فرشته صفاری

انسان با توجه به نیاز فطری خود از دیرباز در جستجوی یک الگوی زندگی امید بخش و حیات آفرین بوده است. برنامه ای جامع، کامل و منطقی که به نیاز های او توجه ویژه داشته و در مسیر تحقق سعادت راهنمای او باشد. در آیین آسمانی اسلام در قالب کتب مقدس به این نیاز ها پاسخ گفته شده است. در اشعار دو شاعر عرب زبان متنبی و صفی الدین الحلی نمونه ای از الهامات ظریف از فرهنگ وحیانی رخ می نماید که ارزش کلام آن دو را مضاعف ساخته و جنبه ی تعلیمی آن را ارتقا می بخشد. دو شاعر با استناد به کلام الهی به بخش هایی وسیع از علم اخلاق اشاره داشته اند که علاوه بر جنبه ی آموزشی از حیث زیبایی شناسی نیز با برخورداری از آرایه های کلامی بر نفوذ کلامشان و اعتبار مضامینشان افزوده است. ما در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته به قصد اشاعه ی کلام الهی با انتخاب دو شاعر از دو دوره ی مختلف به بررسی حکمت های تربیتی در اشعار آنان تحلیل مختصری از آن ارائه داده ایم، باشد که این ارائه ی موجز از آن کلام حکمی مخاطبین را به تأمل بیشتری سوق دهد.

پرداختن به حادثه عظیم عاشورا با تمام ابعاد و زوایای نهان و آشکار آن در ادبیات معاصر با تفاوت هایی محسوس نسبت به دوره های قبل روبه رو بوده است. در دوره حاضر، آن چه بیش از پیش جلوه گری می کند، مرثیه هایی است که با استفاده از آرایه های ادبی شکوهمندانه و عزت مدارانه، این واقعه سترگ را ترسیم می کند و مخاطبان را به تلفیق منطقی شور و شعور حسینی بر می انگیزاند. قیام خونین امام حسین7 شاخص ترین نتایج ایثار حسینی را به همگان معرفی می کند. در این نوشتار با روش تحلیلی _ توصیفی با انتخاب دو قطعه شعر از سید عباس شبر و مرحوم خوشدل تهرانی به بررسی مهم ترین ابعاد واقعه عاشورا از دریچه واژگان این دو ادیب می پردازیم. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که پایمردی و ایثار حسینی، عزت، سرافرازی، شرافت، بزرگواری و... را دیگر بار تجدید کرد.

صلح و دوستی یکی از مهم ترین و بنیادی ترین مبانی وحدت بخش در جامعه است. از وظایف تعریف شده ی حاکمیت در نظام بشری، تأمین، حراست و تقویت زیر ساخت های صلح در جامعه است. یکی از مبادی وحدت آفرین در جامعه برقراری انصاف و عدالت است که اجرای هوشمندانه و منطقی آن در میان اقشار و طبقات گوناگون جامعه ضمان برقراری صلح و امنیتی پایدار، پویا و عمیق است؛ به بیان دیگر یکی از ثمرات و دستاورد های اجرای انصاف در تعاملات اجتماعی رشد و افزایش میزان محبوبیت افراد در میان یکدیگر و به تبع آن زمینه سازی صلح و آرامش در جامعه است. در یک نگاه کلی آن کس که در تعاملات اجتماعی خویش به دیگر خواهی و دیگر اندیشی ملزم باشد در این فرآیند عنصری مهم و تأثیرگذار بوده که نا خودآگاه به جریان صلح گرایی و امنیت خواهی پیوسته است. در کتب آسمانی و ادبیات ارزشی ما به طرق گوناگون به تعمیق و تحکیم اصول و مبانی مصالحه و مؤانسه بین افراد عنایتی خاص صورت پذیرفته است که این امر حاکی از این حقیقت اجتناب ناپذیر است که اسلام همواره مدافع صلح و دوستی بوده و از منازعه و پیکار روی گردان بوده است. هدف این پژوهش نیز که با شیوه ی تحلیلی- توصیفی انجام گرفته است نگاهی به یکی از مهم ترین فراز های نامه ی 31 نهج البلاغه- که به قاعده ی زرین شهرت یافته - و تجلی آن در اشعار شاعران ایران زمین است. به طورکلی می توان گفت ما حصل مقاله ی حاضر آن است که قاعده ی مذکور تحت عنوان یک قاعده فرازمانی و مکانی انسان را در یک چالش بزرگ با خویش قرار می دهد. نیرویی که او را وادار به خود شناسی و دیگر شناسی و به تبع آن رعایت اصل احترام به وجدان و اجرای عدالت فرا می خواند. تلاش فرهنگی ادبای این سرزمین در نهادینه سازی قاعده ی زرین نیز از نیمه ی دوم قرن سوم تا عهد حاضر ساری و جاری بوده و الفاظ و فحوای کلام آنان گواهی بر این ادعاست.

یکی از بنیادی ترین مسائل جوامع بشری مسأله ی تربیت صحیح وارائه ی برنامه های آموزشی به افراد آن است تا زمینه های سیاست های توسعه ی همه جانبه ی جوامع متوقف نشود. امروزه روند ارتقا و انتشار فرهنگ دینی در کشورهای اسلامی به شدت متأثر از فرهنگ بیگانه است و دین که یکی از الزامات حیات انسانی است به بهانه ی تجدد در آستانه ی اضمحلال است، پس در جامعه ی اسلامی باید منابع دینی از جمله قرآن کریم ، کتب روایی و آثاری از این دست به شدت مورد اهتمام مجریان و متصدیان فرهنگی جوامع قرار گیرند. از دیرباز آموزه ها و تعالیم ارزش بخش قرآنی و روایی با نوآوری های خاص شاعران و نویسندگان به قلمرو ادبیات دینی راه یافته و از قدرت تعلیمی والایی جهت ارائه ی الگوهای سبک زندگی اسلامی برخورداراست. یکی از این شعرای بزرگ ابی العتاهیه شاعر عصر عباسی است که در سرایش اشعار خردورزانه از تبحری خاص برخوردار است . ناصر خسرو شاعر و سفرنامه نویس عهد غزنوی نیز در سرودن این گونه اشعار از مهارتی بی بدیل بهره می برده است. هدف ما در این پژوهش تحلیلی- توصیفی بررسی ارزنده ترین و متعالی ترین اصول اخلاق اسلامی در آیینه ی شعر ابی العتاهیه و ناصر خسرو قبادیانی است.

در سیره تربیتی امام هشتم، علی بن موسی الرضاA اشاره هایی لطیف و متفکرانه درباره مؤلفه های اخلاقی انسان کامل می توان یافت که نشان دهنده ژرف نگری و ثبات اندیشه های الهی امام است و جامعه اسلامی باید همچنان نسبت به فراگیری آن عطشناک و آزمند باشد. بنابراین، این روایت های پربار یکی از منابع غنی در پرورش نسل اسلامی است. در شعرهای ابی العتاهیه، شاعر عهد عباسی، نیز شعرهایی با محتوای اخلاقی می بینیم که علاوه بر بازتاب موقعیت سیاسی و اقتصادی و فرهنگی جامعه، تداعی گر معانی آیات قرآن کریم و انعکاس دهنده اندیشه های ناب و کلام ائمه معصومDهستند. هدف این پژوهش تطبیقی که با روش تحلیلی توصیفی انجام شد، بررسی رویکرد های اخلاقی انسان کامل در پرتو سخنان گوهربار رضوی و اشعار شاعر زهد و حکمت، ابی العتاهیه بود.