درخت حوزه‌های تخصصی

اعتدال یکی از مهم ترین بحث های اخلاقی در دین مقدس اسلام است که مورد توجه بسیاری از فیلسوفان و اندیشمندان از جمله شهید مطهری بوده است. دین اسلام نه تنها در میدان عمل توصیه های ویژه ای به انسان درباره اجرا و عمل به اعتدال دارد بلکه بالاتر؛ سعادتمند شدن جامعه و تشکیل مدینه فاضله را در گرو عمل به اعتدال و دوری از افراط و تفریط قابل تحقق می داند. هدف این مقاله تبیین نظریه اعتدال از دیدگاه شهید مطهری است و سعی شده با روش توصیفی و تحلیلی، عوامل و موانع اعتدال را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. وبه این پرسش پاسخ دهد که مهم ترین آثار و موانع اعتدال از دیدگاه شهید مطهری کدامند؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه شهید مطهری آثار اعتدال عبارتند از: کمال، سعادت، هماهنگی در رشد ارزش ها و پیشرفت علمی و مادی و از موانع اعتدال هم می شود به جمود، جهالت، هوی و هوس و نابودی جامعه اشاره کرد. نتیجه اینکه رعایت اعتدال باعث سعادتمندی فرد و در سطح وسیع تر جامعه خواهد شد.

در بسیاری از آیات کلام اللّه مجید، "عمل صالح" که از فضیلت های اخلاقی است، در کنار "ایمان به خدا" که شرط پذیرش اعمال است، به کار رفته است. بررسی فراوانیِ ترکیب ایمان و عمل صالح در قرآن و کیفیت قرارگیری این آیات در کنار یکدیگر، هم چنین ثمرات حاصل از این تلفیق، نتایج ارزشمندی را در پی خواهد داشت. در میان آیات هفتادگانه قرآن که ایمان و عمل صالح در کنار یکدیگر قرار گرفته اند، ایمان و عمل اهل کتاب، مصادیق اعمال صالح و مراتب مؤمنانِ صالح از دیگر موضوعاتی است که در آیات مدنظر، پرداخته شده است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، پرداختن به ثمرات تلفیق ایمان و عمل صالح و جایگاه ایمان در پذیرش عمل از جانب خداوند است. پژوهش پیش رو، از آن جهت که قرآن تمام انسان ها به جز مؤمنان صالح را در خسران می بیند، از اهمیّت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا براساس کلام اللّه مجید تنها عمل صالحی که با ایمان همنشین باشد، مورد پذیرش است و عمل بدون ایمان و هم چنین ایمان بدون عمل نه تنها مورد پذیرش خداوند نیست؛ بلکه عذاب دنیوی و اخروی را نیز در پی خواهد داشت. تفسیر مرجع در این پژوهش، تفسیر المیزان از علامه طباطبایی بوده و روش تحقیق نیز کتابخانه ای، اسنادی است.

پژوهش با هدف واکاوی عوامل مؤثر بر تحقق پذیری تربیت دینی دانش آموزان در کلان شهر کرج انجام شده که از نظر عمق مطالعه، کاربردی توسعه ای و از لحاظ ماهیت بر رویکرد توصیفی و تحلیلی مبتنی است. روش پژوهش ترکیبی از نوع اکتشافی متوالی (کیفی کمّی)، و گردآوری اطلاعات و داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختارمند و پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش، سه گروه معلمان، مدیران و مربیان پرورشی، و دانش آموزان دوره دوم متوسطه بودند. روش نمونه گیری در مرحله کیفی هدفمند و در مرحله کمّی، تصادفی خوشه ای بوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در مرحله کیفی، از تحلیل محتوای توصیفی و در مرحله کمّی از آزمون تحلیل عامل اکتشافی و آلفای کرونباخ استفاده شده است. با تکیه بر روش تحلیل عاملی، هشت عامل از 33 شاخص مورد مطالعه در بخش کیفی، مشخص شد که همگی دارای مقادیر ویژه بیش از یک است و در مجموع 59/62 درصد از واریانس را تبیین می کند. هم-چنین نتایج نشانگر این است که مؤلفه های ویژگیهای کتاب درسی با ضریب همبستگی 87/0، ویژگیهای معلم 82/0، امور تربیتی در مدارس 75/0، به کارگیری مناسب رسانه ها و فضای مجازی 82/0، عوامل برانگیزاننده 65/0، کارکرد مدیر 74/0 و آموزشهای بنیادی با ضریب همبستگی 77/0، مؤثرترین و تأثیرگذارترین عوامل در تحقق پذیری تربیت دینی دانش آموزان در کلانشهر کرج از دیدگاه معلمان، مدیران، مربیان پرورشی و دانش آموزان است.

در دوران گذشته، فلسفه یا حکمت که شامل همة علوم می شد، دانشی مقدس بود که با ماورای طبیعت پیوند داشت. اما با استقلال و گسترش علوم تجربیِ جدید، رفته رفته این نگاه قدسی کم رنگ تر شد، تا اینکه در دوران متأخر به کلی از میان رفت. آنچه امروزه از واژة علم و دانش به ذهن متبادر می شود، مجموعه ای از اصول و قوانینی است که با آنها می توان بر طبیعت تسلط یافت و از آن برای منافع دنیوی بهره برداری کرد. بر اساس چنین نگرشی، هیچ نگاه رمزگونه ای به طبیعت نیست و نباید در پی چیزی ورای آن بود. چنین نگرشی از نظر تربیتی پیامدهای نا گواری دارد. این نوشتار مسائل مذبور را با روش توصیفی ـ تحلیلی، بررسی می کند؛ پس از آن وظیفة نظام تربیتی ما را، در وضع یادشده، آشنا کردن متربیان خود با این نگرش پنهان، پیامدها، و راه های مقابله با آن می داند.

هدف این تحقیق بررسی ضرورت های برخورداری دانشگاه اسلامی از مؤلّفه ها و ویژگی های دانشگاه یادگیرنده و چالش های پیش روست. روش تحقیق «توصیفی – تحلیلی» و «اسنادی» براساس دیدگاه ها و نقطه نظرات اندیشمندان حوزة مدیریت آموزشی و آموزش عالی است. یافته ها نشان داد: 1. شعار اصلی دانشگاه یادگیرنده «یادگیری از عمل و عمل مبتنی بر یادگیری، تواضع در یادگیری و سخاوت در آموزش» با مبانی دانشگاه اسلامی کاملاً تناسب دارد. 2. دانشگاه یک نهاد حیاتی در فرایند توسعة هر ملت و نقطة تلاقی سه قلمرو «فرهنگ»، «قدرت» و «دانش» است. بی تردید، نظام آموزشی و دانشگاه اسلامی در ظرف جامعه و فرهنگ عمل می کند و با آن داد و ستد مستمر دارد. 3. در عصر دانایی، تنها چیزهایی در زندگی ثابت می مانند که پیوسته در حال تغییر باشند. بنابراین، حفظ فرهنگ پرورش حرفه ای و واکنش سریع نسبت به تغییرات، خلق فرهنگ یادگیری است. یعنی فرهنگی که برای ایجاد تغییر، به سریع ترین شکل ممکن ساختار یافته و به عنوان مزیت رقابتی پایدار دانشگاه ها به شمار می رود. دانشگاه ها و به ویژه دانشگاه اسلامی، برای ماندن در وضعیت رقابتی، باید خود را به مؤلفه های دانشگاه یادگیرنده مجهز سازند. 4. باتوجه به تکیة دانشگاه اسلامی بر دو بنیاد فرهنگ و رهبری ارزشی و «وابستگی وجودی دانشگاه یادگیرنده به زیرساخت های فرهنگی الگوهای ذهنی، یادگیری گروهی و تسلّط فردی) و رهبری (بینش مشترک و تفکر نظام مند» برخورداری این دانشگاه از ویژگی های دانشگاه یادگیرنده دور از دسترس نیست. لازمة تبدیل دانشگاه اسلامی به یک دانشگاه یادگیرنده، جای گزینی رهبری تسهیل کننده و تحول گرا به جای رهبری کنترل کننده است.