پژوهشنامه جغرافیای انتظامی

زمینه و هدف: امروزه با گسترش انواع تهدیدات انسان ساخت نظیر تهدیدات نظامی، تروریستی و خراب کارانه، توجه به کنترل و کاهش آسیب پذیری زیرساخت های کشور به ویژه ستادهای انتظامی و کسب آمادگی های لازم به منظور مقابله و بازیابی شرایط مطلوب در برابر انواع تهدیدات، امری ضروری است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل معیارهای مکانی- فضایی مراکز انتظامی براساس اصول پدافند غیرعامل تعریف شده است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف جزء پژوهش های کاربردی و از نظر روش توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان حوزه پژوهش تشکیل می داد که حجم نمونه به صورت هدفمند 30 نفر برآورد شد. به منظور دست یابی به اهدف پژوهش از تکنیک های دلفی و دیمتل فازی در محیط نرم افزارهای اس پی اس اس و اکسل استفاده شد.یافته ها: یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد در ارتباط با تعیین موقعیت بهینه فضایی و مکانی مراکز انتظامی معیار کالبدی با بیش ترین مقدار D-R (876/1) در قسمت بالای نمودار قرارگرفته و نشان می دهد این معیار تأثیرگذارترین معیار است. هم چنین بر اساس مقدار  D+R محاسبه شده، معیار کالبدی بااهمیت ترین معیار است. معیار اجتماعی فرهنگی با توجه به این که کم ترین مقدار D-R را به خود اختصاص داده به عنوان تأثیرپذیرترین معیار شناخته می شود. در ارتباط با معیار کالبدی با توجه مقدار D-R، زیر معیار فاصله از گسل به عنوان تأثیرگذارترین معیار و بافت شهری با عنایت به مقدار D-R، تأثیرپذیرترین زیرمعیار محسوب می شود. در ارتباط با معیار اجتماعی فرهنگی زیر معیار تراکم جمعیت به عنوان تأثیرگذارترین معیار و فاصله از مراکز فرهنگی با عنایت به مقدار D-R، تأثیرپذیرترین زیرمعیار محسوب می شود.نتیجه گیری: در مجموع می توان عنوان کرد که انتخاب مکان مناسب برای مراکز انتظامی براساس اصول پدافند غیرعامل نیازمند دیدگاهی ساختاری و جامع است و نیاز است که برنامه ریزی در راستای انتخاب مکان بهینه برای مراکز انتظامی به معیارهای شناسایی شده در این پژوهش توجه ویژه ای شود.

زمینه و هدف: ستیز ناشی از تصادفات درون شهری به عنوان یکی از مسائل جدی و پیش آمده در شهرها از اهمیت بالایی برخوردار است، بنابراین این پژوهش به تحلیل زمینه مؤثر بر ستیز ناشی از تصادفات درون شهری در بافتار شهر زنجان پرداخته است. روش: این پژوهش با استفاده از روش تحقیق ترکیبی و با ماهیت کاربردی به تحلیل ستیزهای ناشی از تصادفات درون شهری شهر زنجان پرداخته است. یافته ها: به نتایج پژوهش نشان داد در شهر زنجان، بیش ترین تعداد تصادفات درون شهری در ماه های اوایل مهر تا اواخر بهمن ماه رخ می دهد. هم چنین، بیش ترین تعداد تصادفات در ساعات 11 صبح تا 14 ظهر اتفاق می افتد. از ساعت 14 ظهر تا 17 عصر، تعداد تصادفات کاهش می یابد؛ اما از ساعت 17 تا 18 عصر دوباره به اوج خود برمی گردد. این الگوها ممکن است به عواملی مانند ترافیک، فعالیت های روزمره، ساعات اوج ترافیک و وضعیت روزهای ماه مرتبط باشد. برای مثال، ممکن است در ماه های اوایل مهر تا اواخر بهمن، ترافیک بیش تر باشد و روزهای بلندتر ممکن است باعث افزایش تعداد تصادفات شود. هم چنین، ساعات 11 صبح تا 14 ظهر معمولاً ساعاتی است که افراد درحرکت هستند و بیش ترین فعالیت رانندگی را دارند، با استفاده از تحلیل دلفی فازی، مؤلفه های مؤثر در بروز ستیز و نزاع در تصادفات شهری در محلات مختلف شهر زنجان شناسایی شده است. بی پروایی و یاغی گیری، استرس پس از تصادف، بدحرف زدن و زمان بر بودن تعمیر ماشین، به عنوان مؤلفه های اصلی شناسایی شده اند.نتیجه گیری: برای کاهش ستیز و نزاع در تصادفات شهری در محلات مذکور، نیازمند توجه به بهبود رفتارهای رانندگان، کاهش استرس پس از تصادف، ارتقای مهارت های ارتباطی و احترام متقابل و ارائه خدمات تعمیر و نگهداری سریع و کارآمد برای تعمیرات ماشین ها در محله های مذکور است.

زمینه وهدف: شناسایی عوامل بروز جرم و تلاش برای از بین بردن و کاهش این عوامل، مهم ترین راه کار ایجاد امنیت و پیش گیری از وقوع ناهنجاری ها شناخته شده است، امروزه پارک های شهری بیش تر به بستر تعاملات اجتماعی و هم چنین گذران اوقات فراغت تبدیل شده اند، از سوی دیگر با توجه به حضور جمعیت زیاد، تراکم پوشش گیاهی، دید کم، محدودیت منابع، روشنایی در شب زمینه وقوع جرائم را به صورت پنهانی در آن بسیار فراهم است از این رو هدف این پژوهش آسیب شناسی ویژگی های عوامل محیطی، کالبدی و انسانی برای تسهیل ارتکاب بزه کاری و با ایجاد و تقویت نظم و امنیت کالبدی و انتظامی در منطقه 5 شیراز است تا بتواند از بروز بسیاری از ناهنجاری ها در این مکان ها جلوگیری کند یا ارتکاب آن را دشوار سازد.روش: روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. با استفاده از پرسش نامه به گردآوری اطلاعات پرداخته شده است که اعتبار و پایایی آن با روش ضریب آلفای کرونباخ انجام گرفت. با استفاده از فرمول کوکران، (322) نفر از بین جامعه آماری شهروندان منطقه 5 شیراز در نظر گرفته شد. شاخص های مورد استفاده در این پژوهش با استفاده از آزمون های آماری تی تک نمونه ای، رگرسیون گام به گام، در قالب نرم افزار اس پی اس اس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند.یافته ها: از میان شاخص های مؤثر بر امنیت پارک ها و فضاهای سبز منطقه 5 شیراز، شاخص امنیت بصری با ضریب 462/0 بیش ترین تأثیررا بر امنیت شهروندان و هم چنین شاخص امنیت زبانی با ضریب 116/0 کم ترین تأثیر را بر امنیت شهروندان دارد.نتیجه گیری: در مجموع، دستاوردهای پژوهش حاضر حاکی از آن است: هریک از شاخص های امنیت درواقع به طور متوسط برامنیت شهروندان اثر داشته است و این تأثیر در ابعاد مختلف دارای شدت و ضعف است و طبق نتایج به دست آمده وضعیت امنیت پارک ها و فضاهای سبز منطقه 5 شیراز در حد مطلوب و قابل قبول قرار ندارد.

زمینه و هدف: تغییرات اقلیمی به عنوان یکی از بزرگ ترین چالش های پیشِ روی بشریت، سیستم های طبیعی و انسانی را تحت تأثیر قرار داده است. سازمان پلیس به عنوان یک سازمان بزرگ و انتظام بخش عمومی در گستره ملی می تواند از این پدیده متأثر باشد. از این رو این پژوهش با هدف بررسی پیامدهای تغییر اقلیم بر محیط امنیتی– انتظامی در محدوده استان فارس دنبال شده است.روش شناسی: روش پژوهش در این مطالعه کیفی است و از روش گراندد تئوری استفاده شده است. با استفاده از روش نمونه گیری هدف مند و نظری، 27 نفر از فرماندهان انتظامی و کارشناسان محیط زیست در سطح استان فارس به عنوان نمونه انتخاب شدند.یافته ها: نتایج حاصل از نظریه گراندد تئوری در چهار الگوواره هسته ای «درک و پذیرش پدیده خشک سالی و تغییرات محیطی به عنوان یک مسئله عینی و بستر تغییرات امنیتی در فضای جغرافیایی فارس»؛ «بحران و چالش های بخش آب و تهدیدهای کم و بیش ظهور یافته امنیتی و انتظامی در استان فارس»؛ «ناهنجاری های فضای جغرافیایی (سرزمینی) یک مسئله پیچیده و پیامد تغییرات محیطی و سیاست های حکمرانی» و«افزایش جرائم عمومی و زیست محیطی در فضای جغرافیایی فارس و افزایش مأموریت های مستقیم پلیس» بوده است. پس از بررسی هر یک از مقولات هسته ای و عناصر پیوند دهنده آن ها، پدیده «تغییر اقلیم و تولید جرم در فضای جغرافیایی فارس» به عنوان پدیده کانونی پژوهش استخراج شد.نتایج: تغییر اقلیم به عنوان یکی از متغیرهای دگرگونی فضای جغرافیایی فارس ابتدا خود بسترساز تولید جرم بوده و با تأثیر عمیق بر کمیت و کیفیت منابع آب استان بر این تأثیرات فضایی عمق داده است. این مسئله موجب پدیده های منفی در فضای جغرافیای استان به ویژه خالی از سکنه شدن مناطق روستایی و بخش کشاورزی از یک سو و چالش های اجتماعی و امنیتی در مناطق حاشیه شهری را موجب شده است. این شرایط موجب شده که استان فارس در یک وضعیت فروسایی و آنتروپی بالا به لحاظ امنیتی - انتظامی قرار بگیرد. آن چه که برای سازمان پلیس به عنوان یک الزام شناخته می شود اینکه ابتدا در متن تحولات محیطی استان به عنوان رصد کننده وضعیت قرار داشته باشد و با اتخاذ رویکردهای نوین و اجتماع محور پلیسی و بعضاً رویکردهای تخصصی (پلیس تخصصی) خود را در متن فضایی تولید جرم ببیند تا اشراف دقیق نسبت به موضوعات جدید تولید جرم را داشته باشد.

زمینه و هدف: شهرهای جهان به دلیل افزایش جمعیت و پیچیده تر شدن، دشواری های بیش تری در راه تحقق امنیت دارند. هدف از این پژوهش لزوم توجه به نظریه شهر هوشمند به عنوان یک راهبرد به منظور ارتقای امنیت در شهرها و ارایه راه کارهای هوشمندانه بوده است.روش پژوهش: نوع پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیف – تحلیلی است. جمع آوری داده از طریق پرسش نامه پژوهش گرساخته (384 نفر) در سطح مناطق شهر کرج انجام شده است و برای تحلیل از تحلیل های آماری تی تک نمونه ای و رگرسیون استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، جمعیت بالای 15 سال ساکن در شهر کرج بود حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران برابر با 384 نفر محاسبه شد. روش نمونه گیری پژوهش نیز به صورت خوشه ای چند مرحله در سطح فضاهای شهری مورد مطالعه بوده است. برای ارزیابی پایایی پرسش نامه از آزمون کرونباخ در نرم افزار اس پی اس اس استفاده شده و طبق قاعده تجربی، آلفا دست کم باید 7/0 باشد تا بتوان مقیاس را دارای پایایی به شمار آورد.یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد در بین عوامل امنیت فضای عمومی عوامل کالبدی – فضایی با میانگین (97/2)، رفتاری و اجتماعی (77/2) در شرایط نامطلوب و عوامل نظارتی (5/3) و دسترسی (63/3) در شرایط مطلوبی قرار دارند. هم چنین تحلیل رگرسیون نشان می دهد که مؤلفه های هوشمندی بر مؤلفه های امنیت تأثیرگذار هستند به طوری که بعد زندگی هوشمند با بتای 423/0 و شهروندی هوشمند با بتای 332/0 بیش ترین تأثیر را را از نظر پاسخ دهندگان در افزایش امنیت در فضاهای عمومی کرج داشته است.نتیجه گیری: با پیچیده شده فضای شهرها و توسعه فناوری، هوشمندی از الزامات ضروری مدیریت شهرها به شمار می رود و در جهت تحقق امنیت به عنوان راهبرد نوین در ارتقای امنیت فضاهای عمومی مطرح شده است که از طریق مؤلفه های زندگی و شهروندی هوشمندی می تواند امنیت در فضاهای عمومی شهر را محقق سازد.

زمینه و هدف: یکی الزامات مهم در ایجاد و تقویت زیرساخت های هوایی فراجا، مکا ن یابی و ساخت فرودگاه و پایگاه های هوایی است. با در نظر گرفتن موقعیت راهبردی مرزهای شمال غرب کشور در همسایگی دو کشور آذربایجان و ارمنستان و عدم وجود پایگاه هوایی انتظامی در این منطقه، پژوهش حاضر با هدف شناسایی الزامات و ملاحظات مکا ن یابی پایگاه هوایی- انتظامی در منطقه مرزی ارس انجام شد.روش: پژوهش حاضر از نوع تحلیلی- تطبیقی بوده و برای شناسایی و درک الگوهای فضایی مکا ن یابی پایگاه هوایی- انتظامی از مدل های آماری گرافیک مبنا در محیط نرم افزاری آرک جی آی اس استفاده شد. جامعه آماری پژوهش در جهت شناسایی الزامات و ملاحظات ملزوم در ارتباط با مکا ن یابی فرودگاه نظامی، تمامی منابع منابع و پژوهش های داخلی و خارجی و اسناد موجود در زمینه پژوهش در بازه زمانی سال های 1385 الی 1402 است. مشارکت کنندگان در پژوهش حاضر نیز 10 نفز از خبرگان نظامی و انتظامی صاحب نظر در حوزه مربوطه بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. برای وزن دهی به معیارها با توجه به شرایط محلی و بومی منطقه و استانداردهای موجود از پرسش نامه مقایسه زوجی استفاده شد.یافته ها: در فرایند اجرای پژوهش 10 معیار که عبارت هستند از؛ وضعیت پستی و بلندی، وضعیت آب و هوایی، کاربری اراضی، فاصله از مراکز جمعیتی، فاصله از آبراهه رودخانه، دسترسی به شبکه ارتباطی، نزدیکی به نقاط راهبردی، فاصله از مناطق حفاظت شده، وضعیت شیب و جهت شیب، شناسایی شد.نتیجه گیری: با توجه به دستاوردها و یافته های پژوهش، برای تأمین امنیت پایدار و حفاظت از مرزها در منطقه مرزی ارس، بایستی نسبت به ایجاد پایگاه هوایی- انتظامی اقدام که با در نظر گرفتن طول مرز و امتداد آن، وجود پایگاه هوایی انتظامی برای انجام فعالیت های نظامی و انتظامی در این منطقه ضرورتی اجتناب ناپذیر است.