسجد امام (جامع عباسی) در اصفهان و سلطان احمد در استانبول، شاهد نوعی وحدت در بیان حقیقتی ابدی هستیم که آن ها را از شرایط و مقتضیات زمان رهایی می بخشد و منجر به دوام و بقای این دو بنا می گردد. این مسئله گویای سمبلیسم حاکم بر نقوشی است که ورای صورت ظاهر، متضمن شهود حقایق ازلی و جاودانه است. هدف از این تحقیق بررسی عناصر تزیینی ای است که در این دو مسجد به کاررفته، به ساختار و فضای آن ها وحدت بخشیده و آنها را جاودانه ساخته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و برای بررسی و تحلیل مطالب از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. از نتایج تحقیق چنین می نماید که عواملی چون توحید، انتزاع گرایی، غایتمندی، رمزگونگی و زیبا بودن مورد توجه هنرمندان مسلمان بوده و به رغم تفاوت های موجود در این دو بنا که حاصل تفاوت فرهنگ ها بوده، روح حاکم از وحدت متعالی پیام اسلام نشئت گرفته است.
۷۳.

مطالعات باستان سنجی روی گچ بری محراب بزرگ و تزیینات مسجد جامع کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۸) 68 - 87
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۲۳۳
مسجدجامع کاشان از قدیمی ترین بناهای ثبت شده دوره اسلامی در کاشان است. این مسجد دارای سه محراب گچ بری است که یکی در گنبدخانه و دو محراب در شبستان شمالی مسجد قرار دارد. برای تعیین قدمت محراب گچ بری اصلی، از آجر به دست آمده برای سال یابی ترمولومینسانس نمونه برداری شد و نیز برای شناسایی رنگدانه های به کاررفته در تزیینات مسجد در دوره های مختلف، از همه بقایای رنگ در دو محراب شبستان شمالی و گچِ گچ بری ها نمونه برداری شد. برای شناسایی ترکیبات به کاررفته در رنگ ها، بررسی نوع ملات و اجزای گچ بری از میکروسکوپ نوری پلاریزان (PLM) وپراش پرتو ایکس (XRD) و برای شناسایی عنصری نمونه ها از میکروسکوپ الکترونی مجهز به پاشندگی پرتو ایکس (SEM-EDX) استفاده شد. همچنین برای بررسی نوع ملات و اجزای گچ بری و بررسی مواد آلی احتمالی به کاررفته در گچ و رنگدانه، از روش طیف سنجی زیر قرمز (FTIR) استفاده شد. نتایج سال یابی آجر از محراب قدیمی رویی نشان داد که این بخش مربوط به 20 ± 550 سال پیش از این است. نتایج نشان داد که در دوره های مختلف از مواد متفاوتی استفاده شده است؛ برای مثال برای رنگ آبی از لاجورد در تزیینات محراب قدیمی، از مالاکیت برای رنگ سبز، از سرنج برای رنگ قرمز و از سفید سرب برای تهیه رنگ خاکستری استفاده شده است. در این بررسی، نوع گچ به کاررفته، ترکیبات افزوده و چگونگی عمل آوری آن نیز بررسی شد.
۷۴.

ارائه الگویی برای خط مشی گذاری فرهنگی شهر با محوریت مسجد جامع و امام جمعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت اسلامی سال ۲۵ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲

کلید واژه ها: خط مشی گذاری فرهنگی شهر امام جمعه مسجد جامع نهادهای مردمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۳۵۳
دولت ها هر یک به نوعی در امر فرهنگ مداخله و خط مشی های خاصی را تنظیم می کنند. در زمینه شیوه طراحی خط مشی ها از بالا به پایین یا بالعکس نظرات مختلفی بیان شده است. در این مقاله سعی شده است با استناد به مطالعات و بررسیها و ضمن استفاده از نظر نخبگان فرهنگی با استفاده از مصاحبه و روش تحلیل مضمون، الگویی ارائه شود تا بر اساس آن خط مشی های فرهنگی به شکلی بومی تنظیم و تدوین شود؛ با توجه به گستردگی موضوع در طراحی الگوی خط مشی گذاری در این مقاله تنها سطح شهر مورد توجه قرار گرفته است. در این الگو مسجد جامع به عنوان محور تصمیم گیری شهر و امام جمعه، که نماینده ولی فقیه در شهر است، منشأ خط مشی گذاری در نظر گرفته شده است و بقیه عوامل در ارتباط با این محور در تدقیق و عینی شدن نظام مسائل و رسیدن به خط مشی مطلوب، مؤثر دانسته شده اند. در نهایت برای اجرایی شدن این الگو پیشنهادهایی ارائه شده است.
۷۵.

مطالعه تطبیقی نقوش نمادین شیعی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی با مسجد جامع یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴۴ 85 - 97

کلید واژه ها: مذهب تشیع مسجد جامع یزد ب‍ق‍ع‍ه ش‍ی‍خ ص‍ف‍ی ال‍دی‍ن اردب‍ی‍ل‍ی نقوش نمادین معماری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۹ تعداد دانلود : ۷۳۸
مسجد جامع یزد یکی از مساجد سبک آذری در ایران است که بکارگیری نقوش در قالب گچبری وکاشیکاری در آن درخور تفسیر است. بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نیز که در سال 753 ه.ق احداث و در دوران حکومت صفویه، واحد های مختلفی به آن اضافه گردیده حاوی ده ها اثر بدیع در مضامین رشته های مختلف هنری از قبیل:کاشی کاری معرق، مقرنس، گچ بری، کتیبه های نفیس، منبت کاری، نقره کاری، تذهیب و طلا کاری می باشد. محور اصلی این پژوهش، مطالعه تطبیقی نقوشی از این دو بنا متعلق به دوره صفویه است که جنبه نمادین آنها به نحوی دربردارنده تفکرات مذهب شیعه است. بر همین اساس ابتدا، نقوش نمادین شیعی موجود دراین دو بنا شامل انواع مختلف شمسه و ستاره انتخاب و سپس به صورت تطبیقی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند. سؤالاتی که این پژوهش درپی پاسخ گویی به آن ها است، عبارتند از: چه نوع نقوش تزئینی در بناهای اسلامی برگرفته از باورهای شیعی حاکم بر جامعه بوده است؟ آیا نقوش تزئنیی نمادین شیعی این دو بنای مذکور با در نظر گرفتن فاصله مکانی این دو بنا از یکدیگر اشتراکاتی باهم دارند؟ براساس این مطالعه مشخص گردید که نقوش هندسی تزئینی (پنج ضلعی، شش ضلعی، هشت ضلعی، ده ضلعی و دوازده ضلعی) این دو بنا دارای مفاهیم نمادین مرتبط با باورهای شیعه بوده که نه تنها از لحاظ تکنیکی و فرم ظاهری شبیه به هم هستند بلکه از دیدگاه نمادین نیز داری بار معنایی مشابهی می باشند.
۷۶.

مطالعه روانشناسانه تأثیر معماری مسجد جامع (عتیق) اصفهان بر رفتار استفاده​ کنندگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مرمت و معماری ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۳ ۱۲۲-۱۰۷

کلید واژه ها: مطالعه روانشناسانه مسجد جامع (عتیق) اصفهان رفتار استفادهکننده نقشه رفتاری افتراق معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲ تعداد دانلود : ۸۸
این پژوهش بر آن است با بررسی حوزه​های فضایی مورد استقبال گروه های مختلف استفاده​کننده و معنای دریافتی کل بنا از سوی آنان، در بنای تاریخی دایر مسجد جامع (عتیق) اصفهان و با سیری معکوس، ویژگی های کالبدی مؤثر در ایست​ها و رفتار آنان را شناسایی نماید. پرسش این است که ویژگی های شاخص کالبدی - فضایی مسجد جامع (عتیق) اصفهان چه تأثیراتی بر رفتار استفاده کنندگان آن دارد؟ با تحلیل نظریات پایه و مطالعات میدانی روانشناسانه به روش «مشاهده» و با تکنیک تهیه «نقشه رفتاری» و «فهرست رفتاری»، کلیه رفتارها مطالعه گردید و با استفاده از روش «پرسشنامه» با دو تکنیک «افتراق معنایی» و «اخذ تصویر ذهنی»، معنای بنا از دیدگاه استفاده​کنندگان استخراج شد. در ادامه، معنای بنا از دیدگاه گروه های پرسش شونده و به تفکیک «هدف حضور در بنا»، «سن» و «جنسیت» و با بهره گیری از نرم​افزار SPSS21 مورد تحلیل قرار گرفت. با هم پوشانی نتایج به دست آمده از روش​های مزبور، دیده می​شود بین ویژگی های معماری هر حوزه از مسجد و رفتار به وقوع پیوسته استفاده​کنندگان در آن، ارتباط معناداری وجود دارد؛ به طوری که ویژگی های معماری هر حوزه از مسجد جامع (عتیق) اصفهان، منجر به پدید آمدن معنایی متفاوت در ذهن هریک از گروه های استفاده-کننده و در نتیجه بروز رفتارهای متفاوت در آنان شده​است. هریک از فاکتورهای «سن»، «جنس» و «هدف استفاده» در ادراک استفاده​کنندگان مؤثر است. کودکان به دلیل جثه کوچک تر و تجربه ناکافی از بناهای مرتفع، نسبت به سایر گروه های سنی، مسجد را «مرتفع​تر» می​دانند. گردشگران مسجد را برای کاوش، به اندازه کافی «روشن» نمی​بینند و نسبت به عبادت-کنندگان آن را «تاریک​تر» احساس می​کنند. زنان احتمالاً به دلیل دید محدودتری که در مکان های انتخابی خود (جهت داشتن خلوت بیشتر) دارند، مسجد را نسبت به مردان «کوچک تر» می​بینند. مکان هایی که در مسجد جامع اصفهان مرکز توجه هستند، تراکم جمعیتی کمتری دارند و ایست در آنها کمتر اتفاق می​افتد.
۷۷.

بازشناسی تناسبات طلایی در نگاره های کمال الدین بهزاد(مطالعه موردی: نگاره ساخت مسجد جامع سمرقند)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال سوم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۰ 16 - 31

کلید واژه ها: تیموریان بهزاد تناسبات طلایی نگاره ساخت مسجد جامع سمرقند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۲۵۱
در چگونگی آفرینش فضاهای معماری در نگارگری ایرانی عوامل متعددی تاثیر داشت هاند. در دوره تیموریان کمال الدین بهزاد با به خدمت گرفتن کلیه مبانی تصویری، فضاهای معماری بیشتر مورد توجه قرار گرفتند. در نگارگری های بهزاد، اصول خاصی است، جایگاه ویژه ای » نسبت طلایی « بر صحن هپردازی فضا حاکم بود و عناصر معماری براساس این ضوابط که همان اصل داشت هاست. درنگاره ساخت مسجد جامع سمرقند، خطوط به قسمت خاصی از مراحل ساخت مسجد اشاره دارد و در داخل یک یا دو مورد از این شبکه ها هر یک از فضاهای مسجد چون ت کدهانه شبستان، ایوان و دیوار خارجی و برج قرار گرفت هاست. ترسیم نشان می دهد که بهزاد با آگاهی نسبت به این اصل، عناصر به تصویر کشیده را در جایگاه «نسبت طلایی»  خطوط بر اساس اصل مناسب قرار داده و به نگاره خود نظم و تجانس بخشیده است. با توجه به کمبود منابع و پژوهش های انجام شده در راستای تناسبات و در نگارگری، نگارندگان ضرورت دید هاند از منظری متفاوت با جنبه زیبای یشناختی به مطالعه نگاره مورد مطالعه بپردازند. در پژوهش حاضر نگارندگان سعی در شناخت جایگاه تناسبات در معماری و نگارگری دوره تیموریان داشت هاند. تحلیل قانون یک سوم در نگاره مورد مطالعه نشان داده که کمال الدین بهزاد با شبکه نهفته ای از خطوط و نقاط طلایی جایگاه عناصر را در ترکیب بندی به دقت تعیین کرده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است تا با بازشناسی این تناسبات به رابطه بین تناسبات در معماری و نگارگری دست یابد.
۷۸.

تبیین الگوی انتخاب رنگ در طراحی عناصر مبلمان شهری برمبنای رویکرد زمینه گرایی (مطالعه موردی: خیابان مسجد جامع یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش هنر سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲ ۱۰۲-۹۱

کلید واژه ها: طراحی مبلمان شهری الگوی انتخاب رنگ زمینه گرایی خیابان مسجد جامع یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲ تعداد دانلود : ۱۶۶
رنگ مفهومی است که شناخت ویژگی ها و تأثیرات آن بر انسان، مسیری برای دستیابی به فضاهای مطلوب شهری ایجاد می کند. اهمیت این مسئله زمانی افزایش می یابد که مبلمان شهری این عنصر مهم ساختار شهری به لحاظ رنگی، آشفته و نابسامان دیده می شود. ازآنجا که عناصر مبلمان شهری از اصلی ترین اجزای شکل دهنده منظر شهری در مقیاس خرد به شمار می رود، استفاده مناسب از عامل رنگ می تواند محیط های شهری دلپذیری را پدید آورد. هدف این پژوهش، ایجاد نوعی حس وحدت با محیط های شهری و آفرینش شهرهای انسان گراست. ازاین رو، در بررسی پیش رو زمینه های مختلف شهری مدنظر قرار گرفته اند. پرسشی که در این راستا مطرح می شود اینست: ارتباط بین رنگ عناصر مبلمان شهری و بستر استفاده از آنها در فضای شهری چگونه است؟ برهمین مبنا، این نوشتار گامی درجهت بیان اهمیت موضوع رنگ و چگونگی استفاده از آن در مبلمان شهری است که با روش توصیفی- تحلیلی و شیوه تحقیق اسنادی به توسعه چارچوبی عمومی برای طراحان پرداخته است. در این پژوهش، خیابان مسجد جامع یزد مطالعه موردی قلمداد می شود؛ و شیوه جمع آوری و ارزیابی اطلاعات مشاهده، تکمیل پرسش نامه و مطالعات میدانی است. نتیجه یافته های این مطالعه نشان داد که عواملی مانند پارامترهای عملکردی، فرهنگی، زیبایی شناسانه، ارگونومی، احساسی و محیطی بر روند انتخاب رنگ در طراحی عناصر مبلمان شهری تأثیر می گذارند. بنابراین، تهیه چارچوبی که بتواند چگونگی استفاده از رنگ ها و خصوصیات آنها را در تجهیزات شهری جمع بندی و خلاصه کند، مسئله اساسی این پژوهش به شمار رفت. در پایان مقاله، الگویی برمبنای رویکرد زمینه گرایی به منظور انتخاب رنگ، درک بهتر و استفاده متخصصین طراحی و مهندسان در زمینه های مرتبط پیشنهاد شده که این الگوی رنگی، تلاشی در جهت بهره وری هدفمند به کارگیری رنگ در طراحی عناصر مبلمان شهری است.
۷۹.

تناسب طلائی و سیستم تناسبات ایرانی- اسلامی در مسجد جامع قائن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مرمت و معماری ایران سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۱ ۱۰۰-۸۹

کلید واژه ها: مسجد جامع قائن مهندسی معکوس تناسبات ایرانی اسلامی تناسب طلائی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۰
مسجد جامع قائن در کنار دیگر مساجد جامع، نمایانگر شکوه و عظمت معماری ایران در دوره اسلامی است که علاوه بر پایگاه مذهبی و اجتماعی در جامعه از لحاظ ویژگی های معماری حائز اهمیت فراوان است. این مسجد ازجمله بناهای تک ایوانی در ایران محسوب می شود. ایوان بنا در سال 1368م/770ه.ق. به دستور جمشیدبن قارن ساخته شده و شبستان ها، رواق ها، ورودی ها و آب انبار بنا در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی، به بنا الحاق شده است. معماران مسجد جامع قائن از منظر ماهیت معماری در طرح ریزی فرم و فضای معماری بنا اصولی را مدنظر قرار داده اند که برگرفته از اشکال هندسی و تناسبات بین آنهاست. براین اساس، با رویکرد تحلیل تناسبات هندسی در بنا به پاسخگویی به این سؤال پرداخته شده که سیستم تناسباتی به کارگرفته شده در مسجد جامع قائن چگونه از تناسبات ایرانی اسلامی در عناصر معماری بهره گرفته است؟ به همین منظور، در پژوهش پیش رو روش تحلیلی اساس کار قرار گرفته و در جمع آوری اطلاعات از ابزار گردآوری داده و اطلاعات مشاهده میدانی و کتابخانه ای توأمان، بهره گرفته شده است. در تلاش برای پاسخگویی به سؤال پژوهش با استفاده از مهندسی معکوس بر معماری، پلان، نما و مقطع، مسجد جامع قائن موردتحلیل هندسی دقیق قرار گرفت. نتایج نشان دهنده آن است که این بنا باتوجه به سیستم تناسبات ایرانی اسلامی که بر پایه اعداد اصمّ و خواص هندسی مربع و مربع مضاعف بوده، بنا شده است. همچنین، استفاده از تناسب طلائی را می توان در ایجاد تعادل بصری عناصری نظیر: ایوان و ورودی اصلی و مکان یابی ورودی شمال غربی مشاهده کرد.
۸۰.

تحلیل تطبیقی و زیباشناختی آرایه های چوبی مسجد جامع سرآور گلپایگان با مساجد آذربایجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲ 60 - 71

کلید واژه ها: گلپایگان تیموری صفوی چوب کاری منبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۱۷۵
عل یرغم آن که شیوه ها و هنرهای تزیینی بناهای گذشته در سکونت گاه های شهری و مراکز جمعیتی بزرگ عمدتاً در قالب یک فرهنگ فراگیر و منطبق با اصول و موازین هنری هر دوره انتظام یافته است، ساخت و تزیین بنا در مناطق روستایی بیشتر تابع فرهنگ، مقتضیات و شرایط محیطی روستا بوده و از قوالب و ساختارهای هنری رایج هر دوره، نشان های کمتری در آن دیده می شود. با در نظر گرفتن چنین خصیصه ای در پژوهش حاضر، آرایه های چوبی ب هکار رفته در منبر، سقف و درب ورودی مسجد جامع سرآور گلپایگان در مقایسه با تزیینات چوبی به کار رفته در مساجد آذربایجان، ب هعنوان نمونه های شایان توجه ای نگونه تزیینی، معرفی، مطالعه و تحلیل شده است. روش مورداستفاده در این پژوهش، شیوه ای توصیفی-تحلیلی با بهر هگیری از بررسی های میدانی، مطالعات کتابخانه ای و مقایسه تطبیقی است. بر اساس عمده نتایج حاصله، مسجد جامع سرآور ازجمله بناهای روستایی است که آرایه های چوبی آن به دو دوره تیموری و صفوی تعلق داشته و این آرای هها ضمن تأثیرپذیری از ویژگی های عمومی حاکم بر هنرهای تزیینی این دو دوره، عرض هکننده پاره ای از ویژگی های یگانه و متفاوت است که نشأ تگرفته از شیوه های خاص و بومی منطقه ساخت اثر بوده و در مقایسه با نمونه های آذربایجان، عل یرغم برخی وجوه تشابه، متفاوت است.

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان