درخت حوزه‌های تخصصی

درچند دهة گذشته کاربرد شاخصهای کتابسنجی و علم سنجی به منظور ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران ، بیش از پیش رایج شده است. ازمهم ترین این شاخصها که ابزاری را برای مطالعات گسترده استنادی از جنبه های مختلف فراهم آورده، شاخص «استناد» است. به دلیل اهمیت این شاخص درارزیابیهای کیفی، پژوهش حاضر نیز با کاربرد آن، تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی را درپایگاه ISI، مورد مطالعه قرارداده و ملیت استنادکنندگان به تولیدات علمی ایرانیان (به تفکیک استنادهای بومی، خود استنادی و استنادهای بین المللی براساس حدود مرزی کشورها و قاره ها) را مشخص نموده است. درادامه پژوهش، میزان همبستگی بین ملیت استناد کنندگان به تولیدات علمی ایرانیان با ملیت همکاران بین المللی پژوهشگران ایرانی، مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان میدهد از کل استنادهای رسیده به تولیدات علمی ایرانیان، 2/49% از طرف پژوهشگران سایرکشورها و 8/50% ازطرف پژوهشگران ایران بوده است که از این میزان استناد رسیده از طرف ایرانیان، 73/30% خود استنادی نویسنده و 02/20% نیز ازطرف دیگر پژوهشگران ایرانی بوده است. با وجود اینکه منحنی نرمال فراوانی کشورهای استنادکننده به ایرانیان نشان میدهد وضعیت استناد به ایرانیان درسطح مطلوبی قرار ندارد، در میان کشورهای استناد کننده به ایرانیان، ایالات متحده آمریکا، چین و هندوستان و در میان قاره ها هم قارة اروپا و آسیا، به ترتیب بیشترین استنادکنندگان به تولیدات علمی ایرانیان می باشند. آزمون همبستگی بین میزان استناد 63 کشور استنادکننده به ایران در این پژوهش با میزان همکاری بین المللی پژوهشگران این کشورها با ایرانیان، معناداری ارتباط بین این دو متغیر را تأیید مینماید

این پژوهش با هدف بررسی وضعیت کمی تولیدات علمی پژوهشگران پژوهشکدة مهندسی جهاد کشاورزی انجام شده است. بدین منظور، انواع تولیدات علمی ارائه شده در سالهای 1370-1384 مطالعه شده است. روش تحقیق، پیمایشی است و اطلاعات موردنیاز از طریق پرسشنامه و بانک اطلاعات مقالات موجود در کتابخانة پژوهشکده جمع آوری شده است. نتایج نشان میدهد بیشتر تولیدات علمی (3/86%) در کنفرانسهای ملی و بین المللی ارائه شده که از آن میان، 70% مقالات به نشریات و کنفرانسهای داخلی اختصاص دارد. 7/97% تولیدات به صورت تألیف و 1/58% مقالات با همکاری دو یا سه نویسنده نوشته شده است. بیشترین تولیدات در سال 1382 و کمترین تولیدات در سالهای 1371 و 1372 منتشر شده اند. آزمون همبستگی «پیرسون» ارتباطی بین مدرک تحصیلی و تعداد تولیدات پژوهشگران نشان نمیدهد. مهمترین مشکلات پژوهشگران در انتشار آثار علمی, وجود موانع مختلف برای شرکت در گردهماییهای داخلی و خارجی, طولانی بودن مراحل تصویب آثار و کمبود وقت، عنوان شده است.

کتابداری و اطلاع رسانی در چند دهه اخیر هماهنگ با پیشرفتهای علمی و فناوری جدید در دنیا توسعه یافته، اما در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و از جمله کشور ما ضعیف باقی مانده است؛ در حالی که انتظار می رود با توجه به قدمت این رشته و نیروی انسانی و پ ژوهشگران تربیت شده در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، فعالیتهای علمی در آن وضعیت مناسبی داشته باشد به گونه ای که با تولید اطلاعات علمی، توسعه و باروری این علم محقق گردد. در این پژوهش، تلاش شده است با بررسی تولیدات علمی کتابداری ایران از طریق سنجش مدارک نمایه شده در پایگاههای اطلاعاتی، ضمن مشخص نمودن نقش جامعة کتابداری ایران، زمینه ای برای تعیین موقعیت علمی کشورمان در میان کشورهای منطقه خاورمیانه (ترکیه، عربستان سعودی و مصر) فراهم شود. این پژوهش به روش پیمایشی ـ تحلیلی و با استفاده از سیاهة کنترل، انجام شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد طی 34 سال مورد بررسی (2003-1969) تنها 134 مدرک از ایران به دو پایگاه اطلاعاتی نامبرده راه یافته است. از این رو، وضعیت تولید اطلاعات علمی ایران در زمینة کتابداری چندان مناسب به نظر نمی رسد. با وجود اهمیت روزافزون حوزة اطلاع رسانی و گرایش کتابداران اکثر کشورها به این حوزه، نتایج پژوهش نشان دهندة عدم گرایش پژوهشگران کتابداری ایران به تولید اطلاعات در این حوزه است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان مشارکت و همکاری علمی دو کشور ایران و مالزی در تولید علم جهانی طی سال های 1975 تا 2008 انجام گرفته است. روش: پژوهش حاضر به روش علم سنجی انجام گرفت و در آن به روند همکاری دو کشور در بازه زمانی مورد نظر، ملیت نویسندگان اول در تولیدات علمی مشترک دو کشور، سایر کشورهای مشارکتکننده در تولید علم مشترک ایران و مالزی، حیطه موضوعی اصلی که دو کشور در آن همکاری داشته اند، و پرتولیدترین نویسندگان و مؤسسه های علمی-پژوهشی ایرانی در همکاری با مؤسسه های مالزیایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت یافته: نتایج پژوهش نشان داد که نخستین همکاری علمی دو کشور در سال 1975 انجام گرفته و روند این همکاری طی 34 سال مورد بررسی، سیری صعودی را پیموده است. بیش ترین تعداد مشارکت علمی مربوط به سال 2008 بوده است که دو کشور، 87 تولید علم مشترک انجام داده اند. شیمی پرتولیدترین حیطه موضوعی در مشارکت علمی دو کشور بوده است. ضمن اینکه دو دانشگاه مالایا و ساینس مالزی بیش ترین سهم را در تولیدات علمی مشترک دو کشور دارا بوده اند. واژه های کلیدی: همکاری علمی، تولید علم، ایران، مالزی، علم سنجی

این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی انجام شده و هدف اصلی آن تعیین وضعیت کم ّی تولید اطلاعات علمی در دانشگاه فردوسی مشهد است. برای آزمون فرضیه ها از آزمون یومان ویتنی، ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن، آزمون کروسکال- والیس و نشانه ویلکاکسون استفاده شد و نتایج زیر به دست آمد: 1) بین تولیدات علمی- پژوهشی اعضای دارای مدرک دکترا و اعضای دارای مدرک کارشناسی ارشد تفاوت معنادار وجود دارد. 2) بین تولیدات علمی- پژوهشی اعضای تدریسکننده در دوره های تحصیلات تکمیلی و اعضای غیرتدریسکننده در دوره های تحصیلات تکمیلی، تفاوت معنادار وجود دارد.      3) بین سال های اشتغال در دانشگاه و تولیدات علمی- پژوهشی اعضای هیئت عملی رابطة معنادار وجود دارد. 4) بین درجة آشنایی اعضای هیئت علمی با زبان انگلیسی و تولیدات علمی- پژوهشی آن ها، رابطة معنادار وجود دارد. 5) بین تولیدات علمی- پژوهشی اعضای استفادهکننده از فرصت های مطالعاتی و اعضای استفاده نکننده از این فرصت ها، تفاوت معنادار وجود دارد. 6) بین تولیدات علمی- پژوهشی اعضای هیئت علمی در چهار حوزه علوم، کشاورزی، مهندسی و علوم انسانی تفاوت معنادار وجود دارد. 7) بین تولیدات تألیفی و ترجمه ای اعضای هیئت علمی در چهار حوزة موردنظر، تفاوت معنادار وجود دارد.

پژوهش حاضر با روش پیمایشی، به بررسی تأثیر اینترنت بر فعالیت های علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان میپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که 9/ 94 درصد از اعضای هیئت علمی مورد بررسی، از اینترنت استفاده می کنند. همچنین بین میزان فعالیت های علمی اعضای هیئت علمی مورد بررسی و استفادة آن ها از اینترنت، رابطة معنادارای وجود دارد. 6/ 96 درصد از اعضای هیئت علمی مورد بررسی، استفاده از اینترنت را برای کسب اطلاعات ضروری می دانند. افراد مورد پژوهش، اینترنت را بیشتر به منظور کسب اطلاعات روزآمد (6/ 83 درصد) و سپس به منظور انجام فعالیت های پژوهشی (1/ 73 درصد)، ارتباط با مراکز علمی و همکاران (4/ 66 درصد)، و آموزش و تدریس برای دانشجویان (7/ 42 درصد)، مورد استفاده قرار می دهند. 9/ 88 درصد از کاربران مورد بررسی، استفاده از اینترنت را در افزایش کیفیت فعالیت های پژوهشی، و 5/ 68 درصد آنان استفاده از اینترنت را در افزایش کیفیت فعالیت های آموزشی، به میزان زیاد مؤثر دانسته اند.

هدف مقالة حاضر بررسی تأثیر مهاجرت متخصصان یا فرار مغزها بر روند فعالیت های علمی، فناوری، اقتصادی و بر جریان اطلاعات است. در این مقاله به پدیدة فرار مغزها به عنوان فرار سرمایه های اطلاعات علمی و فنی کشور نگاه شده است. ابتدا مفهوم و تاریخچة این پدیده در سطح جهان و ایران بررسی، و سپس به دلایل فرار مغزها، راه های پیشگیری، سیاست جذب مغزها به جای فرار پرداخته شده است. مهمترین دلایل فرار مغزها مشکلات اقتصادی، نبود امکانات مناسب آموزشی و پژوهشی، فراهم نبودن زمینة رشد علمی، وجود بحران های متعدد مقطعی و نبود امنیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ذکر شده است. فرار یا مهاجرت نخبگان به عنوان مغزهای اطلاعات علمی و فنی باعث کاهش فعالیت های علمی، فناوری و اقتصادی، کاهش تولید و مصرف اطلاعات، کاهش میزان فعالیت مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه ها و کاهش میزان تقاضا برای استفاده از بانکهای اطلاعاتی خارجی میشود.

نتایج این بررسی نشان میدهد که تولید اطلاعات علمی توسط اعضای هیئت علمی این دانشگاه بیشتر به صورت گروهی انجام گرفته و از 540 عنوان کل منابع اطلاعاتی تولید شده توسط اعضای هیئت علمی این دانشگاه بیشترین تولیدات در قالب مقاله در مجلات علمی (6/36 درصد)، و کمترین تولیدات در قالب کتاب (6/2 درصد) ارائه شده اند. تعداد مقالات چاپ شده در مجلات علمی خارجی تنها 4 درصد بوده و 96 درصد مقالات در مجلات داخلی به چاپ رسیده. بیشترین تولیدات در موضوع انگل شناسی (28 درصد) و کمترین آن در موضوع گوش و حلق و بینی (18/0 درصد) بوده است.

در این مقاله 424 طرح تحقیقاتی اجرا شده توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد به لحاظ طرح تحقیق شماره 1و2 بودن، در سالهای 1370 تا 1380 مورد بررسی قرار گرفته اند. این تحقیقات با توجه به دانشکده و گروه مجری و با احتساب تعداد تحقیقاتی که اعضای هیئت علمی انجام داده اند با دیدی کم ّی مورد توجه قرار گرفته اند. فهرستی از اطّلاعات مربوط به طرحهای کاربردی دانشگاه که با مشارکت مالی سایر سازمانها اجرا شده است نیز ارائه شده است.