درخت حوزه‌های تخصصی

رشد چشمگیر شبکه‎های تلویزیونی ماهواره‎ای و پخش شبانه‎روزی اخبار از این شبکه‎ها، فضای تازه‎ای را پیش روی میلیون‎ها مخاطب در جهان گشوده است. مخاطبان ناآگاه بدون دستیابی به شناخت شیوه‎های خبری این شبکه‎ها، بر نقاط منفی آنها چشم پوشیده‎اند و تنها آثار مثبت این شبکه‎ها را درک می‎کنند؛ تنها با شناخت دقیق این شیوه‎هاست که هر مخاطب می‎تواند نسبت به میزان اعتمادی که شبکه‎های خبری ماهواره‎ای شایسته آنند تصمیم بگیرد؛ از این رو نگارنده در این مقاله، به بررسی هفت شیوة خبری این شبکه‎ها پرداخته است. وی همچنین کوشیده است تا ضمن پذیرش رشد شتابندة فناوری تولید خبر در جهان معاصر، به روند شکل‎گیری اخبار و تأثیرات فرهنگی ـ اجتماعی آن نیز بپردازد. همچنین، نقشی که شبکه‎های ماهواره‎ای در تشدید یا تقویت فرایندهای اجتماعی مانند کشمکش، توافق، همگونی و رقابت به عنوان ارزش‎های اجتماعی، در دو حوزه ملی و فراملی دارند مطمح نظر قرار گرفته است. یکی از زمینه‎های اساسیِ مورد توجه صاحبنظران و اندیشمندان حوزة «روان‎شناسی ارتباطات جمعی» مبحث پیچیدة «مخاطب‎شناسی» رسانه‎ها است. در این بین، سهم «ماهواره‎ها» و شناخت‎شناسیِ مخاطبانِ متعدد آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. سعی و تلاش ابداع‎گران اولیة ماهواره‎ای بر آن بود که از مفهوم ذهنی خود فراتر رفته و اضطراب انسان ارتباطی عصر اطلاعاتی امروز را کاهش دهند. اما این حرکت ارتباطی کامل نشد و ما همواره پدید آمدن انواع آسیب‎های روانی را در مخاطبان ماهواره‎ای شاهد بوده‎ایم. بخشی از این آسیب‎های روانی، جنبة فرهنگی ـ اجتماعی دارند و بخشی دیگر، شخصی ـ محیطی. هدف اصلی مقاله حاضر، آشکارسازی یکی از ابعاد مهم مخاطبان ماهواره‎ای از دیدگاه آسیب‎شناختی روانی است. در این نوشتار «بی‎خویشتن شدگی» (Depersonalization) مخاطبان ماهواره‎ای به عنوان «متغیر وابسته» به طور مبسوط مطمح نظر قرار می‎گیرد؛ زیرا نویسنده معتقد است برنامه‎های ماهواره‎ای «متغیرهای مستقل» هستند. برای بررسی دقیق، نخست پس از طرح مسئله، تعاریف و توصیف‎هایی از این مفهوم ارائه می‎شود؛ سپس با توجه به نظریه‎های عضوی و روان‎شناختی، ابعاد موضوع شفاف شده و در نهایت با اتکا به پژوهش‎های عملی کلاسیک در این خصوص سعی می‎شود به پرسش‎های مسئله پاسخ داده شود.

ظهور پدیدة ماهواره در سپهر رسانه‎ای جهان، موجد واکنش‎های مثبت و منفی گوناگون از دیدگاه‎های متنوعی شده است. اندیشمندان عرصه علوم ارتباطی، جامعه‎شناسان، روان‎شناسان، فن‎شناسان، فیلسوفان، دین‎شناسان، دانشمندان و سایر گروه‎های متفکران در خصوص این پدیده و آثار و پیامدهای مثبت و منفی آن در جامعه بشری سخن فراوان گفته‎اند. در کشور ما نیز، آنگاه که پدیده ماهواره ـ با حدی تأخیر ـ ورودی جدی یافت و تأثیرات بالقوه آن تا حدودی آشکار شد، واکنش‎های تند و کند، بر علیه آن آغاز گردید و تا آنجا ادامه یافت که سیاستگذاران و تصمیم‎سازان منتخب مردم در مجلس شورای اسلامی ناگزیر از بررسی موضوع شدند و به تصویب قانون جهت نظام‎مند کردن استفاده از ماهواره دست زدند. موجب خشنودی است که بنا به گفته آقای دکتر محسنیان‎راد، استاد برجسته علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و محقق سرشناس این حوزه، پیش از تصویب قانون فوق ابعاد موضوع که با دیدگاهی علمی و در حد امکان غیرجانبدارانه توسط ایشان تحقیق شده بود در اختیار مجلسیان قرار گرفت. هر چند به درستی مشخص نیست که نتایج این تحقیق تا چه حد در تصمیم آن روز مجلس مورد استفاده قرار گرفته است. آنچه پیش روست گزارشی از تحقیق فوق و در بردارنده نکات بسیار آموزنده‎ای در خصوص نحوة برخورد دیگر ملت‎ها و دولت‎ها با موضوع ماهواره است.

"پژوهش مورد بحث در این مقاله در ارتباط با نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی طی مدت 11ماه در شورای پژوهشی موسسه عالی تامین اجتماعی شکل گرفت. رئوس مطالب مهم پژوهش مذکور که در مقاله توضیح داده شده عبارتند از: 1- اهمیت تامین اجتماعی و ارتباط مستقیم آن با رشد اقتصادی و عدالت اجتماعی، کرامت انسانی و سرافرازی ملی 2- مبانی و فرصت های مختلف در نگرش به نظام رفاه و تامین اجتماعی 3- تصویر وضع موجود نظام تامین اجتماعی در ایران 4- تامین اجتماعی در سازمان های بین المللی چند کشور منتخب جهان 5- تامین اجتماعی و چشم انداز اجتماعی و اقتصادی آن در ایران 6- انتخاب دیدگاه، مبانی و فروض مناسب برای ایران و تصویر وضع مطلوب. حاصل پژوهش مورد بحث به تدوین پیش نویس ماده واحده نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی توسط موسسه عالی پژوهش و تامین اجتماعی انجامید که در این مقاله دیدگاه ها پیرامون آن ارایه شده است. "

سؤال اصلی مقاله حاضر این است که چرا در میدان های ورزشی و خارج از آن خشونت ودرگیری پدید می‌آید؟ خشونتی که همواره توان تبدیل شدن به اغتشاشی جدی را دارد. این پژوهش از طریق روش گزینشی- ترکیبی و عمدتا کیفی انجام شده است. نویسنده پس از تقسیم بندی و طبقه بندی درگیری های پیش، هنگام و پس از مسابقه و داخل و خارج از ورزشگاه، امکان و شرایط ظهور خشونت را مورد وارسی قرار داده است.

پروفسور حمید مولانا ، مدیر بخش ارتباطات بین المللی دانشگاه امریکایی واشنگتن بی تردید از مفاخر علمی و فرهنگی کشور ماست . وی علاوه بر تحقیق وتدریس در این دانشگاه دیر زمانی است که به عنوان استاد مدعو در دانشگاه های اروپا خاورمیانه ، امریکای لاتین و افریقا به فعالیت های علمی اشتغال دارد و دارای آثار فراوانی در زمینه ارتباطات بین الملل ابعاد فرهنگی ، و روان شناختی روابط بین المللی و توسعه اجتماعی - اقتصادی است . تعداد این آثار به بیش از بیست کتاب پژوهشی و دویست مقاله علمی می رسد که متاسفانه تعداد کمی از آنها به زبان فارسی ترجمه شده است . ویژگی بارز پروفسور مولانا ، علاوه بر دانش عمیق در حوزه تخصصی ارتباطات و آگاهی دقیق از شرایط و اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی روز ایارن حفظ و تقویت هویت اسلامی ایرانی در نظریه پردازی و فعالیت های علمی - پژوهشی و هم چنین تلاش برای ارائه راهبردهای بومی برای حل مشکلات جامعه ما از موضعی مستقل و متناسب با خصایص تاریخی ، فرهنگی و اجتماعی ای ایران اسلامی است . اواسط سال گذشته از پروفسور مولانا برای گفتگو درباره ( تبلیغات بازرگانی و رسانه) دعوت به عمل آمد ، و در آخرین روزهای سال 1380 استاد که برای تدریس به شهر مقدس قم سفر کرده بود. با رویی باز و علی رغم خستگی زیاد وقت قابل ملاحظه ای را اختصاص دادندو چنان که انتظار می رفت مباحث بسیار ارزنده ای مطرح شد. آنچه پیش روست حاصل گفتگوی انجام شده است .

"انقلابی در انقلاب پیش از ورود به بحث معرفی و نقد این اثر ابتدا لازم است اندکی با نویسنده آن که به تازگی در گذشته است، آشنا شویم. ژاک کوون، استاد بزرگ باستان شناسی خاورمیانه در مرکز ملی مطالعات علمی فرانسه و بنیان گذار و رییس پیشین موسسه مطالعات پیش از تاریخ خاورمیانه بود. پیشینه آشنایی نگارنده با این پژوهش گر توانا و خستگی ناپذیر به سال 1980 باز می گردد. زمانی که برای پذیرفتن راهنمایی پایان نامه دکتری خود در پی استادی ورزیده، با حوصله، قابل دسترسی و ... بودم. نخستین ملاقات ما در شهر لیون (فرانسه) انجام گرفت: مردی پا به سن گذاشته، نسبتا تنومند با موهای کاملا سفید و در اوج سادگی و افتادگی، چیزی که خصوصیات اصلی مردان بزرگ و فرهیخته است از همان لحظات نخست آشنایی متوجه شدم که همه خصوصیات اخلاقی که دنبالش بوم در او وجود دارد. مهربانی و متانت او بیش از هر چیز دیگر به دلم نشست. پیش تر شنیده بودم مردی درویش مسلک و فیلسوف ماب است. شنیده بودم او علاوه بر انسان شناسی شیفته فلسفه شرق و ادبیات آن نیز هست. در همان ملاقات اول همه این شنیده ها برایم به یقین تبدیل شد. آن روز صحبت مان به درازا کشید و تمام جزییات کار رساله را با دقت تمام مورد بحث قرار دادیم ..."

"سه مضمون عمده در مباحث نظری جامعه شناسی، در دهه های اخیر، بدن آدمی رابه عنوان موضوعی برای نظریه و پژوهش اجتماعی مطرح ساخته است. این سه مضمون عبارتند از: (1) اهمیت فزاینده مفهوم خود در نظریه های اجتماعی نوین، (2) تغییر شالوده اجتماعی هویت از حوزه تولید به حوزه مصرف و تاملی شدن هویت ها در متن فرهنگ مصرف، (3) بصری شدن نمادهای منزلت و هویت در فرهنگ های کلان شهری، امکان پذیر بودن دست کاری و نظارت بر ظواهر بصری برای شکل دادن به شکل های هویت، پیش از همه، به معنای نظارت و مراقبت بر بدن به مثابه حامل ضمیر نفسانی و مستقیم ترین واسطه هویت است. این مقاله به بررسی تجربی فرضیه گسسته شدن شکل های هویت از موقعیت های ساختاری و پیوند آن با خصوصیات فرهنگی نمونه 825 نفری از ساکنان 18 سال به بالای تهران می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که سطوح گوناگون مدیریت بدن رابطه معناداری با متغیرهایی دارد که آشکارا دلالت فرهنگی دارند، این متغیرها عبارتند از: جنس، سن، تحصیلات، سرمایه فرهنگی، دیانت و نگرش سنتی به خانواده، اما بین مدیریت بدن و متغیرهای ساختاری مثل پایگاه اقتصادی و اجتماعی، سرمایه اقتصادی و شغل رابطه معناداری دیده نشده است."

رسانه‎های فراگیر مدرن همه جهان را زیر سلطه گرفته‎اند. این فرایند را هم می‎توان جشن گرفت و هم با واهمه و دلواپسی پذیرفت؛ تا به کدام قطب جغرافیای سیاسی جهانی تعلق داشته باشیم. می‎گویند با آن میلیاردها دلاری که رونالد ریگان، رئیس جمهوری دهه هشتاد میلادی امریکا، صرف جنگ ستارگان کرد، پای بشر به مریخ نرسید؛ اما جهانیان توانستند صدا و تصویر را از سرزمین‎های دور، در خانة خود دریافت کنند. اندیشة دهکده جهانی که مارشال مک‎لوهان، در اواخر دهه 60 میلادی به دنیا عرضه کرد تا وقتی بزرگراه‎های رایانه‎ای و شبکه‎های ماهواره‎ای فعال نشده بودند، تحقق نایافتنی به نظر می‎رسید. اما حالا دنیا بدون نیاز به فصل‎های یک کتاب می‎تواند زوایای این طرح را دریابد. کارکرد ماهواره امروز با میراث گذشتگان ما، با فرهنگ ما، با باور ما و… با نان سفرة ما ارتباط یافته است. می‎توان این کارکرد را نادیده گرفت، می‎شود آن را منکر شد و می‎شود با این فرایند به مدد طرح و برنامه و هدف کنار آمد. اما سکوت و بلاتکلیفی به یقین مشکلی از پیش پای ما بر نخواهد داشت.