درخت حوزه‌های تخصصی

راهبردهای خبری عنوان میزگرد این شماره از نشریه پژوهش وسنجش است ؛با هدف بررسی این موضوع توفیقی حاصل شد که در خدمت آقایان هادی خانیکی ، یونس شکرخواه و بیژن نوباوه وطن باشیم.بحث را درباره چیستی راهبردهای خبری و عناصر عمده تشکیل دهنده آن آغاز می کنیم که بحث هر چند مختصر با فتح بابی در مباحث راهبردی پیرامون خبر باشد از جناب آقای خانیکی تقاضا داریم نقطه نظرات خود را در این باره بیان فرمایند.

"گرچه رسانه های گروهی در همه حوزه ها با الزامات اخلاقی محکمی سروکار دارند و دائما به علت ضعفهای ناشی از اجرا مورد انتقاد قرار می گیرند ، اما به نظر می رسد در سه زمینه بیش از همه مورد نقد و انتقاد قرار می گیرند ، که این زمینه ها عبارتند از : - پوشش رویدادهای خبری - نامفهومی محتوا - آگهیها و سرگرمیها ابتدا لازم است به الزامات اخلاقی در پوشش خبری بپردازیم. "

زرگراههای اطلاعاتی ، وسایل ارتباط جمعی وانواع نظامهای اطلاع رسانی دیگر ، دنیا را به دهکده ای کوچک بدل کرده اند که در واقع گردانندگان آنرا صاحبان شرکتها وموسسات خبری شکل می دهند. در چنین فضایی چگونه می توانبه اخبار اعتماد کردآیا آنها که مسیر هدایت اخبار را در دست گرفته اند به تحریف واقعیتها وحقیقتها اقدام نکرده اند؟ آیا رسانه های بی المللی به عینیت گرایی و واقعیت نگاری - آنچنان که ادعا می کنند- پایبندند؟ والتر لیپمن در تعریف خبر می گوید :خبر انعکاس موقعیتهای اجتماعی نیست بلکه گزارش جنبه های مطرح شده درجامعه است ، خبربه مسایلی می پردازد که فوری ، تازهوالزاما پیچیده و مبهم باشد. درضمن وی معتقد است که خبر وحقیقت الزاما یکی نیستند، وظیفه خبر این است که حادثه ای را مطرح کرده وسر زبانها بیندازد ،حال آنکه وظیفه حقیقت این است که واقعیات پنهان و نامعلوم را روشن کرده ، آنها را به هم ربط داده و تصویری از واقعیت به دست دهد که بشر بر اساس آن عمل کند . با نگاه و مداقه در رویدادها و پدیده هایی مانند جنگ خلیج فارس ، بحرانهای الجزایر ، افغانستان ، بوسنی هرزگوین و رخدادهای سودان ، کوبا،لیبی و ...می توان دریافت که مصلحت گرایی ومنفعت گرایی پیوسته بر حقیقت گرایی چربیده است. بسیاری از اخبار منتشره در جهان در واقع گزینش شده اربابان رسانه های بزرگی هستند که سیر افکار عمومی را در اختیار گرفته اند ، این چنین است که حقایق موجود در ایران اسلامی دور از دسترس جهانیان قرار گرفته وچهره ای دگرگون شده از ایران واسلام به مردم دنیا ارائه می شود. صاحبان حقیقی و واقعی کنونی جهان ، دیگر چهره های بزرگ سیاسی نیستند و آنها جای خود را به (تدترنر) رئیس شبکه سی ان ان ، (روپرت مردوخ )، ارباب نیوزکورپوریشن لیمیتد،( بیل گیتس )، صاحب مایکروسافت ( لاری رانگ) چایناتراست اندانترنشنال اینوستمنت ( رابرت آلن)، صاحب ای تی تی و ( ژرژ سوروس )سرمایه دار معروف داده اند. گروههای صنعتی و سرمایه داری اینک درجنگی مرگبار برای حکمرانی بر منابع رسانه های چند منظوره ای و بزرگراههای اطلاعاتی درگیر شده اند ، ودسترسی به انبوه مخاطبان در مقیاس جهانی ، جنگهای افسانه ای را ایجاد کرده است .اکنون واقعیت قدرت جهانی به طور گسترده ای از اختیار حکومتها و دولتها خارج شده وقدرتهای تازه ای سر بر آورده اند که ساختار حکومتی ودولتی کشورها را بی رحمانه در می نوردند. در این وادی است که آداب و رسوم ، فرهنگها و ارزشهای اعتقادی و باوری جوامع مختلف دستخوش دگرگونی ونابودی می شود.یک هفته نامه بزرگ فرانسوی به تازگی تحقیقی درباره پنجاه مرد پرنفوذ به چاپ رساند که هیچ رئیس جمهور ،نخست وزیر ، وزیر یا نماینده هیچ کشوری در آن وجود نداشت. هفته نامه دیگری نیز تیتر اول خود را به پر نفوذترین مرد دنیا اختصاص داده بود ، فکر می کنید چهکسی بود؟ ویلییام کلینتون؟ هلموت کهل ؟ بوریس یلتسین ؟ خیر هیچکدام از اینها نبودند. این بار دیگر پر نفوذترین مرد دنیا بیل گیتس رئیس مایکروسافت معرفی شده بود. آیا باز هم نباید به حقیقت اخباری که هر روز از طریق رسانه ها، بزرگراههای اطلاعاتی و خبرگزاریها ارسال می شود شک کرد؟

"قرن بیست و یکم یا عصر ارتباطات به تعبیری زمان و عصر تغییر مفاهیم است . اگر چه دهکده جهانی مک لوهان شاید می توانست به ظاهر مطلوب بسیاری باشد ولی عمق آثار و تبعات آن حداقل برای مردم و غالب کشورها مجهول بود . ورود به انی عرصه ، اقتضائات جدیدی را طلب کرده است که از لوازم ورود به این عصر است ، لوازمی که انسانها را اسیر خود کرده است و با خود ره هر سو که بخواهد می کشاند . بدین ترتیب اگر چه در نظریه های حمایت از حقوق مصرف کننده ، فرضیه ها و مسئولیتهایی تصور می شود اما اقتضای عصر ما این است که در زیر هجوم تبلیغات ، انسانها قدرت انتخاب خود را از دست داده اندو اگر چه در حین خرید کالا بین الف و ب تا ی یکی را انتخاب می کنند ولی این مجموعه توسط یک نظام به آنها تحمیل شده . آن هم به گونه ای که حتی معیارهای انتخاب توسط نظام برگزیده شده است ،در واقع آزادی انسانها یک آزادی مطلوب شخصی نیست بلکه حدود و ثغور و حتی نوع آن توسط نظام تحمیل می شود . براین اساس است که باید گفت مفهوم آزادی دگرگون شده و حتی براین اساس قصد ، اراده و رضایت نیز حاوی مفاهیم جدیدی شده است . "