درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله حاضر به بررسی عوامل و انگیزه های شکل گیری و توسعه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی غیردولتی- غیرانتفاعی می پردازد. در سال های گذشته، بخش آموزش عالی ایران، شاهد گسترش کمی دانشگاه ها و مشارکت گسترده بخش غیردولتی در حوزه آموزش بوده است. به عبارت دیگر، تحولاتی در ساختار آموزش عالی ایران صورت گرفته که تا حدودی چهره آن را تغییر داده است. یکی از این تحولات، افزایش نسبی و قابل توجه سهم بخش خصوصی یا غیردولتی در آموزش عالی ایران بوده است. بدین معنی که در سال های گذشته ، از یک سو شاهد تاسیس دانشگاه های غیرانتفاعی از سوی اشخاص حقیقی در قالب هیئت موسس بوده ایم و از طرف دیگر، درصد قابل توجهی از جوانان متقاضی آموزش عالی، با هزینه شخصی در دانشگاه های غیرانتفاعی مشغول به تحصیل شده اند. به این ترتیب، اندکی از فشار بار مالی و اجتماعی بر روی دولت کاسته شده و شهروندان عرضه کننده و تقاضاکننده آموزش عالی آن را به دوش کشیده اند. در این مقاله، با استفاده از داده های تجربی حاصل از پیمایش ، علل و انگیزه های پیدایش و گسترش آموزش عالی غیرانتفاعی در ایران بررسی شده است. جامعه آماری تحقیق، موسسان دانشگاه های غیرانتفاعی در ایران و دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه های غیرانتفاعی استان مازندران بوده اند. نتایج تحقیق ضمن تایید نتایج برخی پژوهش های میدانی گذشته و نظریه های به خدمت گرفته ، حاکی از آن است که مهم ترین عوامل و انگیزه های گسترش آموزش عالی غیرانتفاعی یا خصوصی در ایران عبارت اند از فشارهای اجتماعی، نیازهای حرفه ای و اقتصادی جامعه ، نابرابری بین عرضه و تقاضای آموزش عالی، تقاضامحور شدن آموزش عالی، گوناگونی تقاضا، عقلانی شدن تقاضاها و غیره.

بحث از تغییر و گذار به یک نحو محرک اولیه تفکر جامعه شناختی بوده است. به عبارت دیگر، سؤالات محوری و اساسی جامعه شناسان اولیه در مواجهه با امری عینی و بیرونی شکل گرفته و طرح شده است؛ و این امر همانا تغییر و گذار بوده است. بسیاری از تئوری های دوره نوباوه گی جامعه شناسی در ارتباط با گذار اجتماعی جامعه فرانسه از نظمی به نظمی دیگر ساخته و پرداخته شده اند. گذاری که آنان منشأ آن را در انقلاب فرانسه جست وجو می کردند. این امر در رابطه با دیگر تغییرات اتفاق افتاده در دیگر پهنه های جغرافیایی و فرهنگی جهان نیز صادق است. از انگلیس تا آمریکا و تا شوروی و ژاپن و.... تأملاتی از این جنس، تا چه حد مخیله جامعه شناسان وطنی ما را به خود مشغول داشته است و آنان تا چه اندازه نسبت به این امر در چرخه جغرافیایی و فرهنگی خودشان حساس شده اند و در باب آن تأمل کرده اند؟ متن زیر گزیده پاسخی است به این سؤال.

پیش و پس امور و از جمله امور و اتفاقات بزرگ نقطه تمرکز اذهان بسیار گردیده است؛ این که چه شد که این اتفاق افتاد و یا حال که این اتفاق افتاده، چه می شود. رخدادهای عظیم مصداق بارزتر این امرند. انقلاب اسلامی نیز به مثابه تغییری بنیادین، به جهت عمق و گستره تأثیرگذاری آن، اسباب اشتغال اذهانی چند شده است. پاسخ هایی نیز صواب و ناصواب به این پرسش داده شده است. دکتر موسی نجفی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از جمله کسانی است که تأملات و تتبعات بسیاری در این رابطه داشته اند. متن پیش رو برگرفته از سخنرانی ایشان در دوره آموزشی طرح علم و دین مؤسسه اشراق اندیشه می باشد. وقتی از یک انقلاب صحبت میکنیم باید سه مقطع را در نظر بگیریم. یعنی اگر بخواهیم یک تقسیمبندی درمورد مراحل تکامل انقلاب داشته باشیم، یک مرحله، جنبش و انقلاب است که هدفش سرنگونی نظام سیاسی است؛ یک مرحله، نظام سیاسی است و مرحلهی سوم، تمدن است. مثلا میتوانیم بگوییم جنبش اسلامی یا انقلاب اسلامی، نظام اسلامی و تمدن اسلامی. ما ایرانیها ظاهرا در زمان فعلی نزدیکترین تفکر را به این مرحلهی آخر داریم. یعنی مثلا فلسطینیها در مرحلهی جنبش ماندند و نتوانستند جلوتر بروند. اکثر کشورهای اسلامی نتوانستند به نظام سیاسی برسند و در همان مرحله انقلاب ماندند. حتی بعضیها اصلا انقلاب را هم انجام ندادند.

مسئله و هدف: پدیده قومی شدن و شکل گیری هویت ها و خرده فرهنگ های مادون هویت ملی در دورة معاصر اهمیتی مضاعف یافته است و عواملی همچون تقسیمات سرزمینی مبتنی بر حکومت ملی، نابرابریها و محرومیت ها، ایدئولوژی ها و استعمار نقش مهمی در قومی شدن جوامع داشته اند. در این بین فرایند قومی شدن را می توان فرایندی دانست که طی آن پیوند میان سرزمین و فرهنگ تضعیف می شود و امکان حفط همگرایی یک ملت در معرض خطر قرار می گیرد. هدف مطالعه حاضر بررسی اختلاف و اشتراک الگویی قومیت های ایران از یک سو و بیان عوامل تهدیدکننده اقوام علیه امنیت ملی از سوی دیگر است. روش: در این نوشتار براساس روش اسنادی و کتابخانه ای و مطالعه منابع و اسناد مکتوب و موجود با تکیه بر منابع مکتوب در حوزه قومیت و هویت قومی، نقش قومیت ها و هویت آنها در تولید و حفظ امنیت به صورت پایدار بررسی شده است. یافته ها: یافته های این مطالعه نشان میدهد که از مهم ترین عواملی که در صورت غفلت حکومت مرکزی می تواند از طرف اقوام مختلف باعث تهدید و آسیب پذیری امنیت ملی کشور مطرح شود، وجود اقوام هم آیین در کشورهای همسایه و رابطه آن ها با یکدیگر، دخالت عوامل بیگانه، موقعیت مرزی اقوام و... است

مقاله حاضر با اتخاذ رویکرد فضایی ـ اجتماعی با تلفیق نظریه های کنترل اجتماعی و نظریه های جامعه شناسی شهری به بررسی رابطه بین هویت محله ای و کنترل اجتماعی که در نهایت به کاهش نابهنجاری اجتماعی در شهر می انجامد، پرداخته است. این مقاله، حاصل تحقیقی با استفاده از روش پیمایش بر روی 372 نمونه از 6 محله تهران (محله های زرگنده، شهرآرا، نارمک، شهرک راه آهن، امیریه و شهرک فردوس) بوده است. یافته های تحقیق ضمن تأیید وجود تفاوت معنادار هویت محله ای در محله های مختلف تهران، نشان می دهد هویت محله ای زمینه مناسبی برای رشد و ارتقای وابستگی، تعهد و مشارکت افراد در محله است و می تواند از طریق تقویت سه عنصر وابستگی، تعهد و مشارکت، احساس کنترل و نظارت اجتماعی را در محله بالا ببرد و مانع از گرایش افراد به ارتکاب رفتارهای نابهنجار در سطح محله شود. با وجود این یافته های کلی نشان می دهد، خود هویت محله ای در شهر تهران با ضعف اساسی روبه رو است و به همین دلیل بدون داشتن برنامه روشن در بلندمدت نمی تواند زمینه ساز ایجاد همبستگی و کنترل اجتماعی غیررسمی شود.

مناسک عزاداری عاشورا، در دوره های مختلف تاریخی علاوه بر صورت بندی هایی مختلف، پذیرای دیدگاه های نظری و گفتمان های متنوعی نیزبوده است. این گفتمان ها تحت تاثیر اوضاع اجتماعی- سیاسی ساخت یافته و امکان رشد و بازتولید نظام فکری خاص خود وتاثیر آن بر جامعه را می یابند و به جهت این تاثیرگذاری بررسی پیرامون گفتمان های مذکور از منظر جامعه شناختی ضرورت می یابد و آنچه در ادامه می آید نتیجه پژوهشی است در این باره، که توصیف ویژگی های گفتمان های متاثر از محتوای مناسک عاشورا و همچنین تفسیر معانی مورد نظر این گفتمان ها را مدنظر داشته است. این تحقیق به روش کیفی و با اتکا به نظریات دورکیم و روش تحلیل گفتمان فرکلاف به بررسی محتوای نشریات مرتبط با موضوع عاشورا که در سال 1389 چاپ شده پرداخته (با استفاده از نمونه گیری نظری هدفمند و ناهمگون) و درنتیجه آن سه نوع گفتمان: 1. گفتمان علمی-آکادمیک 2. گفتمان ادبی- هنری 3. گفتمان کلامی- فقهی تشخیص داده شده است.

مقاله حاضر به تحلیل محتوای بازی های نوجوانان شهر مشهد می پردازد. در این مقاله تلاش شده با استفاده از مفاهیم جامعه شناختی، معانی اجتماعی بازی های نوجوانان، نظیر همکاری یا رقابت، گروهی بودن، نوع همکاری، پاداش در بازی و نظایر آن، شناسایی و طبقه بندی شود و بر مبنای دلالت های اجتماعی بازی ها، نوعی طبقه بندی از بازی ها ارائه گردد. جامعه آماری تحقیق، مجموعه بازی های نوجوانان شهر مشهد بوده که از میان آن ها 50 بازی پرطرفدار به شیوه غیر تصادفی و بر اساس میزان معروف و متداول بودن انتخاب شده است. تحلیل بازی ها نشان می دهد که میزان گروه محوری در بازی های غیر رسمی کمتر از بازی های رسمی است و فردمحوری در بازی های غیر رسمی بیش از بازی های رسمی می باشد. به علاوه، بازی های غیر رسمی نوجوانان بیشتر از نوع حمله و گریزند، در حالی که بازی های رسمی بیشتر در فرم محتوایی حمله و دفاع ظاهر می شوند. همچنین، در بازی های دخترانه حدود و ضوابط بیش از بازی های پسرانه رعایت می شود، در حالی که بازی های پسرانه بیشتر به کسب امتیاز و موفقیت در درون قواعد بازی اهمیت می دهند. در نهایت، این مقاله نتیجه می گیرد که به منظور نیل به جامعه پذیری جامع از طریق بازی ها، بایستی بازی های مختلف را بر اساس دلالت های اجتماعی در سبد بازی نوجوانان قرار داد.

ازجمله سؤال هاى مهمى که در جامعه شناسى سیاسى و به ویژه در بحث تکوین و تغییر نگرش هاى سیاسى همواره وجود داشته، نوع نگرش سیاسى مردم و تحلیل جامعه شناختى منشأ و عوامل مؤثر بر این نگرش ها بوده است. این پژوهش با هدف تعیین توزیع اجتماعى نگرش هاى سیاسى نوگرا و سنت گرا در شهر یزد انجام شده است. روش تحقیق، پیمایشى بوده و داده ها با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته جمع آورى گردید. جامعه آمارى پژوهش، کلیه افراد بالاى 18 سال شهر یزد بوده که 280 نفر از آن ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته هاى تحقیق نشان داد تفاوت معنادارى میان افراد جوان و افراد مسن و نیز میان افراد مجرد و متأهل از نظر نوع نگرش سیاسى وجود داشت. همچنین رابطه مستقیمى بین پایگاه اقتصادى اجتماعى، آگاهى سیاسى، مشارکت سیاسى و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعى با میزان نوگرایى سیاسى وجود دارد. متغیرهاى میزان استفاده از رسانه هاى ارتباط جمعى، میزان آگاهى سیاسى، میزان مشارکت سیاسى و میزان دیندارى تأثیر معنى دارى بر نگرش سیاسى داشتند. در بین متغیرهاى تحقیق، میزان مشارکت سیاسى با 6 درصد بیشترین سهم را در تبیین نگرش سیاسى داشت. با استفاده از واریانس ترکیب خطى متغیرهاى مستقل 6/20 درصد از واریانس نگرش سیاسى تبیین گردید.

هدف گردشگری در وهله نخست بهبود روابط فرهنگی و درک تفاوتهای فرهنگی است . گردشگری مذهبی به عنوان یکی از قدیمیترین اشکال روابط فرهنگی بین اقوام و ملل ، از جمله پر رونق ترین گردشگری ها در زمان حاضر است . قدمت این نوع گردشگری با قدمت تاریخ دینی برابری میکند بطوری که عمده ترین نیت گردشگری در شکل سنتی یک عمل دینی _ فرهنگی بوده است .  نگاهی به گذشته در زمینه سفرها و گردش های مذهبی موید این مطب است . امروزه گردشگری مذهبی به سبب ویژگی های خاص خود ، جایگاه مهمی در میان انواع گردشگری یافته و تحقیقات گسترده ای در سالهای گذشته در این زمینه انجام شده است ؛ اما محققان هنوز بر سر بکار بردن دو واژه زیارت یا گردشگری مذهبی به توافق نرسیده اند . از این رو ما در این مقاله هر دو مفهوم را بکار می بریم . ایران نیز به دلیل موقعیت های مذهبی فراوان ، مقصدی مناسب بجهت گردشگران مذهبی است ، با وجود آنکه این استعداد بالقوه وجود دارد ، اما تا کنون در این زمینه فعالیتهای پژوهشی مناسبی انجام نشده است ؛ در حالی که برنامه ریزی صحیح نیازمند پژوهشهای کافی و تولید ادبیات تحقیق است . در مقابل ، بسیاری تلاش کرده اند تا با انجام چنین مطالعاتی در رابطه با بسیاری از فرق مذهبی ناشناخته ،زمینه را برای گسترش گردشگری خود توسعه دهند.  در طول مطالعه انجام شده چند هدف دنبال شد :  نخست روشن کردن مفاهیم حوزه زیارت و گردشگری مذهبی .  سپس بررسی آمار موجود ایران در این زمینه و در ادامه مطالعه ای روی مسافرین  مسجد جمکران انجام شد . انتخاب این مقصد از آن روی صورت گرفت که مسافرین آن در ادامه سفر به شهر قم می توانند به دیدن آثار مذهبی و غیر مذهبی بروند . بدلیل وجود این حق انتخاب می توان فاصله شناختی میان گردشگری و زیارت را بدرستی مشاهده کرد و سطح توقع و رضایت آنها را سنجید .  با استفاده از نمونه گیری غیر احتمالی قضاوتی تعداد 80 پرسش نامه با مصاحبه تکمیل شد .  سپس با جمه بندی نظریه ها و تحقیقات انجام شده ، با استفاده از مدل SWOT  فرصتها و تهدیدهای پیش روی گردشگری زیارتی در ایران مورد تحلیل قرار گرفت