خبر محصول با ارزش و جوشان رسانه وعامل معنابخشی به پدیدهها و رخدادها است. این فعالیت رسانهای از چنان اهمیتی برخوردار است که آن را طبیعیترین کارکرد رسانه دانستهاند و بخش عمدهای از توان فکری، منابع مالی و امکانات هررسانهای اعم از دیداری، شنیداری و مکتوب به آن اختصاص مییابد. پیشرفت علم و فناوری و رشد سریع ارتباطات و تعاملات بشری نیز نه تنها از اهمیت آن نکاسته است بلکه نیاز به سرعت، جذابیت و جامعیت در خبر، هرروز بیشتر از بیش احساس میشود.
نخستین جشنواره خبر صداوسیما، در آبان ماه امسال برگزار شد تا به بررسی و ارزیابی فالیت خبررسانی در رسانه بپردازد و با بهرهگیری از نظریات مختصصان به سؤالهای مطرح در این زمینه پاسخ دهد. جشنواره خبر که به همت معاونت سیاسی سازمان صداوسیما با اشعار ارتباط بین صاحبنظران کشور با بخش تولید خبر سازمان قدمهای موثری در این راه برداشته شود.
از میان سی مقاله رسیده به بخش علمی، پنج مقاله در جشنواره ارائه شد که در این ویژهنامه به چاپ رسیده است. برای همین، از اهتمام و حسن توجه همکاران محترم برگزاری جشنواره خبر در معاونت سیاسی صداوسیما تقدیر و تشکر میشود.
پژوهش و سنجش در این ویژهنامه به دنبال بررسی ابعاد مختلف خبر است. پژوهشگران، کارشناسان و استادان ارتباطات، هریک از دیدگاهی موضوع را بررسی کردهاند. این بررسیها، در مجموع پیوستاری میسازد که خبر را از شکل گزارش عینی از رویدادها و فراوردهای وفادار به عینیت تا کالایی صنعتی و نیز محصولی صنعتی از نظام رسانهها و دولتها تا بازتاب تخیل و دنیای ذهنی ارتباط گران اقتصادی و سیاسی مورد توجه قرار میدهد. دراین بررسیها، خبر روی طیفی از واقعیت عینی تا اثری جادویی و نیز طرح و نقشهای دستور گزارانه از برنامههای در دست اجرای حال و آینده دولتها که ریشه در منافع و مصالح قدرتهای ملی و جهانی دارد، درنوسان است؛ خبر، ممکن است از خدمت محض به قدرتهای مسلط جهانی و حفظ و تثبیت و تداوم سلطه آنان تا تمایل به خدمت محض به منافع عمومی؛ و نیز ترکیبهای متنوعی از این وجه تغییر کند.
دراین ویژهنامه، علاوه بر مسائل راهبردی و چشماندازهای ساختاری و نیز موارد محتوایی و موضوعی و اهداف خبری، به ارزشها، کارکردها، نقشها، روشها و همچنین نارساییهایی مربوط به فرم، تکنیک و فناوریهای خبری نیز پرداخته شده است، ضمن آنکه تلاش شده در این زمینهها پیشنهادها و توصیههایی نیز ارائه شود.
انتشار ویژهنامه خبرگامی است در جهت شناخت بیشتر این فراورده رسانهای، اما به نوبه خود پرسشهای جدیدی را نیز مطرح میسازد که باید در اندیشه پاسخ آنها بود که طرح این پرسشها ضرورت هماندیشی بیشتر و طرح بحثهای دقیقتری را ایجاب میکند و این همه حاکی از اهمیت و جایگاه خبر و نقش و مسئولیت سنگینی است که رسانهها بویژه رسانه فراگیر و ملی صداوسیما دراین زمینه به عهده دارند.
نحوه تعامل اسلام با علوم و پدیدههای جدید، هم برای کشور ما که قانون اساسی خود را مبتنی بر دیانت اسلام نوشته شده است و هم برای تمامی مسلمانان جهان اهمیت زیادی دارد. این مقاله، با اشاره به جامعیت دین مبین اسلام، ضرورت توجه به ارزشهای تعالی با استفاده از رویکرد دینی، بعد آسمانی تمدن و رهایی از مادیت صرف را مورد تاکید قرار میدهد. نگارنده با بررسی دیدگاه قرآن درخصوص کارکردهای رسانهو به ویژه بخش خبر، به توضیح و تبیین مفاهیم به کار گرفته شده در قرآن برای بیان خبر و گزارش میپردازد. دراین بررسی، ارزشهای موردنظر قرآن در خبررسانی ذیل عناوین واقعگویی، حقگویی، سودمندی، آرامشبخشی، امیدزایی و بیان مودبانه و نرمگویی مورد طرح و بحث قرار میگیرند. توجه به مصالح عمومی که موجب محافظت از اعتبار و وجاهت رساله نیز میشود، به موازات فرهنگ خبررسانی در قرآن، مورد تاکید نویسنده مقاله است.
مذهب از دیرباز در تحولات جوامع انسانی نقشی برجسته داشتهاست. این نقش برخلاف تصور گروهی از اندیشمندان، نهتنها در عصر ما تضعیف نشده بلکه حتی آشکارتر و تعیین کنندهتر نیز شده است؛ چنانکه درسالهای آخر قرن بیستم، هم منازعات مذهبی بخش عمدهای از منازعات بینالمللی را تشکیل داده است و هم در حوزه نظری، گرایشهای بسیار قوی و پویایی در نظریه پردازی در باب تاثیرات فرهنگ، تمدن و مذهب بر تحولات جهانی پدید آمده است. در چنین شرایطی، مذهب به طور مستقیم یا غیرمستقیم محتوای بسیاری از رویدادهایی را که از ارزش خبری برخوردارند تشکیل میدهد و در نتیجه نحوه تنظیم خبر نیز نه تنها بر برداشت مخاطبان از رویدادی که مخابره میشود تاثیر میگذارد بلکه درک و فهم آنان را نسبت به«مذهب» کنترل میکند.
نگارنده در این مقاله کوشیده است ضمن نشان دادن ضعف رسانهها در پوشش موضوعات مذهبی، علل این ناکارآمدی را در دو عنوان علل ساختاری و علل نهادی جمعبندی کرده و به بحث بگذارد.
شبکه تلویزیون مستقل خبر لندن ITN دارای مزایای متعددی نسبت به بیشتر سازمان های تلویزیون خبری است. این سازمان، یک شرکت مستقل غیرانتفاعی است که صرفا به پخش خبر اختصاص دارد و برای خود، استودیوها و تسهیلات فنی جداگانهای دارد. نگارنده دراین مقاله سعی دارد شمایی از برنامههای واقعی تلویزیون مستقل خبر (ITN) لندن را پیش روی خواننده بگذارد.
وی بخشهای مختلف اطاق خبر و وظایف دستاندرکاران تهیه خبر از جمله سردبیران، دستیاران فنی، گویندگان و را تشریح و خاطرنشان میکند که مهمترین دستورالعمل که باید همواره مورد توجه دستاندرکاران امورخبری قرار گیرد، اجتناب از کسالتآور بودن خبر است.
دوبخش خبری در (ITN)،یعنی خبر ساعت 17:45 و خبر ساعت 22 در این مقاله با یکدیگر مقایسه میشوند. خبر ساعت 17:45 با فشردگی و شتاب خاصی همراه است و مدت پخش آن،تنها 15 دقیقه طول میکشد؛ اما در خبر ساعت 22 شب که به مدت نیم ساعت پخش میشود، الگوی متعارف آن است که در پانزده دقیقه اول و پیش از پخش پیامهای بازرگانی، مجموعهای از مهمترین خبرها و ترکیب مناسبی از کلام و تصویر ارائه میشود. نیمه دوم خبر ساعت 10، شامل خبرهای ملایمتری است و موضوعهایی همچون رویدادهای جالب توجه، خبرهای ورزشی، مسائل تحلیلی و ارائه اطلاعات مشروح را در برمیگیرد.
امروزه سرورهای رسانهای برآنند که از پروتکلی به نام Media object Server یا به طور خلاصه MOS بهره ببرند. این پروتکل که بهرهگیری از سیستم یادشده را در دوسال گذشته میسر کرده است. در مرکز ثقل مباحثات کارشناسان دنیای خبری قرار گرفته است و با اضافهشدن «فرادادهها Meta Data»،به عنوان مجموعهای از اطلاعات پایه اهمیت بیشتری یافته است.
این سرور یک سیستم ارتباطی آزاد تحت هدایت AP بهترین راه ادغام سیستمهای پیچیده تلویزیونی است و استفاده از آن درخبر خلاصه نمیشود.
سیستم ENPS یک سیستم رایانهای تولید اخبار الکترونیکی است و این سیستم امکان دسترسی هماهنگ خبرنگاران را به فایلهای متنی و اطلاعات ویدئویی موجود در بخش رایانه مرکزی فراهم میآورد.
پذیرفتن فناوری جدید(پروتکل MOS)در تحریریههای خبر منجر به حذف برخی شغلهای زاید خواهد شد و صاحبان این شغلها که با موقعیت حذفی شغلی خود مواجه میشدند، به هر ابزاری چنگ خواهند زد تا از بروز چنین فناوریهایی در مجموعه جلوگیری کنند.
بشر از دیرباز برای برقراری ارتباط با همنوع خود، شکلها و علامتهایی را برروی دیواره غارها و سنگها به وجود میآورد. بعدها که خط اختراع شد و نگارش پدید آمد، دیوارنویسی و کنده کاری بر روی سنگ مطرح شد. با اختراع پاپیروس، کاغذ و ماشین چاپ، بتدریج بستر نگارش کوچکتر، سبکتر و قابل حملونقل گشت و اکنون مدت مدیدی است که انواع مختلفی از کاغذهای چاپ شده در قالب کتاب، مجله، روزنامه و... مورد استفاده مردم قرار میگیرد.
اما فنآوری پیشرفته ارتباطات، شرایط کاملا جدیدی را در عرصه نگارش و توضیح پیامهای نوشتاری پدید آورده است. امروزه با استفاده از خدمات متنوع اینترنت، میتوان پیام مکتوب را در پهنهای به وسعت جهان، با قابلیتهایی متنوع و جدید و با کیفیت و سرعتی به مراتب بالاتر از آنچه تاکنون وجود داشته است، تهیه و تولید و توزیع کرد.
صحبت از روزنامهنگاری الکترونیک است.روزنامهنگاری الکترونیک یعنی انتشار اطلاعات در دورههای زمانی مشخص، در قالب صفحات وب برروی یک شبکه اطلاعرسانی داخلی (اینترانت) یا اینترنت.
روزنامهنگاری الکترونیک در دنیا جایگاه مناسبی یافته و روبهرشد است.اما این پدیده عصر اطلاعات در کشور ما چه وضعیتی دارد؟ برای کسب اطلاع بیشتر در این زمینه، به سراغ مهندس ملایری، طراح و مدیر مسئول (سابق)اولین روزنامه الکترونیکی ایران به نام «خانهملت» رفتیم و دیدگاههای ایشان را در این زمینه جویا شدیم. در زیر، متن کامل این مصاحبه از نظر شما میگذرد.