فلسفه دین

یکى از تئوریهایى که در مباحث دین پژوهى مطرح گردید تئورى «تجربه دینى‏» است. نخستین‏بار «شلایر ماخر» در ابتداى قرن نوزدهم در مقام دفاع از دین مسیحیت این تئورى را مطرح ساخت. او به گمان خویش توانسته بود با طرح این تئورى از اشکالات هیوم در نقض براهین اثبات وجود خدا و نیز نقادیهاى معرفت‏شناسانه کانت و اشکال تعارض گزاره‏هاى دینى با احکام عقلى و علوم تجربى رهایى یابد. عده‏اى نیز با قبول این تئورى آن را بر وحى منطبق نموده‏اند. در این نوشتار بر آنیم تا ضمن بررسى اجمالى زمینه‏هاى طرح تئورى تجربه دینى، اثبات نماییم که این تئورى هیچ گونه ارزش معرفتى نداشته و در نتیجه انطباق آن بر وحى نادرست است.

۱۳۲۶.

ذاتى و عرضى در ادیان (1) از نگاه دیگر

نویسنده: علی زمانی قمشه ای

منبع: رواق اندیشه ۱۳۸۰ شماره ۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۸۷

برخى بر این باورند که دین در تعریف، ذات و ماهیت ارسطویى ندارد، و سراغ ذاتیات و عرضیات دین بدین نحو رفتن تلاشى بیهوده است. بر این پایه مسائلى چون زبان عربى، فرهنگ عرب، طب و نجوم، جمیع پرسشها و داستانها و رخدادهایى که ذکرشان در قرآن و سنت است، همچنین مسائلى از فقه، حوادثى که در تاریخ اسلام اتفاق افتاده و... همه عرضى دین اسلام به‏شمارمى‏روند. در پاسخ چنین مى‏گوییم که شناخت دین در گرو شناخت آن به تعریف ارسطویى (تعریف مقولى) منحصر نیست، بلکه راهکارهاى دیگر نیز وجود دارند. به بیان دیگر اگر راهکار ارسطویى بسته است، سایر راهکار و شیوه‏ها باز است‏بویژه که نویسنده محترم «بسط تجربه نبوى‏» که روى‏کردى «فوق مقولى‏» و برخاسته از تجلیات کشف و شهود در مبانى عرفان و با حکمت متعالیه همخوان است را پذیرفته و قلمرو مقاله خویش را بررسى دین در مقام ثبوت دانسته است. بر این اساس (فوق مقولى)، دین اسلام، قرآن و کلمات پیامبر و پیشوایان دین ( علیهم السلام) همه یک حقیقت نورانى بسیط را تشکیل مى‏دهند (ذاتى و عرضى مقولى نمى‏پذیرند) و همه مراتب و درجات یک امر بسیطند، خواه عربى باشد یا فرهنگ عرب و فقه و سایر سؤالات و حوادث و مسائلى که در اسلام رخ نموده است.

۱۳۲۷.

قرآن حقیقتى ماورایى یا الفاظ بشرى؟

نویسنده: سید محمود نبویان

منبع: رواق اندیشه ۱۳۸۰ شماره ۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۴۸

کتب مقدس به سبب اهمیتى که ادیان براى بشریت داشته‏اند، در طول تاریخ مورد توجه بشریت‏بوده و اندیشمندان، آنها را مورد تحلیل و بررسى قرار داده‏اند. یکى از بررسیهاى انجام شده ، تحلیل منشا صدور این کتب مى‏باشد یعنى تبیین این امر که آیا کتب مقدس - بویژه در ادیان توحیدى - با جمیع مفاهیم و الفاظ خود، از ناحیه خداى متعال فرستاده شده است‏یا الفاظى است معمولى و بشرى که از ناحیه تلاش انسان پدید آمده است. دو رویکرد مختلف در این مساله وجود دارد و در مورد کتاب مقدس ما «قرآن‏» ، اندیشمندان اسلامى همگى بر این عقیده‏اند که این کتاب، وحى الهى است و اندیشه و فرهنگ و الفاظ بشرى در پدیدآمدن آن دخالتى نداشته است اما شمار اندکى از نویسندگان برآنند که قرآن دستاورد بشر و الفاظى بشرى است. در این مقاله، بر مبناى یک بررسى برون دینى، نظریه اول - که مطابق با آموزه‏هاى خود قرآن و پیشوایان دینى است - اثبات گردیده و رویکرد دوم مورد نقد قرار گرفته است.

۱۳۲۸.

نقدى بر هرمنوتیک فلسفى

نویسنده: عبدالحسین خسروپناه

منبع: رواق اندیشه ۱۳۸۰ شماره ۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۵۰

مقاله پیش روى شما بر آن است تا هرمنوتیک فلسفى را مورد نقد قرار دهد. نگارنده با بررسى واژگانى و مفهومى «هرمنوتیک‏» و با اشاره‏اى گذرا به تعریف و پیشینه این دانش در میان اندیشمندان مسیحى و اسلامى به تبیین مختصر چهار مرحله طولى اساسى آن یعنى هرمنوتیک کلاسیک; هرمنوتیک رمانتیک; هرمنوتیک روشى و هرمنوتیک فلسفى پرداخته و اصولى را به عنوان پیش فرض در ارائه مباحث دین پژوهى برگزیده است. و پس از توضیح هرمنوتیک اختیار شده و تبیین و تحلیل نظریه رقیب یعنى هرمنوتیک فلسفى و با طرح نظریه‏ها و تفسیرهاى اندیشمندان غربى و نقش هرمنوتیک فلسفى «هایدگر» و «گادامر» در ایجاد تحولاتى در نحله‏هاى جدید هرمنوتیکى، به نقد آن پرداخته است.

۱۳۲۹.