درخت حوزه‌های تخصصی

نقاشی از منابعی است که با آن می‌توان به معانی آثار تاریخی معماری و درک گذشتگان از آنها دست یافت. یکی از وجوه اصلی فضا ساختارِ آن (روابط اجزای فضا با هم و با کل) است؛ و چون فضا در معماری اسلامی اهمیتی فراوان دارد، بررسی و تحلیل ساختارِ فضا در نگاره‌های اسلامی کاری است لازم .برای این کار، ابتدا باید به خصوصیات نگاره‌های ایرانی پرداخت. مضمون بیشتر این آثار ملهم از شعر پارسی، خصوصاً آثار شعرای طراز اول، است. نکتة دیگر آنکه نگارگر ایرانی جهان را نه از دید خود که به صورت بایسته تصویر می‌کرد؛ و علاوه بر این، نگاره‌های ایرانی غالباً بی‌توجه به زمان و مکان تصویر شده و صحنه به مدد نشانه و تمثیل مصور گشته و فضا بسته و محدود به صحنة حادثه است. اما اهمیت و ویژگیهای نگاره‌های دورة مورد نظر، (ایلخانی و تیموری و اوایل صفوی) اینهاست: تقارن با دورة رواج شیوة آذری در معماری؛ تعدد و تنوع؛ اشتمال بر مکاتب و شیوه‌های مختلف نگارگری؛ وفور فضاهای معماری در آنها و نمودن ریزه‌کاریهای معماری و مناظر طبیعی. در کل، ویژگیهای ساختار فضای معماری و درکِ آن در نگاره‌های قرن هفتم تا قرن دهم هجری قمری بدین شرح است: جزء کامل است و کل ناقص؛ جزء واقعی است و کل نمادین، ولی حقیقی؛ فضا به صورت متداوم و در زمانها و جهات مختلف و در ترکیب با هم درک می‌شده است؛ کلیت فضا با درک جزء به جزء فضاهای خردتر فهم می‌شده است؛ درک فضای معماریْ هندسی و در تقابل با محیط طبیعی بوده است؛ ساختار هندسی قائم بوده است؛ درک فضا کامل‌تر و واضح‌تر از قبل شده است.

از آنجایی که ادبیات در شکل گیری فرهنگ اسلامی ایران نقش اصلی و عمده داشته است، با نگاهی به جایگاه ادبیات در هنرهای سنتی میتوان به نحوی به ارتباط این هنرها با ویژگیهای فرهنگی پی برد. ادبیات ایران به ویژه شعر فارسی علاه بر ویژگی روایی بودنش، همواره وسیلهای برای مفاهیم حکمی و عرفانی بوده است. تاثیر مستقیم شعر و ادبیات فارسی بر نگارگری به عنوان یکی از هنرهای اصیل ایرانی، در تمام ادوار تاریخی و به ویژه در اوج درخشش این هنر در دورهی صفوی دیده میشود. در این دوره چون دورههای پیش از آن، نگارگری علاوه بر ترسیم وقایع داستانها و توضیح متون منظوم، رسالت نشان دادن اسرار منعقد در اشعار و متون را با استفاده از نمادها بر عهده داشته است. در دورهی صفویه چندین نسخهی ادبی منظوم به دستور پادشاهان صفوی مصور گردیده است. در این میان خمسهی شاه تهماسبی که از آثار نفیس و نادر دورهی حاکمیت شاه تهماسب است، از ارزش هنری بالایی برخوردار است. این نسخه نگارههایی بسیار زیبا و با شکوه دارد که سبک مکتب تبریز به کار رفته در آنها به خوبی توانسته است خیال انگیزی شعر نظامی را به نمایش بگذارد. این نسخه به خط محمود نیشابوری و دارای 14 نگاره است و در تدوین آن مهمترین هنرمندان دوران، از جمله سلطان محمد و آقا میرک، میرزا علی تبریزی و میر سید علی نقش داشتهاند. این نسخهی نفیس و ارزشمند هم اکنون در موزهی بریتانیا نگهداری میشود.این مقاله که موضوع آن بررسی تاثیر شعر به عنوان کلامی مخیل و شوراننده1 با تمرکز بر نسخهی «خمسه شاه تهماسبی» است، اهداف زیر را دنبال میکند: -1دستیابی به مضامین و ساختار شعر نظامی-2شناخت تاثیر گذاری شعر نظامی بر خلاقیت و نبوغ هنرمند در تصویر آرایی خمسهی نظامیسؤالاتی که در این مقاله پاسخ داده می شود: -1رابطهی ادبیات و نگارگری در زمان صفویه چگونه است؟-2ویژگیهای بصری و مضمونی نگارههای خمسهی شاه تهماسبی کدامند؟-3این عناصر بصری و مضمونی به چه میزان متاثر و برگرفته از شعر نظامی است؟-4آیا نگارههای خمسهی شاه تهماسبی صرفاً روایتگر شعر نظامیاند یا اسرار نهفته در آن و خلاقیت هنرمند را نیز به نمایش می گذارند؟روش گرد آوری مطالب، از طریق اسناد و مدارک و روش تنظیم مقاله به شیوهی توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است.

از آنجا که بحث پیرامون هنر نقاشی " معاصر " هند ، نیازمند نگاهی به ادوار تاریخی و گذشته آن ملت است ، در شماره ی 2 هنرنامه به بررسی هنر نقاشی و به طور گذرا به معماری و مجسمه سازی ، در ارتباط با اندیشه های عرفانی آن سامان پرداختیم که با نظریات لاکشمی نارایان ( Laxmie Narayan ) منتقد و معاون موزه ی ملی هند همراه بود . لذا در این مقاله حاضر ، نگاهی به هنر نقاشی " معاصر " هند و شکل گیری اندیشه های نوگرای آن سرزمین خواهیم داشت که با عقاید و تفکرات شادروان " انیس فاروقی " ( Anis Farugie ) نقاش و منتقد فوق الذکر مطرح می شود ...

خاوران نامه یا خاورنامه یکی کتابهای شعر حماسی ـ مذهبی است که در قرن نهم ، توسط « ابن حسام خوسفی بیرجندی » سروده شده است . نسخ خطی مصور و غیر مصور زیادی از این کتاب در دست است و یکی از شاخص ترین آنها ، نسخه ای است که بیشترین نگاره ها و متن ان در کتابخانه سلطنتی کاخ گلستان محفوظ است . این نگاره ها چندی پیش به همت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چاپ شده است .

از هنرمندان طراز اول و بدایع نگار هنر و نادره کار نقاشی ایران ،‌نقاش بی بدل و قدوه المصودین دوره ی تیموری ، استاد کمال الدین بهزاد است . او که از لحاظ بدایع نگاری و نیروی خلاقه و خامه سنجی طاق شده است در عصری پا به عرصه نهاد که قابلیتهای فرهنگی دوره اش و نیز حمایتهای هنری پادشاهان از نخبگان ،‌فزونی یافته بود . بهزاد و آثارش از نشانه های افتخار و فرهنگ درخشان عصر تیموری بود که این خصیصه نیز توسط صفویان مورد بهره برداری قرار گرفت چنانکه او در هر دو حکمت مقتدر بارها عناوین ریاست کتابخانه ها خصوصآ کتابخانه های سلطنتی را به عهده گرفت و بر همه ی امور غلبه داشت ...

بی گمان یکی از رسالت های راستین هنر، بیان مصایب اجتماعی و رنج آدمی است که در جامعه مدرن از دیرباز تاکنون بسیار مهجور مانده است. تحلیل هنر اعتراضی یا اعتراض در هنر از بعد اجتماعی و روان شناختی در فرهنگ غرب درون مایه اصلی مقاله حاضر را تشکیل می دهد. این نوشتار به بررسی و کنکاش روحیات هنرمند، ویژگی های اثر هنری و موضوعات اعتراضی در هنرهای تجسمی(نقاشی) و ادبیات می پردازد. از این گروتسک و اسنوبیسم به دلیل سرشت انتقادی شان از مباحث اصلی مطرح شده می باشند. از این میان آراء و اندیشه های فلاسفه ای نظیر ولفگانگ کایزر و میخائیل باختین در باب گروتسک محور اصیل این مقاله را تشکیل می دهند. متفکر آلمانی نگرش خود را محدود به یک دارالمجانین می کند و ادیب روسی تفکرات خود را در ابعاد هیولاهای کارناوال بیان می کند.

خط و کاشی دو هنر اصیل اسلامی هستند . این دو هنر از زمره هنرهای مهم هستند که در ادوار گوناگون به طور یکنواخت خود را نشان نداده اند ،‌ گاهی رو به پیشرفت بوده و زمانی در آن ضعف دیده شده است . ترکیب خط و کاشی هنر دنیای متفاوتی است . خطوط یا دارای جنبش و تحرک است و یا نمودار اندیشه های نمادین حرکاتی که به آنها داده می شود تا نظر بیننده را به طرف خود جلب کند . هنر کاشیکاری نیز دنیایی از رنگهای آسمانی و نقوش انتزاعی و ماورائی است که وقتی صحبت از آن به میان می آید صفا و خلوص مساجد مسلمانان در خاطر انسان جلوه گر می شود ...