نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی سابق)

حادثه یازدهم سپتامبر سر فصل جدیدی بر سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا بود. این حادثه را می توان بزرگترین اعتراض به سیاست های ایالات متحده دانست. دولت آمریکا با این استدلال که مورد تهاجم عملیاتی تروریستی قرار گرفته، دفاع را حق خود دانست. از همان روزهای اول، انگشت اتهام به سوی شبکه القاعده متوجه شد. سپس دولت آمریکا با ارائه اسنادی این گروه را مسئول حوادث دانست و در مدت زمانی کوتاه نیروهای خود را برای حمله به افغانستان، مقر این گروه آماده نمود و با همکاری جامعه جهانی تحت عنوان مبارزه با تروریسم، توانست این کشور را به راحتی و در مدت زمانی کوتاه اشغال نماید. ایالات متحده تلاش کرد واقعه ی 11 سپتامبر را، ابزاری برای دستیابی اهدافش در سطح جهان تبدیل نماید. مبارزه با تروریسم و تهاجم نظامی آمریکا به افغانستان را می توان به عنوان هدفی کوتاه مدت و دستاویزی برای هدف طولانی مدت این کشور برشمرد، اما آمریکا ورای مبارزه با تروریسم هدف بلندتری را دنبال می کرد. تثبیت هژمونی بر نظام جهانی را می توان به عنوان هدف بلند مدت ایالات متحده در تهاجم نظامی به افغانستان دانست که در سایه دست آویز قرار دادن هدف کوتاه مدتش درصدد دست یابی به آن بود. دولت آمریکا طی دکترینی پس از حادثه 11 سپتامبر جهان را به دو قطب دوست و دشمن تقسیم نمود تا بدین وسیله در جهت پایه گذاری و تثبیت هژمونی کشورش گام بردارد. افغانستان از ویژگی های ژئوپلیتیک ویژه ای برخوردار بود که ایالات متحده می توانست با حضور در آن به بهانه شعار مبارزه با تروریسم و بهره گیری از پتانسیل های این کشور راه را برای هدف بلند مدتش یعنی تثبیت هژمونی بر جامعه جهانی هموار سازد.

حمل و نقل از ارکان اصلی صنعت توریسم می باشد و صنعت توریسم به عنوان یکی از مهمترین و پردرآمدترین منابع جهان در آغاز هزاره ی سوم به شمار می رود. صنعت توریسم در ایران به دلیل مسائل فرهنگی ، سیاسی و عدم توجه ویژه از سوی برنامه ریزان در سال های گذشته بسیار مهجور مانده است در حالی که توسعه این صنعت می تواند جایگزینی مناسب بر درآمدهای نفتی باشد. سیستم حمل و نقل هوایی یکی از عمده ترین عناصر تشکیل دهنده صنعت گردشگری می باشد که بخشی از هزینه های گردشگران را به خود اختصاص می دهد. اساساً گردشگری با جا به جایی و حرکت از مبداء و محل زندگی دائمی افراد به نقاط دور دست تحقق پیدا می کند. توسعه و گسترش صنعت توریسم منوط به توسعه امکانات حمل و نقل می باشد و حمل و نقل هوایی با ایجاد امکانات دسترسی آسان و راحت ، سریع و ایمن به نقاط مختلف و با فواصل زیاد سهم زیادی از جا به جایی گردشگران را به خود اختصاص داده است هم اکنون حدود 40 درصد از گردشگران بین المللی از طریق هوایی مسافرت می کنند. (شناسنامه دستیار مدیر شرکت مادر تخصصی فرودگاه های کشور سال 1388 ص 125) پیش بینی کرده اند در سال 2010 بیش از 1 میلیون پرواز با اهداف جهانگردی صورت بگیرد ( مجموعه مقالات جغرافیا ، گردشگری، توسعه پایدار،1386). فرودگاه ها که مبداء و مقصد مسافرت های هوایی و دروازه ورودی به شهرها و کشورها می باشند به عنوان سمبل یک شهر و کشور شناخته می شوند. زیبایی، شکوه، تسهیلات و امکانات، معماری، چشم گیری یک فرودگاه بیانگر وضعیت اجتماعی فرهنگی و حتی سیاسی آن شهر یا کشور می باشد. استان آذربایجان غربی تنها استانی است که با سه کشور خارجی مرز مشترک داشته و این ویژگی موقعیت خاصی به آن بخشیده است و ایفای نقش تردد کریدور شرقی و غربی کشور باعث شکوفایی گردشگری و صنایع وابسته به گردشگری می شود و صنعت حمل و نقل هوایی موتور توسعه گردشگری و تجارت و بازرگانی می باشد. و بر سایر بخشهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و اجتماعی اثر گذار است. این تحقیق تلاش در جهت یافتن پاسخ به سئوالات زیر می باشد: آیا از امکانات حمل و نقل موجود استفاده بهینه می شود ؟ چگونه از امکانات و تجهیزات فرودگاه بین المللی ارومیه در جهت توسعه استان و جذب توریست بهره برداری شود؟ در این مقاله ابتدا با مطالعات کتابخانه ای و مراجعه به سازمانها و ادارات و مراکز مرتبط داده ها و آمارهای مورد نیاز گردآوری و سپس با مطالعه میدانی و مشاهده اطلاعات مورد نیاز محل پژوهش بهره برداری گردید. از مدل SWOTبرای بیان بهتر تحقیق استفاده شده و در پایان راهکارها و پیشنهادها ارائه گردیده است.

درعرصه فضایی سکونت گاه های انسانی، نابرابری در توزیع درآمد، تخصیص منابع اعتباری و محدودیتِ دسترسی به امکانات و خدمات همواره از جمله تنگناها و مشکلات در راستای توسعه روستایی و برقراری تعادل در روابط شهر و روستا به شمار می¬رود. از این رو صاحب نظران تلاش برای ارائه راهبردها و نظریاتی به منظور توسعه همه¬جانبه و پایدار در سطوح گوناگون ناحیه¬ای نموده¬اند. در این میان رویکرد «کارکردهای شهری در توسعه روستایی » به عنوان راهبردی با تأکید بر جذب خدمات و تسهیلات معیشتی - رفاهی در شهرهای عموماً کوچک و ارائه آنها به روستاهای پیرامون، همگام با حفظ ارتباط ارگانیک در چارچوب نظام سلسله¬مراتبی میان شهر و روستاها توانسته زمینه¬های رشد و توسعه روستایی را فراهم آورد. این پژوهش بر آن است با بهره¬گیری از چارچوب نظری و سازوکارهای رویکرد یاد شده، به تبیین جایگاه شهر نورآباد (مرکز شهرستان ممسنی) در توسعه روستاهای پیرامون با مورد شناسی دهستان بکش1 بپردازد. برای دستیابی به این هدف ضمن به کارگیری شاخص مرکزیت و سطح¬بندی روستاهای این دهستان در مقایسه با شهر، به عملکردهای اقتصادی – اجتماعی به ویژه نقش واسطه¬گری نورآباد، متکی بر مطالعات میدانی توجه شده است. مطالعه صورت گرفته نشان می¬دهد که شهر نورآباد در این رابطه نقش¬آفرینی دوسویه داشته است. بدین معنا که این مناسبات هم به رشد و توسعه شهر کمک کرده است و هم زمینه¬ساز توسعه¬روستایی در ابعاد گوناگون بوده است.

در طول تاریخ انقلاب های متعددی در حوزه ی نظامی اتفاق افتاده است که در نتیجه ی این انقلاب ها ماهیت جنگ ها اساساً تغییر کرده است. از این رو در مورد وقوع چنین انقلاب هایی در امور نظامی در میان متخصصان و صاحبنظران نوعی توافق نسبی قابل مشاهده می باشد، لیکن مباحث اساسی بر سر انقلاب اخیر در امور نظامی است که بسیار مورد مناقشه قرار گرفته و اتفاق نظر اندکی حتی در میان طرفداران سرسخت آن وجود دارد. این مناقشه مربوط به موجودیت و نیز چیستی و چگونگی این انقلاب نظامی است. مباحث عمومی راجع به انقلاب اخیر در امور نظامی از زمان فروپاشی شوروی و ورود آمریکا به منطقه خلیج فارس جهت جنگ علیه عراق شروع شد. آمریکا در آستانه ورود به جهان تک قطبی جهت اثبات قدرت سیاسی و نظامی خویش ، به روش های مختلفی نظیر تئوریزه کردن مباحثی مانند «نظم نوین جهانی»، «پایان تاریخ» و «برخورد تمدن ها» متوسل شد که به نظر می رسد تئوری «انقلاب در امور نظامی» نیز در راستای دستیابی به این اهداف طرح ریزی شده باشد و از این طریق جنگ خلیج فارس به رهبری آمریکا توسط محافظه کاران آمریکایی به راه انداخته شد

رشد شتابان شهرنشینی در دهه های اخیر ، به ویژه در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران ، موجب افزایش جمعیت شهرها مخصوصا شهرهای بزرگ شده است . این امر مشکلات و کمبودهایی را برای جمعیت شهرنشین در زمینه های مسکن ، خدمات، سرانه های آموزشی ، بهداشتی و ... موجب شده است. یکی از راه حل ها برای مرتفع ساختن این مشکل ، احداث شهرهای جدید است که در ایران از اواخر دهه ی 1360 در اطراف شهرهای بزرگ به اجرا در آمده است . شهر کرمانشاه ، نهمین شهر پرجمعیت ایران و دومین شهر پر جمعیت در غرب کشور ، پس از تبریز است که بر اثر رشد طبیعی جمعیت و مهاجرت های شدید روستایی و شهری به این شهر ، به خصوص مهاجرین جنگ تحمیلی در طول دهه ی 1360 ، جمعیت آن هم چنان رو به افزایش است و پیش بینی می شود طی دو دهه ی آینده از مرز یک میلیون نفر خواهد گذشت . از طرفی محدودیت های انسانی و طبیعی ، مانند تاسیسات شهری و ناهمواری ها ، موانعی برای گسترش فیزیکی شهر در آینده هستند . بنابراین احداث شهر جدید در فاصله ای مناسب از شهر کرمانشاه ، به عنوان یکی از بهترین راه حل ها جهت توزیع مناسب جمعیت و دسترسی به خدمات پیشنهاد می شود

مهم ترین عامل در کاربری اراضی تقسیم (مکان و فضا) است، بنابراین کاربری اراضی شهری مجموعه ای هدف¬مند از فعالیت هایی است که محیط مصنوع را سامان می بخشد، تقسیم ناعادلانه کاربری مهم ترین مسأله که ذهن همه را به خود مشغول کرده است فلذا می توان کاربری مسکونی در شهر کرج، که بیشترین کاربری را به خود اختصاص داده¬است در حدود 1/30 درصد سهم سرانه می باشد و سرانه خدماتی 2/28 درصد می باشد که با کمبود فضای سبز و تجاری برخورد می کنیم، اختصاص نامناسب اراضی به کاربرهای مختلف و سرانه های نامناسب در طرح های مصوب نیز از مشکلات این طرح ها می باشد. چنانچه در طرح های مصوب کرج عدم تقسیم عادلانه کاربریها بر روی اراضی مالکین دیده می شود، و در نهایت مساله تغییر زمینهای کشاورزی به کاربری مسکونی از مهمترین مقوله های شهری مطرح در کرج می باشد و کمبود فضای سبز در کرج به طور جدی مشاهده می گردد و اگر میزان فضای سبز موجود را بر تعداد واقعی کرج تقسیم کنیم رقمی به دست خواهد آمد که احساس کویر بودن کرج را به انسان تقدیم می کند. و بطور کلی بیش از حد متعارف کاربری¬های مسکونی باعث عدم تعادل در انواع کاربری¬ها و بدین ترتیب مشکلات فراوانی را باعث گردیده است. شهر مجموعه ای از عوامل طبیعی ، اجتماعی و محیط های ساخته شده توسط انسان است که در آن جمعیت ساکن متمرکز شده اند و شهرنشینی یکی از اقسام نحوه زندگی بشر بر سطح زمین و به عنوان استقرار ثابت بشر در محیط زیست است . لذا از آنجا که شهر برای زمانی طولانی کانون تمدن به شمار می رفته عجیب نخواهد بود ، اگر پدیده شهر و شهرنشینی به طور عمیق مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد فرآیند شهرنشینی در ایران سابقه ای طولانی دارد و فلات ایران جز اولین نقاط کره زمین است که شهر نشینی را تجربه نموده ولی شهر نشینی در قرون معاصر در ایران شکل تازه و ویژه ای دارد که پیامد های زیادی را در بر داشته است که از جمله این پیامدها مهاجرت های بی رویه از روستاها به شهرها می باشد . شهر کرج به دلیل ویژگی مکانی خود و مجاور بودنش با تهران با شیوه خاصی از شهرنشینی مواجه گردیده است ، پدیده سریع و در مدت 3-2 دهه اخیر چنان نمودی پیدا کرده که قابل تامل ، بحث و بررسی علمی می باشد

این مقاله مفهوم همبستگی ملی و عوامل موثر بر آن را در قالب یک چارچوب مفهومی بیان و در ادامه نقش و تاثیر گردشگری بر هر یک از عوامل موثر مورد بررسی قرار می دهد. مفهوم همبستگی در تاریخ اندیشه علوم اجتماعی، سیاسی و انسانی سابقه ای طولانی دارد و منظور از آن هماهنگی میان اجزای تشکیل دهنده کل نظام اجتماعی است. همبستگی ملی مفهومی دو سویه داشته که هم بر تمایزات و هم بر اشتراکات دلالت می کند. این مفهوم از یک سو با تاکید بر مشترکات، ما را پیرامون محوری واحد همبسته و متعهد می سازد و از دیگر سو ما را از دیگران باز می شناساند. ایران ما کشوری متنوع، متکثر و مرکب از اقوام و خرده فرهنگ های گوناگون است که در میان آنها عناصر هویتی، دینی، ذهنی، تاریخ مشترک و جغرافیای واحد از اهمیتی بسیار برخوردار است. پیش زمینه تقویت همبستگی ملی در یک جامعه، وجود شناخت مشترک خرده فرهنگ ها از یکدیگر است و زبان فارسی به عنوان میراث فرهنگی مشترک در این میان نقش تسهیل کننده این شناخت را دارد و بدیهی است که گسترش ایرانگردی در قالب گردشگری، زیربنای برقراری شناخت مشترک و درک متقابل میان خرده فرهنگ ها محسوب می شود.

هر شهربه عنوان یک کل متشکل از کاربری هایی است که در کنار یکدیگر زمین های شهری را شکل می دهند که هر یک از این کاربری ها به اقتضای نیاز شهروندان و خصوصیات فیزیکی شهر متفاوت از یکدیگر می باشند.شبکه معابر(شبکه ارتباطی) در شهر ها کمتر از یک سوم (3/1)از کل زمین های شهری را به خود اختصاص داده است و استخوان بندی شهر را تشکیل می دهد. در شکل گیری و ساخت مورفولوژی شهر هر یک از عناصر طبیعی و انسانی نقش به سزایی دارند که در میان عوامل انسانی ، شبکه معابر و خیابان ها و در مجموع شبکه های ارتباطی یکی از مهمترین عوامل در ساخت مورفولوژیک یک شهر می باشد. چنانکه خیابان ها شبکه مورفولوژیک شهر را به صورت یکپارچه نشان می دهند.البته عوامل توپوگرافی زمین شهر نیز مثل جلگه، پایکوه، میزان شیب زمین، و جریان رودخانه هر کدام به گونه ای در میزان توسعه خیابان ها و کیفیت شبکه بندی آنها و در نهایت در ساخت فرم و شکل شهر موثرند. در تهیه طرح های توسعه شهری نیز ، کاربری حمل و نقل و انبار شامل کلیه راه های زمینی ، آبی و هوایی می باشد که در واقع هر یک از این راه ها مجموعه ای از سیستم حمل و نقل و ارتباطی شهر می باشند که شامل پایانه ها، فرودگاه ها ، ایستگاه های راه آهن ، تاسیسات بندری ، سردخانه ، انبار، سیلو، پارکینگ عمومی است که معمولا در طرح ها با رنگ خاکستری و بنفش تیره و یا بنفش روشن نشان داده می شود. در این تحقیق سعی شده است تا به بررسی شبکه معابر در شهرها (راه های زمینی اعم از شریانی درجه1و2 ،جمع کننده ، محلی، و دسترسی، پیاده روها و خطوط ریلی)ونقش هر یک از آنها در شهر در جهت حل معضلات رفت و آمدی در شهرو تاثیر آنها در چگونگی شکل گیری مورفولوژی شهر پرداخته شود. شهر های ساحلی ، شهرهای کوهستانی و کوهپایه ای ، شهرهای رودخانه ای هرکدام مورفولوژی خاص خود را دارد که در هر یک از این نوع از شهر ها شبکه معابر به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل در شکل دهی مورفولوژی شهرهاست البته در این بین نمی توان نقش عوامل طبیعی را فراموش کرد. اما در این بین آنچه که مد نظر این تحقیق می باشد بررسی نقش شبکه معابر است که به عنوان یکی از اساسی ترین عوامل در شهرها در ساخت استخوان بندی شهر است.

هدف از این مقاله، بررسی تاثیر فعالیت های نخل داری بر توسعه روستایی پایدار شهرستان دشتستان(با تاکید بر ابعاد اقتصادی) استان بوشهر می باشد. شهرستان دشتستان یکی از شهرهای استان بوشهر بوده که در جنوب ایران قرار گرفته است. این شهرستان در طول جغرافیایی51 درجه و12 دقیقه و عرض جغرافیایی29 درجه و16 دقیقه و بلندی65 متری از سطح دریا قرار دارد. آب و هوای دشتستان گرم و خشک و میزان بارندگی سالانه آن کمتر از250 میلی متر است. مهمترین محصول کشاورزی این شهرستان خرما است که تولید سالانه آن(2008)برابربا125838تن می باشد. برای ارزیابی توسعه روستایی پایدار منطقه دشتستان براساس فعالیت های نخل داری، از مدل"" نیروی محرکه ( فشار) – وضعیت موجود – واکنش"" (PSR) با تاکید بر عوامل اقتصادی استفاده شده است. منظور از عوامل اقتصادی پایداری، عواملی هستند که باعث می گردد تا توسعه روستایی در یک دوره زمانی از لحاظ اقتصادی پایدار گردد و بتواند میزان رفاه اقتصادی و اجتماعی را برای کشاورزان و روستائیان ایجاد نماید. وجود درآمد مناسب و دائمی در مناطق روستایی به عنوان پیش شرط توسعه پایدار بدین معناست که با توجه به رعایت مسایل زیست محیطی و حفظ منابع ژنتیکی باید فعالیت های اقتصادی و تولیدی صورت پذیرفته و از توجیه اقتصادی برخوردار باشد.به عبارت دیگر نوعی یکپارچگی اقتصادی – محیطی در فعالیت های کشاورزی و تولیدی صورت گیرد. در مدل مورد استفاده ، بالغ بر12شاخص مورد بررسی از قبیل، امنیت غذایی، وجود درآمد کافی و دائمی نخل داران ، سهم صادرات از تولید ، و غیره مورد بررسی قرار گرفته است. برای محاسبه شاخص های مذکور از داده های مرکز آمار ایران و وزارت جهاد کشاورزی استفاده شده است. نتایج مدل بکار گرفته شده با توجه شاخص های مورد استفاده نشان می دهد که پایداری توسعه روستایی منطقه به اتکاء فعالیت های نخل د اری پایین بوده و ادامه وضعیت موجود نمی واند توسعه پایدار را برای مناطق روستایی مورد بررسی داشته باشد. یکی از مهمترین دلایل این ناپایداری، روند روزافزون هزینه تولید کشاورزی از یک طرف و پایین بودن قیمت محصول از طرف دیگر است که باعث شده است تا ارزش افزوده این بخش بسیار اندک بوده و عواید حاصل از فعالیت نخل داری (30 درصد از کل درآمد روستائیان) نتواند پایداری توسعه روستایی را بهمراه داشته باشد