مجید سنایی

       شهر فضایی برای تحقق آمال کسانی است که دیار خود را ترک گفته و به امید یافتن زندگی بهتر، به آن وارد می شوند. دست یازیدن به اهدافی که شهروندان در پی آن هستند به عنوان حق آنها در شهر و تحت عناوین مختلفی قلمداد می گردد که حق به شهر یکی از مشهورترین آنهاست. بررسی ها نشان می دهد که حق به شهر در همه شهرها (با هر میزان وسعت و جمعیت) و نیز در هر منطقه و ناحیه از شهر به صورت یکسان نبوده و افراد مختلف ساکن در شهرهای مختلف و یا نواحی مختلف شهری، شرایط متفاوتی را تجربه می کنند. پژوهش حاضر به دنبال افتراقات فضایی تحقق حق به مشارکت شهروندان و حق اختصاص دهی شهر به خود در پرتو اندیشه حق به شهر در شهر هچیرود از توابع شهرستان چالوس به عنوان شهری کوچک و در عین حال متشکل از ده محله مختلف می باشد تا میزان دستیابی به مفاهیم مذکور را تبیین نماید. این تحقیق از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی _تحلیلی و پیمایشی است. روش جمع آوری داده ها به دو صورت کتابخانه ای و میدانی است. هم چنین ابزار گرد آوری داده ها شامل پرسشنامه محقق ساخته (آلفای کرونباخ این پرسشنامه برابر 0.911 است که نشان از پایایی درونی عالی داشته) و مصاحبه از شهروندان شهر هچیرود است.جامعه آماری پژوهش شهروندان این شهر (طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 برابر 10398) و نمونه آماری، بر اساس فرمول کوکران شامل 370 نفر از شهروندان شهر هچیرود است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون دو جمله ای صورت پذیرفته و همچنین، در راستای ترسیم نقشه ها از نرم افزار Arc GIS استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که محلات مرکزی، جنوبی و شرقی شهر هچیرود به دلیل دسترسی بهتر به مراکز اداری، فضاهای عمومی و خدماتی شهر، تنوع بیشتر مراکز خدماتی، کیفیت بالاتر معابر و نزدیکی به مراکز حمل و نقل عمومی از شرایط بهتری نسبت به سایر محله ها برخوردار هستند.

برنامه های مربوط به اوقات فراغت و گردشگری پدیده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تلقی می شوند. برخی صاحبنظران عقیده دارند که گردشگری به منزله نیروی محرک توسعه اقتصادی کشورهاست. با توجه به اهمیت گردشگری، تدوین راهکارهای مناسب اعتمادپذیری گردشگران به مناطق مورد بازید و در نتیجه جذب گردشگر از اهمیت بالایی برخوردار است. امروزه گردشگری به عنوان سومین صنعت گردشگری (پس از نفت و خودرو سازی ) و پویاترین صنعت از لحاظ تحرک و ایجاد زمینه های اشتغال و توسعه همه جانبه در جهان به خودنمایی پرداخته و جلوه گر شده و توانسته است تغییراتی شگرفی در فضای زندگی و چشم اندازهای جغرافیایی نواحی مختلف به وجود آورده و اثرات عمیقی در چهار چوب زندگی افراد و جوامع و کشورهای زیادی بر جای گذارد. این وضعیت ما را مکلف می نماید با هدف دست یابی به حق السهم خود از ثمرات این صنعت از تمام توان و امکانات موجود بهره برداری نماییم.

در ایران تشکیل بافت های شهر متاثر از تمامی عوامل جغرافیایی و اقلیمی، فرهنگی و اعتقادی، تاریخی و اجتماعی می باشد. در شهرهای گردشگری ایران، حیات شهر مرهون دریا است و زندگی مردم با دریا عجین شده است. سواحل بخشی از هویت اکولوژیک شهرهای حاشیه دریا به شمار می آید و در سازمان فضایی، بصری و کالبدی شهر به عنوان عنصری شاخص و موثر خود را نشان می دهند. همچنین با توجه به نقش گردشگری، توسعه و زیباسازی فضای گردشگری جز مهمترین برنامه های توسعه شهری این مناطق به شمار می رود. در این مقاله با عنوان تحلیلی بر نقش احداث سایت گردشگری در منطقه سرولات شهر چابکسر، ابتدا وضع موجود بررسی و تشریح، سپس بر اساس موضوع پژوهش مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد. متغیرهای مورد بررسی که با توجه به مبانی نظری و مطالعات کتابخانه ای و اسنادی می باشند، عبارتند از: حس مکان، هویتمندی، مقیاس انسانی، پیاده مداری، تنوع، تناسبات بصری، آسایش اقلیمی، مشارکت، طبیعت مداری، و آسایش اقلیمی. پس از آن به تحلیل فضایی به منظور تعیین حوزه مداخله طراحی به منظور ایجاد سایت گردشگری پرداخته می شود که بر اساس آن ابتدا پهنه ها، محورها و مراکز شهر چابکسر مشخص و بر اساس تحلیل فضایی، حوزه مداخله به منظور ایجاد سایت گردشگری مکانیابی می شود. سپس برای طراحی حوزه مداخله دو گزینه به عنوان آلترناتیو تبیین می شود و سپس بر اساس نظرات نخبگان بر اساس مولفه های مورد بررسی هر کدام از گزینه ها امتیاز داده میشود. در نهایت بر اساس روش تاپسیس (TOPSIS) گزینه برتر معرفی و پیشنهادات بر اساس گزینه برتر ارائه می شود.

هر شهربه عنوان یک کل متشکل از کاربری هایی است که در کنار یکدیگر زمین های شهری را شکل می دهند که هر یک از این کاربری ها به اقتضای نیاز شهروندان و خصوصیات فیزیکی شهر متفاوت از یکدیگر می باشند.شبکه معابر(شبکه ارتباطی) در شهر ها کمتر از یک سوم (3/1)از کل زمین های شهری را به خود اختصاص داده است و استخوان بندی شهر را تشکیل می دهد. در شکل گیری و ساخت مورفولوژی شهر هر یک از عناصر طبیعی و انسانی نقش به سزایی دارند که در میان عوامل انسانی ، شبکه معابر و خیابان ها و در مجموع شبکه های ارتباطی یکی از مهمترین عوامل در ساخت مورفولوژیک یک شهر می باشد. چنانکه خیابان ها شبکه مورفولوژیک شهر را به صورت یکپارچه نشان می دهند.البته عوامل توپوگرافی زمین شهر نیز مثل جلگه، پایکوه، میزان شیب زمین، و جریان رودخانه هر کدام به گونه ای در میزان توسعه خیابان ها و کیفیت شبکه بندی آنها و در نهایت در ساخت فرم و شکل شهر موثرند. در تهیه طرح های توسعه شهری نیز ، کاربری حمل و نقل و انبار شامل کلیه راه های زمینی ، آبی و هوایی می باشد که در واقع هر یک از این راه ها مجموعه ای از سیستم حمل و نقل و ارتباطی شهر می باشند که شامل پایانه ها، فرودگاه ها ، ایستگاه های راه آهن ، تاسیسات بندری ، سردخانه ، انبار، سیلو، پارکینگ عمومی است که معمولا در طرح ها با رنگ خاکستری و بنفش تیره و یا بنفش روشن نشان داده می شود. در این تحقیق سعی شده است تا به بررسی شبکه معابر در شهرها (راه های زمینی اعم از شریانی درجه1و2 ،جمع کننده ، محلی، و دسترسی، پیاده روها و خطوط ریلی)ونقش هر یک از آنها در شهر در جهت حل معضلات رفت و آمدی در شهرو تاثیر آنها در چگونگی شکل گیری مورفولوژی شهر پرداخته شود. شهر های ساحلی ، شهرهای کوهستانی و کوهپایه ای ، شهرهای رودخانه ای هرکدام مورفولوژی خاص خود را دارد که در هر یک از این نوع از شهر ها شبکه معابر به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل در شکل دهی مورفولوژی شهرهاست البته در این بین نمی توان نقش عوامل طبیعی را فراموش کرد. اما در این بین آنچه که مد نظر این تحقیق می باشد بررسی نقش شبکه معابر است که به عنوان یکی از اساسی ترین عوامل در شهرها در ساخت استخوان بندی شهر است.