درخت حوزه‌های تخصصی

تصویر آفرینی، شیوه ای بلاغی و هنرمندانه برای بیان مطالب است که در متون گوناگون از آن استفاده می شود. آفرینش هنری یکی از شیوه های تأثیرگذار در انتقال مطالب بشمار می آید. عمده پژوهش های صورت گرفته در این زمینه عمدتاً به تصاویر مفرد و چگونگی ساخت آن منحصر شده و این در حالی است که به نظر می رسد این امکان وجود دارد که تصاویر مفرد ارتقاء یابند و از برساخت چند تصویرمفرد کنار هم یک تصویر سیاقی و کلان به وجود آید. در این پژوهش کوشش بر آن بوده که به این سؤالات پاسخ داده شود که تصاویر سیاقی در قرآن چگونه ساخته می شوند و تصاویر برساخته در انتقال مفاهیم چه تأثیری دارند؟ بررسی نمونه های مختلف نشان می دهد که سه گونه ساخت برای تصاویرسیاقی در قرآن محتمل است: تصاویر برساخته در یک آیه، تصاویر برساخته در چند آیه متوالی و تصاویر برساخته در چند آیه غیر متوالی. در این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، جوانب گوناگون ساخت تصاویرسیاقی در قرآن موردمطالعه قرارگرفته است. نخست تصویر موجود در هر یک از هم بافت ها بررسی شده و سپس با تکیه بر تحلیل داده ها این کوشش انجام شده است که مشخص شود از کنار هم قرار گرفتن دو یا چند تصویر مفرد چگونه یک تصویر سیاقی کلان ساخته می شود.

از ابتدای تاریخ اجتهاد، نقش عقل در استنباط احکام، موضوعی چالش برانگیز بوده و هست. در میان موافقان و مخالفانِ نقش عقل در فرآیند استنباط، برخی از علمای اصولی اهل سنت توانسته اند به دور از افراط و تفریط، نقشی کاربردی برای آن بیابند و بدون عنوان کردن بخشی مستقل برای آن در کتب و مباحث خود، از آن به عنوان ابزاری مفید استفاده کنند. در کشاکش نقش حداقلی یا حداکثری عقل، گرچه هیچگاه به عقل آزادی تصمیمگیری داده نشده است؛ اما نقش آن در به کاربردن کتاب و سنت و اجماع و قیاس شرعی و غیره قابل انکار نیست. این تحقیق به صورت تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بازخوانی نقش عقل در اصول فقه اهل سنت در اجتهاد پرداخته و به این نتیجه رسیده است که بیشترین نقش عقل، در تشخیص برائت اصلی و فهم مقاصد کلی تشریع و عملیات قیاس و تطبیق احکام در جامعه است.

در مقاله حاضر نویسنده تلاش می کند با استناد به آیات قرآن کریم و نیز احادیث اهل بیت نقش معرفتی سختی ها در زندگی انسان را بیان نماید. فرضیه ای که در پژوهش حاضر مورد تحقیق قرار خواهد گرفت عبارت است از اینکه جهلی که انسان نسبت به خالق خود گرفتار می شود محصول غفلت از فطرت و صیانت آن است. نقش معرفتی شرور جهت احیاء شناخت فطری انسان نسبت به خداوند یکی از نتایج و کارکردهای شرور در زندگی انسان است. بر اساس این نظریه انسان ها علی رغم اینکه فطرت الهی دارند ولی به واسطه نوع رفتارها و شرایط اجتماعی ممکن است بر ذات الهی خود یعنی فطرت آسیب وارد نمایند، و سنت الهی از طریق وارد نمودن درد و رنج شرایط برای بیداری ذات آدمی را با رعایت حریم اختیار انسان مورد هدف قرار می دهد.

در منابع دینی شیعه و سنی، سفارش های فراوانی برای قرائت قرآن با ترتیل و صدای بلند وارد شده است. پیرو همین توصیه ها در جوامع اسلامی، قرائت های فردی و دسته جمعی مرسوم بود و هست. قرائت فردی قرآن به اجماع مسلمانان جایز و سنت است. اما در این میان، سلفیان تکفیری به عنوان فرقه ای از فرق اسلامی، راهی متفاوت تر از دیگر فرق امت در پیش گرفته اند. این جریان فکری افزون بر اینکه جمع خوانی قرآن را جایز و مباح نمی دانند، بلکه آن را بدعت می انگارند. در این میان، سؤالی که به ذهن متبادر می شود، این است که آیا واقعاً چنین سبکی از قرائت قرآن بدعت است؟ پژوهش پیش رو در راستای پاسخگویی به این سؤال با روشی اسنادی و تحلیلی با نظر در منابع اهل سنت و سلفیان، ابتدا حکم جمع خوانی قرآن را در دیدگاه علمای اهل سنت مطالعه می کند و آنگاه به تبیین و تحلیل دیدگاه سلفیان می پردازد و در انتها به این نتیجه می رسد که دیدگاه سلفیان در بدعت انگاری قرائت جمعی قرآن فاقد مستند شرعی و عقلی و نیز خلاف اجماع مسلمان شیعه و سنی است. از دیگر یافته های نوشتار حاضر این است که قرائت جمعی قرآن جایز و مشروع و دلایلی از قرآن و سنت و سیره صحابه و مسلمین، این عمل را تأیید می کند.

رفتار ها و کنش های جاهلی اعراب در قبل از اسلام از ویژگیها و خصوصیات خاصی برخوردار بوده است. این خصوصیات به طور کلی شکل گیری یک فرهنگ غالب را در زندگی اعراب جاهلی نشان می دهد. با دقت در این کنش ها می توان به یک پیوستگی در رفتار های مردم در کلیه عصور قبل از ارسال رسل و تشریع شریعتها پی برد که شاید همین تحریف ها و بدعتها به تأسیس ادیان در زمانهای مختلف ختم شده باشد مانند بت پرستی، ترویج خرافات و میل به عبادات و پرستش های خارج از مجرای فطری . در قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان می توان به وجود این خصوصیات در بین اعراب پی برد و قرآن از آنها تحت عنوان کلی تعصبهای جاهلیت نام برده است. به وسیله بررسی و کنارهم گذاشتن تمام این موارد و گونه شناسی روایات مربوط به آن می توان به انحرافات فطری بشری که زمینه تأسیس شرایع الهی را ایجاد می کند پی برد. تا کنون به مساله جاهلیت بدین نحو پرداخته نشده است. روش تحقیق این مقاله یه صورت تحلیلی می باشد و روایات تفسیری مرتبط با آیات جاهلیت به صورت طبقه بندی شده مورد دقت قرار گرفته اند و در گونه های مختلف بطون، قاعده جری و تطبیق، تفسیر واژگانی و عناوین دیگر طبقه بندی شده اند.

برغم اقامت طولانی سید علی خان صدرالدین مدنی شیرازی (1120 1052) در هند و دوری وی از شیراز و اصفهان، مبانی کلامی او در تبیین صفات خبریه خداوند در ریاض السالکین، آشکارا نشان از تأثیرپذیری او از ملاصدرا دارد. اما با وجود پذیرش مبانی حکمت متعالیه، در تفسیر یا تأویل صفات الهی، روش وی با اصول فلسفه صدرایی کاملاً مطابقت ندارد. او در تبیین اتصاف خداوند به صفات انسانگونه، بمنظور تنزه خداوند از ویژگیهای بشری، روش «اخذ به اعتبار غایات» را برگزیده است، زیرا مبادی و مقدماتِ صفاتی چون رحمت و غضب که حاکی از هیجان و رقت و تأثر درونی هستند، درباره خداوند صادق نیست و این دسته از صفات، تنها به اعتبار غایت و نتیجه بر خداوند اطلاق میشوند. اگرچه وی از اثبات صفات برای خدا بدون تشبیه سخن میگوید ولی این راهکار بتصریح ملاصدرا و بلحاظ مبنایی، با اصول حکمت متعالیه بویژه تشکیک وجود و تفاوت مرتبه وجودی صفات خدا با بشر، سازگاری ندارد.

لایه های آوایی هر زبان قبل از لایه های سه گانه ی دیگر (صرفی، نحوی، معنایی) اولین بخش ماهیت زبان های بشری را تشکیل می دهد و چون از نظر زبان شناسان، زبان اساساً آواهایی است که بشر برای انتقال مفاهیم ذهنی خود جعل و اصطلاح کرده است، مباحث آواشناختی را اولین گام برای تفسیر این زبان ها تلقی می کنند. بدون شک، قرآن معجزه بزرگ الهی از منظر آواها و کلمات و تراکیب بی نظیر است و حتی کوچکترین واحد صوتی دارای ارزش معنایی والایی است. قرآن کریم، مقام وعد و وعید را به زیبایی به تصویر کشیده است که در این تصویرپردازی ها، آواهای برخاسته از چیدمان و ترکیب حروف نقش بسزایی را ایفا می کنند. مهمترین ویژگی سبکی قرآن این است که آواها تابع معانی و متناسب با اغراض آیات هستند و با توجه به حال و مقام تنوع پیدا می کنند؛ یعنی خطاب قرآنی در مقام انذار و وعید تشدید می گردد و در مقام وعد و ترغیب نرم و لطیف می شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف بررسی آیات وعد و وعید از منظر معناشناسی آوایی و با بیان زیبایی های فنی و موسیقایی این آیات، کارکرد مهم آوا را در رسانایی مفهوم آیات تبیین می کند.

در منابع دینی بنا بر منطق وحی، تکامل و ترقی نفس در عالم برزخ مطلبی قطعی و تردید ناپذیر است. اما کیفیت تکامل برزخی و تعارضات احتمالی آن با برخی مبانی و قواعد فلسفی، از جمله مسبوقیت هرگونه تکامل به استعداد و حرکت و اختصاص استعداد و حرکت به ماده، ایجاب میکند تکامل برزخی تنها از راه شرع میسر باشد و فیلسوف نتواند امکان تکامل برزخی نفوس را بر اساس مبانی عقلی اثبات کند. در ای ن ن وشت ار ابت دا شواهد نقلی تک امل برزخ ی ب ر اساس متون دینی بررسی میشود و سپس این امکان با توجه به مبانی دو فیلسوف بزرگ اسلامی ابن سینا و ملاصدرا مورد بررسی و تحقیق قرار میگیرد و ضمن مقایسه میان این دو فیلسوف بزرگ، به اثبات میرسد که بر اساس مبانی هردوی ایشان در باب حرکت، تکامل برزخی غیرممکن است، اما طبق نظر ملاصدرا در مورد تجرد مثالی نفس و اعتقاد وی به بدن مثالی اخروی، زمینه مناسبتری برای تکامل نفس بعد از مرگ تن فراهم میباشد ولی در حد کفایت نیست.

تأویل نزد قرآن پژوهان دارای معانی گوناگون است. تأویل به معنای انتزاع مفهوم گسترده از آیه ای که در مورد خاصی نازل شده و تسری آن به همه موارد مشابه در زمان ها و مکان های دیگر است. در طول تاریخ تفسیر قرآن، اهل بیت (ع) و به دنبال آن مفسران، تفسیر برخی آیات قرآن را از متن و سیاق خارج نموده و به سایر مصادیق جدید سرایت داده اند، از جمله آیاتی که می توان بر همین مبنا تأویل نمود آیه «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآیَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ» (ابراهیم، ۵) است. در این آیه خداوند به حضرت موسی فرمان داده که «ایام الله» را برای قوم خود یادآوری نماید، با توجه به معنای انتخابی تأویل؛ این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مراد از ایام الله در آیه چیست؟ تأویل و تطبیق آیه در عصر حاضر در جریان انقلاب اسلامی چگونه است؟ چگونه می توان بر اساس معنای مختار از تأویل، مصادیق أیام الله در جریان انقلاب اسلامی را تبیین نمود؟ در پاسخ به این پرسش پس از استخراج عناصر تشکیل دهنده آیه یعنی رهبری (حضرت موسی)، مردم (قوم بنی اسرائیل) و زمان (دوران حیات قوم بنی اسرائیل)؛ با کمک گرفتن از قاعده «العبره بالعموم اللفظ لا بالخصوص المورد» مفهوم عام و گسترده از آیه انتزاع گردیده است و لذا، عناصر آیه را به رهبران و حاکمان الهی، اقوام و جوامعی که هر یک از رهبران الهی مخاطب هستند و زمان هایی که در آن واقع شده اند تسری داده شده است.

یکى از مهم ترین مسائل غامض در عرفان و فلسفه، بحث درباره وحدت و کثرت وجود است. از قول به بینونت موجودات تا قول به وحدت شخصى وجود، دیدگاه هایى هستند که در میان عرفا و فیلسوفان موافقان زیادی دارند. نظریه وحدت وجود – که زمینه ای عرفانی دارد- در اندیشه دینی جایگاهى مهم را به خود اختصاص داده است. با این حال، این نظریه بدیهى نبوده و نیازمند اثبات و ارائه شواهد قرآنی است. بدین منظور عارفان مسلمان از گذشته، درصدد اند تا نظریه «وحدت وجود» را با شواهد قرآنی استوار سازند؛ زیرا گزاره های وحیانی بهترین و روشن ترین دلایل کشف واقع برای متدینین بشمار می آیند. بنابراین پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که نظریه وحدت وجود تا چه میزان مؤیّدات قرآنی دارد؟ روش پاسخ به این پرسش، از طریق ارائه مویدات قرآنیِ وحدت وجود و تحلیل درون دینی این نظریه؛ بوسیله مطالعه کتابخانه ای-توصیفی، و گردآوریِ آثار دست اول عرفانی می باشد. دستاورد پژوهش حاضر چنین است که با مراجعه به آیات قرآن کریم صفات و ویژگی هایی از «او» می یابیم که با نظریه وحدت وجود سازگاری دارد، از جمله اینکه: خداوند احد است، اللهْ وجه هستی است، اول و آخر و ظاهر و باطنْ اوست، کسی چون او نیست، مدّ الظل و امتداد نوری دارد، رَمیِ تیر از اوست، ربوبیت تکوینی داشته و همه به او بازگشت دارند...و دیگر ویژگی ها، شواهد قطعی آیات بر سازگاری و تلائم، قرآن و عرفان، و مُهر تاییدی است بر نظریه وحدت وجود.

پژوهش حاضر به منظور دست یابی به موارد اختلاف و اشتراک سه تفسیر مجمع البیان، المیزان و تسنیم، آیات 83-81 سوره ی آل عمران را به روش توصیفی- تطبیقی از دیدگاه سه مفسّر یعنی شیخ طبرسی، علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی، مورد بررسی قرار می دهد. مطالعات تطبیقی یا مقارنه ای، در قرن حاضر مورد توجه قرار گرفته است، زیرا در این نوع بررسی ها، محاسن و معایب نظریه ها آشکار می گردد. همچنین یکی از بهترین راه ها، جهت فهم عمیق آیات قرآن کریم و نفوذ مراد آیات الهی در دل و جان، بهره بردن از تفسیر تطبیقی است. بنابراین ضرورت چنین پژوهش هایی روشن است. در این پژوهش، ابتدا سوره ی آل عمران و تفاسیر مورد نظر معرّفی می شوند و سپس آیات مربوطه از هر سه تفسیر مورد توجّه قرار گرفته و نظریات مفسّران با یکدیگر مقایسه و تطبیق داده خواهند شد. نتایج مقاله حاکی از آن است؛ ضمن اینکه، هر سه مفسر سعی کرده اند آیاتی را که در یک سیاق اند، در یک بخش تفسیر کنند، بین نظرات مفسرّان هم سویی دیده می شود.

یکی از موضوعات مهم و اساسی در مبانی تفسیر، نحوه ی چیدمان و سازماندهی است. سازماندهی ایده آل مبانی تفسیر بر اساس معارف الهی و بشری صورت می پذیرد و معارف بشری هم بر اساس دو نوع نحوه دریافت و سه قسم راه وصول شکل می-گیرد: 1-مبنای نقل: و 2- مبنای عقل. مبنای نقل شامل قرآن و سنت و مبنای عقل شامل گرایش استدلالی، ذوقی، علمی-تجربی و تاریخی-اجتماعی است. اصولی- فقهی، کلامی و فلسفی زیر مجموعه گرایش استدلالی و عرفانی و ادبی زیر مجموعه گرایش ذوقی به شمار می روند. این پژوهش با روش تحلیلی-انتقادی به ارزیابی دیدگاه های عمید زنجانی، عک، رومی، بابایی و رضایی اصفهانی روی آورده است. عمکلرد صاحبنظران فوق، نشان می دهد که دسته بندی و طبقه بندی های ارائه شده با لغزش هایی همراه است و در این زمینه ناکارآمد است. ضعف های آنان مربوط به کاستی در تعداد مبانی تفسیر، بی توجهی به چینش صحیح، گنجاندن تفسیر به رأی و فهم شناسی در شمار سازماندهی، خلط حوزه معنایی موضوعات مختلف در سازماندهی، استفاده از شعبه های فرعی در جایگاه اصلی، تداخل انواع مبانی تفسیر، وجود ساختار مطلوب، بکارگیری استفاده انحصاری، عدم تمایز میان انواع مبانی تفسیر و انواع تفسیر است.

رواداری یا تالرنس عبارت است از پذیرفتن و احترام گذاشتن به نژادها، فرهنگ ها و شیوه های متنوع زیستن، اندیشیدن و اظهارنظر کردن؛ پذیرش و احترامی از روی آگاهی و صداقت و از موضع قدرت. رواداری که در آغاز فضیلتی اخلاقی به شمار می آمده به اقتضای ضررورت های تاریخی و اجتماعی وارد حوزه فلسفه سیاست شده و در نهایت به یک هنجار فرهنگی و حقوقی جهانی تبدیل شده است. در حدی که امروزه پیش شرط صلح و توسعه محسوب می شود و از بایسته های سیاست گذاری های کلان تلقی می گردد. بانیان و نظریه پردازان مذهب شافعی تحت تأثیر آموزه های قرآن کریم و سنت شریف نبوی، وسعت نظر شخص امام شافعی و بنیادهای مکتب اعتدالگرای اشعری به نحو درخور تحسینی روادار بوده اند و از موضع اقتدار علمی و موقعیت ممتاز اجتماعی، آگاهانه و صادقانه به ائمه و اتباع سایر مذاهب احترام می گذاشته اند و مبانی اجتهادی و فتاوای فقهی آنان را محتمل الصواب می شمرده اند. شافعیه علاوه بر رواداری های نظری در مقام عمل هم همواره بر مبنای حسن تفاهم و تعامل مثبت، با دیگران رو به رو می شده اند. در میراث مکتوب و سیره عملی آنان شواهد زیادی در تصدیق این ادعا وجود دارد.

«مقاومت» یکی از مفاهیم مهم در فرهنگ اسلامی است که مسلمانان با بهرگیری از آن می توانند بر چالش های ایجادشده از سوی دشمن چیره شوند و به اهداف خود در برخورد با دشمن دست یابند. چالش هایی که دشمنان ایجاد می کنند، ابعاد گوناگونی دارند که چالش های سیاسی از مهم ترین آنها است. چالش های دشمن در دو عرصه داخلی و خارجی قابل ایجاد است؛ بنابراین چالش های سیاسی مقاومت اسلامی دو گونه است: چالش های سیاسی داخلی و چالش های سیاسی خارجی. در این مقاله ضمن بررسی چالش های سیاسی مقاومت اسلامی در عرصه داخلی، راه حل های قرآنی مقابله با این چالش ها تبیین می گردد. با بررسی و تحلیل اقدامات دشمن، مهم ترین چالش های داخلی، نافرمانی، ایجاد اختلاف، نفوذ، و درنهایت شکست و تسلط استبداد است. قرآن کریم در راستای مقابله با این چالش ها، راهکارهای متفاوتی نظیر وظیفه گرایی، وحدت، بصیرت و درنهایت ظلم ستیزی را بیان کرده است. نوع گردآوری اطلاعات در این تحقیق، کتابخانه ای است و با روش توصیفی تحلیلی به پاسخگویی به پرسش تحقیق پرداخته شده است.

مفتاح الغیب صدرالدین قونوی، بعنوان اولین اثر در علم عرفان نظری، مبانی عرفان نظری یا فلسفی را بنیان نهاد زیرا ابن عربی که به پدر عرفان نظری اسلامی مشهور است، فرصت این مهم را نیافت و لذا قونوی بود که مبادرت به این امر ورزید. قونوی در کنار حکمت مشاء و حکمت اشراق، مکتبی را پایه گذاری کرد که میتوان آن را عرفان فلسفی خواند. وی با تمام بدبینیش به عقل نظری، اذعان میکند که کشف و ذوق با عقل نظری در همه مراحل موافق است زیرا تناقضی در حجت عقل نظری نمیبیند اما ادراک این حجت را از تصور بشری محجوب میداند. تلاش قونوی آنست تا میان قواعد کشفی عرفا و نظریات حکما، انسی حاصل کند. او در بسیاری از مواضع خود، از اشارات ابن سینا و بویژه شرح خواجه نصیرالدین طوسی بر آن بهره میبرد، بگونه یی که میتوان زبان فلسفی مورد استفاده قونوی را حکمت مشاء، خصوصاً اشارات ابن سینا قلمداد کرد که در فلسفی کردن عرفان قونوی، سهم بسزایی دارد.

بیست و دومین همایش بزرگداشت ملاصدرا با موضوع «فلسفه، پرستش و نیاش» در آستانه روز ملی بزرگداشت این حکیم شهیر ایرانی (یکم خردادماه) در تاریخ 26 اردیبهشت 1397 برگزار شد. همایش بدلیل تقارن یکم خرداد با ماه مبارک رمضان، چند روز زودتر برگزار گردید. فرایند برگزاری همایش «فلسفه، پرستش و نیاش» با انتشار فراخوان مقاله در تاریخ 25/10/96 آغاز شد و در زمان تعیین شده برای دریافت چکیده مقالات، تعداد 186 چکیده مقاله به دبیرخانه همایش رسید که پس از ارزیابی و بررسیهای شورای علمی، نهایتاً 107چکیده مقاله پذیرفته و در کتابچه چکیده مقالات چاپ و منتشر گردید. متن کامل مقالات نیز بزودی در قالب کتابی بعنوان مجموعه مقالات همایش، منتشر خواهد شد. در روز برگزاری همایش، از میان مقالات پذیرفته شده 27 سخنرانی در دو سالن همزمان ایراد شد و با پرسش و پاسخ علاقمندان در هر نشست تکمیل گردید. بیست و دومین همایش بزرگداشت حکیم ملاصدرا در ساعت 8:30 با سخنرانی آیت الله سیدمحمد خامنه ای، رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا با موضوع: «پیوند وجودشناختی نیایش و فلسفه» آغاز شد. سپس دیگر اساتید بشرح ذیل به ایراد سخن پرداختند: دکتر رضا داوری اردکانی: «فلسفه، پرستش و نیایش»، دکتر غلامرضا اعوانی: «اشاره ای به مبادی مابعدالطبیعی و الهی پرستش و استجابت دعا»، دکتر کریم مجتهدی: «مناجات و فلسفه»، دکتر احمد احمدی: «نیایش و پرستش در فلسفه»، دکتر حسین کلباسی اشتری: «عقل پرستنده در حکمت الهی»، دکتر حسن بلخاری: «عالم معبد است؛ تأملی در رویکرد فلسفی به معماریِ پرستشگاه با تأکید بر آرای فلسفه یونانی و حکمت صدرایی»، دکتر قاسم پورحسن: «فارابی و شریعت و فلسفه»، دکتر حسن سعیدی: «تعالی اندیشه های فلسفی به ساحت معارف وحیانی»، دکتر سیدموسی دیباج: «طوفٌ فی الطواف»، دکتر عبدالرزاق حسامی فر: «فلسفه پرستش؛ تأملی در غایت اخلاقی مناسک دینی»، دکتر عین الله خادمی: «نگرش وجودی به مسئله نیایش و پرستش در اندیشه ملاصدرا»، دکتر رضا ماحوزی: «ابن میثم بحرانی و تبیین عقلی نیایش و پرستش»، دکتر فاطمه فرضعلی: «بررسی «پرستش و نیایش رتبی» در حکمت متعالیه»، دکتر عباس ایزدپناه: «تأملی در روش شناسی فهم متون نیایشی تشیع»، دکتر مسعود احمدی افزادی: «نیایش در باورهای کهن مصر و بین النهرین»، دکتر طوبی کرمانی: «ظهور فلسفه عمل اسلامی در مسئله دعا و نیایش»، دکتر محمدکاظم فرقانی: «تبیین اصعاد عبادت خالص بر اساس اشتداد وجود و اتحاد عمل و عامل و معمول»، دکتر نادیا مفتونی: «هنر فاضله فارابی و معماری اسلامی؛کدام معماری اسلامی نیست؟»، دکتر رضا سلیمان حشمت: «انسان؛ فطرت الله و خودبنیادی»، دکتر سعید انواری: «بررسی صفات انوار قاهره در رساله الواردات و التقدیسات سهروردی»، دکتر زهرا کاشانیها: «دعا و نیایش از نگاه ابن عربی با رویکرد به فص شیثی». همایش با سخنرانی دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی درباره «فلسفه و حکمت پرستش» در ساعت 18 به کار خود پایان داد. همزمان با همایش، نشستی تخصصی در حوزه فلسفه و کودک برگزار نیز برگزار گردید که در آن دکتر مریم داورنیا درباره «اصول و مبانی معنویت برای کودکان»، دکتر نواب مقربی با موضوع «روش شناسی فلسفی ملاصدرا بمثابه پرستش و نیایش و کاربردهای آن در برنامه فلسفه و کودک» و دکتر عاطفه سوهانی درباره «تبیین تربیت دینی (پرورش ایمان فطری) کودک در پرتو نیایش» سخنرانی کردند. همچنین در حاشیه همایش از کتاب «تاریخ جامع حکمت و فلسفه، مقدمه و کلیات» رونمایی شد. همایش «فلسفه، پرستش و نیایش» با استقبال گرم علاقمندان برگزار شد و بازتاب گسترده یی نیز در رسانه های عمومی داشت. در ادامه به خلاصه یی از سخنان اساتید پیکسوت و چهره های ماندگار فلسفه که در این همایش ایراد گردید، اشاره میشود.

اخلاق، نسبت به سایر موضوعات از برجستگی خاصی برخوردار است. ازاین رو مطالعه ی هدفمند آموزه های اخلاقی جهت استنباط نظام اخلاقی مبتنی بر قرآن و ارائه آن در جامعه اسلامی ضروری است. هرچند اعجاز قرآن ابعاد متعدد و گستره ی وسیعی دارد، لیکن هدف این تحقیق تبیین زمینه ها و ساحت های اعجاز اخلاقی قرآن و میزان تأثیرات و پی آمدهای تربیتی آن است. این پژوهش تلاش دارد با استفاده از روش توصیفى- تحلیلى، دیدگاه قرآن نسبت به فضایل و رذایل اخلاقی را تحلیل و تبیین نماید و همچنین به تحلیل مسائل اخلاقی در سه ساحت مهم؛ بینشی، گرایشی و کنشی (عملی) بپردازد. ساحت گرایشی، عادت های متربی را با توجه دادن به خویشتن، تحریک انگیزه های ایمانی و امر به فضیلت ها و نهی از رذیلت ها پرورش می دهد. راه های تقویت اراده و شناسایی موانع عمل در ساحت عملی بسیار حائز اهمیت است که قرآن کریم در تربیت ساحت کنشی به آن ها توجه ویژه ای دارد. اهم دست آوردهای تحقیق حاضر عبارتند از: اعجاز اخلاقی یکی از ابعاد مهم اعجاز قرآن است. قرآن دارای نظام اخلاقی بوده و می تواند برای تربیت افراد برنامه کامل و جامعی ارائه دهد. تحول اخلاقی (فردی، اجتماعی و الهی)، محکم و بلند، همگام با تحول اعتقادی، حساس و سنجیده، از ویژگی های اعجاز اخلاقی قرآن می باشند. قرآن نسبت به فضایل و رذایل اخلاقی، تبیین جامعی ارائه نموده، در طرح مسائل اخلاقی در سه ساحت بینشی، گرایشی و کنشی دارای جامعیت منحصر به فرد است.

تدبّر، تفسیر و تأویل از مهم ترین راه های فهم قرآن است. بین این سه واژه - از نظر وظیفه مردم در برابر قرآن- رابطه عموم و خصوص و اخص برقرار است. عموم مردم از طریق تدبر، به گوهرهای موجود در قرآن دسترسی پیدا می کنند. مفسران با بهره گرفتن از ابزارهای تخصصی در سطحی بالاتر تدبر می کنند. تدبر در عرصه تأویل بخشی از قرآن کریم - حقیقت و باطن کلام الهی- در انحصار معصومان^ است. تدبر موضوعی شیوه ای نو در روش های فهم قرآن به شمار می رود. با بهره گیری از این فنّ می توان با مراجعه مستقیم به کتاب الهی، دیدگاه قرآن را درباره مسائل و موضوعات مختلف زندگی و معارف وحیانی استخراج کرد. در تحقیقات مفسّران، این مهارت همراه با تفسیر موضوعی - بدون ذکر عنوان تدبر موضوعی - و در خلال آن کاربرد داشته است. تدبر ترتیبی مقدمه و پیش نیاز تدبر موضوعی به شمار می رود.

هدف این نوشتار، واکاوی اندیشه های فلسفی ملاصدرا و ترسیم شاخصه های اساسی تفکر این فیلسوف و متعاقب آن، نشان دادن تأثیرپذیری فهم وی از تفکر فلسفی در تفسیر و برداشت از متون دینی است. این جستار با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، پاره یی از مشخصه های فکری فلسفی ملاصدرا را در محورهای خداشناسی، جهان شناسی و انسان شناسی توصیف میکند و میکوشد تا بدینوسیله اصول هرمنوتیکی ملاصدرا در فهم متون دینی را به تصویر کشد. در ادامه، برخی از تفاسیر و برداشتهای وی از متون دینی بیان میشود تا از این طریق، نفوذ جریان فلسفی و اصول هرمنوتیکی ملاصدرا در فهم متن دینی بخوبی نشان داده شود. با توجه به نقش برجسته یی که این متفکر بزرگ در اندیشه و حکمت شیعی دارد، تعمق در آثار و نظریات فلسفی و بررسی روشها و اصول تفسیری او، در حوزه مطالعات صدرایی ضروری محسوب میشود. دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد که تفکر فلسفی ملاصدرا بطورکلی و دیدگاههای فلسفی خاص وی، همچنین اصول هرمنوتیکی او که برخاسته از حکمت متعالیه است و نیز بهره گیری از برخی مفاهیم خاص در تبیین موضوعات فلسفی، او را در ارائه و تحلیل مقولات دینی متمایز کرده است. در پایان، به این نتیجه میرسیم که بطورکلی بهره گیری از مقولات و نظریات فلسفی و مابعدالطبیعی، با در نظر گرفتن آسیبهایی که برای آنها میتوان متصور شد، فهم متمایزی از متون دینی را پیش روی مینهد.