درخت حوزه‌های تخصصی

این پژوهش به منظور تعیین نشریات هستهء لاتین کتابخانهء ملاصدرای دانشگاه شیراز انجام شد. جامعة مورد مطالعه، 240 عنوان نشریه لاتین سال های 1995 تا 2000، و 109 نفر از استادان و محققان دانشکدهء علوم ، و ابزار گردآوری داده‌‌ها، پرسشنامه، نشریات باقی‌مانده بر روی میزهای مطالعه، و میزان تهیة زیراکس از مقالات مجلات در یک دورة زمانی سه ماهه بود. روش تحقیق کتابسنجی بود و با تجزیه و تحلیل آمارِ استفاده از نشریات به کمک قانون پراکندگی برادفورد، نشریات هسته مشخص شدند. از سوی دیگر، نشریات هر رشته به وسیلة استادان رتبه‌‌بندی گردیدند و در نهایت، نشریات هسته با نشریات رتبه‌بندی شده مطابقت داده شدند. یافته‌ها نشان داد که استادان ، از نشریات ادواری با 33 درصد، بیش‌ترین استفاده را به عمل می‌آورند. یافته‌ها حاکی از آن است که میزان پاسخگویی نشریات موجود به نیازهای تحقیقاتی استادان 67 درصد بوده. میزان همکاری کتابخانه ملاصدرا در تهیة مقالات خارج از کتابخانه با 49 درصد، خوب ارزیابی شده. همچنین یافته‌‌ها نشان داد که بیش از 69 درصد از نشریات لاتین، کم‌تر از 10 بار مورد استفاده قرار گرفته‌‌اند. 5/12 درصد نشریات در موضوعات مختلف، پراستفاده‌‌ترین نشریات بودند. 45 درصد نشریات فقط یک بار مورد استفاده قرار گرفته، یا اصلاً مورد استفاده قرار نگرفته‌‌اند. 67 درصد نشریات رتبه‌بندی‌شده توسط استادان، با نشریات هستة به‌دست‌آمده از طریق قانون برادفورد مطابقت داشتند. یافته‌‌ها نشان داد که در بین رشته‌های ششگانه دانشکدة علوم (آمار، ریاضی، زمین‌شناسی، زیست‌شناسی، فیزیک و شیمی ) نشریات رشتهء شیمی با 4225 بار استفاده ، بیش‌‌ترین میزان استفاده را به خود اختصاص داده است.

بررسی همکاری‌های علمی میان دانشمندان، از مباحث مطرح در حوزه علم‌سنجی است که در سال‌های اخیر با استقبال بسیار از سوی پژوهشگران روبرو بوده است. همکاری دانشمندان در سطح بین‌المللی، شکل گسترده‌ای از همکاری و مشارکت علمی است که نتایج مطالعات انجام‌شده در این حیطه، بر اهمیت و مزایای آن تأکید دارد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی همکاری میان پژوهشگران ایرانی و پژوهشگران کشورهای جنوب شرق آسیا انجام گرفته است. ایران در 34 سال گذشته با هشت کشور واقع در جنوب شرق آسیا همکاری علمی داشته و مالزی، همکار اصلی ایران در میان دیگر کشورهای این منطقه محسوب می‌شود. همکاری‌های علمی ایران و کشورهای جنوب شرق آسیا در این‌ بازه زمانی از سیر صعودی برخوردار بوده و میزان همبستگی مثبت و معنا‌داری میان تولیدات علمی این کشورها و میزان همکاری‌ علمی ایران با آن‌ها به‌دست آمده است. بیش‌ترین تألیفات مشترک ایران با هشت کشور آسیای جنوب شرقی، در حوزه موضوعی شیمی منتشر شده‌ است. همچنین دانشگاه شهید‌بهشتی در میان دیگر دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی و پژوهشی کشور، بیش‌ترین همکاری را با کشورهای مذکور داشته. «مصطفی امینی» نیز بیش‌ترین میزان تألیفات مشترک با ‌نویسندگان این کشورها را به‌خود اختصاص داده است.‌

پایان‌نامه، خروجی فعالیت پژوهشی در تحصیلات دوره‌های تکمیلی (ارشد و دکتری) است و انتظار می‌رود تحقیق به عنوان شالودهء پژوهش علمی، در آن بدقت مراعات شده باشد. این تحقیق که به منظور ارزشیابی روش‌شناسی پایان‌نامه‌های رشته روانشناسی انجام گرفته، پس از بررسی انواع الگوهای روش تحقیق، الگوی مراحل روش علمی کیوی و کامپنهود را مناسب تشخیص داده و آن را مبنای کارخود قرار داده است. در این تحقیق، به‌علت کمبود بودجه و محدودیت زمان از میان 136 پایان‌نامه رشته روانشناسی موجود در مرکز، 30 مورد با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب، از دانشگاه‌های مختلف برگزیده شد و نتایج به‌دست آمده با استفاده از آمار توصیفی مورد ارزیابی قرار گرفت. پایان‌نامه‌های مورد بررسی، دارای بیش‌تر مراحل تحقیق بوده، اکثر آن‌ها ترتیب مراحل تحقیق را رعایت نموده و اکثر آن‌ها برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامهء حضوری استفاده کرده‌اند.

حجم وسیع اطلاعات بر روی شبکه وب باعث می‌گردد تا پاسخ‌دهی به کاوش‌های ارسالی از سوی کاربرن، بدون دسترسی به تمام متون و فقط با استفاده از فایل‌های نمایه صورت گیرد. بدین منظور، در سطح شبکه از روش‌های مختلف نمایه‌سازی استفاده می‌گردد. روش نمایهء انتهای کتاب، استفاده از ابرداده‌ها، شاخه‌های موضوعی و ساختار متمرکز و پراکنده در فن‌آوری موتورهای کاوش از روش‌های دیگر می‌باشد. بسیاری از موتورهای کاوش از یک ساختار متمرکز خزنده-نمایه‌ساز، سود می‌جونید. خزنده‌ها برنامه‌های نرم‌افزاری هستند که عمل پیمایش وب را انجام داده و صفحات جدید و یا به روز در آمده را به سرویس‌دهنده‌ای که قرار است این صفحات در آنجا نمایه شوند، می‌فرستند. در ساختار پراکنده که بسیار موءثرتر از نوع متمرکز است، مشکلات ناشی از استفاده از ساختار متمرکز چون: 1) دریافت درخواست صفحات، توسط خزنده‌های متفاوت موتورهای کاوش، از سرویس‌دهندگان وب؛ 2) افزایش ترافیک در وب به علت استخراج تمام اشیا و اجزا صفحات وب و نادیده گرفتن اکثر آن‌ها هنگام نمایه‌سازی؛ 3) جمع‌آوری اطلاعات بدون همکاری و آگاهی سایر خزنده‌ها و موتورهای کاوش، مورد توجه قرار گرفته و مرتفع شده است.

در روند توسعة جوامع و گذار از مراحل مختلف توسعه، امروزه جوامع جدیدی در حال شکل‌گیری هستند که از آن‌ها با عنوان جوامع دانش‌مدار نام برده می‌شود. در جوامع دانش‌مدار تمامی ساختار‌های اساسی جامعه (بویژه مبانی فرهنگی و اجتماعی) به طرز قابل توجهی تحت تأثیر دانش قرار دارند. بنابراین توجه به مراکز و نهادهایی که با هر دو مفهوم ظاهری جامعة دانش‌مدار یعنی جامعه و دانش به طور قابل توجهی سروکار دارند، می‌تواند مسیر توسعة جامعة دانش‌مدار را هرچه بیش‌تر محقق سازد. در این میان کتابخانه‌ها که از دیر باز وظیفة گردآوری، سازماندهی و اشاعة اطلاعات به افراد جامعه را بر عهده داشته‌اند نقش اساسی ایفا خواهند کرد. بنابراین لازم است نقش کتابخانه‌ها در این گونه جوامع مشخص شود و مورد بررسی قرار گیرد تا در راستای بهره‌برداری بهینه از آن‌ها و در زمینة تدوین خط‌مشی‌های ضروری، دقت نظر لازم صورت گیرد.

[این مقاله] مهار مستند و مهار واژگانی و جایگاه و کاربرد آن‌ها در فهرست‌نویسی نوین را تعریف می کند. رکوردهای مستند، فایل‌های مستند و کاربرد و اهداف هر یک را مورد بحث قرار می‌دهد. ایجاد رکوردهای مستند و منابعی که داده‌های مستند از آن جمع آوری می‌شود را توصیف می‌کند. دربارة طرح ‌های «فراداد‌ه‌ای» و نارسایی‌های متعدد و آشکار آن‌ها بحث می‌کند؛ به رابطة بین دابلین کور و خانوادة استانداردهای مارک، و به این واقعیت که هر دو چهارچوب‌های استانداردی هستند که اولی ساده و دومی پیچیده و دقیق است اشاره می‌کند. جامعیت و مانعیت را به عنوان عناصر مطلوب در طرح های نمایه‌سازی و بازیابی مشخص می‌کند و آن‌ها را با مهار مستند در فهرست‌ها مرتبط می‌سازد. مشکلات فهرست‌نویسی اسناد و منابع الکترونیکی را بحث می کند و یک برنامة بین‌المللی در چارچوب «کنترل کتابشناختی جهانی» (UBC)، با استفاده از یک نظام بین‌المللی فهرست‌نویسی توصیفی و بر مبنای یک فایل مستند نام بین‌المللی را پیشنهاد می کند و به اقدام فوری دربارة پیشنهادهای ارائه‌شده دعوت می‌کند.

"امروزه بعلت کثرت نشریات ادواری، مسئله نمایه سازی آنها بیش از هر زمان دیگر احساس میشود. نشریه The Newspaper Press Directory بیش از 5500 نشریه ادواری را نام میبرد که در بریتانیای کبیر منتشر میشوند. بر طبق آمار Ayer ’ s Directory for Periodicals متجاوز از 20000 نشریه ادواری در ایالات متحده و کانادا منتشر شده است که به هیچوجه نمایه ندارند، حال آنکه تعداد کثیری از آنها بایستی حداقل دارای یک نمایه سالیانه باشند. داشتن نمایه، بخصوص برای مجلاتی که حاوی گزارش انجمن های پژوهشی هستند بسیار ضروری است و اینگونه نشریات بدون داشتن نمایه بزحمت میتوانند مورد استفاده محققین قرار بگیرند. هدف از تهیه نمایه برای نشریات ادواری این است که بتوان بوسیله آنها محل مواد خاص را تعیین نمود. (با وجود اینکه اکثرا استفاده کنندگان نمایه مجلات مایل نیستند که برای یافتن مطلب مورد نیاز خود به بررسی کامل نمایه و یا تجزیه و تحلیل دقیق آن بپردازند، نیاز برخی از مجلات بیک نمایه جامع را نمیتوان نادیده گرفت.) این نیاز بخصوص در مورد مجلاتی که چکیده قسمت مهمی از آنها را تشکیل میدهد و یا آنهائیکه در یک زمینه خاص منبع اطلاعاتی مهمی بشمار میآیند، احساس میشود. "

برای بازیابی اطلاعات, باید پرسش ها فرمول بندی شوند. این کار باید با توجه به برنامه رایانه و با استفاده از عملگرهای منطقی بول صورت گیرد. کاوشگران همواره باید کار کاوش را با اخص ترین توصیفگرها فرمول بندی کنند. از آنجا که مرتبط کردن و ترکیب مفاهیم دارای اساس منطقی است, آشنایی با قواعد استنتاج منطقی ضروری است.

این مقاله گسترش‌های فراوان فناوری و عملیاتی، که موجب اتصال و وابستگی بیشتر کتابخانه‌ها به یکدیگر می‌شود را، مورد توجه قرار می‌دهد. هم‌چنین خدمات پیوسته یکپارچه [1] نوین و اهمیت فزاینده استانداردهای رسمی و غیر رسمی را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این مقاله هم‌چنین در مورد خدمات جهانی متمرکز وب مورد بحث و بررسی صورت می‌پذیرد. روابط میان شرکت‌های صنعت اطلاعات و کتابخانه‌ها و هم‌چنین خدمات مرجع مجازی و طرح‌های رقومی‌سازی وسیع مورد کند و کاو قرار می‌گیرد. این مقاله چنین نتیجه‌گیری می‌کند که همکاری نزدیک کتابخانه‌ها را قادر می‌سازد تا خدمات خود را به سطوح جدید ببرند. این همکاری‌ها کلید نوآوری‌های مستمر برای این خدمات به شمار می‌روند.

سالهاست که از مشکلات موجود در نظام اطلاع رسانی و کتابخانه های کشور صحبت می شود. و این امر ، به عنوان مانع اصلی برای پیشرفت روند تحقیق و پژوهش معرفی می گردد . مقالات فراوان اما پراکنده ای در این زمینه ، در نشریات مختلف به نگارش در آمده و حتی در سمینارهای چندی مانند : سمینار کتاب و کتابداری در سال 1360 در دانشگاه مشهد ، سمینار کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در سال 1367 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، سمینار کاربردی مراکز و سارمانهای پژوهش فرهنگی و اطلاع رسانی در سال 1369 در تهران ( توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ) ، سمینار کتابداری در سال 1371 در دانشگاه مشهد ، و غیره برگزار گردیده ؛ اما مشکلات همچنان به قوت خود باقی است و چه بسا بیشتر هم شده است . دلیل عمده این وضعیت ، آن است که ضعف در سیستم اطلاع رسانی ، خود نه تنها مسئله اصلی محسوب نمی شود ؛ بلکه صرفا یک معلول است و مشکل در درجه اول ، نه از مراکز اطلاع رسانی ، که از ضعف در فرهنگ مطالعه و تحقیق در جامعه ما نشات می گیرد و کمی و کاستیها ریشه در آن دارد . و در واقع ، همین نکته مهم است که باید درابتدا مورد توجه قرار گیرد . دراین مقاله ، سعی شده است ریشه های ضعف در فرهنگ مطالعه و تحقیق و ارتباط آن با نظام اطلاع رسانی مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار گیرد .

همان گونه که همگان باور دارند، نیاز به زندگی بهتر و حس کنجکاوی برای پژوهش و یافتن راه های جدید در به کارگیری پدیده‌های طبیعی و توسعه تمدن پیرامون، همواره مشوق انسانها بوده است. اگر قبول کنیم که در قرن حاضر، دسترسی به اطلاعات سالم، به موقع و کارآمد، اساسی‌ترین عامل برتری اقتصادی، نظامی و مدیریتی یک جامعه بر جوامع دیگر است، دلیل و انگیزه جامعه غرب در سرمایه‌گذاری جهت توسعه تکنولوژی اطلاع رسانی و استفاده بهینه از آن را در خواهیم یافت. کشور ما، همچون بسیاری از کشورهای توسعه نیافته، همواره مصرف‌کننده اطلاعات سازمان یافته جوامع پیشرفته بوده و به دنبال آن، استفاده از تکنولوژی های جدید اطلاع رسانی نیز، پیوسته در فکر و ذهن مدیریتهای سطوح گوناگون جامعه ما وجود دارد و در موارد زیادی نیز، آن را به کار گرفته و استفاده می نمایند. اینکه در جامعه ما، این اطلاعات و به تبع آن ابزارهای جدید اطلاع‌رسانی، تا چه اندازه مثمر ثمر بوده یا نبوده است؛ استفاده از آنها مجاز است یا نه؟ و مسائل جنبی دیگر آن، خود می تواند دستمایه تحقیقات جدی و مفیدی واقع گردد. در این مقاله، سعی خواهد شد چگونگی استفاده از تکنولوژی های جدید اطلاع رسانی و مدیریت آن در ایران، مورد بررسی قرار گیرد. دیگر مباحث مطرح شده در این مقاله، عبارت از: -استفاده از تکنولوژی های جدید به چه منظور -وضعیت بانکهای اطلاعاتی -وضعیت نیروی انسانی و مدیریت در مراکزی که از تکنولوژی های جدید استفاده کرده اند. -نتیجه‌گیری و بررسی آمارها -پیشنهادات

در طول تاریخ، کتابداری و اطلاع‌رسانی در عین آنکه در خدمت حوزه‌های مختلف دانش بشری بوده، متقابلاً برای بهبود وضعیت گردآوری، ذخیره، بازیابی و اشاعه سریع و دقیق اطلاعات از دستاوردهای علوم که فناوری نمود عینی و مادی آن است، بهره‌مند شده است. تولید کتاب، از قرون وسطی آغاز شد و با اختراع دستگاه چاپ در قرن پانزدهم میلادی وارد مرحله تازه‌ای به نام «انقلاب گوتنبرگ» گردید. از آن زمان تاکنون، تحولات فناورانه بسیاری در زمینه تولید کتاب به وقوع پیوسته است. ظهور شبکه جهانی اینترنت، یکی از مهم‌ترین آنهاست. اختراع شبکه جهانی وب در اوایل دهه 1990، افقهای جدیدی برای انتشار کتابهای الکترونیکی، نمایان کرد، به طوری که هم اینک برخی از ناشران از این محیط چند رسانه‌ای و فرامتنی برای انتشار و دسترس‌پذیری انتشارات خود استفاده می‌کنند، و برخی دیگر در حال برنامه‌ریزی برای استفاده از این بستر الکترونیکی پویا هستند

ر این مقاله، سعی می شود روشهای تجربی ای که در دو دهه اخیر، در چارچوب جامعه شناسی علم وضع شده و برای بررسی تحقیقات دانشگاهی مورد استفاده قرار گرفته اند، معرفی شوند. به کمک این روشها، می توان شاخصهایی تعریف کرد که بر مبنای آنها بتوان وضعیت علمی نهادهای تحقیقاتی را ارزیابی نمود. جهت نشان دادن یکی از کاربردهای این روشها، کوشش می شود تا موقعیت علمی ایران در جهان، در هشت رشته علمی در زمینه علوم پایه، مورد بررسی قرار گیرد و بر مبنای اطلاعات کمی، توان تحقیقاتی ایران را در دو دهه گذشته در زمینه تحقیقات دانشگاهی تعیین کرد.

در این مقاله نخست نقشه های صنعتی در رابطه با کل فعالیتهای یک پروژه صنعتی  مورد بررسی قرار‌گرفته و سپس روشی جهت کدگذاری و طبقه بندی نقشه های ساختمانهای صنعتی ارائه گردیده‌است.

از آنجا که امانت بین کتابخانه‌ای شاهرگ حیاتی جهت دسترسی به دنیای دانش است در این مقاله، ضمن تعریفی کوتاه از امانت بین کتابخانه‌ای یا همکاری بین کتابخانه‌ای، تلاش می‌شود تا تفاوت خدمات این نظام و خدمات تحویل مدرک در جهت فراهم‌آوری اطلاعات و منابع مورد نیاز استفاده کنندگان تبیین گردد. سپس روش‌های تأمین مدرک و عوامل موفقیت این نظام ها، و نیز پروتکل‌های موجود در این رابطه، مورد بررسی قرار می‌گیرد. و در پایان به وضعیت این خدمات در جهان و هم چنین در ایران و معرفی طرح‌های اجرا شده ( طرح‌های غدیر و امین)، می‌پردازد.

در این پژوهش به منظور شناسایی امکانات سایتهای کتابخانه‌های ایرانی در محیط وب و تهیه راهنمای این سایتها با استفاده از چک لیست و از طریق جستجو در اینترنت به شناسایی و مقایسه امکانات سایتهای کتابخانه‌ها پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می دهد از مجموع 49 سایت از نظر مکان استقرار مؤسسات حامی سایتها 73 درصد یعنی 36 مورد از مؤسسات در تهران مستقر هستند. پنجاه و یک درصد از سایتها دارای اپک می‌باشند. دوازده درصد از سایتهای دارای اپک از نرم افزار سیمرغ بهره برده‌اند. چهل و هفت درصد ازمؤسسات دارای سایت کتابخانه دانشگاهی هستند و 45 درصد از سایتها فاقد صفحه و راهنمای فارسی می‌باشند.

پژوهش حاضر به مطالعة نیازهای اطلاعاتی دانشجویان دانشکدة حسابداری و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی پرداخته است. در این پژوهش، تعداد 490 پرسشنامه در بین جامعة آماری توزیع شده و داده‌های آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که از بین منابع رسمی کسب اطلاعات به ترتیب، کتاب، پایان‌نامه، نشریات تخصصی و گزارش‌های تحقیقی بیشترین میزان استفاده را دارند. از طرف دیگر میزان استفاده از منابع مهمی چون چکیده نامه‌ها و نمایه نامه‌ها در حد بسیار پایینی است. از بـُعد استفاده از منابع الکترونیکی نیز، داده‌ها نشان می‌دهند که استفاده از اینترنت درصد بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد، اما در میان استفاده‌های مختلف از اینترنت، شبکه‌های علمی چون «رزنت» و «دانشیار» که دارای پایگاه‌های اطلاعاتی علمی و تخصصی هستند، بسیار اندک مورد استفاده قرار می‌گیرند. در پایان نتایج پژوهش مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته و پیشنهاداتی ارائه شده است.