پژوهشنامه جغرافیای انتظامی

احیاء بافت های فرسوده شهری از چالش برانگیزترین معضلات شهرها به شمار می رود و باز زنده سازی فضاهای شهری به مثابه یکی از محرک های توسعه است. برگرداندن این فضاها به چرخه زندگی شهری از طریق ایجاد امنیت برای شهروندان به وقوع می پیوندد، اما بسترسازی عناصر شکل دهنده فضای شهری در ایجاد امنیت بدون در نظر گرفتن عناصر فرهنگی بافت های شهری غیرممکن است. در این پژوهش سعی شده است که نقش فرهنگ در ساختار امنیت فضای شهری تبیین شود. برای این منظور بعد از مطالعات کتابخانه ای و مرور مبانی نظری و با تأکید بر روش های کمی-کیفی از طریق جمع آوری اطلاعات به شیوه پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده میدانی به بررسی نقش فرهنگ در احیاء فضاهای شهری فرسوده شهر بیرجند پرداخته شده است. نتایج پژوهش در جامعه آماری بافت فرسوده شهر بیرجند با حجم نمونه (۳۴۰) نفری، طبق فرمول کوکران مشخص و بررسی شد. در این راستا پس از انتخاب شاخص ها از مطالعات نظری (۳۴ شاخص)، تدوین پرسشنامه و مصاحبه با ساکنان و کارشناسان، داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار EXPERT CHOICE در قالب مدل AHP به تحلیل گذاشته شد. همچنین پرسشنامه دوم بر اساس طیف لیکرت طراحی شده و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، روایی و پایایی آن مورد ارزیابی قرار گرفت و با نرم افزار SPSS و آزمون T و در تأیید پرسشنامه اول بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که بی تردید فرهنگ، مهم ترین رکن در فضای شهری و رابطه متقابل فضا و کاربران در محدوده شهری به شمار می رود و رویکرد فرهنگی راه حل احیاء امنیت در فضاهای فرسوده شهری است.

برنامه ریزی های کلان و همه جانبه برای بهره برداری بهینه و منطبق بر راهبردهای توسعه پایدار از توان های محیطی کشور می تواند متضمن تعالی، توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور باشد. مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، در منویات و ابلاغیه های سیاست های کلان کشور در حوزه های مختلف، از عوامل اصلی قدرت ملی، قابلیت های جغرافیای طبیعی کشور را مورد تأکید قرار داده اند. تنوع اقلیمی، موقعیت جغرافیایی حساس، نقش مواصلاتی و ارتباطی، خاک حاصلخیز، سواحل طولانی و بکر، سرمایه های معدنی، ذخایر انرژی نفت و گاز از اهم قابلیت های جغرافیایی کشور است که مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در بیانیه گام دوم تحت عنوانفرصت های مادی کشور یاد کرده اند. معظم له معتقدند با اتکا به این ثروت های خدادادی می توان درآمدهای ملی را افزایش داده و کشور را ثروتمند و بی نیاز به معنی واقعی نموده و مشکلات کشور در حوزه های اقتصادی را مرتفع ساخت. در این پژوهش، به روش توصیفی و تحلیلی، با آسیب شناسی فرآیند بهره برداری از منافع جغرافیای طبیعی کشور در چهل سال گذشته و با تجزیه وتحلیل فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، راهبرد بهره برداری از توان های جغرافیای طبیعی برای تعالی و پیشرفت کشور بر مبنای رونق اقتصاد درون گرا، تحقق عدالت فضایی و جغرافیایی، حفظ حقوق محیط زیست، بهینه سازی برنامه های توسعه بر مبنای واقعیت های طبیعی، ارتقاء ضریب پایداری محیطی، تقلیل معضلات زیست محیطی، تحقق الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی و ارتقاء عزت، انسجام و اتحاد ملّی و شکوفایی تمدن اسلامی محرز شد.

امنیت جزء جدایی ناپذیر و لازم رونق و توسعه گردشگری شهری است که به طور معمول تحت تأثیر دسترسی به پلیس و نظارت این نهاد تأمین نظم و امنیت عناصر گردشگری شهری به دست می آید. پژوهش حاضر به بررسی وضعیت مکانی و موقعیت جغرافیایی کلانتری ها، ازنظر دسترسی به فضاهای گردشگری (جاذبه های تاریخی و تفریحی و اقامتگاه های گردشگری) در شهر اصفهان پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و جهت تجزیه وتحلیل داده ها، از ابزار تحلیل شبکه در نرم افزار ArcGIS، استفاده شده است. در این پژوهش ابتدا الگوی پراکنش فضایی کلانتری ها بررسی شد و در ادامه مسیرهای دسترسی کلانتری ها به فضاهای گردشگری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و در پایان شعاع عملکرد کلانتری ها نسبت به فضاهای گردشگری مشخص شد. نتایج نشان داد که کلانتری های شهر اصفهان، ازنظر دسترسی به فضاهای گردشگری در وضعیت مطلوبی قرار ندارند؛ همچنین مشخص شد که تعداد کلانتری های شهر اصفهان در بخش مرکزی شهر به خصوص محدوده فضاهای گردشگری، کافی نیست.

جرم معلول عوامل متعددی است که یکی از آن ها عوامل کالبدی است. در این راستا هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش طراحی محیطی در پیشگیری از جرم در محله نعمت آباد شهر تهران و همچنین ارائه راهکارهایی به منظور بهبود شرایط این محله است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش میدانی انجام پذیرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که اصول طراحی محیطی برای پیشگیری از جرم در محله نعمت آباد به صورت مناسبی رعایت نشده است، به طوری که میانگین شاخص های طراحی محیطی برای پیشگیری از جرم در محله نعمت آباد برابر با (۹۰/۲) در طیف لیکرت است که حتی از حد متوسط نیز پایین تر می باشد. در سطح جزئی تر و در میان معیارهای CPTED، به ترتیب شاخص های مدیریت و نگهداری (۱۰/۳)، قلمروگرایی (۹۵/۲)، نظارت طبیعی (۹۰/۲)، کنترل و دسترسی (۸۹/۲)، حمایت از فعالیت های اجتماعی (۶۳/۲) دارای بیشترین میانگین بودند. نتایج بیانگر آن است که طراحی محیطی می تواند در افزایش احساس امنیت و کاهش فرصت برای وقوع اعمال مجرمانه در محله نعمت آباد تأثیرگذار باشد؛ بنابراین موفقیت در این زمینه نیازمند توجه به طراحی محیطی بافت شهری محله نعمت آباد در پیشگیری از جرم می باشد.

ظهور جامعه در مخاطره معرف مرحله ای از توسعه جامعه مدرن است که در آن مخاطرات سیاسی، اجتماعی، بوم شناختی و فردی که با جریان نوآوری پدید می آیند، پی درپی از نهادهای حفاظتی و کنترلی جامعه صنعتی می گریزند. کشور ما همواره در معرض بسیاری از مخاطرات مختلف قرار داشته است. این پژوهش به دنبال مطالعه عوامل مؤثر بر درک و فهم مخاطره در بین نسل جوان شهر تهران است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه جوانان شهر تهران و روش آن، کمی با تکنیک پیمایش و ابزار پرسشنامه می باشد. حجم نمونه برابر با (۳۸۴) نفر است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مهم ترین مخاطرات از دید جوانان مخاطرات سیاسی- اقتصادی، سپس مخاطرات بهداشتی- زیست محیطی، امنیتی-انتظامی و در پایان مخاطرات اجتماعی- فرهنگی است. آزمون همبستگی نشان می دهد بین اعتماد به آینده و تمام مؤلفه های مخاطره، بین متغیر سبک زندگی با مؤلفه های مخاطرات سیاسی- اقتصادی، صنعتی- فناوری و اجتماعی- فرهنگی، بین متغیر آگاهی با مؤلفه های سیاسی- اقتصادی، بهداشتی- زیست محیطی و اجتماعی- فرهنگی و بین متغیر دینداری با مؤلفه های سیاسی- اقتصادی، امنیتی- انتظامی، صنعتی- فناوری و اجتماعی- فرهنگی مخاطره رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان می دهد که (۳۸) درصد از تغییرات متغیر وابسته مخاطره توسط متغیرهای مستقل قابل تبیین است. ضرایب رگرسیونی نشان می دهند که متغیر اعتماد به آینده بیشترین تأثیر را بر متغیر مخاطره دارد. پس ازآن، متغیر آگاهی، سپس سبک زندگی مخاطره آمیز و در انتها نیز متغیر دینداری دارای بیشترین تأثیر بر متغیر مخاطره هستند.

امنیت به عنوان دومین نیاز انسانی، پس از نیازهای فیزیولوژیک قرارگرفته و آن را مایه آسایش و آرامش و احساس رضایت شهروندان و در نتیجه افزایش کارآیی و مطلوبیت محیط و کالبد می دانند که این مطلوبیت با برنامه ریزی دقیق، طراحی سنجیده و نظارت کافی در شهر حاصل می شود. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است و نوع آن کاربردی توسعه ای است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام شهروندان محله بانبور شهر ایلام است. حجم نمونه با توجه به جدول مورگان (۳۵۵) نفر و روش نمونه گیری تصادفی ساده است. در این بررسی از روش تحلیل عاملی تأییدی، شاخص رضایتمندی «هالین تن»، روش های آماری توصیفی و استنباطی همبستگی پیرسون و روش رگرسیون چندگانه به شیوه گام به گام استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که عوامل مؤثر در احساس امنیت شهری در محله بانبور شهر ایلام حاصل از تعامل (۴) عامل است که این عوامل در مجموع (۷۱/۷۲) درصد از واریانس کل متغیرهای مؤثر بر احساس امنیت شهری در محله بانبور شهر ایلام را تبیین می کنند. از میان (۴) عامل، عوامل نماد شهری به تنهایی (۹۴/۴۸) درصد از کل واریانس متغیرهای اولیه را تبیین می کند و از دیدگاه افراد جامعه آماری مهم ترین عامل مؤثر بر احساس امنیت شهری در محله بانبور شهر ایلام می باشد.