درخت حوزه‌های تخصصی

آینده پژوهی"" گستره ای وسیع دارد؛ چون با حوزه های فراوانی از دانش و مطالعات بشری سروکار دارد. این اثر در جستجوی آن است که این گسترهی وسیع آینده پژوهی را در چند قالب اصلی تشریح کند که عبارتند از: • دیدگاههای متفاوت در مورد آینده • ویژگیهای تفکر آینده • دوره های زمانی در آینده پژوهی • موضوعات مهم آینده پژوهی • روشهای تحقیق در آینده پژوهی • مراحل طراحی سناریوی آینده همچنین فراتر از دانش و مطالعات بشری، داستانهای علمی - تخیلی نیز در این باره ثروتی است بیکران که باید آن را قدر بدانیم. جالب است هنگامی که درک میکنیم برای پیش بینی آینده، فراتر از دانش علمی، به ایده ای تخیلی و جسورانه ای نیاز داریم تا بتوانیم با عزمی تازه، این ایده های ناممکن را تحقق بخشیم و آینده ای تازه بسازیم.

شریل کانلی تنها نماینده ی صنعت اتومبیل سازی است که نام وی از سوی شرکت فست کمپانی در فهرست خلاقترین افراد کسب و کار در سال 2013 آورده شده است. وی همچنین اولین خانم در صنعت اتومبیل سازی است که توانسته در این فهرست معتبر قرار گیرد. کانلی قادر است روندهای پیش روی صنعت اتومبیل سازی را تا بیست سال آینده پیش بینی کند. این در حالی است که به گفته ی کانلی، خودش هیچ تخصصی درباره ی اتومبیل ندارد! او اولین گزارش سالانه ی روند مصرف شرکت فورد را طراحی کرد که در آن به 133 روند آینده ی صنعت اتومبیل سازی و شرکت فورد اشاره شده است. کانلی برای پیش بینی روندهای آینده ، خود را غرق در مسائل اجتماعی، فرهنگی، محیطی، تکنولوژیک و اقتصادی می کند تا متوجه شود مصرف کنندگان تا بیست سال آینده چه چیزی خواهند خواست. کانلی خود را ""شورشی فورد"" می داند، زیرا تصویری از آینده در اختیار مهندسان و طراحان فورد قرار می دهد که قدری ترسناک است. البته وی راه حلهای مقابله با تغییرات بازار را نیز طراحی می کند و در اختیار مدیران فورد قرار می دهد. اقدامات کانلی باعث می شود که فورد تصویری از آینده داشته باشد که وسیعتر و دقیقتر از تصویرهایی است که روشهای سنتی تحقیقات بازار و رفتار مصرف کننده ارائه می دهند. پیش بینی های وی همواره راهگشای شرکت فورد بوده است. برای مثال، وی در یک پروژه ی آینده پژوهی در سال 2004، رکود و افت اقتصادی و تأثیر آن را روی صنعت اتومبیل سازی امریکا پیش بینی کرد. چند سال بعد وقتی اقتصاد امریکا با رکود شدید اقتصادی مواجه شد، مصرف کنندگان بسیاری به سمت شرکت فورد آمدند، زیرا فورد تنها شرکتی بود که برای فرار از ورشکستگی، به وامهای دولتی نیاز نداشت. وی در این مصاحبه به تشریح فعالیتهای آینده پژوهی فورد می پردازد.

آینده پژوهی، دانشی فرارشته ای برای درک بهتر تغییر و آینده به شمار می رود. مطالعه ی حاضر در عرصه ی روش شناسی فرا رشته ای، با مروری بر پارادایم شناسی های مطالعات آینده با ارجاع به گونه شناسی جوزف ووروس، پنج پارادایم پژوهشی در آینده پژوهی شامل اثبات گرایی، پسااثبات گرایی، سنجش گرایی، برساخت گرایی و مشارکتی را معرفی خواهد کرد. درباره ی تفاوت ها و شباهت های این پارادایم ها در سطوح هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی بحث می شود و ویژگی های هر پارادایم از زاویه ی دید هدف پژوهش، جایگاه پژوهش گر، طبیعت دانش و انباشت دانش مورد توجه قرار می گیرد. سپس برخی از شاخص ترین فنون و روش های آینده پژوهی مانند تحلیل اثرات روند، دلفی، سناریوها، تحلیل لایه ای علت ها و غیره معرفی می گردد. به علاوه، در این مطالعه تلاش می شود موقعیت هر یک از این فنون و روش ها در روش شناسی های پنج گانه مشخص شود. در انتها با معرفی رویکرد پژوهشی آینده های یکپارچه، به عنوان جدیدترین رویکرد روش شناسی در مطالعات آینده، درباره ی نحوه ی به کارگیری این فراپاداریم غیرنسبی گرا و زمینه ساز یکپارچگی هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی در آینده پژوهی، بحث خواهد شد.

وندل بل"" (Wendell Bell)، متولد شیکاگو، در سال 1963 در دانشگاه ییل به عنوان رئیس دپارتمان جامعه شناسی منصوب، و در سال 1995 بازنشسته شد. در سال 2005، فدراسیون جهانی آینده پژوهی، به او جایزه داد. همچنین کتاب ""بنیانهای آینده پژوهی"" او را ""انجمن آینده پژوهان حرفه ای"" به عنوان یکی از 10 اثر مهم در حوزهی کتابهای آینده پژوهی برگزید. در این گفتگوی کوتاه، وندل بل نخست تمایز کاملاً مشخصی را بین ""آینده پژوهی"" و ""پیشگویی"" عنوان میکند؛ سپس از دلایل و انگیزه هایش میگوید که چگونه به ""آینده پژوهی"" گرایش مییابد و در نهایت، از روشهای آینده پژوهی، و حوزه های کاربردی آینده پژوهی میگوید.

فیلیپکاتلر، پدر بازاریابی مدرن، بیش از 80 سال دارد، عالیترین مدارج علمی را در رشته های ریاضیات، فناوری، اقتصاد و مدیریت، و روانشناسی از دانشگاههای معتبر جهانی کسب کرده، به بسیاری از کشورهای جهان سفر کرده تا آرا و افکارش را با سنجیدگی جرح و تعدیل کند، هوشمندی او در سطح جهانی زبانزد برجستگان دنیا است. کاتلر دو هنر دیگر نیز دارد: 1. با بسیاری از شرایط و مقتضیات جهان بویژه واقعیتهای اقتصادی جهانی از نزدیک آشنا است؛ چون در ""متن"" و ""بطن"" این واقعیتها زندگی کرده یا به پژوهشهای بنیادی در این باره پرداخته است. از این رو بلا درنگ توانسته، دیدگاه بازاریابی مدرن را عرضه کرده و همواره روزآمد سازد. و 2. به فضیلت ""ساده سازی""، و ""ساده نویسی"" دست یافته است. به دور از پیچیدگی و بازی با واژگان مغلق و مطنطن، دیدگاههایش را شفاف عنوان میکند. بگویید چه کسی بجز کاتلر میتواند بر فراز واقعیتهای کنونی جهان و بازارهای جهانی بنشیند تا از ""آیندهی بازاریابی"" خبر دهد؟ اگر او اولین نیست، دومی را شما نام ببرید؟ گفتگویی که پیش رو دارید، بخشی از پیش بینیهای کاتلر را بیپروا معرفی میکند.

زمینه و هدف: ساختار اجتماعی دائما در معرض تغییرات بی وقفه است و دولت ها و نهادهای برنامه ریزی اجتماعی نیز درتلاشند تا با این نوع تغییرات اجتماعی و شرایط انفجاری جدید خود را تطبیق دهند. در روند تغییرات هزاره سوم، هر روز با مفاهیم جدید و نوینی روبرو می شویم. که یکی از این مفاهیم مهم، واژه جهانی شدن است. در مورد این واژه نیزهمانند دیگرموارد، ممکن است مواضع مختلفی اتخاذ شود. از جمله برخی آن را گذرا دانسته و اهمیت ندهند و بعضی دیگر در یک اقدام انقلابی، کلیه ساختارهای قبلی را به روش ، ساختار و فناوری جدیدی تبدیل کنند. در حوزه ناجا نیز مدیران سازمان ناجا باید نسبت به چالش های فرا روی سازمان و مسایل مهم از این قبیل و آینده پژوهی آن در جامعه نوین ، توجه مقتضی را معمول دارند.که این مهم مسئله اساسی و هدف اصلی نگارش مقاله حاضر است. ویژگی بارز عصری که ما رد آن زندگی می کنیم ، 1 . تغییرات شتابنده؛ 2 . غیرقابل پیش بینی بودن آینده است؛ بنابراین بی توجهی به آینده پژوهی و عدم شناسایی وکسب اطلاعات از فضای پیش رو، سیاست گذاری، برنامه ریزی و اجرای اثربخش فعالیت های سازمان را مورد شک و تردیدقرار خواهد داد و بلعکس شناخت آینده و چالش های فرا روی متاثر از فضای نوین، ظهور بازیگران جدید جهانی ،ارتقای توان سازمان در شناخت بهترپیچیدگی ها، همسویی با دیگران، غافلگیر نشدن در مقابل تغییرات تکنولوژیکی سریع و مزیت رقابتی در روند جهانی شدن را به همراه دارد. اهداف و سوالات این مقاله عبارت اند از اینکه : جهانی شدن چیست و روند آن چگونه است؟ با روند فعلی جهانی شدن، جامعه نوین پیش رو (جامعه اطلاعاتی) چه چشم اندازی خواهد داشت؟ برخی از چالش هایی که ناجا در افق آینده تا 1404 با آن روبه روخواهد بود کدامند؟ روش: در تحقیق حاضر، که دارای جهت گیری کاربردی است روش تحقیق انتخاب شده، روش آمیخته و کثرت گرایی، شیوه گردآوری داده ها مطالعات کتابخانه ای، مشاهده اسناد و مدارک، مصاحبه به روش گروه های متمرکز و ابزار تجزیه و تحلیل تحقیق ، تحلیل گفتمان از طریق ویرایش داده های حاصل از گروه های متمرکز و... می باشد. یافته ها و نتیجه گیری: یافته های تحقیق نیزبرخی چالش های فرا روی ناجا از دیدگاه خبرگان می باشدکه در ابعاد و عناوین 1. سیاسی و تقنینی؛ 2.فرهنگی و مردم (انسانی)؛ 3. استراتژی و ساختار؛ 4. خدمات و کالا (اقتصادی) شناسایی تقسیم بندی و ارائه شده است. محقق ضمن فهرست نمودن چالش های محتمل، راه کارهای پیشنهادی برای رفع کاستی ها و چالش همچنین پیشنهاد ایجاد مرکز آینده پزوهی را ارائه نموده است.

جهت تحقق پیشرفت و توسعه پایدار، توجه به مقتضیات محلی، تمرکززدایی، دموکراسی غیرمتمرکز، حکمروایی مطلوب، کوچک سازی و چابک سازی ساختارهای متمرکز حاکمیت، تقسیم کار ملی و محلی و توجه به حقوق مکانی الزاماتی گریزناپذیر و بی بدیل اند. در شرایط کنونی جهانی شدن از یک طرف به محلی شدن و از طرف دیگر با شهری شدن و کلان شهرنشینی همگرایی شدیدی پیدا کرده است، با وجود آنکه عمر مدیریت محلی با محوریت شهرداری ها در ایران، بیش از صد سال است، اما به دلیل ساختار سیاسی و نهادی فراروی دولت و مجلس و همچنین اتکاء به درآمدهای نفتی، ساختاری تمرکزگرا در اداره امور کشور نهادینه شده است؛ که به طور جدی در تعارض با پیشرفت و توسعه پایدار ناحیه ای و منطقه ای و تحقق حکمروایی محلی مطلوب و همچنین قانون اساسی قرار دارد. تداوم روند برنامه ریزی و اداره متمرکز و بی توجهی به جایگاه مدیریت های محلی و عدم تقسیم ماموریت های ملی و محلی در افق چشم انداز چالش های جدی برای رسیدن به توسعه و پیشرفت پایدار را سبب می گردد. این نوشتار در پی تحلیل این نکته است، که تمرکززدایی به عنوان الگویی جدی برای توسعه همه جانبه بایستی در دستور کار نظام تصمیم ساز و تصمیم گیر قرار گیرد، به عبارت روشن «تمرکززدایی به مثابه توسعه» الگو مورد پذیرش این نوشتار برای اداره امور کشور است، اگر اثبات شود «تمرکززدایی به مثابه توسعه» الگواره بی بدیل پیشرفت پایدار ایران است، قاعدتآ نحو ارتباط و حدود وظایف اختیارت قوا در ایران بخصوص قوه مجریه و مقننه با مدیریت های محلی و شوراها بایستی تحول ساختاری یابد. روش تحقیق این نوشتار توصیفی و تحلیلی است، همچنین از نتایج جلسات نخبگی نیز بهره گیری شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد، بسترهای قانونی این الگوواره در قانون اساسی فراهم است، اما باور و عزم سیاسی توسعه گرا و آینده نگری لازم است تا با ایمان و دغدغه برای آینده کشور به طراحی مدل تقسیم کار ملی و محلی در حوزه های اجرا، نظارت، مقررات گزاری و برنامه ریزی بپردازد، رویکرد مورد نظر، ماموریتی فراتر و بیشتر از مدیریت یکپارچه شهری و روستایی مد نظر دارد و بیشتر به مدیریت یکپارچه محلی در سطح شهر، ناحیه، منطقه و تقسیم روشن وظایف بین قوه مجریه و مقننه و مدیریت های محلی در چارچوب قانون اساسی باور دارد، تحقق این مدل مستلزم تحولات ساختاری و نهادی عمقی در اداره امور کشور است، که بدون باور و اراده سیاسی محقق نخواهد شد، به همین واسطه است که نظام برنامه ریزی محلی در هر سطح از فضا یک روند سیاسی است. نتیجه دیگر این بحث این است، در افق چشم انداز، راه توسعه ملی در واگذاری امور به شوراها و مدیریت های محلی و اقتداربخشی به این نهادها است، لذا حکمروایی مطلوب در گروه توسعه و نهادینه کردن شوراها و مدیریت های محلی است. سئوال محوری این نوشتار این است: «مدل مطلوب ارتباطی قوه مجریه و قوه مقننه با مدیریت محلی در چارچوب قانون اساسی در کشور تا افق 1404، تابع چه تحولاتی است؟ همچنین جهت رسیدن به این مدل چه تحولاتی لازم است در ساختارها و کارکردهای قوه مجریه و مقننه و همچنین شوراها و مدیریت های محلی صورت پذیرد؟