رهیافت فرهنگ دینی

بررسی و بازشناسی فضایل و مناقب ائمه و امامزادگان(ع)، از ضروریات جامعه بشری است تا با دستیابی به رفتارها و منش این بزرگواران در جهت وصول به الگویی جامع برای سعادت و نیک فرجامی انسان ها گامی پیموده شود. در همین راستا، در این پژوهش سیر زندگی حضرت احمد بن موسی(ع) از فرزندان امام موسی کاظم(ع) و برادر امام رضا(ع) مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته تا با بازخوانی فضائل و مناقب ایشان نقش وی در گستره تمدن عظیم اسلامی بازشناخته شود. از این رو، نظر به تأثیرگذاری ایشان بر ارتقای فرهنگ اسلامی، تبیین خط مشی های ترسیم شده توسط صاحبان کتب تاریخی و رجالی را دارای ضرورت می گرداند. این پژوهش به شیوه توصیفی - تحلیلی به دنبال تبیین فضائل و مناقب احمدبن موسی(ع) و جایگاه ایشان در توسعه فرهنگ شیعی در تمدن اسلامی است. یافته های پژوهش مبتنی بر آن است که احمدبن موسی(ع) با دارا بودن فضائل و مناقب اخلاقی و نسَبی بسیار، با بهره مندی از مکتب امامت پدر و برادر بزرگوارشان در تبیین جایگاه امامت علی بن موسی الرضا(ع) گامی اساسی برداشت و با دستگیری از نیازمندان در جهت اشاعه مکتب خیرخواهی اهل بیت(ع) و مبارزه با جریان های انحرافی به ایفای نقش در جهت اشاعه فرهنگ ناب شیعی در جامعه اسلامی گام های مؤثری برداشتند.

دعای ندبه یکی از دعاهای پرمحتوا و دارای مضامین عالیه در زمینه امام شناسی و ولایت است. این پژوهش با شیوه توصیفی تحلیلی، به تبیین سیمای پیامبر اکرم و اهل بیت ایشان در دعای ندبه پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که دعای ندبه دارای نظم و ترتیب دقیقی است که با حمد و صلوات الهی شروع می شود، بعد از آن به موضوع انبیای الهی اشاره می شود و از ارسال رسولان یعنی از آدم تا خاتم سخن به میان می آید و پس از بیان نقش تاریخی انبیایی که از آنها نام می برد، ما را متوجه نقش تاریخی حضرت محمد(ص)  نموده و در همین راستا از جانشینی بلافصل حضرت علی(ع) و نیز جایگاه ویژه اهل بیت بحث می کند. دقت در مطالب والای این دعا ما را متوجه سرنوشت جامعه بی توجه به جایگاه اهل بیت در طی کردن مسیر هدایت می کند.

 اباحه به معنای مباح شمردن یا جایز دانستن یک عمل نامشروع به صورت مشروع در جامعه است. خاستگاه آن در غرب است و مبانی آن را مکاتبی چون اومانیسم و لیبرالیسم بنا نهادند. هدف آنان از راه انداختن این جریان، حذف خدامحوری در جامعه و جایگزینی انسان محوری و آزادی مطلق با اهداف مادّی و دنیوی است. تأثیرگذار بودن فرهنگ غرب در حوزه عمل و نظر ابزاری در راستای دستیابی به اهداف سرمایه داری و سود برتر است. غربی ها از گذشته تاکنون به شیوه های گوناگون با متمسّک شدن به ابزارهای مختلف درصدد تحقق اهداف و آرمان های خود در جامعه اسلامی بوده اند. این مقاله با روشی توصیفی-تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای به دنبال پرداختن به این موضوع است که، جریان اباحه گری یکی از ابزارهای نوین فکری غرب در تأثیرگذاری بر فرهنگ جامعه اسلامی است. آسیب شناسی فرهنگ اسلامی از این جریان روش مناسبی برای مقابله با آن و عدم تأثیرپذیری فرهنگ از آن است.

با پیروزی انقلاب اسلامی، دنیای استکبار که به یکباره با گفتمانی جدید و بی سابقه مواجه شده بود به انواع و اقسام روش ها برای متوقف کردن سیر حرکت رو به رشد آن، اقدام ورزید. پس از آن بود که در حمایتی بین المللی طولانی ترین جنگ قرن بیستم را علیه انقلاب اسلامی به راه انداختند، اما در پایان این جنگ سخت، نهال انقلاب ایران به درختی تناور تبدیل شد که از این پس روش های نرم برای رویارویی با آن در پیش گرفته شد. این مقاله در ابتدا ضرورت و لزوم دشمن شناسی را مطرح نموده و سپس به بیان تغییر رویکرد دشمنان ایران از برخورد سخت به جنگ نرم پرداخته و در نهایت در راستای تبیین نظام مقابله با جنگ نرم با توجه به اندیشه سیاسی امام خامنه ای(مدظله )، دکترین جنگ نرم و محورهایی از اصول حاکم بر فرماندهان، افسران و سربازان جنگ نرم را برای پیکار در این عرصه مورد ملاحظه قرار می دهد و با توجه به نقطه نظرات صاحب نظران، به مرور الگوی مفهومی این تقابل می پردازد و پیشنهاداتی چون تشکیل شورای عالی جنگ نرم همانند تشکیل ستاد جنگ در زمان دفاع مقدس، ورود مجلس شورای اسلامی و قانون گذاری در این حوزه و تقویت هسته های فکری و علمی، جهادی و تشکیل هیئت های اندیشه ورز در سطوح مختلف کشور را مطرح می کند. این مقاله با شیوه پژوهشی توصیفی- تحلیلی تدوین شده و در گردآوری اطلاعات مورد نیاز از کتب و مقالات موجود در کتابخانه ها استفاده شده است.

صلح و دوستی یکی از مهم ترین و بنیادی ترین مبانی وحدت بخش در جامعه است. از وظایف تعریف شده ی حاکمیت در نظام بشری، تأمین، حراست و تقویت زیر ساخت های صلح در جامعه است. یکی از مبادی وحدت آفرین در جامعه برقراری انصاف و عدالت است که اجرای هوشمندانه و منطقی آن در میان اقشار و طبقات گوناگون جامعه ضمان برقراری صلح و امنیتی پایدار، پویا و عمیق است؛ به بیان دیگر یکی از ثمرات و دستاورد های اجرای انصاف در تعاملات اجتماعی رشد و افزایش میزان محبوبیت افراد در میان یکدیگر و به تبع آن زمینه سازی صلح و آرامش در جامعه است. در یک نگاه کلی آن کس که در تعاملات اجتماعی خویش به دیگر خواهی و دیگر اندیشی ملزم باشد در این فرآیند عنصری مهم و تأثیرگذار بوده که نا خودآگاه به جریان صلح گرایی و امنیت خواهی پیوسته است. در کتب آسمانی و ادبیات ارزشی ما به طرق گوناگون به تعمیق و تحکیم اصول و مبانی مصالحه و مؤانسه بین افراد عنایتی خاص صورت پذیرفته است که این امر حاکی از این حقیقت اجتناب ناپذیر است که اسلام همواره مدافع صلح و دوستی بوده و از منازعه و پیکار روی گردان بوده است. هدف این پژوهش نیز که با شیوه ی تحلیلی- توصیفی انجام گرفته است نگاهی به یکی از مهم ترین فراز های نامه ی 31 نهج البلاغه- که به قاعده ی زرین شهرت یافته - و تجلی آن در اشعار شاعران ایران زمین است. به طورکلی می توان گفت ما حصل مقاله ی حاضر آن است که قاعده ی مذکور تحت عنوان یک قاعده فرازمانی و مکانی انسان را در یک چالش بزرگ با خویش قرار می دهد. نیرویی که او را وادار به خود شناسی و دیگر شناسی و به تبع آن رعایت اصل احترام به وجدان و اجرای عدالت فرا می خواند. تلاش فرهنگی ادبای این سرزمین در نهادینه سازی قاعده ی زرین نیز از نیمه ی دوم قرن سوم تا عهد حاضر ساری و جاری بوده و الفاظ و فحوای کلام آنان گواهی بر این ادعاست.

آرامگاه ها در معماری و فرهنگ ایران از جایگاه ویژه ای برخوردارند. یکی از اعصاری که در زمینه ساخت و ایجاد تزیینات آرامگاه ها قابل توجه است عصر تیموری می باشد. دوران حکومت تیموریان یکی از درخشان ترین ادوار تمدن اسلامی و دوران اعتلای هنر و معماری محسوب می شود. سبک اصلی معماری تیموری در محدوده ی مثلثی بین سه شهر مشهد، سمرقند و هرات شکوفا شد که بناهای هرات شباهت بیشتری به بناهای خراسان امروز دارد و شاید بتوان آن ها را پلی میان ماوراءالنهر و مرکز ایران دانست. آرامگاه های خانوادگی و نیز بناهایی که بر قبور شخصیت های سیاسی و علمی این دوره ساخته شده به نوعی نمایانگر سبک معماری آن همچون سردرها و گنبدهای مرتفع و پیازی شکل و نیز تزئینات زیبا با غلبه رنگ لاجوردی است که چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کند. افزون بر این بناها، مساجد و مدارسی نیز متصل و گاه در همجواری آرامگاه ها ساخته می شد که معماری این بخش از مجموعه آثار نیز قابل تحسین است. مجموعه مقابری همچون شاه زنده، گور امیر و نیز زیارتگاه هایی که بر قبور شیخ احمد جامی، ابوبکر تایبادی و ... ساخته شدند از زیباترین ابنیه آرامگاهی این دوره به شمار می روند. در این پژوهش به روش کتابخانه ای و شیوه توصیفی به بررسی موردی معماری و تزیینات آرامگاه های عصر تیموری پرداخته شده است.