هنر زبان

در سال های اخیر، استعاره از باورهای سنتی خود که منحصر به «واژه» بود، پا فراتر گذاشت و در نظریه های جدید «زبان شناسان شناختی» فرایند فکری و تجربی انسان را دربرگرفت. باتوجه به این که امروزه، پژوهش های متعددی با کاربست نظریه ی «لیکاف» و «جانسون» انجام می شود، جستار حاضر ضمن مطالعه ی کتابخانه ای، وجوه اشتراک و افتراق میان دو نظریه و دو دیدگاه مختلف را، در دو حوزه ی زبانی و ادبیِ متفاوت مطالعه کرده است. دراین راستا، استعاره ی سنتی در کتاب های قدما مطالعه و با استعاره در مفهوم جدید آن مقایسه شد. حاصل پژوهش نشان داد که نظریه ی زبان شناسی شناختی، علی رغم اشتراکات و افتراقات موجود، به طور نسبی اغراق آمیز است. بسیاری از مباحث مطرح شده در نظریه های معاصرین، غالباً همان مفاهیمِ نظریه های بلاغی سنتی است که با عنوان های دیگر مطرح شده است. نظریه ی معاصرین علی رغم سودمندی، برخی از مباحث مربوط به استعاره ی سنتی را بلاتکلیف رها کرده و باتوجه به مقتضیات زبانی و ادبی جامعه ی ما، به برخی از سؤالات بلاغی پاسخ گو نیست.

ادبیات به عنوان علمِ قلب انسان نمی تواند از محیط زیست آدمی جدا باشد چراکه دربطن همین محیط است که محتوای ادبی تولید می شود و در پسِ زمان جاودانه می گردد. نقد بوم گرایانه به عنوان شاخه ایی از نقد ادبی مدرن درطی سال های اخیر در سرتاسر جهان چهره ی یک جریان فرهنگی و ادبی نو را به خود گرفته است و شاید تنها راه حل نجات بشر از بحران کشنده ی محیط زیست در یک تغییر فرهنگی عمیق یافت شود. این مقاله ضمن یادآوری مختصری از تاریخچه ی جریان نقد ادبی اکولوژیک، به کاوش درمیان آثار ایتالو کالوینو یکی از اکولوژیک ترین نویسندگان معاصر ایتالیا می پردازد که درمیان جمع خوانندگان و منتقدین بیشتر به دلیل نثر جادویی خویش به شهرت رسیده است. هدف از نگارش این مقاله ی مختصر یادآوری آن است که ادبیات درخدمت محیط زیست، شاید پل نجاتی برای آیندگان باشد.

همتابینی ویژگی نحوی یک عضو از جمله است که در آنِ واحد، بیش از یک معنای نحوی را بیان می کند. نهادِ همایند عبارت است از جمله های تک عضوی که در آن، نهاد هم زمان در نقش گزاره جای گیرد؛ همچنین برخی صفات، صفات برتر و صفات فعلی در زبان روسی و فارسی به طور گسترده در نقش اسم و در جایگاه نهاد به کار می روند. ویژگی های همتابینی را دستورنویسان ایرانی درقالب شبه جمله ها بازشناخته اند. شبه جمله فاقد فعل است و برخلاف جمله های تک عضوی می توانند بیش از یک عضو در خود داشته باشند. جمله های تک عضوی عموماً ساختارهای نحوی احساسی همراه با آهنگ آوایی خاص هستند. باتوجه به ارادی بودن و غیرارادی بودن، آن ها را به دو گروه اصلی تقسیم می کنند. جمله های غیرارادیِ تک عضوی به منظور متوجه ساختن مخاطب به خطر موجود و توجه و احتیاط وی به کار می روند. مانند: !Пожар (آتیش!) جمله های تک عضویِ ارادی درمعنی فراخواندن به ضرورت انجام عملی، مانند !Тишина (ساکت!) به کار می روند.

إن مبدأ القوة والضعف وحظ السمات الاسمیة و الفعلیة(N\V Features) التی تدخل فی التکوین المورفولوجی للمقولتین الوظیفیتین «الزمن» و«التطابق» من ذلک هو الإطار الذی یتحکم فی المنحى الذی تتخذه ، فی اللغات المختلفة المعالجةُ الحوسبیة (نقلا ونظما) لکل من الرأس الفعلی والمرکب الحدی المفعول، بحیث یکون التکییف النظمی الحوسبی لکل واحد منهما إما اعتبارا لفظیا وإما اعتبارا تقدیریا أی بُعدا تأویلیا لیس له کِفاء فی الشکل الصوتی النهائی للاشتقاق. ولیتضح جلیا مقدار ما یمکن أن تسهم به خصائص الزمن والتطابق (وما ذکرناه من ارتباطها بمبدإ القوة والضعف) فی ضبط ما بین اللغات من اختلاف فی المنحى الذی یتخذه فیها التشکیل الرتبی النهائی للمکونات، یجزئنا فی هذا السیاق أن نتذکر -على سبیل المثال- حکما من أحکام الرتبة فی بعض اللغات الطبیعیة صار کالمسلمة فی الدراسات الترکیبیة التولیدیة وهو أن الفعل الرئیس فی تراکیب الزمن التام فی تلک اللغات ، یتم التصرف فیه بالنظم الإلحاقی،أی بضمه إلى الرأس الوظیفی«الزمن»، قبل أن ینشطر الاشتقاق. هذا و إن من أجدر ما تجب الإشارة إلیه ههنا أن الترابط الوثیق الملحوظ بین الکیفیات المختلفة التی تتحیز بها فی المواقع البنیویة العناصر الثلاثة الآتیة:  المکونات التی تنشأ أصالة فی مجال الرأس الفعلی ( کل المفاعیل=Adverbs) . أدوات النفی.  الأفعال المتصرفة (الأفعال ذات الشکل المورفولوجی المنفعل بالمعانی التصریفیة)، جعل المباحث المتعلقة بها تحظى، فی الدراسات التولیدیة المنجزة فی إطار البرنامج الأدنى (=MP) ، بأهمیة بالغة وذلک لسبب رئیس وهو الدعم الکبیر الذی تقدمه لنظریة القوة والضعف وما ثبت من أن حظ المعانی الصرفیة من هاتین الخاصیتین هو أساس المنحى الذی تتخذه اللغات المختلفة فی ترتیب المکونات الأساسیة. فمعطیات تلک المباحث تعد حقا روائز لقیاس القوة والضعف فی »السمات-س« و«السمات-ف» التی تدخل فی التکوین المورفولوجی للرؤوس الوظیفیة وبالتالی ما یتبع ذلک من توجیه للتصرف فی المکونات تقدیما وتأخیرا هذه الوجهة أو تلک.