هنر زبان

در نوشتار حاضر به بررسی و مقایسه ی جایگاه اسب در آثار ادبی فارسی و روسی پرداخته شده است. اسب در ادبیات هر دو ملت غالباً از هویتی انسانی برخوردار است و همدم و یار باوفای انسان برشمرده می شود. این حیوان اسطوره ای در آثار ادبی هردو سرزمین، همواره نماد مثبت بوده و فاقد خصایل منفی است. برای نشان دادن این امر به آثاری از هردو سرزمین اشاره کرده ایم که در آن ها اسبان نقش آفرین بوده اند. بااین وجود در یکی از داستان های حماسی مشهور روسی به نام «آلک دل آگاه» که ریشه در تاریخ روسیه دارد و با اسطوره های ملی روسی درآمیخته است، نقش اسب از سایر آثار متفاوت می باشد و به نوعی ناخودآگاه منجر به سرنوشت تلخ قهرمان می گردد. اسب در اسطوره های ادبی مکمل شخصیت قهرمان محسوب می شود و در سیر تکامل شخصیت وی نقش دارد. هدف از پژوهش حاضر نشان دادن اشتراک دیدگاه دو فرهنگ به یک نمادینه ی مشترک است.

کتاب «چهارمقاله» حجم کمی دارد؛ ولی به دلیل قدرت نمایی نویسنده ی آن در حیطه ی دو سبک نثر مرسل و نثر فنی ازلحاظ ادبی بسیار باارزش است. افزون براین، اطلاعات باارزشی که این کتاب از چهار حرفه ی دبیری، شاعری، منجمی و طبابت به دست می دهد، بر ارزش این کتاب افزوده است. همچنین این کتاب ازجهاتی نوعی تذکره نیز به حساب می آید و این ویژگی کم نظیر آن را نباید ازنظر دور داشت. لذا تردیدی نیست که دریافت و فهم زیبایی های متن این گنجینه ی ادبی و بهره مندی از آن، وابسته به درک صورت و معنای صحیح متن آن است. ازآنجاکه پس از تصحیح عالمانه ی کتاب «چهار مقاله» توسط علامه محمد قزوینی، تنها استاد محمد معین، اقدام به شرح این اثر باارزش کرده اند و درضمن شرح این کتاب، پیشنهادهایی را درخصوص تصحیح مجدد برخی از واژگان آن بیان کردند، لذا در این جستار کوشش شده است برخی از کاستی های این شرح موجود نشان داده شود و درادامه نیز پیشنهاد دکتر معین مبنی بر تصحیح مجدد برخی از واژگان این کتاب، به بوته ی نقد کشیده شود و تلاش شده است که باتکیه بر متن «چهار مقاله» و قراین دورن متنی و برون متنی و همچنین دیگر منابع مرتبط، معنایی صحیح تر و تصحیحی سازوارتر ارائه گردد.

فکیر لَلان شاه غزل سرایی نامدار و مشهور در زمینه ی موسیقی بنگلادشی است. درحدود ده هزار غزل از ترانه های عامیانه ی وی به طور شفاهی گردآوری شده اند که فقط هزاروصد ترانه تاکنون به دست ما رسیده است. استنباط های متفاوتی از دیدگاه های مذهبی لَلان شاه وجود دارد؛ وی اشعاری درباره ی عشق، برابری و تصوف سروده است. زمانی که او در سرزمین بنگال چشم به جهان گشود، سراسر منطقه ی شبه قاره مستعمره ی امپریالیسم دولت انگلیس بود. زبان فارسی در شبه قاره ی هند بیش از شش صد سال رواج داشت و به ویژه در دوره ی مغول به عنوان زبان رسمی استفاده می شد. از آن زمان، زبان وادبیات فارسی، فرهنگ ورسوم ایرانی با زبان وادبیات و فرهنگ و رسوم بنگالی مخلوط شد که تأثیر شگرفی بر ادبیات بنگالی گذاشت. بسیاری از شاعران بنگلادشی از عناصر و واژه های فارسی در ادبیات خود بهره جستند. آن ها همچنین کتاب هایی به زبان فارسی چاپ کردند که نسخه های خطی آن ها را می توان امروزه در این منطقه پیدا کرد. به همین ترتیب، سروده های صوفیانه و ترانه های عامیانه ی لَلان شاه در ایران نیز یافت می شوند و ایرانیان نیز از عناصر و واژه های فارسی اشعار او بهره مند شده اند. در این جستار، درباره ی تأثیر زبان فارسی و تصوف ایرانی بر سروده های این شاعر بحث خواهیم کرد.

وإذا کانت اللّغه تُعَدُّ الوسیله الاتصالیّه المهیمنه علی حیاهِ أفراد المجتمع، إلّا أنّها لیست الوسیلهَ الوحیدهَ لتحقیق التواصل، لأنّ الإنسان یمتلکُ وسائلَ أخری غیرَ لغویّهٍ ٍ تقومُ بوظیفهِ التّواصلِ تُدعی اللّغه الصّامه، وهی تقومُ بدورٍ فاعلٍ و حاسمٍ فی الکثیر من اللّحظات التّواصلیّه الّتی تتخلّلُ حیاهَ الأفرادِ. إذ أنّ حوالی 30 % إلی 40 % من إتصالاتنا تکون لفظیّه و نحو 60 % إلی 70 % منها غیر لفظیّه. یحاول الباحث فی هذه الورقه البحثیّه باتّباع المنهج الوصفیّ- التحلیلیّ دراسهَ التواصل غیر الشفهیّه کالسّلوکات الجسدیّه، البروکسیمیا، الزّمن، المکان، طرق أخذ الدور فی الکلام ، العلامات الصوتیّه غیر اللغویّه، الصّمت، سلوکیّات الملامسه. نستشفّ من هذا البحث أنّ التّواصل فی بلاد الشرق الأوسط و لاسیّما فی البلاد العربیّ یعتمدُ بدرجهٍ کبیرهٍ علی السّیاق و عدم إلمام الإنسان بثقافه مخاطبیه فی الحوار یؤدّی إلی الانهیار فی التّواصل. بما أنّ تفاوت السلطه یبدو کبیراً للغایه فی الدول العربیّه فتوزیعُ أدوارِ الکلامِ فی هذه الثّقافهِ یعتمدُ علی أمورٍ کالسّنّ، والمکانهِ الاجتماعیّهِ، والسّلطهِ الّتی یحوزها الشّخصُ. إنّ ثقافه العرب تعطی الوقت أدنی منزلهٍ بکثیرٍ من الأهمیّه ممّا تعطیه ثقافهُ البلادِ الغربیّهِ. و حینما نحاور العرب فهم یمیلون بشکلٍ عامٍّ إلی التّقارب الجسدیّ؛ أمّا عدمُ الإحتفاظِ بمسافهٍ مکانیّهٍ فی الثّقافهِ الغربیّه أثناء المحادثهِ یثیر مشاعر جنسیّه أو عدائیّه.

تتساءل هذه المقاله عن وجود أساسیات یتقاسمها کل من اللسانیات المعرفیه والتحلیل النقدی للخطاب، کما تبحث إمکانیه التوفیق بینهما. یمکن للتحلیل النقدی للخطاب أن یجعل اللسانیات أکثر وعیا بخصوصیتها، مع توجیهها بشکل أکبر نحو السیاق الاجتماعی، لتقوی بذلک توجها تحلیلیا للمعنى مرتبطا بالسیاق. کما یمکن لنماذج اللسانیات المعرفیه أن تمنح للتحلیل النقدی للخطاب أدوات من أجل منح الصبغه النظریه للمفاهیم التحلیلیه من قبیل التمثیلات الاستعاریه والسیاق. علاوه على ذلک، یمکن أن یکون التولیف بین التخصصین أمرا ممکنا إذا ما تقاسما میدانا معینا. فالتوافق الممکن ینبغی أن یُجرى فی المجال الذی تتجسد فیه أوجه التضارب النظری.