پژوهشنامه جغرافیای انتظامی

پژوهشنامه جغرافیای انتظامی

پژوهشنامه جغرافیای انتظامی سال نهم تابستان 1400 شماره 34 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی وضعیت امنیت در سکونتگاه های غیررسمی (مورد مطالعه: منطقه 19 شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سکونتگاه غیررسمی امنیت مشارکت منطقه 19 شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۱۲۹
سکونتگاه های غیررسمی محصول برنامه ریزی شهری نامناسب برای اقشار ضعیف جامعه است که نیازها و خواسته های به حق آنان نادیده گرفته شده است. به طور طبیعی در شرایط فقدان برنامه ریزی شهری باید شاهد رشد این سکونتگاه ها در حاشیه شهرها بود. این سکونتگاه ها از جمله مستعدترین مکان های شهری برای بروز ناامنی هستند. این نواحی دارای چالش های متعددی از جمله آسیب پذیری، جرائم، ناامنی، نبود عدالت فضایی، اجتماعی-اقتصادی و محیطی هستند که باعث گسترش ناامنی اجتماعی در شهرها خواهند شد. امنیت از جمله نیازهای اولیه زندگی انسان است که پس از نیازهای فیزیولوژیکی نظیر غذا و آب، در وهله دوم نیازهای انسانی قرار دارد. «ارتکاب جرم «و «جنایت» در جوامع امروزی که همه ساله بر زندگی هزاران شهروند تأثیر سوء می گذارد؛ به عنوان یک مشکل اجتماعی به شمار می آید. در واقع تهدیدها و خشونت های جدی بر ضد مردم و دارایی هایشان، وحشت قابل توجهی در اجتماع پدید می آورد. با توجه به شرایط ویژه سکونتگاه های غیررسمی در خصوص جرم و جنایت، برقراری امنیت در این مناطق و جلوگیری از گسترش ناامنی در شهرهای نزدیک، نیازمند ارائه راهکارهای عملی است که برای اقدام مناسب و برقراری این حلقه گم شده بایستی ابتدا وضعیت امنیت در این مناطق بررسی و سپس نسب به ارائه راهکار اقدام کرد. در پژوهش حاضر به بررسی وضعیت سکونتگاه های غیررسمی در منطقه (۱۹) شهر تهران که به علت موقعیت خاص جغرافیایی -استقرار در جوار حریم شهر به عنوان حوزه ورودی جنوب غربی شهر تهران، استقرار مراکز انبارداری و انبارهای ضایعات، اراضی متروکه و مخروبه، کوره های آجرپزی و غیره در آن- توانسته جاذب جمعیت زیادی از شهرها و روستاهای استان های مختلف کشور و حتی مهاجران کشور همسایه (افغانستان) باشد، با استفاده از روش پژوهش توصیفی–تحلیلی و استناد به اسناد کتابخانه ای و داده های میدانی (پرسش نامه) به بررسی وضعیت امنیت پرداخته شده است. نتایج حاصل نشان دهنده تأثیر شاخص های امنیت بر شاخص های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سکونتگاه های غیررسمی است.
۲.

تحلیل خودهمبستگی فضایی رابطه بیکاری و جرائم سرقت در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خودهمبستگی فضایی ضریب موران بیکاری سرقت ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۱۸۹
روند رو به رشد ارتکاب جرائمی مانند جرائم سرقت در کشور تابعی از شرایط اقتصادی، به خصوص بیکاری است. بیکاری از مزمن ترین عارضه هایی است که خوشایند هیچ نظام اقتصادی نیست و یکی از عوامل اصلی افزایش جرائم سرقت در جامعه محسوب می شود. با توجه به اهمیت موضوع جرائم سرقت، پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین بیکاری و سرقت در کشور پرداخته است. روش پژوهش در این مطالعه مبتنی بر روش های توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از شیوه های کمّی است. در این پژوهش رابطه بیکاری با جرائم سرقت در ایران در دوره زمانی (۱۳۸۵-۱۳۹۵) با استفاده از مدل خودهمبستگی فضایی موران دومتغیره بررسی شده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها و همچنین ترسیم نقشه ها از نرم افزارهای «آرک جی آی اس»[1] و «ژئودا»[2] استفاده شده است. داده ها و اطلاعات موردنیاز از سرشماری های عمومی نفوس و مسکن سال های (۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵) و همچنین بخش امور قضایی از سالنامه های آماری کشور سال های (۱۳۸۵-۱۳۹۷) به دست آمده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که جرائم سرقت در کشور طی سال (۱۳۹۵) نسبت به سال (۱۳۹۰) حدود (۴/۳۴) درصد و نسبت به سال (۱۳۸۵) در حدود (۲۰۸) درصد رشد داشته است. نتایج مدل خودهمبستگی فضایی موران بین بیکاری و سرقت در کشور نشان داد که استان های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، قم و سمنان در خوشه H-H (بیانگر میزان بالای بیکاری و سرقت در این استان ها و نیز استان های هم جوار) و استان های آذربایجان شرقی، زنجان و آذربایجان غربی در خوشه L-L (بیانگر میزان پایین بیکاری و سرقت در این استان ها و نیز استان های هم جوار) قرار دارند؛ بنابراین نتایج پژوهش نشان داد که بین بیکاری و جرائم سرقت در کشور رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.   [1]-ArcGIS [2]- GeoDa
۳.

آسیب پذیری شبکه حمل ونقل جاده ای ناشی از تغییرات اقلیمی (موردمطالعه: جاده های استان لرستان با استفاده از آزمون جرم مضاعف)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اقلیم جاده جرم مضاعف حمل و نقل تغییر اقلیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۶ تعداد دانلود : ۲۱۶
صنعت حمل ونقل، نقش کلیدی و مؤثری در اجرای برنامه های توسعه پایدار کشورها ایفا می کند. یکی از بخش های مهم صنعت حمل ونقل، امنیت حمل ونقل جاده ای است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل آسیب پذیری شبکه حمل ونقل جاده ای در شرایط تغییر اقلیم است. روش مورداستفاده در پژوهش حاضر «آزمون جرم مضاعف» است که برای بررسی درستی و همگنی داده ها[1] و کنترل کیفیت آمار مورداستفاده قرار می گیرد. در این روش از مدل «اقلیمی جهانی»[2] و از یک دوره آماری ده ساله استفاده شد که با روش وزن دهی و با هدف تحلیل زمانی و مکانی داده ها بررسی شده است. نتایج حاصله و بررسی ها نشان داد، شاخص های حدی اقلیمی-هواشناسی که بر اساس آستانه های دما و بارش (صدک، مطلق، تداوم، تعداد روز و سایر) استخراج شده، در مدل رگرسیون با توجه به میزان تصادفات جاده ای در نواحی مختلف استان دارای وزن های مختلفی بودند؛ در نتیجه میزان تأثیرپذیری متفاوتی داشتند. در نواحی شمالی مؤثرترین شاخص در بین (۵) شاخص تعیین شده، حداکثر بارش یک روزه در ماه بود. به جز در محور جنوبی استان لرستان که شاخص شب های گرم تأثیر بیشتری بر بارش داشت. آنچه در روند تغییرات درصد تصادفات به وضوح مشخص بود، مطابقت روند فصلی شاخص ها و درصد تصادفات و معنی داری همبستگی (۰۰۰/۰) میان آن ها بود؛ بنابراین فرضیه های پژوهش مبنی بر تأثیر تغییر اقلیم بر عناصر اقلیمی مؤثر بر حمل ونقل جاده ای و تغییر اقلیم به عنوان عامل اصلی آسیب پذیری شبکه حمل ونقل جاده ای، مورد تأیید قرار گرفتند.   [1]- آمار تصادفات جاده ای، منبع آمار پلیس راه فرماندهی انتظامی استان لرستان. [2]- GCM
۴.

ارزیابی آسیب های اجتماعی ناشی از کرونا در شهر اردبیل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آسیب های اجتماعی کووید- 19 شهر اردبیل اولویت بندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۱۹۲
شیوع بیماری کرونا اگرچه در ابتدا میزان بالای مرگ ومیر ناشی از عفونت ویروسی را به همراه داشت؛ اما پس از مدتی، افزایش چشمگیر آسیب های اجتماعی این بیماری، به تهدیدی جدی برای شهرها تبدیل شد. بر همین اساس پژوهش حاضر باهدف ارزیابی آسیب های اجتماعی ناشی از کرونا در محله های منطقه (۳) شهر اردبیل با تأکید بر معیارهای آسیب های اجتماعی و اولویت بندی آن ها برای برنامه ریزی های آتی انجام شد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی و تحلیلی است. داده های موردنیاز از طریق پیمایش به دست آمده و برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را شهروندان منطقه (۳) شهر اردبیل تشکیل می دهند که (۳۸۲) نفر بر اساس فرمول کوکران به عنوان نمونه برآورد شد. ازآنجایی که روش نمونه گیری تصادفی ساده طبقه بندی شده بود؛ بنابراین برای هر محله (۳۰) پرسش نامه و در مجموع (۴۸۰) پرسش نامه توزیع و تکمیل شد. برای سنجش آسیب های اجتماعی ناشی از کرونا در محله های موردمطالعه، شاخص های مرتبط، با استفاده از روش آنتروپی وزن دهی، محله های هدف با بهره گیری از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره (تاپسیس، ساو، ویکور) رتبه بندی و در نهایت برای دستیابی به اولویت بندی نهایی از تکنیک ادغامی «کپ لند» استفاده شد. بر اساس سنجه های به کاررفته در پژوهش حاضر و نتایج حاصل از پیاده سازی تکنیک های مزبور، محله های ملایوسف و ملاباشی با کمترین امتیاز در نامطلوبترین وضعیت و در رتبه نخست و محله های رضوان با کسب بیشترین امتیاز در رتبه آخر و در وضعیت مطلوبی به لحاظ آسیب های اجتماعی نسبت به سایر محله های موردمطالعه، قرار دارند. بر اساس اظهارنظر پاسخگویان به دنبال شیوع ویروس کووید ۱۹ و بر اثر فشار روحی و روانی ناشی از ناتوانی مالی و فقر اقتصادی، آسیب های اجتماعی افزایش یافته و این امر در محله های فرودست شهری همچون ملاباشی، ملایوسف و باهنر به صورت بارزتری نمایان است.
۵.

تأثیر بحران آبی دریاچه ارومیه بر امنیت عمومی استان آذربایجان شرقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بحران آبی امنیت عمومی استان آذربایجان شرقی دریاچه ارومیه حیات انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۲۰۴
هدف اصلی این پژوهش، تبیین علل مؤثر بر خشکی دریاچه ارومیه و تهدیدهای ناشی از آن و اتخاذ راهکارها و تمهیدات مناسب برای برون رفت از این شرایط با پرسش اصلی «خشک شدن دریاچه ارومیه تا چه میزان بر امنیت عمومی استان آذربایجان شرقی تأثیر دارد؟»، است. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی؛ از نظر روش، توصیفی و از نظر تکنیک گردآوری داده ها، پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش عبارت است از: ۱) فرماندهان و جانشینان انتظامی شهرستان های ساحلی دریاچه ارومیه، رؤسای پلیس پیشگیری شهرستان های ساحلی، رؤسای مرکز فوریت های پلیسی (۱۱۰) و پلیس آگاهی شهرستان های ساحلی و استان آذربایجان شرقی، با حداقل (۵) سال سابقه کار (۳۰) نفر؛ ۲) رؤسا، جانشینان، معاونان پلیس پیشگیری و تجسس کلانتری های تابعه شهرستان های ساحلی (۱۰۷) نفر که در مجموع (۱۰۲) نفر با استفاده از جدول «گرجی سی مورگان» به عنوان حجم نمونه تعیین شد. داده ها از طریق پرسش نامه محقق ساخت روا و پایا (آلفای کرونباخ) جمع آوری و برای تجزیه وتحلیل آن ها از آزمون های آماری «تی- تست» استفاده شده است. برای ارزیابی میزان شاخص ها، مقایسه میانگین متغیر کمی با مقدار ثابت «تی تست» انجام شد و از آزمون برابری میانگین ها، برای نمونه استفاده شده است.نتایج پژوهش نشان داد اضافه برداشت از منابع آبی دریاچه ارومیه طی سال های گذشته پیامدهای محیطی و اقتصادی نامطلوبی را به دنبال داشته است. مهاجرت های دسته جمعی علاوه بر اینکه تعادل جمعیتی استان آذربایجان شرقی را به هم می زند، چالش های امنیتی متعددی هم در پی دارد.در صورت ادامه این روند، ضمن اینکه مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی برای منطقه ایجاد می کند، وقایعی همچون کاهش مشارکت سیاسی، شکل گیری اعتراض ها و تنش های منطقه ای بر سر منابع آب، جابه جایی های جمعیتی، کاهش مشروعیت نظام و همچنین کاهش کارآیی نیروهای امنیتی و انتظامی در منطقه و در نتیجه منجر به شکل گیری بحران های امنیتی در این استان خواهد شد.
۶.

ارزیابی مطلوبیت سرمایه اجتماعی در بافت محلات کم برخوردار شهر اهواز با استفاده از تکنیک «ماباک»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی سرمایه اجتماعی بافت محلات کم برخوردار تکنیک ماباک شهر اهواز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۱۱۹
یکی از مشکلات اساسی در محله های کم برخوردار شهرهای امروزی، توجه نداشتن به مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از ظرفیت های مهم در آن ها است؛ زیرا در بیشتر شهرهای بزرگ، نظام ارتباطات و تعاملات سنتی به شدت دگرگون شده است. هدف از این پژوهش، ارزیابی مطلوبیت سرمایه اجتماعی در محله های کم برخوردار شهری بر اساس پنج شاخص انتخابی پژوهش (حس تعلق اجتماعی، انسجام اجتماعی، همیاری اجتماعی، امنیت اجتماعی و اعتماداجتماعی) و (۳۶) متغیر در چهار محله (آل طاهر، سیاحی، عامری و ملاشیه) کلان شهر اهواز است. نوع پژوهش کاربردی و بر اساس روش پیمایشی با تأکید بر پرسش نامه است. جامعه آماری آن شهروندان ساکن چهار محله موردمطالعه هستند و با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه شامل (۳۸۰) نفر است. برای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف و برای بررسی وضعیت متغیرهای پژوهش از آزمون علامت، استفاده شده، همچنین متغیرها توسط مدل آنتروپی شانون وزن دهی و محله ها با استفاده از تکنیک ماباک رتبه بندی شده است. نتایج کلی آزمون علامت نشان می دهد: محله عامری با میانگین (۳٫۱۱) وضعیت بهتری نسبت به سه محله دیگر از نظر متغیرهای پژوهش داشته است؛ همچنین نتایج حاصل از تکنیک ماباک، نشان می دهد محله عامری با مقدار Si (مقدار نهایی تابع معیار گزینه ها) (۲٫۳۶) در رتبه اول و به ترتیب محله سیاحی (۰٫۲۸۳) و محله ملاشیه با (۰٫۳۴۲-) و محله آل طاهر با (۰٫۹۷۳-) در رتبه های دوم تا سوم از نظر پنج شاخص انتخابی پژوهش قرارگرفته اند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۳