درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۳۶۱ تا ۱٬۳۸۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۱۳۶۱.

واژه های مربوط به طبیعت و پدیده های طبیعی در کده نام های ایرانی و کاربرد و پیشینه آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال بیستم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۰ 233 - 266

کلید واژه ها: جغرافیا جای نام جای نام شناسی کده نام پدیده های طبیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۱۳۵
جای نام ها یا همان نام مناطق جغرافیایی بخشی از میراث زبانی زنده و پویایی است که از نسلی به نسل دیگر می رسد و کمتر دچار تغییر و تحریف می شود. نام های جغرافیایی را بسته به نوع و گونه شان می توان به انواع کده نام ها یا نام مناطق مسکونی، شیب نام ها یا نام پستی و بلندی های روی زمین و آب نام ها یا نام عوارض طبیعی ای که مرتبط با آب هستند تقسیم کرد. در میان این انواع، کده نام ها به سبب آنکه انسان در ارتباط بیشتری با آنهاست بسامد بیشتری دارند و به لحاظ بررسی و مطالعه از نقش مهم تری برخوردارند. کده نام ها را می توان از وجوه گوناگون مطالعه کرد و ویژگی های زبانی و غیرزبانی را در ساخت آنها مورد تدقیق قرار داد. یکی از ویژگی ها جالب توجه در ساخت کده نام ها بررسی و طبقه بندی موضوعی واژه های پایه ای است که در آنها دیده می شود. این واژه های پایه هم به لحاظ زبانی و هم به لحاظ فرهنگی و تاریخی درخور توجه اند. ازجمله واژه های پایه ای که در کده نام قابل بررسی و مطالعه است، واژه های مربوط به طبیعت و پدیده های طبیعی است. کاربرد این واژه ها در کده نام ها امری امروزی نیست بلکه پدیده ای است تاریخی و از دیرباز در ساخت کده نام ها رواج داشته است. در این مقاله به بررسی و تحلیل واژه های مربوط به حوزه طبیعت که در کده نام های ایران به کار رفته می پردازیم و سابقه و پیشینه کاربرد این واژه ها را در نام های جغرافیایی پیش از اسلام نیز ذکر می کنیم.
۱۳۶۲.

جایگاه امر قدسی در جریان تاریخ نگاری مدینه و عراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ (پیاپی ۱۱۲) 81 - 100

کلید واژه ها: تاریخ نگاری مدینه تاریخ نگاری عراق عرفی سازی امر قدسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۱۲۷
قدسیت عاملی مهم و تأثیرگذار در ایجاد سرشتی چندپهلو در تاریخ نویسی مسلمانان است. یکی از جنبه های اصلی قدسیت پیوند اسطوره - تاریخ و کلام - تاریخ است. تاریخ به عنوان علمی واقع گرا درصدد فهم وقایع مهم تاریخی در گذشته انسانی است. واقع گرایی تاریخ، در ابعاد اسطوره ای که با تخیلات شاعرانه و عرفانی نشانه گذاری می شود، قابل خوانش نیست؛ ازاین رو مورخان بزرگ، روش ها و شیوه های گوناگونی را به منظور عبور از مباحث فراتاریخی به کار می بستند. در جریانات تاریخ نویسی مدینه و عراق در قرن اول و دوم هجری، تلاشی مشابه برای فهمی متفاوت از اسطوره و تاریخ دین شکل گرفت. سؤال اینجاست که جریانات تاریخ نویسی مدینه و عراق چه شیوه ها و روش هایی را برای عبور از امور قدسی در تاریخ به کار بستند. با به کاربستن شیوه توصیف و تحلیل تاریخی، مدعا این است که مورخان مدینه و عراق، برای عبور از امر قدسی به روش های ثبت زنجیره سند، تسلسل تاریخی، مشاهده و تجربه، شیوه علمی و ارجاع به اسناد مکتوب متوسل شدند. دستاورد پژوهش این است که مورخان مدینه و عراق، با به کارگیری روش های مذبور توانستند، متونی بر اساس اصالت عینیت تاریخی و دوری از امور قدسی تولید کنند.
۱۳۶۳.

آشنایی ایرانیان با جایگاه زن در جامعه آمریکایی از رهگذر مطبوعات و مدارس میسیونری در دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۰ (پیاپی ۱۴۰) 71 - 92

کلید واژه ها: زن آمریکایی زن ایرانی قاجاریه مدارس میسیونری مطبوعات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۲۸۲
  ضرورت تحول در جایگاه اجتماعی و فردی زنان به عنوان یکی از مهم ترین شروط رهایی از عقب ماندگی و پیمودن مسیر تجدد، جایگاه ویژه ای در اندیشه روشنفکران عصر قاجاریه به ویژه بعد از مشروطه داشت. این روشنفکران تلاش داشتند از طریق ابزارهای مختلف از جمله نشریات به بررسی و معرفی جایگاه زن آمریکایی بپردازند. نگارندگان پژوهش حاضر درصددند با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطبوعات و مدارس میسیونری این دوره، روند آگاهی و شناخت ایرانیان از جایگاه زن آمریکایی و آثار و نتایج آن را مورد بررسی قرار دهند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که مطبوعات این دوره که راز عقب ماندگی زنان ایرانی را در بی بهرگی از آموزش می دانستند، ضمن توصیف موقعیت اجتماعی زنان به ویژه زنان آمریکایی، بر لزوم آموزش زنان ایرانی و تغییر وضعیت آنها نیز تأکید ورزیدند. در نتیجه، روند تحصیل دختران ایرانی در مدارس آمریکایی که پیشتر آغاز شده بود، ادامه پیدا کرد و تا آنجا پیش رفت که حتی ادامه تحصیل در آمریکا نیز مورد توجه قرار گرفت و نمایندگان سیاسی ایران در آمریکا به تسهیل زمینه های این امر یاری رساندند. در نتیجه، تعدادی از دختران ایرانی عازم آن کشور شدند.
۱۳۶۴.

تحلیل و تطبیقِ فرهنگ سیاسی ایرانیان در شاهنامه فردوسی و نامه طاهر به عبدالله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال بیستم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۹ 249 - 281

کلید واژه ها: شاهنامه فردوسی ایران باستان ساسانی طاهر ذوالیمینین بینامتنیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲ تعداد دانلود : ۳۱۴
    تداوم فرهنگ و اندیشه سیاسی ایران باستان در دورانِ ایرانِ اسلامی موضوعی است که تاکنون توجه زیادی به آن شده است. پژوهش های بسیاری درباره اندرزنامه ها و سیرالملوک ها، به ویژه سیاست نامه خواجه نظام الملک انجام گرفته است. در این میان یکی از نخستین اندرزنامه هایی که در قرونِ نخستین اسلامی نوشته شده، اندرز طاهر به پسرش عبدالله است. محتوایِ این اندرزنامه با اندرزهای پادشاهانِ ساسانی در شاهنامه فردوسی، موضوعی است که تاکنون به آن توجه نشده است. این پژوهش با هدف تحلیل و تطبیق فرهنگِ سیاسی ایرانیان در شاهنامه فردوسی و نامه طاهر به عبدالله با استفاده از روشِ بینامتنیّت، نگاشته شده است. بسیاری از سازه های فرهنگِ سیاسی ایرانیان مانند: پاسداشتِ خاندان های کهن، توجه به تخمه و نژاد، الهی بودن مقامِ سلطنت، سنت عهد و پیمان، میانه روی، نکوهش بدگمانی و دروغ، مشورت با خردمندان، سنّتِ بارعام، سنتِ چشم و گوشِ شاه، سفارش برای بکار بستنِ پند و اندرز؛ بیانگر وجودِ رابطه بین متنِ نامه طاهر با متنِ اندرزهای پادشاهان ساسانی در شاهنامه فردوسی است. در این پژوهش سعی شده با استناد به منابع کهن، به ویژه شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری، به روش توصیفی - تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که کدام یک از سازه های فرهنگِ سیاسی ایرانیان در نامه طاهر و شاهنامه فردوسی قابل تطبیق است؟
۱۳۶۵.

گاه نگاری نسبی عصر مفرغ جبهه شمالی البرز مرکزی برپایه گونه شناسی سفال های محوطه قلعه بن بابل، مازندران

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۷ 57-27

کلید واژه ها: عصرمفرغ سفال خاکستری مازندران قلعه بن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۱۸۸
در جبهه شمالی البرز مرکزی که شامل جبهه های طبیعی-فرهنگی مازندران و گرگان می شود، تاکنون پژوهش کامل و جامعی در زمینه گاه نگاری برپایه داده های سفالی و مطالعه تسلسل فناوری و گونه شناختی سفال دوران پیش از تاریخ، به ویژه در عصر مفرغ صورت نپذیرفته است. عدم موجودیت گاه نگاری مطلق برروی داده های حاصل از کاوش محوطه های عصر مفرغ و آهن در منطقه موجب گردید تا اکثر مجموعه های سفالی به خصوص سفال های خاکستری در این مناطق که ازطریق بررسی های باستان شناسی و یا بعضاً ازطریق کاوش به دست آمده اند، در توصیف، طبقه بندی و تحلیل گاه نگاری آن ها، عمدتاً تحت تأثیر رویکردهای تاریخ فرهنگی قرار گرفته و این سفال های خاکستری را به عصر آهن انتساب داده اند. البته گاهی شاهد نسبت دادن آن ها به عصر مفرغ به شکلی کلی و بدون تعیین مراحل سه گانه این دوره هستیم؛ بنابراین نبود طبقه بندی و گونه شناسی سفال در چارچوب علمی و تطبیقی و منطبق بر لایه نگاری و گاه نگاری، یکی از مسائل مهم باستان شناختی این منطقه در عصر مفرغ است. نگارندگان مقاله حاضر ازطریق مطالعات فنی، تطبیقی، گونه شناسی، گاه نگاری و طبقه بندی سفال های عصرمفرغ حاصل از کاوش محوطه قلعه بن بابل و با تکیه بر گاه نگاری مطلق کوشیده اند که یک هم سنجی و گاه نگاری مقایسه ای برای این دوره ارائه نموده و تعاملات فرهنگی در مقیاس منطقه ای و فرامنطقه ای را تحلیل کنند. سفال های عصرمفرغ این محوطه با نمونه های مکشوف از: گوهر تپه، یاقوت تپه، تپه قلعه کش، تپه قلعه پی، تپه ترکام و تپه عباسی در شرق مازندران، شاه تپه، ترنگ تپه و نرگس تپه در گرگان، و هم چنین تپه حصار در دشت دامغان قابل مقایسه هستند؛ درحالی که نتیجه مطالعه تطبیقی سفال های قلعه بن بیانگر پیوندهای فرهنگی بخش مرکزی مازندران با نواحی شرقی آن و دشت های گرگان و دامغان در عصر مفرغ است، کشف چند قطعه سفال از گونه یانیق (کورا-ارس) در این محوطه، جستار تازه ای در زمینه احتمال ارتباط این منطقه با خاستگاه های این سفال (شاید شمال غرب ایران) در نیمه دوم هزاره سوم پیش ازمیلاد می گشاید.
۱۳۶۶.

والیان ایل شادلو و طوایف ساکن در ولایت آلاداغ، در عصر افشاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۲۴) 76 - 100

کلید واژه ها: آلاداغ افشاریه ایل شادلو طایفه والیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۲۳۰
هدف : بررسی نقش و جایگاه حکمرانی والیان ایل شادلو و طوایف ساکن در «ولایت آلاداغ»، در تحولات نظامی و سیاسی ایران در عصر افشاریه. روش/رویکرد پژوهش : با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و ازطریق جست وجو در متون تاریخی، ادبی و اسناد نقش مذکور بررسی و تحلیل می شود. یافته ها و نتیجه گیری : «ولایت آلاداغ» در عصر افشاریه مرکز حکمرانی والیان ایل شادلو و محل استقرار ده ها طایفه مختلف بوده است که مقارن با حاکمیت صفویان از کردستان ترکیه به خراسان کوچانده شدند و در این سرزمین ساکن شدند. به نظر می رسد والیان ایل شادلو و طوایف ساکن در «ولایت آلاداغ» در دولت افشاریه حضوری جدی و اثرگذار داشته اند. آن ها که از نیرومندترین حکمرانان و طوایف کرد در خراسان شمرده می شدند کوشش این والیان  معادلات سیاسی و نظامی در مخالفت و سپس در موافقت با حکومت نادرشاه و جانشینانش به هم ریخت. ایشان درنهایت به یکی از متحدان اصلی نادر در لشکرکشی هایش تبدیل شدند. ایشان علاوه مرزداری، در نبرد با عثمانی ها، افغان ها و ترکمن ها حضور  فعال داشتند و همواره  پشتیبان نادرشاه و جانشینانش بودند.
۱۳۶۷.

جمهوریت و سیاست ورزیِ حزبی در آراء سیاسی امام خمینی؛ از پیروزی انقلاب تا همه پرسی قانون اساسی (22 بهمن 1357- 11 آذر 1358)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب سال ۵ بهار - زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ تا ۴ (پیاپی ۹ و ۱۰) 59 - 82

کلید واژه ها: امام خمینی ره جمهوری اسلامی تکثرگرایی سیاست ورزی حزبی قانون اساسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۷۹
در فاصله زمانیِ پیروزی انقلاب تا تصویب نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی (۲۲ بهمن ۱۳۵۷- ۱۱ آذر ۱۳۵۸) که جریان های مختلف سیاسی پیرامون شکل و ماهیت نظام سیاسی پساانقلابی ایران و نسبت آن با دموکراسی و سیاست ورزی حزبی دغدغه های خود را مطرح می کردند، امام خمینی، رهبر انقلاب و نظامِ نوپای جمهوری اسلامی، در موضوعِ شکل و محتوایِ حکومت جمهوری اسلامی و قانون اساسیِ برآمده از آن، به تبیین و تشریح آراء سیاسی و فکری خود می پرداخت. هدف پژوهش پیش رو: تبیین نسبت جمهوریت و اسلامیت نظام در حکومت جمهوری اسلامی و به تبع آن، تحلیل جایگاه تکثرگرایی و سیاست ورزی حزبی در چارچوب حکومت جمهوری اسلامیِ مورد نظر امام خمینی است. نوع پژوهش، توصیفی تحلیلی، و روش پژوهش، بررسی تاریخی با بهره گیری از الگوی «ردیابی فرایند» می باشد. یافته های پژوهش نشان میدهد امام خمینی در فاصله پیروزی انقلاب تا تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی، جمهوریت نظام را در روش، و اسلامیت حکومت را در محتوا تضمین می کرد. همچنین، در آراء سیاسی ایشان، تکثرگرایی و سیاست ورزی حزبی، در چارچوب حکومت جمهوری اسلامی و مصالح کشور، مورد تأیید قرار گرفته بود.
۱۳۶۸.

معرفی و بررسی ویژگی های معماری مدرسه تاریخی سپهداری اراک

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۷ بهار ۱۴۰۰ شماره ۲۰ 59 - 72

کلید واژه ها: مدرسه سپهداری بافت تاریخی اراک مدارس قاجاری معماری مدرسه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۳۲
بررسی سیر تحولات بناهای مختلف دوره اسلامی نشان از آن دارد که تحولات معماری در این بناها به گونه ای ادامه دهنده سنت های دوره های پیش از خود هستند. در واقع می توان این گونه بیان کرد که تأثیر فرهنگ اسلامی در دوره های مختلف زمانی از دلایل تداوم سنت هاست و در هر دوره سعی شده سنت ها و الگوهای دوره پیش به فراخور نیاز به روز رسانی شود و مورد بهره برداری قرار گیرد. مدرسه سپهداری یکی از بناهای شاخص بافت تاریخی اراک و قدیمی ترین مدرسه شهر است و قدمت آن به دوره قاجار بازمی گردد. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و انجام مطالعات کتابخانه ای و میدانی معماری این بنای شاخص را مورد بررسی قرار دهد. با بررسی های انجام شده در این مقاله این نتیجه حاصل شد که ساختار کالبدی و معماری مدرسه سپهداری در ادامه شیوه ساخت مدارس چهار ایوانی است و از نظر عناصر کالبدی، نقوش هندسی و انواع تکنیک به شیوه مدارس پیشین ساخته شده است. این مدرسه نیز  مانند بسیاری از مدارس دیگر در راستای بازار شهر و شریان اقتصادی - اجتماعی آن قرار دارد.
۱۳۶۹.

بن مایه های اساطیری در فرهنگ زراعی قوم لر

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۷ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۱ 19 - 32

کلید واژه ها: قوم لر آیین های برداشت محصولات اسطوره رمزگردانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۳۸
کشاورزی یکی از کهن ترین و بنیادی ترین فعالیت های زیستی اجتماعی بشر بوده و افزون بر آنکه موجبات گشایش و آسایش معاش او را فراهم می آورده، در شکل گیری و ظهور پدیده های مهم دیگری، از جمله شهرنشینی، دادوستد و بازرگانی نیز تأثیرات بسزایی داشته است. همچنین اهمیت کشت و زرع در باورهای عامه اقوامی که بیشتر از این راه امرار معاش می نموده اند، چنان بوده که باعث شده در تمام مراحل کشاورزی- کاشت، داشت و برداشت- تعدادی باور و آیین به وجود آید که معمولاً صبغه ای اساطیری دارند. این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش هاست: فرهنگ زراعی اقوام ایرانی- خاصه قوم لر- با اسطوره ها چه ارتباط و نسبت هایی با یکدیگر دارند؟ نمودهای اساطیری این آیین کدامند و چگونه می توان آنها را رمزگردانی کرد؟ نتایج حاصل از این مقاله نشان داده است که ارتباط تنگاتنگی میان فرهنگ زراعی قوم لر و اسطوره ها وجود دارد. چنانکه برای نمونه، دو مورد از نمادهای اساطیری این آیین - بُر اِشکستن و آهن بر خرمن زدن - شرح داده شد و این نمودها و نسبت ها ارتباط فرهنگ زراعی با اساطیر را روشن ساخته است. روش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی - تحلیلی بوده؛ شیوه گردآوری اطلاعات تحقیق بر پایه منابع کتابخانه ای بوده است. البته ذکر این نکته ضرورت دارد که در بخش هایی از متن منبعی برای محتوای ارائه شده بیان نشده به دلیل آنکه برخی مطالب مقاله برای نخستین بار به نگارش در آمده و پیش از آن در هیچ منبعی اشاره ای به آنها نشده و حاصل پژوهش های میدانی ست.
۱۳۷۰.

مبارزه با قاچاق در خلیج فارس و دریای عمان در زمان رضا شاه (1320-1300)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۳) 56 - 88

کلید واژه ها: پهلوی اول خلیج فارس دریای عمان جزایر و بنادر (بندرها) قاچاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۱۵۷
با دگرگونی سیاسی در ایران از قاجار به پهلوی اول، صفحات جنوبی ایران صحنه تحولات نوین اقتصادی شد. مجموعه ای از تکاپوهای تجاری و گمرکی موجب تحرک در بخش های گوناگون اقتصادی جزایر و بنادر خلیج فارس و دریای عمان شد. مقارن با این دگرگونی ها، فعالیت های پرسود قاچاق نیز افزایش یافت. هدف : بررسی قاچاق در خلال فعل وانفعالات اقتصادی جزایر و بنادر خلیج فارس در برهه زمانی سال های 1300-1320ش و نحوه برخورد حکومت رضاشاه برای مهار و مبارزه با آن. روش/ رویکرد پژوهش : روش پژوهش تحلیلی و براساس مطالعه داده های اسنادی آرشیو سازمان اسناد و کتاب خانه ملی، نشریات نظامی، اقتصادی و روزنامه های گوناگون ایران در این دوره است. یافته ها و نتیجه گیری : دولت پهلوی اول برای ایجاد تحول اقتصادی مدنظر، به ابعاد مختلف موضوع قاچاق در فعالیت های زیرساختی کوتاه مدت و سیاست های بلندمدت هم زمان توجه کرد و در انتها با تلاش برای مبارزه حقوقی و امنیتی با قاچاق کالا موجب رونق مناطق مذکور شده است.
۱۳۷۱.

نصرت آباد اسپی دربند سیستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 1 - 21

کلید واژه ها: جغرافیا تاریخ ایران بلوچستان نصرت آباد اسپی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۱۰۶
  پژوهش در نام های جغرافیایی و یا تحقیقات «توپونومی» (toponym) و بررسی علل نام گذاری مکان ها زوایای مختلفی از یک دوره یا دوره های تاریخی را برای مورخان و نیز جغرافی دانان آشکار می سازد. نام های جغرافیایی چون دارای سابقه و پیشینه تاریخی هستند می تواند تاریخ زنده محسوب شوند. طبعاً هر نام گذاری بنا بر علت و یا عللی بر یک مکان نهاده شده است و می تواند به محققان در فهم مسائل و روشن شدن برخی از ابهامات کمک نماید. نام های جغرافیایی می تواند نشانگر جهان بینی، اعتقادات، فرهنگ، سلایق، علایق، آرزو، موقعیت ارتباطی، اقتصادی، نظامی، وقوع یک واقعه تاریخی و یا مواردی از این قبیل باشد. ازآنجاکه نام های جغرافیایی با گذر زمان تغییر می یابند و ممکن است در شکل تلفظ و نوشتن آن ها نیز تغییر ایجاد شود، با کمک تحقیقات توپونومی می توان برای تحقیق پیرامون نام اصلی و دامنه تغییرات آن تلاش نمود. یکی از آبادی های مهم در کویر ایران که روزگاری " تنها شهر کویر" محسوب می شده و معبر عبور بسیاری از جهانگشایان بوده است؛ آبادی نصرت آباد اسپی است که نام آن در طی قرون و اعصار دستخوش تغییر گردیده است.
۱۳۷۲.

گونه شناسی تحولات و ساختار قدرت نظامی مُرابِطون (441- 541 ه .ق/ 1049- 1147م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال پنجم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۷) 25 - 45

کلید واژه ها: مرابطون مغرب تحولات تشکیلات نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۱۹
مُرابِطون به عنوان یکی از مهم ترین دولت های اسلامی در قرن پنجم هجری/ یازدهم میلادی، پس از تثبیت قدرت و ایجاد مشروعیت، مغرب و اندلس را تحت حاکمیت خود درآوردند. آن ها نخست جنبش خود را در صحرا ایجاد کرده و سپس با برنامه ریزی منظم و تحول تشکیلات نظامی، موفق شدند دولتی منسجم ایجاد کنند. برتری بر قبایل مختلف مغرب و تسلط بر آن ها از یک طرف و حضور در اندلس و جهاد در برابر مسیحیان از طرف دیگر، باعث شکل گیری قدرت سیاسی مُرابِطون گشت. براین اساس بررسی و تحلیل تحولات، ساختارها و تشکیلات نظامی مُرابِطون در استقرار حاکمیت آن ها، اهمیت بسزایی دارد. ازاین رو پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی و با تأکید بر منابع این دوره تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که چه عواملی باعث شکل گیری قدرت نظامی مُرابِطون شد؟ و مُرابِطون چه تغییراتی در تشکیلات نظامی ایجاد کردند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که مُرابِطون در ابتدا از ظرفیت های مغرب برای ایجاد قدرت نظامی سود جسته و حاکمیت خویش را تثبیت کردند، سپس ساختار ارتش را سامان داده و با طرح جهاد به اندلس راه یافتند. آن ها در این مرحله به توسعه ارتش، نوآوری و برنامه ریزی جهت نبردهای مختلف مبادرت ورزیدند.  
۱۳۷۳.

آداب ترحیم و وقف گورستان در مازندران

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۷ بهار ۱۴۰۰ شماره ۲۰ 117 - 132

کلید واژه ها: وقف ترحیم گورستان روستا مازندران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۲۸
مراسم ترحیم در مازندران آداب مخصوص به خود را دارد و اغلب در حسینیه یا امام زاده های مجاور گورستان برپا می شود. در گذشته گاه در این مراسم زمین هایی را نیز برای مزار وقف می کردند. این مقاله نخست به آیین های مرتبط با مرگ در مازندران اشاره و سپس نوع مالکیت زمین های گورستان را در آداب ترحیم مردم این منطقه بررسی می کند. برای دست یابی به این منظور محتوای برخی از وقف نامه های گورستان به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته اند. یافته های پژوهش حاضر حکایت از آن دارد که آداب ترحیم و وقف گورستان های مازندران نشأت گرفته از نوع نگرش و جهان بینی مردمان این منطقه است. واقفان با اعتقاد به جهان پس از مرگ، برای آرامش روح درگذشتگان خود نه تنها زمین هایی را وقف گورستان می کردند بلکه بر مزار بزرگان و بستگان خود نیز موقوفات بسیاری اختصاص می دادند تا در هر دو جهان از کردار نیک خود بهره مند شوند.
۱۳۷۴.

تأثیر مسائل بین المللی بر نوسانات تولید و تجارت قالی ایران از جنگ جهانی یکم (1914) تا بحران اقتصادی 1930(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 141-167

کلید واژه ها: صنعت قالی بافی اقتصاد جهانی جنگ جهانی یکم بحران اقتصادی 1930 بازرگانی خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۰۹
قالی بافی به عنوان یکی از صنایع دستی کهن، گرچه پیشینه ای سه هزار ساله در تاریخ ایران دارد، اما این تنها در دهه های پایانی سده نوزدهم بود که به یک کالای مهم بازرگانی تبدیل شد و شهرتی جهانی به دست آورد. علت آن، قرار گرفتن ایران در مدار نظام اقتصاد جهانی و راه یافتن قالی به بازراهای مهم اروپایی بود. بنابراین، از این زمان به بعد به همان میزان که بر اهمیت این کالا در اقتصاد ایران افزوده می شد، تولید و تجارت آن نیز بیشتر تحت تأثیر نوسانات اقتصادی بازراهای بین المللی قرار می گرفت. این جستار به دنبال این پرسش است که تحولات مهم اقتصاد جهانی در فاصله جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی 1930 چه تأثیراتی بر تولید و تجارت صنعت قالی ایران داشت؟ این مقاله با روش کتابخانه ای و با تحلیل اسناد و داده های بازرگانی این دوره می کوشد تا تصویر روشنی از جایگاه قالی ایران در بازارهای جهانی به دست داده و تأثیر مسائل بین المللی و رقابت های میان کشورهای تولید کنننده در نوسان تولید و تجارت آن از جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی 1930 ارائه نماید. یافته های پژوهش حاکی از آن است که جنگ جهانی یکم به شدت برکاهش تقاضای جهانی، و درنتیجه کاهش تولید قالی و بیکاری در ایران اثر گذاشت. با رشد اقتصاد جهانی در سال های 1302 تا 1308 تولید و صادرات قالی ایران رشد چشمگیری یافت، اما با افزایش میزان تولید کشورهای رقیب مانند چین و ترکیه، جایگاه قالی ایران در بازار جهانی تنگ تر شد. در مقابل، دولت ایران در دوره رضا شاه با آگاهی از اهمیت قالی به عنوان یک منبع مهم ارز آور برای کشور، به شیوه های مختلف می کوشید تا صادرات آن را توسعه داده و بر پیامدهای منفی نظام بین الملل و کاهش صادرات آن مقابله کند.
۱۳۷۵.

آسیبهای اجتماعی و اقدامات بلدیه تهران (1300-1320)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 3-24

کلید واژه ها: آسیب های اجتماعی آموزش فرهنگ پرورش اخلاق مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۱۲۶
یکی از پیامدهای جنگ اول جهانی در ایران آسیبهای اجتماعی اقشاری از شهروندان به ویژه در شهر تهران بود. بنابراین بلدیه تهران برای کاستن از بحرانها، اطفال بی سرپرست را مدیریت کرد، تعداد زیادی از زنان آواره تحت پوشش قرار گرفتند، برای تحکیم پایه های خانواده و نظارت دقیق تر بر امور چهارگانه نکاح، طلاق، ارث و مالکیت مقررات قانون سجل احوال جدی تر گرفته شد و برای کسانی که از ثبت احوال خویش خودداری میکردند، مجازاتهائی در نظر گرفته شد. تا سالهای بعدی که به مرور اداره سجل احوال، بهداریها و مدارس شبانه روزی از بلدیه منتزع شدند، وظایف مزبور برعهده این بود. بنابراین پرسش اصلی مقاله حاضر این است که نقش بلدیه در مهار آسیبهای اجتماعی در مقطع زمانی سالهای 1300 تا 1320 چه بود و این نهاد با چه ابزارهائی میخواست تقویت نهاد خانواده و فرایند کاستن از آسیبهای اجتماعی را بین اقشار فرودست اجتماعی تحقق بخشد؟ این مقاله بر اساس روش توصیفی-تحلیلی نشان میدهد که بلدیه تهران در این دوره بر اساس سیاست تمرکزگرائی و با اختیارات وسیعی که داشت، توانست تا حد زیادی برخی آسیبهای اجتماعی را مهار نماید. اما با محدود شدن اختیارات این نهاد، بحرانهای سابق کمابیش ادامه یافتند.
۱۳۷۶.

نقش نخبگان ایرانی پناهنده به عثمانی در اقدامات نظامی عثمانیان علیه صفویان (عصر سلیم اول و سلیمان قانونی؛ 926- 974ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 9 - 31

کلید واژه ها: نخبگان ایرانی حکومت عثمانی صفویان تاریخ نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۳۶
 حضور نخبگان ایرانی در قلمرو عثمانی، سبب تحولات مهمی در بخش های مختلف این حکومت و تأثیرگذاری در رویدادهای گوناگون شد. این نخبگان، از متغیرهای مهم تأثیرگذار بر تحولات نظامی پیش آمده بودند؛ آن چنان که حضور و نقش آفرینی آنان را در ابعاد مختلف اقدامات نظامی عثمانیان در عصر سلیم اول و سلیمان قانونی می توان مشاهده کرد. پژوهش حاضر، به بررسی نقش نخبگان سیاسی و نظامی ایرانی در اقدامات نظامی عثمانیان علیه صفویان و اشکال همکاری این نخبگان با عثمانیان طی نبردهای چالدران، سال 940ق، و سال 955ق، پرداخته و مشخص کرده است که نخبگان ایرانی، از عوامل اصلی وقوع نبرد میان عثمانیان و صفویان بودند و شماری از آنان، با پیوستن به عثمانیان، سبب تقویت سپاه عثمانی و تضعیف صفویان شدند. این نقش آفرینی را می توان در دستاوردهای عثمانیان از این اقدامات نظامی نیز مشاهده کرد.
۱۳۷۷.

مناسبات طریقت مولویه با حکومت عثمانی از دوره مصطفی اول تا پایان دوره عثمانی ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 63 - 90

کلید واژه ها: طریقت مولویه امپراتوری عثمانی تصوف مناسبات آسیای صغیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۲۳۱
مولویه یکی از طریقت های قدرتمند و پراهمیت در قلمرو عثمانی بود که با تکیه بر آداب و اصول تصوف فعالیت می کرد. مولویه از طریق سازگاری با اصول سیاسی و مذهبی امپراتوری عثمانی، پیوند عمیقی با عثمانی ها برقرار نمود و بانفوذ در دستگاه حکومتی عثمانی، گسترش بسیاری یافت و مدت ها در عرصه های مختلف جامعه عثمانی فعالیت نمود. خواست بنیادی مقاله حاضر، واکاوی مناسبات سیاسی، اجتماعی و مذهبی مولویه با حکومت عثمانی از اوایل قرن یازدهم هجری قمری/ هفدهم میلادی تا پایان دوره عثمانی ها می باشد. رویکردها و فعالیت های مولویه در قلمرو عثمانی، مناسبات مولویه با حکمرانان عثمانی و عملکرد مولویان در دوره اصلاحات، مهم ترین مباحث موردبررسی می باشند. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است. بر اساس یافته های این پژوهش، مولویه همواره با دولت عثمانی روابط پایدار و تنگاتنگی داشته است و مولویان بزرگی نیز بانفوذ در دستگاه حکومتی عثمانی، خدمات ارزنده ای به دولت عثمانی کرده و منجر به حمایت عثمانی ها از مولویه گشته اند، به طوری که حتی مولویه جایگزین بکتاشیه شده است. بدین ترتیب مولویه غیر از مواقع بسیار نادر، در امور سیاسی حکومت عثمانی دخالت ننموده و مورد سختگیری واقع نگردید.
۱۳۷۸.

بررسی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش در آذربایجان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۹ (پیاپی ۱۳۹) 119 - 144

کلید واژه ها: فرش آذربایجان تولید تجارت قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۳۴۶
فرش بافی در آذربایجان از قدمت دیرینه ای برخوردار است. در دوره قاجار با انتخاب تبریز به عنوان مقر ولیعهد و مرکز مبادلات با روسیه و کشورهای غربی، آذربایجان به یکی از آبادترین مناطق کشور تبدیل شد. در این دوره صنعت فرش آذربایجان متأثر از موقعیت ممتاز اقتصادی و تجاری مذکور و به تبع آن ویژگی های طبیعی و اقلیمی مناسب آن منطقه، از رونق خوبی برخوردار شد. گفتنی است نه تنها تولید این کالا پیشرفت قابل ملاحظه ای کرد، بلکه تجارت آن نیز گسترش یافته و این ایالت سهم عمده ای از تولید و صادرات فرش کشور را به خود اختصاص داد. نگارنده این پژوهش در نظر دارد با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه ای، به بررسی مسئله اصلی تحقیق یعنی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش در آذربایجان در دوره قاجار بپردازد. براساس یافته های پژوهش، در نیمه اول قرن نوزده میلادی فرش بافی در آذربایجان عموماً حرفه ای روستایی بوده که توسط روستاییان، ایلات و معدود بافنده های شهری در کارگاه های خانگی به صورت محدود تولید می شد و به عنوان یک کالای تجاری داخلی مطرح بوده است. البته از نیمه دوم این قرن با سرمایه گذاری تجار تبریز و شرکت خارجی در صنعت فرش آن منطقه و به کار افتادن کارگا ه های بزرگ قالی بافی و سازماندهی نسبی تولید و تجارت، نه تنها حجم تولید فرش افزایش قابل ملاحظه ای یافت، بلکه ارزش صادرات و تجارت آن نیز رونق قابل توجهی پیدا کرد. فرش آذربایجان در اواخر دوره قاجار علاوه بر کشورهای هم جوار چون روسیه و ترکیه، در مقیاس بالا به بازارهای اروپا و آمریکا نیز صادر می شد.
۱۳۸۰.

جرایم و مجازات های زنان عصر ناصری

نویسنده:
منبع: پژواک زنان در تاریخ سال اول بهار ۱۴۰۰ شماره ۳ 77-94

کلید واژه ها: ج‍رای‍م ج‍ن‍س‍ی روسپیگری زنان قاجار مجازات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۱۸۵
درباره تاریخ اجتماعی زنان در دوره ماقبل مدرن ایران، کمتر مطلبی نوشته شده است؛ زیرا زنان به اندرونی و زندگی خانوادگی محدود بودند. به سختی می توان درباره کجروی، جرایم و مجازات زنان در این دوران مستنداتی به دست آورد. بررسی اسناد تاریخی عصر قاجار با رویکرد توصیفی نشان می دهد جرایم اصلی زنان عصر ناصری شامل نزاع خانوادگی، سرقت و جرایم جنسی بوده، و مجازات آنان نیز مانند مجازات مردان شامل اقدامات تنبیهی بوده است. یافته های تحقیق نشان میدهد که به دلیل تفکیک جنسیتی فضاهای عمومی و عدم حضور زنان در عرصه های اجتماعی از جمله اشتغال - فرصت و امکان ارتکاب جرم برای زنان اندک بوده. از سوی دیگر به دلیل سلطه گفتمان پدرسالاری، زنان از کودکی به نحوی تربیت می شدند که منفعل، مطیع و همنوا با هنجارهای اجتماعی باشند، و حتی در صورت وجود امکان ارتکاب به جرم در عرصه خصوصی و جرایم جنسی، به دلیل تعهد به پیوندهای خانوادگی، اندک بود. جرایمی چون روسپیگری زنان نیز بیش از هر چیز از سر ناچاری و به دلیل عدم تامین معاش رخ میداد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان