مقالات
حوزه های تخصصی:
نماد سیرتی ناپیدا از صورتی پیداست که با موجود شدن انسان و شروع تعقل نقشی کلیدی را در زندگانی بشریت آغاز نمود. نمادها در شکل های گوناگون از جمله نمادهای حیوانی، گیاهی و هندسی بروز یافتند و از میان آن ها نمادهای حیوانی به دلیل نزدیکی انسان و حیوان، جایگاهی مهم را در ادوار گوناگون زندگی بشر به دست آوردند. با بررسی انواع نمادهای حیوانی در هر دوره می توان به افقی از دیدگاه های فکری بشر در آن زمان دست یافت. از میان دوره های گوناگون تاریخ گذشته نمادهای حیوانی موجود بر سفالینه ها در قرون 3 و 4 ه.ق در ایران موضوع این مبحث به شمار می رود. در قرون مذکور طراحی نمادهای حیوانی روی سفالینه ها با دقت ترسیم نشده و تا حدودی ضعیف است. در میان نقوش این ظروف از حیواناتی نظیر اسب، بز، روباه، شاهین، شتر، شیر، قرقاول، کبک، کبوتر، ماهی، هدهد و یوزپلنگ استفاده شده است، که در این مقاله به بررسی چرایی استفاده نمادین از این حیوانات پرداخته شده است. از نظر هدف این پژوهش نظری است که به روش تحلیلی-توصیفی و به شیوه اسنادی انجام شده است. هدف این پژوهش شناخت باورها و اعتقادات هنرمندان سفال گر آن دوره است. نتیجه این مقاله نشان می دهد که نقوش حیوانی متعددی در دوره 3و4 ه.ق ایران روی ظروف سفالین استفاده شده است. در میان این نقوش هم حیوانات واقعی و هم فراواقعی مشاهده می شود. هر کدام از این نقوش بیان گر نمادین مفهوم خاصی در زندگی انسان ها می باشند. برخی نقوش با دقت و برخی به صورت ضعیف طراحی شده اند.
مطالعه تطبیقی آثار تیپ نگاری آگوست زاندر و آنتوان سوریوگین
حوزه های تخصصی:
آنتوان سوریوگین برجسته ترین و پرکارترین عکاس حرفه ای ایران در پایان قرن نوزدهم است. او به مستند نگاری مردم دوره قاجار و ثبت وجوه مختلف ایران پرداخته است. تصاویر او از مردم دوره ی قاجار علاوه بر مستند نگاری، ارزش زیبایی شناسانه دارد. آگوست زاندر عکاس مستندنگار اجتماعی آلمان، از عکاسان گروه عینیت نوین، با دید جامعه شناسانه و هدف دار طبقات مختلف مردم دوره خود را در آلمان به طور دقیق و صریح به تصویر کشیده است. در این میان آثار تیپ نگاری سوریوگین شباهت فراوانی به آثار تیپ نگاری آگوست زاندر، که کمی بعدتر از سوریوگین می زیسته است، دارد. آثار سوریوگین با آثار زاندر از لحاظ ترکیب بندی و ساختاری و حتی زیبایی شناسی هم خوانی نزدیک دارد. هدف از پژوهش حاضر، آشنایی با شیوه ی بیان تیپ نگاری دو عکاس و سپس مطالعه تطبیقی آثار دو هنرمند و تعیین شباهت ها و تفاوت های آثار آن دو، که از عکاسان مشهور در زمینه مستند نگاری و تیپ نگاری در دوره خود بوده اند، می باشد. در این پژوهش، روش تحقیق بر اساس روش توصیفی- تحلیلی است، و از نوع مطالعات کیفی می باشد و مطالب، تصاویر و اطلاعات اولیه با استفاده از مستندات کتابخانه ای، از دو کتاب مرجع از آثار دو هنرمندگردآوری شده است. تشابه آثار تیپ نگارانه دو عکاس غالباً ساختاری با استفاده از کادر مستطیل، ترکیبات عمودی و مثلثی، زاویه دید و عمق میدان و... است. اما هدف، ذهنیت و رویکرد دو عکاس با هم متفاوت است؛ زاندر در پی ثبت شناسنامه ی مردم زمان خود بود و سوریوگین در پی ثبت وجوه مختلف ایران. تفاوت دید و هدف این دو هنرمند، تفاوت هایی را نیز در شیوه ی بیان ایجاد کرده است؛ از جمله: در صحنه پردازی، نورپردازی، ژست و حالت مدل ها. سوریوگین با دخل و تصرف در صحنه پردازی، حالت و ژست مدل هایش ارزشی زیبایی شناسانه به آثارش بخشیده و زاندر مدل هایش را بدون هیچ دخل و تصرفی به صورتی دقیق و صریح ثبت کرده است.
ساخت شکنی در تایپوگرافی: بررسی ویژگی های آثار ولفگانگ وینگارت
حوزه های تخصصی:
نگاهی اجمالی به آثار طراحیِ گرافیک تولید شده ی ایران در دهه ی اخیر نشان از گرایش نسل جدید به استفاده از تایپ در طراحی، آن هم به صورت ساخت شکنانه (deconstructive) دارد و از آن جا که به گفته ی محققین، ولفگانگ وینگارت(wolfgang weingart)، در حیطه ی تایپوگرافی از بانیان طراحیِ ساخت شکن محسوب می شود، شناخت دیدگاه ها و روش های او می تواند به ارتقایِ شناخت طراحان جوان ایرانی از اصول و راه کارهای اتخاذ شده و یافتن جایگاه بومی تایپوگرافی و پرهیز از تقلید کورکورانه از غرب یاری رساند. هدف از این پژوهش، شناسایی اندیشه ها و راه کارهای ساخت شکن ولفگانگ وینگارت در حوزه ی تایپوگرافی و استخراج ویژگی های آثار او می باشد. پژوهش حاضر با رویکردی ترکیبی انجام شده است، بدان معنا که به جهت استفاده از شاخص ها، مشاهدات و تحلیل های کاملاً محقق محور، کیفی است و به دلیل استفاده از نتایجِ شبه آماری و ارقامی، مشابه تحقیقاتِ کمی است. هم چنین در به دست آوردن حجم نمونه ها از روش شناسیِ نظریه ی بنیادی methodology) (Grounded theory برای پیش بر د پژوهش استفاده شده است. این روش به جهت تحلیل داده های کیفی نیز استفاده می شود. ابزار تولید داده نیز، پرسش نامه ی محقق محور بوده است. نتیجه ی پژوهش حاکی از این است که ویژگی های مشخص پوسترهای وینگارت عبارتند از حاشیه های پهن و قاب بندی های تصاویر، صفحات ساخته شده با استفاده از عکس برداری ماشینی و چیدمان لایه ای تصاویر بر یکدیگر که مشخصه ی متمایز کننده ی آثار پست مدرن از مدرن می باشد. هم چنین نمودارهای درصد فراوانی نشان می دهند که وینگارت در آثارش بیش تر از حروف بدون سریف، حروف زیرخط دار و نیز حروف منفی استفاده کرده است. بهره گیری از بلوک های زیرنوشتار و نیز فرم های هندسی به خصوص مستطیل از دیگر مواردی هستند که در آثار وینگارت دیده می شوند.
سنت و تجدد در هنر ایران با تکیه بر هنرهای تجسمی
حوزه های تخصصی:
یکی از ابعاد تبلور مدرنیزاسیون در ا یران حیطه ی هنرهای تجسمی است که استفاده گزینشی بدون در نظر گرفتن پایه های تعقل و تفکر اندیشه غربی و مدرنیته از وجوه بارز آن است، جهت روشن شدن مفاهیم متعددی که از تجدد و سنت در حوزه اندیشه مطرح است لزوم بررسی دقیق تر و جامع تر از سنت بسیار ضروری است، تا با آگاهی بیشتر از ساختارسنت در فرهنگ خودی و تفاوت آن در فرهنگ غرب به شناخت دقیق تری از آن نائل شد. بخش اول این بررسی در جستجوی ماهیت «سنت» و چگونگی پویایی آن و بررسی خاستگاه اصلی تجدد است و همچنین در این بخش به طرح نظریات گوناگونی از تقابل و یا هم زیستی آن ها در جامعه شناسی و انسان شناسی معاصر پرداخته شده است. همچنین با طرح نظریه ژرژ بالاندریه در مبحث تعدد مدرنینه امکان تحقق مدرنیته متفاوتی از تجربه غرب به عنوان تجربه ای ممکن برای جوامع پیرامونی بررسی شده است. در بخش دوم با بررسی چگونگی سنت و مدرنیته در ایران با طرح دیدگاه های صاحب نظران موقعیت کنونی سنت و مدرنیته در ایران ارائه شده است. در بخش سوم با طرح موقعیت سنت و مدرنیته در هنرهای تجسمی ایران به معضلات آموزش هنر پرداخته شده و در پایان با نظر به اینکه در حوزه تفکر و اندیشه نه ارائه پاسخ، بلکه طرح پرسش است که روشنگر است، سؤالاتی در جستجوی ارائه راهکارهای مناسب مطرح شده است.
بررسی تصویرگری های کتب تصویری کودکان پیش از دبستان در ایران
حوزه های تخصصی:
تصویرسازی معاصر ایران برخاسته از تجربیات تصویرگران دهه های گذشته ی ایران، تحت تأثیر شیوه های اروپایی و تلفیق آن با خصوصیات بومی، سنتی و قومی است. با تمام تلاش هایی که در دهه های اخیر در این راستا انجام پذیرفته، کودکان پیش از دبستان (گروه سنی الف) در ایران کمتر از دیگر گروه های سنی(گروه سنی ب، ج و د) مورد توجه نویسندگان و تصویرگران قرار گرفته اند و شاهد عدم توجه به کتاب های این گروه سنی می باشیم. با بررسی های انجام گرفته، آن چه به نام این گروه سنی یافت می شود در دو بخش تجاری(بازاری) و هنری(با کیفیتی نسبتاً مطلوب) وجود دارند، که آمار کتب مصور تجاری (عاری از کیفیات ادبی و بصری) در ایران، بیشتر از کتب مصور هنری می باشد. این مقاله در نظر دارد کیفیات تصویرسازی کتاب های مصور کودکان پیش از دبستان را در ایران بررسی نماید و معیارهایی جهت بررسی این کتاب ها مطرح سازد و با معیارهای ارائه شده، به تجزیه و تحلیل و مطابقت تصاویر کتب این گروه سنی به پردازد. در این میان نیز، عوامل ضعف سنت تصویرگری کتاب های مصور کودکان این گروه سنی آشکار می گردد. بدین جهت، از میان ناشران کتاب های کودک به صورت تصادفی طی پنج سال(90-1385)، تعداد 50 عنوان کتاب انتخاب شد تا با بررسی آن ها از طریق روش های آماری و تحلیل داده ها فرضیات اثبات شود. روش پژوهش در این مقاله به صورت کتابخانه ای و در برخی قسمت ها از روش توصیفی و تحلیل محتوا استفاده شده است.
روایت تصویری در قرآن (با بررسی سوره هایی از قرآن با آغازی روایی- تصویری )
حوزه های تخصصی:
از بررسی اجمالی سوره های قرآن چنین بر می آید آیات زیادی بر پیامبر اسلام نازل گردیده که دارای ساختاری روایی - تصویری اند؛ به عبارت دیگر ویژگی های تصویری و تجسمی آیه ها، هم تراز جنبه های دیگرزبانی با تصویرسازی، ذهن خواننده را برای دریافت پیام آیات آماده می سازند. تصویر حرکت ابرها، ظهور روشنایی، پایان تاریکی، لرزش زمین، گریختن مردمان، شکافتن آسمان، خروج محتویات از زمین، حرکت کشتی ها بر روی دریا، اسبان در حال حرکت، فروپاشی کوه ها، شکافته شدن قبرها، رهاسازی کودک شیرخوار، درهم پیچیدن خورشید، جرقه ی سم اسبان و انبوهی ازتصاویر دیگر که در متن آیات سوره های قرآن مجید قابل مشاهده اند، همگی حاکی از به کارگیری ظرفیت های فراوان شیوه ی تصویری- روایی برای زمینه سازی جهت تشریح دقیق ترِ وقایع و رویدادها یی است که برای انسان سرنوشت سازند. در پژوهش پیش رو سوره هایی از قرآن بررسی گردیده که در آیات ابتدایی سوره از شیوه ی روایی- تصویری بهره برده اند و سایر«سور» کتاب مقدس مورد نظر نبوده است. روش تحقیق، مبتنی بر شیوه ی تطبیقی بوده و با بررسی ویژگی های ساختاری آیات مورد نظر با مبانی و اصول هنرهای تصویری( سینما) و هنرهای تجسمی (عکاسی، گرافیک، نقاشی و...) نشان می دهد کارکردهای تصویرگرایانه آیه های مذکور ازدقت، مناسبت، جذابیت و هدف گذاری های کم نظیری برخوردارند، اما هیچ گاه پرداختِ تکنیکی به غایت تبدیل نگشته و صرفاً در راستای بیان مفاهیم والایی از قبیل: قیامت، تقواپیشگی و خداترسی به کار رفته است. پیشینه پژوهش های انجام شده مرتبط نشان می دهد که غالب تحقیق های انجام گرفته معطوف به ویژگی های تصویری قرآن در ارتباط با کتابت، تذهیب و نگارگری بوده و از این میان، اثری از سید قطب قابل تأمل می باشد. منابع ترجمه و تفسیری مورد استفاده از دانشمندان و عالمان برجسته ای همچون؛ مرحوم علامه طباطبایی (تفسیر المیزان)، آیت الله مکارم شیرازی (تفسیر نمونه)، آیت الله جوادی آملی(تفسیر موضوعی)، آقای بهاءالدین خرمشاهی و آقای عزت الله فولادوند (ترجمه قرآن) بوده است.