درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر با هدف شناخت چگونگی فرایند جست و جوی اطلاعات پیوسته دانشجویان کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه های دولتی شهر تهران انجام پذیرفته است. با توزیع پرسشنامه بین 36 دانشجوی ویژگی های جمعیت شناختی، میزان دانش جست و جو و زمینه های علاقه مندی آنها در اینترنت مشخص گردید. بر پایه یافته های پرسشنامه چهار سناریوی جست و جو در زمینه های موضوعی علمی پژوهشی، اخبار و سرگرمی طراحی و در اختیار دانشجویان قرارگرفت. با استفاده از بستهء نرم افزاری Track 4 win کلیهء حرکات و رفتار جست و جوی دانشجویان در چند پایگاه اطلاعاتی در محیط access Microsoft در قالب گزارش ثبت و ضبط شد. در پایان جست و جوها از یکایک دانشجوبان مصاحبه ای با چهار پرسش (سه پرسش بسته و یک پرسش باز به عمل آمد. باکاربرد روش تحلیل گزارش و بستر قرار دادن مدلی برگرفته از مدل فرابند اطلاع جویی مارکیونی نی مشخص شدکه دانشجویان در فرایند جست و جوی خود به ترتیب در مراحل ارزیابی نتایج 63/35 درصد فرمول بندی و اجرای پرسش با 42/27 درصد، گزینش منبع با 32/17 درصد؟ اسنخراج اطلاعات با 99/14 درصد، دریافت مسئله با 82/2 درصد، و توقف انعکاس با 87/1 درصد در حال تردد و توقف بودند. بر پایه گزارش های به دست آمده رفتارهای کاربران به لحاظ تعداد رکورد زمان، سناریو ضریب موفقیت، مدرک نوع سایت های مورد بازدید تکرار استفاده از سایت یا سایت های خاص راهبرد کاوش نوع و میزان خطا وکلید واژه ها مورد بررسی قرار گر فت.

نمایه سازی معانی پنهان روشی است که اطلاعات را در قالب معانی ذخیره میکند، و از رابطة پنهان میان اصطلاحات و متن استفاده مینماید. در این روش معایب توجه به اصطلاح در یک سند به صورت منفرد، برطرف میگردد. در نظام بازیابی که به این روش فراهم میآید، به جای تطبیق لغوی اصطلاحات کلیدی، رابطة معنایی میان اصطلاحات نیز مورد توجه قرار میگیرد. در این مقاله، نظریه و کاربردهای نمایه سازی معانی پنهان در نظام های بازیابی مورد بررسی قرار میگیرند.

پارادایم به عنوان یک شیوة دیدن جهان که میان گروهی از دانشمندان یک رشتة علمی مشترک است، هدایتگر جریان های علمی اعم از تولید دانش، جذب تسهیلات و منابع برای فعالیت های علمی، و رفتارهای دانشمندان در هر رشتة علمی است. در هر رشته، این پارادایم است که تعیین میکند چه سؤال هایی پرسیده شوند، چگونه پرسیده شوند و چگونه به این سؤالها پاسخ داده شود. فرایند بازیابی اطلاعات نیز جستجوی پرسشی است که متن یا نظام درصدد پاسخگویی به آن است- پاسخگویی به پرسشی که در افق معنایی کاربر، محاط شده و این امکان وجود ندارد که کاربر خود را یکسره از ارزش ها، نگرش ها، علائق، پیش دانسته ها و انتظارات خویش رها سازد. در این مقاله نقش پارادایم در فرایند بازیابی اطلاعات (شامل نیاز اطلاعاتی، رفتار اطلاعیابی و ربط) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

مقالة حاضر به تعریف مفهوم اینترنت پنهان یا وب نامرئی و همچنین عوامل مؤثر در ایجاد آن پرداخته است. اجزای مختلف قلمرو تاریک اینترنت نظیر وب عمیق، وب مات، وب شخصی، وب ملکی و وب مرده به تفکیک تشریح شده اند و چگونگی ایجاد و اهمیت هریک مورد بحث قرار گرفته است. این مقاله ضمن اشاره به حجم و کیفیت قابل توجه منابع اطلاعاتی نهفته در اینترنت پنهان، بر اهمیت مهارت های اطلاعیابی در محدودة خارج از حوزة جستجوی موتورهای کاوش تأکید میکند. از آنجا که اطلاعات نهفته در دل اینترنت پنهان معمولاً از کیفیت بالایی برخوردار است، این بخش از اینترنت اهمیت قابل توجهی دارد و نمیتوان آن را نادیده گرفت.نقش کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی در آگاه سازی کاربران اینترنت از وجود وب نامرئی و درنتیجه ارتقای سطح دسترس پذیری اطلاعات برای آنان و همچنین نقشی که کتابداران میتوانند در ساخت دروازه های اطلاعاتی ایفا کنند، از دیگر مباحث مطرح شده در این نوشتار است.

مقالة حاضر ضمن تشریح اهمیت و ضرورت توجه به رویکرد کاربر مدار در مطالعات بازیابی اطلاعات مبتنی بر وب به دسته بندی و مرور پژوهش های انجام شده در این زمینه میپردازد. با وجود اتفاق نظر میان متخصصان بازیابی اطلاعات در نقش و جایگاه محوری کاربران در هر نظام بازیابی، دانش موجود در این زمینه محدود است و پاسخگوی بسیاری از پرسش ها، بویژه در محیط وب نمیباشد.روند کلی پژوهش ها نشان میدهد که رهایی شبکة جهانی وب از نابسامانی موجود و تسهیل فرایند اطلاعیابی کاربران، بیش از آنکه نیازمند طراحی نظام های بازیابی پیچیده تر باشد، در گروی ارتقای سطح دانش طراحان این نظام ها از چگونگی تعامل کاربران با این محیط، درک نیازهای کاربران، و ساده سازی مراحل جستجو است. درحال حاضر اغلب کاربران از امکانات جستجوی پیشرفته استفاده نمیکنند و نیازهای اطلاعاتی آنان بیشتر به شکل کلیدواژه های معدود و مبتنی بر زبان طبیعی مطرح میشود. با توجه به ناهماهنگی این شیوه با ساختار ابزارهای کاوش در اینترنت فرایند جستجو در وب برای بسیاری از کاربران با کندی و دشواری همراه است. گسترش تعداد کاربران آموزش ندیده و کم تجربه از یک سو و توسعة کاربردهای روزمرة شبکة وب از سوی دیگر به اهمیت مطالعات کاربرمدار در زمینة بازیابی اطلاعات مبتنی بر وب میافزاید. نقطة توجه پژوهشگران این حوزه بر یافتن راهکارهایی متمرکز است که به کاهش زمان جستجو، کاستن از تلاش کاربر در فرایند جستجو و در عین حال به افزایش بهره وری در بازیابی منجر شود.

این مقاله دیدگاه اجتماعی شناختی در علم اطلاع رسانی و بازیابی اطلاعات را بررسی و تفاوت های بین دیدگاه های شناختی سن ّتی ودیدگاه اجتماعی ـ شناختی یا تحلیل حوزه ای را به طور فهرست وار بیان میکند. این مقاله مدعی است که با فرض وجود مهارت های مقدماتی در بازیابی رایانه ای اطلاعات، افراد میتوانند به طور مبنایی با بازنمون هایی از نوشتارهای موضوعی در بازیابی اطلاعات تعامل برقرار کنند. نوع دانش موردنیاز برای تعامل با بازنمون هایی از نوشتارهای موضوعی نیز بحث میشود. همچنین نشان داده میشود که چگونه رویکرد ها یا انگاره های مختلف در نوشتارهای بازنمون شده به نیازهای اطلاعاتی و معیارهای ربط متفاوتی اشاره میکنند (از جمله اینکه کاربران نوعاً نمیتوانند نیازهایشان را به خوبی بیان کنند و اینکه چرا علم اطلاع رسانی نمیتواند عمدتاً بر مطالعات کاربران اعتماد کند). این اصول با رویکردهایی در روانشناسی مانند رفتارگرایی، شناخت گرایی، روان تحلیل گری و عصب شناسی مقایسه شده و با ذکر نمونه هایی تشریح میشود. معیارهای ربط که به طور تلویحی در هر موقعیت وجود دارند نیز فهرست وار بیان میشوند. برای اثبات ادعاهای نظری از داده های واقعی نیز استفاده شده است. همچنین نشان داده میشود که عمومیترین سطح معیارهای ربط به نظریه های معرفت شناختی اشاره دارند.

متخصصان علم کتابداری و اطلاع رسانی از جمله کسانی اند که به منظؤر ارائه خدمات بهینه در بخشهای مختلف کتابخانه ها، بهره وری را مورد توجه قرار داده اند. از جمله بخشهای مهم کتابخانه بخش اطلاع رسانی و خدمات رایانه ای است و جستجو ؤ بازیابیاطلاعات از مهمترین خدمات این بخش در ارائهء اطلاعات به مراجعین به حساب می آید. به منظؤر اندازه گیرئ بهره وری در این بخش، عواملی رأ باید مورد توجه قرار داد.که مهمترین أن، شناخت بهتر ابزارهأی جستجو، چگونگی جستجو و بازیابی اطلاعات وتشخیص بهترین راه انجام جستجو است. تحقیق حاضر بر آن است که نشان دهد تغییرات مثبت عوامل فوق الذکر در بهبود بهره وری در بخش خدمات جستجو و بازیابی أطلاعات در این مراکز موثر است.

درسیستمهای جهانی بازیابی اطّلاعات، بهره مندی از مهارت جستجو و استفاده از اطّلاعات یکی از اجزای مهم زندگی میباشد. اما علیرغم اهمیت جستجوی اطّلاعات، بسیاری از جستجوگران به شیوة آزمایش و خطا عمل کرده و از روش خاص و ساخت یافته ای جهت جستجوی اطّلاعات استفاده نمیکنند. جستجو با این سبک یا نتیجه ای دربر نداشته یا تعداد مدارک زیاد و نامرتبطی را مورد بازیابی قرار میدهد. برپایه مطالعات انجام شده مقالة حاضر سعی در ارائه یک دید نظامیافته از فرآیند بازیابی اطّلاعات دارد که آن به جستجوگران کمک خواهد کرد تا بتوانند به برنامه ریزی و انجام جستجوهای موفق در راستای برطرف کردن نیازهای اطّلاعاتی خود و استفاده از این سیستمها بپردازند. استفاده از این دید در آموزش جستجوگران و طراحی سیستمهای بازیابی اطّلاعات بسیار حائز اهمیت میباشد.

آموزش اصول اساس جستجو و مهارتهای اطلاع یابی , جنبه ای از رسالت آموزش اطلاع رسانی است. دسترس به منابع اطلاعاتی الکترونیکی به شیوه های متفاوت و با مراجعه به ابزارهای مختلف امکان پذیر است. جستجوی هر نوع اطلاعاتی در منابع الکترونیکی نیازمند برداشتن گامهایی است که اصطلاحا فرایند جستجو خوانده می شود. این فرایند شامل مراحل: تشخیص مسئله، انتخاب پایگاه اطلاعاتی , تحلیل پرسش، فرمولبندی پرسش، اجرای جستجو، ارزیابی نتایج جستجو و تکرار برخی یا تمامی فرایند جستجو در صورت نیاز است.