رهیافت فرهنگ دینی

در طول دوره های مختلف، زنان نقش تأثیرگذار و تاریخ سازی در پیشرفت جوامع و یا عقب ماندگی آن داشته اند و تلاش آنان در عرصه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی گاه به صورت چشم گیری تأثیرگذار بوده است. ازجمله این اقدامات، فعالیت آنان در بخش میراث ناملموس است؛ میراثی که هرچند کمتر مورد توجه قرار می گیرد اما ماندگاری، تأثیرگذاری و قابلیت تعمیم و تکثیر آن بدان جهت که عمدتاً از جنس نرم است بیش از میراث های ملموس است. یکی از مصادیق بی بدیل میراث معنوی، آیین سوگواری و عزاداری حسینی (ع) است که دستاورد روایتگری، بصیرت بخشی و روشنگری بازماندگان جریان عاشورا به ویژه کاروان سالار آنان حضرت زینب کبری (س) است که حاصل آن آیین ماندگار عزاداری حسینی در محرم، صفر و به ویژه در پیاده روی ده ها میلیونی اربعین است. آیینی که تمامی ویژگی های میراث معنوی در حوزه های سه گانه رفتارها، نمادها و آیین ها را در برمی گیرد و جنبه های هنری، سنت ها، آداب و رسوم را در قالب بیان و زبان شامل می گردد؛ اما به رغم آنکه در رابطه با زینب کبری و شخصیت ایشان پژوهش های بسیاری انجام شده است، تاکنون در رابطه با نقش حضرت به ویژه صبر و ایستادگی ایشان در ایجاد عزاداری حسینی به عنوان بزرگ ترین میراث معنوی جهان، پژوهشی انجام نگرفته است. لذا این مقاله بر آن است تا با روش تحلیلی -اسنادی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی صبر حضرت زینب در جریان نهضت حسینی را بررسی کند و مواضع صبر ایشان در سه حوزه صبر بر طاعت، صبر بر معصیت و صبر بر مصیبت را به تصویر کشیده به این سؤال که نقش صبر حضرت زینب (س) در ایجاد عزاداری حسینی (ع) به عنوان بزرگ ترین میراث معنوی جهان چیست؟ پاسخ دهد.

«ذکر خدا» به معنای یاد کردن خداوند، خواه با زبان باشد، خواه با قلب، خواه با هر دو، مصادیق گوناگونی دارد، که ازجمله آن ها عبارت اند از: قرآن ، پیامبر(ص) و دیگر معصومان(ع)، دعا، انواع نمازها و... . هدف از پژوهش حاضر تبیین نقش مصادیق گوناگون ذکر خدا در بهبودی بیماری ها، ازجمله کرونا است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر حاکی از آن است که همه ی مصادیق ذکر خداوند، در غلبه بر اضطراب و بیماری ها، ازجمله کرونا مؤثر هستند، زیرا تلاوت و استماع قرآن  در درمان بیماری های قلبی، روحی و جسمی مفید است. همچنین سخنان پیامبر(ص) درباره ذکر خدا و تفسیر قرآن  به تحقق آرامش کمک می کنند. زیارت مرقد پیامبر(ص) و دیگر معصومان(ع) نیز که با ذکر و یاد خدا همراه است، جلوی اضطراب های ناشی از بیماری ها را می گیرد. دعا نیز در ایجاد آرامش و غلبه بر اضطراب و دیگر مشکلات ناشی از بیماری ها بسیار مفید است، زیرا گذشته از مضامین ارزشمندی که دعاها دارند، با درخواست از خداوند همراه هستند. انواع نمازها، خواه واجب، خواه مستحب نیز در درمان بیماری های قلبی، مفید هستند و موجب آرامش و غلبه بر اضطراب و بیماری های جسمی می شوند. همه ی مصادیق ذکر خداوند، موجب آرامش و رضایتمندی و تقویت سیستم دفاعی بدن می شوند. جمع چندین مصداق ذکر باهم، ممکن است. مثلاً زیارت مرقد پیامبر(ص) و دیگر معصومان(ع) ممکن است با خواندن نماز، تلاوت قرآن ، تسبیحات حضرت زهرا (س) و دعا همراه باشد. نتیجه: تعبیر فقهاء از دستورات پزشکان به عنوان«اوامر ارشادی» نشان می دهد که دستورات پزشکان درباره ی بیماری ها، به ویژه بیماری های نوظهوری همچون کرونا مهم هستند. مصادیق گوناگون یاد خدا نیز می توانند در بهبودی از بیماری ها، ازجمله کرونا به پزشکان و بیماران کمک کنند.

مقاله حاضر با هدف تبیین تاثیر دین و باورهای معنوی بر نحوه مراقبت از سالمندان مبتلا به آلزایمر که در منزل توسط فرزندان شان پرستاری شده و فشار و بار مراقبتی زیادی را تحمل می کنند و چگونگی افزایش تاب آوری در ایشان، تدوین شده است. این پژوهش رویکردی پدیدارشناسانه با تمرکز بر روش ون منن را اتخاذ نموده است و نمونه موردی، مراقبین خانوادگی مشارکت کننده ساکن تهران می باشند و یافته ها که شامل واحدهای معنایی، مضامین فرعی و مضامین اصلی هستند از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته و عمیق بدست آمده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. نتایج بررسی، بیانگرنقش قدرتمند آموزه های دینی در توانمندسازی مراقبین خانوادگی برای رویارویی با مشکلات مراقبت سنگین و جانکاه از بیماران مبتلا به آلزایمر است.

مقاله پیش رو با روش توصیفی و تبیینی و تحلیلی مقایسه ای به بررسی دو خطبه منزل و شقشقیه می پردازد. رهبری و امامت در امت اسلامی از مسائلی است که جزو اصول اعتقادی شیعه و از مهم ترین علل موفقیت مسلمانان در طول تاریخ بوده است. دو خطبه شقشقیه و منزل بر محور حکومت و رهبری در اسلام می پردازند و ویژگی های حاکم و امام و ویژگی های حکومت اسلامی را بیان می کنند. این دو خطبه با بیان بدعت ها و اشتباهاتی که در زمان سه خلیفه ابوبکر و عمر و عثمان رخ داده را یادآور می شوند و اینکه حکومت اسلامی بر پایه امامت از اهداف دین اسلام بوده و تبعیت از آن تضمین کننده سعادت جامعه هست. در این تحقیق ضمن اشاره به موارد فوق خطبه منزل و شقشقیه، نکات مشترک آن ها استخراج و ویژگی های حاکم و حکومت در اسلام تبیین و در پنج محور بیان کرده است.

صفویان که با داعیه حمایت از مذهب تشیع حکومت خود را آغاز کردند از روش های گوناگون برای ترویج و فراگیر کردن آن استفاده کردند که یکی از آن ها حمایت مادی و معنوی از نویسندگان و مترجمانی بود که با تدوین کتاب های ارزشمند و نیز ترجمه آثار دانشمندان گذشته به زبان فارسی نقش به سزایی می توانستند در تبیین مذهب تشیع داشته باشند. از میان مترجمان متعددی که در عصر صفوی به این مهم پرداختند علی بن حسن زواره ای به سبب تنوع و تعدد آثارش چهره ممتازی به شمار می رود. این مقاله با هدف بازنمایی سهم اندیشمندان شیعی در تبیین اصول مذهب تشیع ، به شیوه کتابخانه ای و با روش توصیفی – تحلیلی ، به بررسی عملکردها و دستاوردهای علی بن حسن زواره ای پرداخته است. علی زواره ای تحصیلات خود را نزد شماری از عالمان مشهور عصر صفوی به پایان برد و تحت حمایت شاه طهماسب آثار خود را پدید آورد که متأسفانه  برخی از آثار او از میان رفته و امروزه نسخه ای از آن ها موجود نمی باشد. نتایح تحقیق حاکی از این است که علی بن حسن زواره ای در کار ترجمه، به سراغ شماری از کتاب های بنیادی و مشهور در موضوعات تفسیر قرآن  و امامت از نویسندگان بزرگ شیعه همچون شیخ صدوق، طبرسی، ابن طاووس و ... رفت و همچنین به کتاب های اصیل در فرهنگ تشیع مانند صحیفه سجادیه و نهج البلاغه توجه داشت. طبعا ترجمه این آثار به جهت بهره مندی از محتوای ارزشمند و اعتبار نویسندگانشان در تبیین اصول و مبانی مذهب تشیع برای فارس زبانان تاثیرگذار بوده است.

یکی از موضوعات مهم در زمینه برنامه ریزی راهبردی  فرهنگی، به ویژه فرهنگ دینی، چگونگی استفاده از وجه ابداعی وجود انسان در راستای صیانت از ارزش های هویت فرهنگی است. ادبیات_به گواهی داده ها و اسناد تاریخی_ فراتر از جنبه های زیبایی شناختی و فنی آن به عنوان ظرفیتی مؤثر برای پاسداری، تبیین و ترویج مفاهیم فرهنگی هم به کار گرفته می شده است. به عنوان مثال در بین ادیبان مؤمن به حقانیت اسلام و طریق اولیاء دین چه بسیارند کسانی که از ادبیات، همانند یکی از ابرازهای دینی بهره های وافری برده اند. لذا آنان خود را صرفاً ادیب در مقام اصطلاحی آن نمی دیدند؛ عزم آن ها بر صیانت ادبی از مرزهای اعتقادی بود. این تحقیق با هدف تبیین وجه صیانتی ادبیات، آثار «دعبل خزاعی» را همچون نمونه ای مصداقی و موفق در راستای بیان شیوه های نهادینه سازی و تداوم فرهنگ دینی، تحلیل و بررسی نموده و آن را به روش مطالعات بین رشته ای و بر پایه استدلال استقرایی (تجرید و تعمیم) مطالعه می کند. فرضیه اصلی این تحقیق آن است که آثار ادبی می توانند وجه عقلانی فرهنگ را مخیل ساخته و با زبان تصویر در نهاد مخاطبان خود تنفیذ نموده و بدین سان از مسیر پایدارسازی پیام، از ارزش های آن صیانت کنند.